Dział 5 - Zagrożenia występujące w ruchu zakładu górniczego - Szczegółowe wymagania dotyczące prowadzenia ruchu podziemnych zakładów górniczych.

Dziennik Ustaw

Dz.U.2017.1118

Akt obowiązujący

Wersja od: 13 marca 2020 r.

DZIAŁ  V

Zagrożenia występujące w ruchu zakładu górniczego

Rozdział  1

Wymagania ogólne

§  240. 

1. Zagrożenia występujące w ruchu zakładu górniczego rozpoznaje się i zwalcza.

2. Przy rozpoznawaniu i zwalczaniu zagrożeń, o których mowa w ust. 1, uwzględnia się opinię zespołów do rozpoznawania i zwalczania zagrożeń występujących w ruchu zakładu górniczego.

3. Zespoły, o których mowa w ust. 2, są powoływane przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§  241. 

1. W obiektach i na terenach do nich przyległych, w których są prowadzone procesy technologiczne z użyciem materiałów mogących wytworzyć mieszaniny wybuchowe lub w których materiały takie są magazynowane, dokonuje się oceny zagrożenia wybuchem.

2. Ocena, o której mowa w ust. 1, obejmuje wskazanie pomieszczeń i przestrzeni zagrożonych wybuchem, wyznaczenie w pomieszczeniach i przestrzeniach zewnętrznych stref zagrożenia wybuchem oraz wskazanie czynników mogących w nich zainicjować zapłon.

§ 242. Osoby wykonujące pracę w ruchu zakładu górniczego zapoznaje się z:

1) aktualnym stanem zagrożeń występujących w miejscach ich pracy;

2) zasadami rozpoznawania objawów zagrożeń;

3) sposobem postępowania w przypadku powstania określonych zagrożeń.

§ 243. Środki zapobiegania zagrożeniom naturalnym, które współwystępując poprzez wzajemne na siebie oddziaływanie mogą spowodować nietypowe, nasilone przejawy swojego występowania, są określane przez kierownika ruchu zakładu górniczego na podstawie wspólnej opinii zespołów, o których mowa w § 240 ust. 2.

§ 244. Projekty techniczne, o których mowa w § 38, dla rejonów wentylacyjnych ścian, w których prognoza metanowości bezwzględnej przewiduje przekroczenie 40 m³/min, są opiniowane przez rzeczoznawcę.

Rozdział  2

Zagrożenie tąpaniami

§  245. 

1. W zakładach górniczych prowadzących roboty górnicze w warunkach występowania zagrożenia tąpaniami, w celu bieżącej oceny stanu tego zagrożenia organizuje się:

1) służbę do spraw tąpań, w której wyznacza się dyspozytorów-obserwatorów tąpań;

2) kopalnianą stację geofizyki górniczej, kierowaną przez geofizyka górniczego, która prowadzi, dokumentuje i nadzoruje w zakładzie górniczym:

a) wykonywanie bieżącej rejestracji i analizy aktywności sejsmicznej górotworu w aspekcie możliwości jej oddziaływania na wyrobiska górnicze oraz obiekty powierzchniowe,

b) dokonywanie, w zakresie ustalonym przez kierownika ruchu zakładu górniczego, pomiarów:

– własności geomechanicznych złoża i skał otaczających, w tym pomiarów wykonywanych metodami geofizycznymi w otworach wiertniczych,

– sejsmicznych w złożu oraz w skałach otaczających dla oceny występującego w nich stanu naprężeń, w aspekcie oceny zagrożenia sejsmicznego i zagrożenia tąpaniami,

– elektrooporowych dla oceny stanu spękania, porowatości i innych cech warstw skalnych,

c) badania z zakresu geofizyki inżynierskiej w aspekcie pomiarów, interpretacji i oceny wpływu wstrząsów na obiekty powierzchniowe, w tym badań stref nadkładu w celu określania współczynników amplifikacji drgań gruntu,

d) badania i pomiary geofizyczne inne niż wymienione w lit. a-c;

3) służbę do spraw konserwacji i kontroli urządzeń, sieci teletechnicznych i czujników pomiarowych systemu monitorowania zagrożenia tąpaniami.

2. Obowiązki dyspozytora-obserwatora tąpań, jego kwalifikacje oraz zasady współdziałania z dozorem ruchu zakładu górniczego i odpowiednimi służbami są określane przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

3. Zakres i sposób zwalczania zagrożenia tąpaniami w zakładach górniczych likwidowanych są określane przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§  246. 

1. W trakcie prowadzenia robót górniczych na głębokościach większych niż 400 m w zakładzie górniczym ocenia się możliwość wystąpienia zagrożenia tąpaniami wynikającą:

1) z ciśnienia górotworu, prowadzenia robót górniczych, zaszłości eksploatacyjnych oraz zaburzeń tektonicznych;

2) z budowy górotworu, w szczególności występowania w otoczeniu złoża grubych warstw skał zwięzłych i mocnych;

3) z naturalnej skłonności złoża i skał otaczających do tąpań;

4) ze zjawisk dynamicznych stwierdzonych w wyniku obserwacji.

2. Sposób dokonywania oceny stanu zagrożenia tąpaniami, zwalczania tego zagrożenia, projektowania i prowadzenia robót górniczych w warunkach występowania zagrożenia tąpaniami określa załącznik nr 3 do rozporządzenia.

§ 247. W trakcie projektowania zakładów górniczych lub nowych poziomów w istniejących zakładach górniczych, na podstawie wyników badań oraz doświadczeń w eksploatacji złoża lub pokładu w sąsiednich zakładach górniczych określa się aktualny i przewidywany stan zagrożenia tąpaniami tego złoża, pokładu lub jego części.

§ 248. Roboty górnicze w zakładzie górniczym eksploatującym złoże, pokład lub jego części zagrożone tąpaniami projektuje się i prowadzi w sposób ograniczający powstawanie nadmiernej koncentracji naprężeń w górotworze.

§  249. 

1. Eksploatację pokładu lub złoża zagrożonego tąpaniami prowadzi się bez pozostawiania resztek zdolnych do koncentracji i przenoszenia naprężeń.

2. Resztek, o których mowa w ust. 1, nie pozostawia się w pokładach węgla niezagrożonych tąpaniami, jeżeli mogłoby to mieć wpływ na pokłady zagrożone tąpaniami.

3. Pozostawienie resztek, o których mowa w ust. 1 i 2, jest dopuszczalne pod warunkiem określenia przez kierownika ruchu zakładu górniczego dodatkowych zasad bezpiecznego prowadzenia robót górniczych w strefach ich możliwego oddziaływania.

§ 250. Prowadzenie robót górniczych w złożu, w pokładzie lub w jego częściach oraz między sąsiednimi zakładami górniczymi koordynuje się w zakresie możliwych wpływów i wzajemnego ich oddziaływania.

§ 251. W trakcie projektowania zakładów górniczych lub nowych poziomów w istniejących zakładach górniczych uwzględnia się możliwość czystego wybrania filarów ochronnych.

§  252. 

1. W trakcie prowadzenia robót górniczych w złożu, w pokładzie lub w jego części zagrożonych tąpaniami na bieżąco dokonuje się analizy i oceny stanu tego zagrożenia.

2. W przypadku stwierdzenia wzrostu stanu zagrożenia tąpaniami stosuje się metody i środki likwidacji tego zagrożenia oraz metody i środki kontroli skuteczności zastosowanej profilaktyki.

3. Jeżeli środki, o których mowa w ust. 2, nie obniżają istniejącego stanu zagrożenia, roboty górnicze w wyrobisku związane z jego postępem wstrzymuje się do czasu podjęcia skuteczniejszych środków profilaktycznych lub wprowadzenia zmian w technologii prowadzenia robót górniczych.

§ 253. W wyrobiskach wykonanych w złożach, w pokładach lub w ich częściach zagrożonych tąpaniami, w których wyznaczono strefy szczególnego zagrożenia tąpaniami, przy wejściu do stref instaluje się urządzenia ogólnozakładowej łączności telefonicznej.

§ 254. Główne wyrobiska udostępniające pokład węgla lub wiązkę pokładów węgla zagrożonych tąpaniami wykonuje się w strukturze kamiennej.

§ 255. Wybieranie pokładów węgla zagrożonych tąpaniami prowadzi się systemami ścianowymi. Stosowanie innego systemu wybierania jest dopuszczalne po otrzymaniu pozytywnej opinii rzeczoznawcy.

§ 256. W zakładach górniczych eksploatujących pokłady węgla zagrożone tąpaniami nie dopuszcza się do krzyżowania, wyprzedzania lub mijania frontów eksploatacyjnych w pokładach zalegających we wzajemnej odległości mniejszej niż 200 m.

§  257. 

1. Jeżeli warunki geologiczne na to pozwalają, pokłady węgla lub ich części zaliczone do II stopnia zagrożenia tąpaniami odpręża się przez uprzednie wybranie pokładu odprężającego lub warstwy odprężającej.

2. W przypadku wybierania grubego pokładu węgla warstwami w ścianach prowadzonych w pokładach węgla lub w ich częściach zaliczonych do II stopnia zagrożenia tąpaniami, wysokość pierwszej wybieranej warstwy odprężającej wynosi nie więcej niż 3 m.

§ 258. W pokładach węgla lub w ich częściach zaliczonych do II stopnia zagrożenia tąpaniami rozpiętość utrzymywanego wyrobiska ścianowego wynosi nie więcej niż:

1) 6 m - w przypadku wybierania pokładu z zawałem stropu, licząc od ociosu węglowego ściany do linii zawału;

2) 7 m - w przypadku wybierania pokładu z podsadzką suchą, licząc od ociosu węglowego ściany do linii szczelnej podsadzki;

3) 10 m - w przypadku wybierania pokładu z podsadzką hydrauliczną, licząc od ociosu węglowego ściany do linii szczelnej podsadzki.

§ 259. Dopuszcza się stosowanie obudowy drewnianej w polu przeznaczonym do podsadzania w ścianach podsadzkowych z obudową zmechanizowaną.

§  260. 

1. W pokładach węgla lub w ich częściach zaliczonych do II stopnia zagrożenia tąpaniami:

1) stosowanie obudowy zasadniczej ze stojakami drewnianymi w przecinkach ścianowych,

2) wykonywanie wyrobisk korytarzowych w polu wybiegu ściany

- jest niedopuszczalne.

2. W pokładach węgla lub w ich częściach zaliczonych do II stopnia zagrożenia tąpaniami wykonywanie osadników w węglu jest dopuszczalne wyłącznie w:

1) ostatnim przewidzianym do eksploatacji lub w najniższym przewidzianym do eksploatacji pokładzie zagrożonym tąpaniami;

2) pokładzie, którego części nie mają wpływu na pokłady sąsiednie;

3) bezpośrednim sąsiedztwie uskoków o dużych zrzutach.

§  261. 

1. Odległość, w jakiej likwiduje się wyrobiska w polu wybiegu ściany lub wyłącza je z ruchu zakładu górniczego, jest określana przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

2. Odległość, o której mowa w ust. 1, jest mierzona od frontu ściany.

§  262. 

1. W pokładach węgla lub w ich częściach zaliczonych do II stopnia zagrożenia tąpaniami wyrobiska korytarzowe prowadzone równolegle do krawędzi eksploatacji muszą znajdować się poza strefą oddziaływania tych krawędzi.

2. W przypadku gdy długość odcinka drążonego wyrobiska w strefie oddziaływania krawędzi eksploatacji wynosi nie więcej niż 100 m, wykonywanie wyrobiska korytarzowego w tej strefie jest dopuszczalne na warunkach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§ 263. W przypadku prowadzenia wyrobisk korytarzowych na zbicie w złożu, w pokładzie lub w jego części, zaliczonych do II stopnia zagrożenia tąpaniami, jednoczesne prowadzenie przodków zatrzymuje się w odległości nie mniejszej niż 50 m od siebie.

§  264. 

1. W pokładach węgla lub w ich częściach zaliczonych do II stopnia zagrożenia tąpaniami w wyrobiskach korytarzowych stosuje się stalową obudowę podatną lub obudowę z ograniczoną podatnością.

2. W przypadku drążenia wyrobiska korytarzowego w poprzek uławicenia grubego pokładu węgla zaliczonego do II stopnia zagrożenia tąpaniami stosuje się obudowę zamkniętą lub obudowę odpowiednio wzmocnioną.

3. W przypadku stwierdzenia wyraźnego wzrostu zagrożenia tąpaniami w wyrobisku korytarzowym drążonym kombajnem urabianie kombajnem w pokładach węgla wstrzymuje się. Wznowienie urabiania kombajnem może nastąpić po likwidacji lub ograniczeniu tego zagrożenia.

§ 265. W trakcie wybierania złoża rud miedzi lub jego części zagrożonej tąpaniami:

1) eksploatację rudy miedzi projektuje się w sposób zapewniający utrzymywanie filarów międzykomorowych w fazie wytrzymałości pozniszczeniowej;

2) w przypadku wybierania złoża wzdłuż zrobów, front wybierkowy prowadzi się w sąsiedztwie tych zrobów w sposób zapewniający wyprzedzanie przez niego pozostałej części frontu;

3) stosuje się zasadę sukcesywnego upodatniania calizny wzdłuż dróg dojazdowych do wyrobisk wybierkowych, w szczególności w sąsiedztwie zrobów;

4) nie pozostawia się filarów oporowych; w przypadku zaistnienia konieczności pozostawienia filara oporowego jego szerokość wynosi nie mniej niż 350 m, z wyjątkiem sytuacji, gdy calizna w filarze oporowym została upodatniona.

§ 266. W części złoża rud miedzi zaliczonego do II stopnia zagrożenia tąpaniami równoczesne wykonywanie w odległości do 200 m przed frontem wybierkowym wyrobisk usytuowanych równolegle do prowadzonego frontu jest niedopuszczalne.

§ 267. W części złoża rud miedzi zaliczonego do II stopnia zagrożenia tąpaniami osadniki lokalizuje się i wykonuje w sposób uniemożliwiający pozostawanie po zakończeniu eksploatacji danej części złoża resztek calizny między tymi osadnikami a zrobami.

§ 268. W zakładach górniczych wydobywających rudy miedzi w wyrobiskach prowadzonych w obrębie frontów eksploatacyjnych zasady wykonywania oraz koordynacji robót strzałowych są określane przez kierownika ruchu zakładu górniczego na podstawie opinii zespołu, o którym mowa w § 240 ust. 2.

§ 269. W zakładach górniczych wydobywających rudy miedzi miejsca zainstalowania urządzeń łączności w strefach szczególnego zagrożenia tąpaniami są określane przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

Rozdział  3

Zagrożenie metanowe

§  270. 

1. Granice pola metanowego obejmują wyrobiska:

1) w pokładzie lub w jego części zaliczonym do odpowiedniej kategorii zagrożenia metanowego;

2) którymi jest odprowadzane powietrze z wyrobisk w pokładzie lub w jego części zaliczonym do odpowiedniej kategorii zagrożenia metanowego;

3) w których może nastąpić zmiana kierunku przepływu powietrza powodująca dopływ metanu;

4) do których może przedostać się, w szczególności poprzez zroby, tamy izolacyjne, uskoki, zaburzenia geologiczne lub spękany górotwór w strefach oddziaływania eksploatacji oraz w następstwie tąpnięć lub wyrzutów gazów i skał, metan z pokładów zaliczonych do odpowiedniej kategorii zagrożenia metanowego lub z wyrobisk w polach metanowych;

5) otamowane, przecinające pokłady zaliczone do poszczególnych kategorii zagrożenia metanowego lub mające połączenie ze zrobami takich pokładów, z wyjątkiem wyrobisk otamowanych tamami izolacyjnymi, o konstrukcji przeciwwybuchowej.

2. Wyrobisko, którym doprowadza się powietrze do pól metanowych, obejmuje się granicami pola metanowego ustalonego dla pokładu o odpowiedniej kategorii zagrożenia metanowego co najmniej na odcinku przewietrzanym rejonowym prądem powietrza do skrzyżowania z najbliższym wyrobiskiem przewietrzanym grupowym prądem powietrza. Wyłączenie objęcia takiego wyrobiska granicami pola metanowego jest dopuszczalne wyłącznie w przypadku, gdy jest wykluczona możliwość zmiany kierunku przepływu powietrza powodującej dopływ metanu.

3. Wyrobiska kamienne przecinające pokłady zaliczone do różnych kategorii zagrożenia metanowego, którymi jest odprowadzane powietrze do innych wyrobisk obejmuje się, wraz z tymi wyrobiskami, granicami pola metanowego ustalonego dla pokładu o najwyższej kategorii zagrożenia metanowego.

4. Wyłączenie objęcia wyrobiska granicami pola metanowego lub wyłączenie objęcia wyrobiska kamiennego granicami pola metanowego ustalonego dla pokładu o wyższej kategorii zagrożenia metanowego i objęcie go granicami pola metanowego ustalonego dla pokładu o niższej kategorii zagrożenia metanowego jest dopuszczalne, jeżeli:

1) przecięty wyrobiskami pokład, zaliczony do odpowiedniej kategorii zagrożenia metanowego, został szczelnie odizolowany;

2) pokład, o którym mowa w pkt 1, nie jest eksploatowany w sąsiedztwie wyrobiska, po stwierdzeniu zaniku wydzielania się metanu z odsłoniętej calizny węglowej.

§ 271. Wyrobiska w polach metanowych zalicza się do:

1) niezagrożonych wybuchem metanu, ze stopniem "a" niebezpieczeństwa wybuchu metanu, w przypadku gdy nagromadzenie metanu w powietrzu większe niż 0,5% jest wykluczone;

2) zagrożonych wybuchem metanu, ze stopniem "b" niebezpieczeństwa wybuchu metanu, jeżeli w normalnych warunkach przewietrzania nagromadzenie metanu w powietrzu większe niż 1,0% jest wykluczone;

3) zagrożonych wybuchem metanu, ze stopniem "c" niebezpieczeństwa wybuchu metanu, jeżeli nawet w normalnych warunkach przewietrzania nagromadzenie metanu w powietrzu może przekroczyć 1,0%.

§ 272. W przypadku stwierdzenia w polach niemetanowych, w próbach powietrza pobranych do analizy laboratoryjnej, stężenia metanu w powietrzu wynoszącego 0,5% lub więcej albo w zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny w pokładzie węgla metanonośności większej niż 0,1 m³/Mg w przeliczeniu na czystą substancję węglową, kierownik ruchu zakładu górniczego niezwłocznie:

1) stosuje niezbędne rygory bezpiecznego prowadzenia robót górniczych w warunkach powstałego zagrożenia metanowego;

2) powiadamia o tym właściwy organ nadzoru górniczego;

3) zleca rzeczoznawcy badanie stanu zagrożenia metanowego;

4) dokonuje analizy zaliczenia pokładu lub jego części do odpowiedniej kategorii zagrożenia.

§  273. 

1. Przepis § 272 stosuje się w przypadku stwierdzenia w pokładach metanowych większej metanonośności niż maksymalne wartości odpowiadające kategorii, do której udostępnione pokłady lub ich części zostały zaliczone zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 118 ust. 4 ustawy.

2. W wyrobiskach zaliczonych do odpowiednich stopni niebezpieczeństwa wybuchu metanu stan zagrożenia metanowego kontroluje się i analizuje, w szczególności w przypadku zmian w przewietrzaniu lub zaobserwowania zmian wywołanych wpływem robót górniczych.

3. Zakres kontroli i analizy, o których mowa w ust. 2, jest określany przez kierownika działu wentylacji zakładu górniczego.

4. W przypadku wzrostu stanu zagrożenia metanowego, kierownik ruchu zakładu górniczego stosuje niezbędne dodatkowe rygory bezpiecznego prowadzenia robót i może dokonać zmiany dotychczasowego zaliczenia do stopnia niebezpieczeństwa wybuchu.

§ 274. Dojścia do pól metanowych oznakowuje się tablicami, na których umieszcza się informacje ostrzegawcze.

§  275. 

1. W wyrobisku, w którym stężenie metanu w powietrzu wynosi więcej niż 2%, niezwłocznie:

1) wyłącza się sieć elektryczną;

2) unieruchamia się maszyny i urządzenia;

3) zawiadamia się najbliższą osobę dozoru ruchu;

4) dokonuje się dodatkowych pomiarów w celu ustalenia przyczyny powstania przekroczenia stężenia metanu w powietrzu, rozmiarów nagromadzenia metanu i miejsc wypływu metanu;

5) aktywnie zwalcza się nagromadzenie metanu na zasadach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

2. W wyrobisku, w którym stężenie metanu w powietrzu wynosi więcej niż 3%, niezwłocznie:

1) wyłącza się sieć elektryczną;

2) unieruchamia się maszyny i urządzenia;

3) zawiadamia się najbliższą osobę dozoru ruchu;

4) wycofuje się osoby z zagrożonych wyrobisk;

5) zabezpiecza się wejścia do zagrożonych wyrobisk;

6) aktywnie zwalcza się nagromadzenia metanu na zasadach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

3. Nie wyłącza się urządzeń elektrycznych lub zasilanych sprężonym powietrzem, które mogą być eksploatowane przy dowolnym stężeniu metanu w powietrzu.

4. Powrót osób do wyrobisk i wznowienie przerwanych robót są dopuszczalne wyłącznie w przypadku, gdy stężenie metanu w powietrzu wynosi mniej niż 2,0%.

5. Przepisu ust. 4 nie stosuje się do osób wykonujących czynności związane z usuwaniem nagromadzeń metanu.

§  276. 

1. Stężenie metanu w powietrzu wynosi nie więcej niż:

1) 1 % - na wylocie z rej ono wy eh prądów powietrza;

2) 0,75% - w szybie wydechowym.

2. W przypadku stosowania metanometrii automatycznej stężenie metanu na wylocie z rejonowych prądów powietrza wynosi nie więcej niż 1,5%.

§  277. 

1. W pokładach węgla przeprowadza się badania w celu określenia metanonośności w:

1) otworach badawczych wierconych dla rozpoznania pokładów węgla lub ich części nie rzadziej niż co 100 m długości otworu;

2) drążonych szybach lub szybikach oraz w wyrobiskach korytarzowych w udostępnionych pokładach węgla o grubości większej niż 0,4 m;

3) wyrobiskach korytarzowych w pokładach węgla o grubości większej niż 0,4 m, w odstępach nie większych niż 200 m w płaszczyźnie pokładu oraz dodatkowo w odległości nie większej niż 25 m od stwierdzonych uskoków powodujących przerwanie ciągłości pokładu lub innych zaburzeń geologicznych, mogących mieć wpływ na wzrost metanonośności pokładu w miejscach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

2. Badania w celu określenia metanonośności pokładów węgla są przeprowadzane przez rzeczoznawcę zgodnie z opracowaną metodyką, a ich wyniki są dokumentowane przez służbę wentylacyjną zakładu górniczego na mapach przewietrzania.

3. Rozpoznanie zagrożenia metanowego badaniami kontrolnymi prowadzi się zgodnie z metodami określonymi w załączniku nr 3 do rozporządzenia.

§  278. 

1. W polach metanowych, co najmniej raz w miesiącu, dokonuje się pomiarów i obliczeń w celu określenia metanowości bezwzględnej, rozumianej jako całkowita ilość metanu wydzielonego w jednostce czasu w rejonach wentylacyjnych i w wyrobiskach wybierkowych.

2. W pokładach metanowych w drążonych wyrobiskach, co najmniej raz w miesiącu, dokonuje się pomiarów i obliczeń w celu określenia metanowości bezwzględnej.

3. W ścianach prowadzonych w pokładach zaliczonych do II-IV kategorii zagrożenia metanowego określa się co najmniej niż raz na dobę metanowość bezwzględną z wykorzystaniem czujników metanometrii automatycznej. Wartości metanowości bezwzględnej porównuje się z wartościami metanowości kryterialnej.

4. W projekcie technicznym, o którym mowa w § 38, określa się działania podejmowane w przypadku, gdy metanowość bezwzględna jest większa od metanowości kryterialnej.

§ 279. Metanowość bezwzględną, ustaloną dla części pokładu węgla wyeksploatowanej w okresie kwartalnym, oznacza się na podstawowych mapach wyrobisk górniczych i mapach przewietrzania.

§  280. 

1. Przy projektowaniu eksploatacji pokładów węgla:

1) których metanonośność jest większa niż 2,5 m³/Mg w przeliczeniu na czystą substancję węglową oraz

2) nad którymi w odległości nie większej niż 120 m lub pod którymi w odległości nie większej niż 60 m zalegają niewyeksploatowane pokłady węgla o metanonośności większej niż 2,5 m³/Mg w przeliczeniu na czystą substancję węglową

- opracowuje się prognozy metanowości bezwzględnej dla całego wybiegu wyrobisk wybierkowych oraz określa się wartości kryterialnej metanowości bezwzględnej.

2. Dla rejonu wyrobisk ścianowych w pokładzie węgla opracowuje się prognozy metanowości bezwzględnej, które uwzględnia się w projekcie technicznym, o którym mowa w § 38.

§ 281. W trakcie projektowania wyrobiska korytarzowego o długości większej niż 200 m w pokładach węgla o metanonośności większej niż 4,5 m³/Mg w przeliczeniu na czystą substancję węglową opracowuje się prognozy metanowości bezwzględnej wyrobisk.

§ 282. Prognozy metanowości bezwzględnej wyrobisk wykorzystuje się w celu obliczenia potrzebnej ilości powietrza, podejmowania decyzji o ewentualnym wprowadzeniu odmetanowania oraz określenia innych niezbędnych środków profilaktyki metanowej.

§ 283. Prognozy metanowości bezwzględnej wyrobisk wybierkowych i korytarzowych w nierozpoznanych częściach złoża są opracowywane przez rzeczoznawcę.

§ 284. Projekt techniczny, o którym mowa w § 38, dotyczący eksploatacji pokładów węgla zaliczonych do II-IV kategorii zagrożenia metanowego w rejonach przygranicznych zakładu górniczego bez pozostawienia filara granicznego jest opiniowany przez rzeczoznawcę.

§  285. 

1. Wyrobiska korytarzowe utrzymywane przy zrobach przewietrza się lub izoluje tamami.

2. Dojścia do tam, o których mowa w ust. 1, przewietrza się.

§ 286. Jeżeli metanowość wentylacyjna wynosi więcej niż 10 m³CH₄/min, projektuje się wyrobiska przyścianowe o maksymalnie dużym przekroju poprzecznym wynoszącym nie mniej niż 17,5 m².

§  287. 

1. Wykonywanie wnęk kombajnowych i strugowych w ścianach zawałowych prowadzonych w polach metanowych jest niedopuszczalne.

2. Wykonywanie wnęk kombajnowych i strugowych z użyciem materiałów wybuchowych w ścianach zawałowych prowadzonych w polach metanowych jest dopuszczalne, w przypadku zastosowania dodatkowych środków profilaktyki metanowej na warunkach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego, jeżeli zgodnie z projektem technicznym, o którym mowa w § 38, wyposażenie ściany tego wymaga.

§ 288. Wyposażenie techniczne zmechanizowanych wyrobisk wybierkowych dobiera się odpowiednio do warunków geologiczno-górniczych, uwzględniając zasady nieurabiania kombajnem zwięzłych skał stropowych i niedopuszczania do zetknięcia się organu urabiającego kombajnu ze stropnicami obudowy.

§ 289. W polach metanowych II-IV kategorii zagrożenia metanowego stosuje się środki, o których mowa w § 290-299, zabezpieczające przed:

1) zapłonem metanu przy urabianiu zwięzłych skał kombajnami;

2) zapłonem i przenoszeniem zapłonu metanu pod przenośnikami ścianowymi;

3) nagromadzeniem się metanu w rejonie skrzyżowań ścian z chodnikami przyścianowymi przewietrzanymi wzdłuż calizny węglowej przy metanowości wentylacyjnej nie większej niż 20 m³CH₄/min.

§  290. 

1. W celu właściwego doboru środków zabezpieczających przed zapłonem metanu przy mechanicznym urabianiu zwięzłych skał wykonuje się szczegółową analizę warunków naturalnych oraz warunków technicznych projektowanych wyrobisk.

2. Analiza warunków naturalnych projektowanych wyrobisk uwzględnia:

1) rodzaj skał w przodku oraz przypuszczalny zasięg ich występowania wzdłuż projektowanego kierunku przesuwania się przodka;

2) występowanie zaburzeń geologicznych;

3) zdolność skał do iskrzenia określoną na podstawie ustalenia rodzaju skał, o których mowa w tabeli nr 1 w załączniku nr 3 do rozporządzenia;

4) charakterystykę zagrożenia metanowego, w szczególności:

a) metanowość bezwzględną,

b) źródła i miejsca wydzielania się metanu, w tym możliwość dopływu metanu z innych wyrobisk i przodków,

c) stężenie metanu w powietrzu oraz zmiany tego stężenia zachodzące w czasie i w różnych miejscach wyrobiska;

5) występowanie przystropowych nagromadzeń metanu;

6) zagrożenie:

a) tąpaniami,

b) wyrzutami gazów i skał;

7) możliwość nagłych przyrostów wydzielania metanu ze zrobów przyścianowych.

3. Analiza warunków technicznych projektowanych wyrobisk uwzględnia:

1) ocenę stanu przewietrzania, w szczególności projektowaną prędkość i ilość powietrza, oraz stabilność kierunków i wydatków prądów powietrza;

2) sposób zabezpieczenia metanometrycznego, w szczególności rozmieszczenie czujników metanometrycznych z podaniem czasu ich uruchomienia, oraz rodzaj stosowanych urządzeń;

3) typy i rodzaje maszyn stosowanych do urabiania;

4) zakres i częstotliwość kontroli przeprowadzanych przez metaniarzy oraz osoby dozoru ruchu działu górniczego, energomechanicznego i działu wentylacji.

§ 291. Urabianie kombajnami zwięzłych skał o dużej i średniej skłonności do iskrzenia jest dopuszczalne w:

1) ścianach, w przypadku gdy stężenie metanu w wylotowych prądach powietrza ze ścian wynosi:

a) nie więcej niż 0,5% i równocześnie ilość odprowadzanego metanu wynosi nie więcej niż 1 m³/min,

b) więcej niż 0,5% lub ilość odprowadzanego metanu jest większa niż 1 m³/min, pod warunkiem utrzymywania prędkości przepływu powietrza w ścianie wynoszącej nie mniej niż 1 m/s;

2) drążonych wyrobiskach korytarzowych, jeżeli:

a) stężenie metanu w powietrzu wynosi nie więcej niż:

– 0,5% - w przypadku pomiarów dokonywanych czujnikiem metanometrii automatycznej umieszczonym pod stropem wyrobiska w odległości nie większej niż 2 m od czoła przodka i powodującym wyłączenie kombajnu,

– 1% - w przypadku urabiania kombajnem wyposażonym w wewnętrzne układy zraszania noży lub inny system ograniczający ryzyko zapłonu metanu, którego ochrona przed zapłonem jest potwierdzona badaniami,

b) w odległości nie większej niż 50 m od miejsca urabiania zwięzłych skał nie występują przystropowe nagromadzenia metanu.

§ 292. Niezależnie od wymogów, o których mowa w § 291, dobiera się i stosuje następujące środki zabezpieczające w zakresie:

1) przewietrzania i zwalczania zagrożenia metanowego:

a) pomocnicze urządzenia wentylacyjne rozrzedzające metan w strefie przodka lub zapobiegające tworzeniu się lokalnych nagromadzeń metanu,

b) niezależne przewietrzanie wyrobiska eliminujące możliwość dopływu metanu z prądem powietrza z innych przodków lub z innych źródeł wydzielania,

c) uintensywnienie odmetanowania,

d) wyznaczenie dodatkowych punktów pomiaru metanu przez metaniarzy, przodowych, osoby dozoru ruchu,

e) zwiększenie częstotliwości dokonywania pomiarów stężenia metanu w powietrzu i dostosowanie jej do stopnia istniejącego zagrożenia,

f) zastosowanie wyprzedzających otworów badawczych w przypadku zbliżania się do spodziewanych zaburzeń geologicznych;

2) zwalczania iskier mechanicznych w trakcie urabiania zwięzłych skał o dużej i średniej skłonności do iskrzenia:

a) dodatkowe dysze i urządzenia zraszające,

b) wyposażenie przodków chodnikowych w urządzenia umożliwiające natychmiastowe zlewanie wodą urabianych skał i czoła przodka, w szczególności z użyciem węży przeciwpożarowych,

c) dostosowanie przybierki do rodzaju występujących skał w stropie lub spągu w celu eliminowania urabiania zwięzłych skał;

3) ustalenia zwiększonej częstotliwości kontroli prowadzenia robót górniczych przez osoby dozoru ruchu zakładu górniczego:

a) stanu przewietrzania,

b) zagrożenia metanowego,

c) zabezpieczenia metanometrycznego,

d) stanu organu urabiającego kombajnu z uwzględnieniem skuteczności działania urządzeń zraszających.

§ 293. Środki zabezpieczające przed możliwością zapłonu metanu przy urabianiu mechanicznym zwięzłych skał w ścianie lub w wyrobisku korytarzowym określa się w projekcie technicznym, o którym mowa w § 38.

§  294. 

1. Kontrole stanu zagrożenia metanowego pod przenośnikami wykonuje się w ścianach prowadzonych w pokładach:

1) metanowych zaliczonych do II-IV kategorii zagrożenia metanowego;

2) niemetanowych i w pokładach zaliczonych do I kategorii zagrożenia metanowego, jeżeli poniżej wybieranego pokładu w zasięgu wpływu eksploatacji zalegają pokłady zaliczone do II-IV kategorii zagrożenia metanowego.

2. Kierownik działu wentylacji zakładu górniczego określa:

1) miejsce, sposób i częstotliwość dokonywania pomiarów stężenia metanu w powietrzu;

2) sposób usuwania nagromadzeń metanu pod przenośnikami;

3) warunki uruchomienia maszyn urabiających po zatrzymaniu przenośnika.

§  295. 

1. W pokładach zaliczonych do III-IV kategorii zagrożenia metanowego prowadzi się nadmuch powietrza do dolnej przestrzeni przenośnika ścianowego oraz kontroluje się stężenie metanu.

2. Zakres, warunki nadmuchu oraz sposób kontroli stężeń metanu, o którym mowa w ust. 1, są określane przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

3. Kierownik ruchu zakładu górniczego może odstąpić od stosowania nadmuchu, o którym mowa w ust. 1, po uzyskaniu pozytywnej opinii zespołu, o którym mowa w § 240 ust. 2.

§  296. 

1. Ściany prowadzone w pokładach zaliczonych do II-IV kategorii zagrożenia metanowego lub ściany obejmujące zasięgiem wpływów eksploatacji pokłady zaliczone do tych kategorii, przewietrza się w celu ograniczenia wypływów metanu do ścian i rejonów skrzyżowań z chodnikami przyścianowymi oraz tworzenia się nagromadzeń metanu w tych miejscach.

2. Sposób przewietrzania ścian, o których mowa w ust. 1, jest określany przez kierownika działu wentylacji zakładu górniczego po zasięgnięci opinii zespołu, o którym mowa w § 240 ust. 2.

§ 297. W przypadku występowania zagrożenia pożarem endogenicznym w zrobach stosuje się sposoby przewietrzania ścian ograniczające przenikanie powietrza do zrobów.

§ 298. Pomocnicze urządzenia wentylacyjne stosuje się:

1) w celu uintensywnienia przewietrzania i przeciwdziałania tworzeniu się nagromadzeń metanu w rejonach skrzyżowania ścian z chodnikami przyścianowymi;

2) za zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego;

3) przy metanowości wentylacyjnej nie większej niż 20 m³CH₄/min dla ścian przewietrzanych wzdłuż calizny węglowej;

4) zgodnie z zasadami prowadzenia ścian w warunkach zagrożenia metanowego, opracowanymi przez rzeczoznawcę.

§  299. 

1. Dobór pomocniczych urządzeń wentylacyjnych zwalczających zagrożenie metanowe jest dokonywany przez kierownika działu wentylacji zakładu górniczego.

2. W likwidowanych zakładach górniczych zasady doboru środków zabezpieczających przed zapłonem metanu i tworzeniem się jego nagromadzeń są określane przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§  300. 

1. W przypadku stosowania w rejonach ścian układu pomocniczych urządzeń wentylacyjnych przeprowadza się kontrolę poprawności funkcjonowania tych urządzeń.

2. Kontrola, o której mowa w ust. 1, jest przeprowadzana przez osobę dozoru oddziałowego nie mniej niż raz w trakcie zmiany.

3. O wynikach kontroli, o której mowa w ust. 1, informuje się dyspozytora ruchu zakładu górniczego.

§  301. 

1. Przewietrzanie ścian wzdłuż calizny węglowej jest dopuszczalne, jeżeli metanowość wentylacyjna jest nie większa niż 20 m³CH₄/min.

2. Jeżeli metanowość wentylacyjna jest większa niż:

1) 10 m³CH₄/min - pole przekroju poprzecznego wyrobiska przyścianowego odprowadzającego powietrze ze ściany nie jest mniejsze niż 8 m², a w przypadku stosowania przegrody wentylacyjnej pole przekroju poprzecznego wyrobiska wentylacyjnego pomiędzy przegrodą wentylacyjną a ociosem przeciwległym do ściany nie jest mniejsze niż 6 m²;

2) 5 m³CH₄/min - pole przekroju poprzecznego wyrobiska przyścianowego odprowadzającego powietrze ze ściany nie jest mniejsze niż 6 m².

3. W przypadkach uzasadnionych względami bezpieczeństwa metanowego, pyłowego i pożarowego, po uzyskaniu pozytywnej opinii rzeczoznawcy, o którym mowa w art. 72 ustawy, posiadającego uprawnienia grupy XV i XVI, kierownik ruchu zakładu górniczego może czasowo zezwolić na zmniejszenie wielkości przekrojów, o których mowa w ust. 2, określając warunki stosowania tego zezwolenia. Kierownik ruchu zakładu górniczego powiadamia organ nadzoru górniczego właściwy dla miejsca wykonywania robót o wydaniu zezwolenia, w terminie do 7 dni, informując o warunkach stosowania zezwolenia.

§ 302. Eksploatację ścian o metanowości bezwzględnej wynoszącej więcej niż 25 m³CH₄/min i przewietrzanych wzdłuż calizny węglowej prowadzi się w taki sposób, aby parametry techniczne stacji i sieci odmetanowania zapewniały efektywność odmetanowania większą niż 50% w stosunku do prognozy metanowości bezwzględnej.

§ 303. W przypadku przystąpienia w trakcie eksploatacji ścian prowadzonych w warunkach zagrożenia metanowego i pożarowego do prac mających na celu likwidację lub ograniczenie zagrożenia, wynikających z kryteriów ujętych w tabelach nr 5 i 6 w pkt 7.6 załącznika nr 3 do rozporządzenia, ocenę stanu zagrożenia pożarowego prowadzi się metodą kalorymetryczno-chromatograficzną zgodnie z pkt 7.17 tego załącznika.

§ 304. Otwarcie śluzy tamy wentylacyjnej, mające wpływ na przewietrzanie ścian w polach metanowych zaliczonych do II-IV kategorii zagrożenia metanowego, powoduje automatyczne wyłączenie dopływu energii elektrycznej do ściany i wyrobisk odprowadzających powietrze ze ściany w zakresie określonym przez kierownika działu wentylacji zakładu górniczego.

§  305. 

1. Przy zbliżaniu się wyrobiskami do pokładów metanowych lub wyrobisk i zrobów, w których jest spodziewane nagromadzenie metanu, przodek wyrobiska wyprzedza się o 4 m co najmniej jednym otworem badawczym.

2. Strefa, w której obowiązuje wykonywanie otworów badawczych, długość tych otworów, ich liczba i kierunki są określane przez kierownika działu górniczego w porozumieniu z kierownikiem działu wentylacji zakładu górniczego.

3. Zakres i częstotliwość pobierania próbek powietrza do analizy chemicznej z otworów badawczych i wyrobiska są określane przez kierownika działu wentylacji zakładu górniczego.

§  306. 

1. W wyrobiskach w polach metanowych:

1) dokonuje się pomiarów stężenia metanu za pomocą metanomierzy przenośnych;

2) zaliczonych do II-IV kategorii zagrożenia metanowego - stosuje się zabezpieczenia metanometryczne:

a) zapewniające wyłączenie energii elektrycznej w zagrożonych rejonach na zasadach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego,

b) z metanomierzami o działaniu ciągłym, których wyniki pomiarów rejestruje się w centrali systemu gazometrycznego, wyłączające automatycznie zabezpieczane urządzenia elektryczne w czasie nie dłuższym niż 15 s, liczonym od momentu pojawienia się w komorze pomiarowej dowolnego zastosowanego metanomierza mieszanki metanowo-powietrznej o stężeniu 0,2% wyższym od ustalonego progu zadziałania danego metanomierza.

2. Przepisu ust. 1 pkt 2 lit. b nie stosuje się w przypadku zainstalowania metanomierzy, o których mowa w § 316 ust. 1.

§ 307. Konstrukcję urządzeń metanometrii automatycznej i metanomierzy przenośnych dostosowuje się do rodzaju zagrożenia i zabezpiecza się przed możliwością ingerencji w nastawy lub w wyniki pomiarów przez osoby nieupoważnione.

§  308. 

1. Stężenie metanu w powietrzu kontroluje się, dokonując pomiarów:

1) pod stropem wyrobiska;

2) nad obudową wyrobiska;

3) w miejscach możliwych wypływów lub gromadzenia się metanu innych niż wskazane w pkt 1 i 2.

2. Pomiarów stężenia metanu pod stropem wyrobiska dokonuje się nie niżej niż 10 cm od najwyższego miejsca niezabudowanego stropu, szczelnej obudowy lub okładziny obudowy.

3. Pomiarów stężenia metanu nad obudową wyrobiska dokonuje się w najwyższym dostępnym miejscu wyrobiska nad obudową.

§ 309. W systemie gazometrycznym i zabezpieczeniach metanometrycznych urządzeń elektrycznych stosuje się metanomierze umożliwiające inicjowanie wyłączeń spod napięcia urządzeń elektrycznych oraz przesyłanie wyników pomiarów do dyspozytorni gazometrycznej w celu ich wskazywania, rejestrowania oraz sygnalizowania przekroczeń wartości dopuszczalnych stężeń metanu w powietrzu.

§ 310. W przypadku przekroczenia 2% stężenia metanu w powietrzu wypływającym ze ściany lub 1% stężenia metanu w powietrzu dopływającym do ściany wyłącza się spod napięcia urządzenia elektryczne umieszczone w:

1) ścianie;

2) wyrobisku przyścianowym z prądem powietrza:

a) wypływającym ze ściany,

b) dopływającym do ściany na odcinku nie krótszym niż 10 m od wlotu do ściany.

§  311. 

1. Czujniki metanomierzy kontrolujących stężenie metanu w prądzie powietrza wypływającym ze ściany umieszcza się pod stropem w:

1) wyrobisku przyścianowym - w odległości nie większej niż 10 m od wylotu ze ściany, jeżeli na wylocie nie łączą się prądy powietrza;

2) ścianie - w odległości od 2 m do 3 m od wyrobiska przyścianowego, jeżeli na wylocie łączą się prądy powietrza.

2. Czujniki metanomierzy kontrolujących stężenie metanu w prądzie powietrza wypływającego ze ściany prowadzonej w pokładzie zaliczonym do III-IV kategorii zagrożenia metanowego i przewietrzanej wzdłuż calizny węglowej umieszcza się w:

1) wyrobisku przyścianowym:

a) pod stropem - w odległości nie większej niż 2 m od linii likwidacji wyrobiska,

b) po ociosie przeciwległym do wyrobiska ścianowego - na wysokości okna ściany, w sposób określony przez kierownika działu wentylacji zakładu górniczego;

2) ścianie - pod stropem, w miejscu stwierdzanych największych zawartości metanu w odległości nie większej niż 1/3 długości ściany, licząc od wylotu ze ściany.

3. Czujnik metanomierza kontrolujący stężenie metanu w prądzie powietrza dopływającym do ściany umieszcza się w ścianie pod stropem, w odległości nie większej niż 10 m od wyrobiska przyścianowego.

4. W przypadku ścian o wysokości mniejszej niż 1,5 m, w których wyposażenie techniczne uniemożliwia umieszczenie czujnika metanomierza pod stropem, miejsce umieszczenia czujnika metanomierza w wyrobisku przyścianowym z prądem powietrza dopływającym do ściany jest określane przez kierownika działu wentylacji zakładu górniczego w odległości nie większej niż 10 m od wlotu do ściany.

§  312. 

1. W wyrobiskach przewietrzanych za pomocą lutniociągów czujniki metanomierzy umieszcza się pod stropem wyrobiska:

1) przy przewietrzaniu przodka lutniociągiem:

a) tłoczącym - w odległości nie większej niż 10 m od czoła przodka, w miejscu stwierdzanych największych stężeń metanu,

b) ssącym - w odległości nie większej niż 6 m od czoła przodka, między wlotem do lutni ssącej a czołem przodka;

2) w odległości nie mniejszej niż 10 m i nie większej niż 15 m od skrzyżowania z wyrobiskiem przewietrzanym opływowym prądem powietrza.

2. Czujniki metanomierzy umieszcza się w wyrobiskach o długości większej niż:

1) 15 m - w przypadkach, o których mowa w ust. 1 pkt 1;

2) 25 m - w przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 2.

3. W przypadkach, o których mowa w ust. 1 pkt 1, czujniki metanomierzy inicjują wyłączenie spod napięcia:

1) kombajnów chodnikowych - po przekroczeniu 1% stężenia metanu w powietrzu;

2) maszyn i innych urządzeń elektrycznych - po przekroczeniu 2% stężenia metanu w powietrzu.

4. W przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, czujniki metanomierzy inicjują wyłączenie spod napięcia urządzeń elektrycznych zainstalowanych w wyrobisku przewietrzanym lutniociągiem:

1) tłoczącym - po przekroczeniu 2% stężenia metanu w powietrzu;

2) ssącym - po przekroczeniu 1% stężenia metanu w powietrzu.

§ 313. W przypadku stosowania innych systemów wybierania niż ścianowe lokalizacja metanomierzy włączonych do systemu gazometrycznego oraz zasięg i zakres wyłączeń spod napięcia urządzeń elektrycznych są określane przez kierownika działu wentylacji zakładu górniczego.

§  314. 

1. W szybach lub szybikach przewietrzanych za pomocą lutniociągów czujniki metanomierzy umieszcza się:

1) przy wentylacji:

a) tłoczącej - nie mniej niż 10 m poniżej zrębu szybu lub poziomu,

b) ssącej - w lutniociągu przed wentylatorem;

2) pod pomostem roboczym.

2. Czujniki metanomierzy umieszczone w miejscach, o których mowa w ust. 1, po przekroczeniu 1% stężenia metanu w powietrzu inicjują:

1) wyłączenie spod napięcia urządzeń elektrycznych znajdujących się w szybach oraz w strefie 10 m od wylotu szybu, z wyjątkiem wentylatorów i urządzeń przeznaczonych do transportu osób oraz urządzeń iskrobezpiecznych;

2) uruchomienie sygnalizacji ostrzegawczej w strefie 10 m od wylotu szybu.

§  315. 

1. W rejonie wentylacyjnym, w którym są prowadzone roboty wybierkowe, czujnik metanomierza umieszcza się pod stropem wyrobiska w prądzie wylotowym ze ściany lub zespołu ścian między wylotem ostatniej ściany a skrzyżowaniem z innym, czynnym wentylacyjnie wyrobiskiem.

2. Pomiarów stężenia metanu w powietrzu w szybie wentylacyjnym dokonuje się w prądzie wylotowym całkowitym, nie mniej niż 10 m:

1) poniżej kanału wentylatora głównego lub

2) powyżej najwyższego wlotu powietrza wypływającego z wyrobisk do szybu.

3. Wyniki pomiarów stężenia metanu w powietrzu dokonanych w miejscach, o których mowa w ust. 1 i 2, rejestruje się w centrali systemu gazometrycznego.

§  316. 

1. W wyrobiskach w polach metanowych II-IV kategorii zagrożenia metanowego kombajn chodnikowy wyposaża się w metanomierz o pomiarze ciągłym, wyłączający organ urabiający kombajnu po przekroczeniu 2% stężenia metanu w powietrzu.

2. Czujnik metanomierza, o którym mowa w ust. 1, umieszcza się na wysięgniku organu urabiającego kombajnu.

3. Kierownik ruchu zakładu górniczego może zezwolić na zastąpienie metanomierza, o którym mowa w ust. 1, metanomierzem włączonym do systemu gazometrycznego, inicjującym wyłączenie spod napięcia urządzeń elektrycznych znajdujących się w drążonym wyrobisku po przekroczeniu 1% stężenia metanu w powietrzu.

4. Czujnik metanomierza włączonego do systemu gazometrycznego, o którym mowa w ust. 3, umieszcza się pod stropem wyrobiska w odległości nie większej niż 2 m od czoła przodka.

§  317. 

1. W wyrobisku korytarzowym przewietrzanym wentylacją lutniową kombinowaną z zastosowaniem instalacji odpylającej dodatkowo umieszcza się metanomierze inicjujące wyłączenie spod napięcia urządzeń elektrycznych znajdujących się w tym wyrobisku, po przekroczeniu 1% stężenia metanu w powietrzu.

2. Czujniki metanomierzy, o których mowa w ust. 1, umieszcza się:

1) w strumieniu powietrza wypływającego z instalacji odpylającej;

2) pod stropem wyrobiska w strefie między wylotem strumienia powietrza z instalacji odpylającej a wylotem powietrza z zasadniczego lutniociągu tłoczącego.

§  318. 

1. Podziemny zbiornik, w którym jest gromadzony węgiel z pokładów zaliczonych do II-IV kategorii zagrożenia metanowego, wyposaża się w metanomierz, którego czujnik umieszcza się w strefie wylotowej ze zbiornika.

2. W przypadku przekroczenia 0,5% stężenia metanu w powietrzu metanomierz, o którym mowa w ust. 1, inicjuje:

1) wyłączenie spod napięcia urządzeń elektrycznych budowy zwykłej zainstalowanych w strefie, do której może wpłynąć metan pochodzący ze zbiornika;

2) uruchomienie wentylacji odrębnej zbiornika.

§  319. 

1. W zbiornikach podziemnych i powierzchniowych, w których jest gromadzony węgiel z pokładów zaliczonych do II-IV kategorii zagrożenia metanowego, oraz w wyrobiskach i pomieszczeniach przyległych do zbiornika, niezależnie od wymagań określonych w § 320, dokonuje się pomiarów stężenia metanu przy użyciu metanomierzy przenośnych.

2. Kierownik działu wentylacji zakładu górniczego dla poszczególnych zbiorników węgla określa:

1) miejsce i sposób oraz częstotliwość dokonywania pomiarów stężenia metanu;

2) osoby odpowiedzialne za dokonywanie pomiarów stężenia metanu;

3) zasady postępowania w razie stwierdzenia stężenia metanu większego niż 1% w podziemnym zbiorniku lub w wyrobiskach przyległych do tego zbiornika albo w powierzchniowym zbiorniku.

§ 320. Zbiornik powierzchniowy, w którym jest gromadzony węgiel z pokładów zaliczonych do II-IV kategorii zagrożenia metanowego, wyposaża się w metanomierz, a wyniki dokonanych przez niego pomiarów stężenia metanu w powietrzu rejestruje się w centrali systemu gazometrycznego.

§  321. 

1. W zakładach górniczych wydobywających węgiel lokalizacja czujników metanometrycznych, zasięg oraz zakres wyłączeń urządzeń elektrycznych przez metanometrię automatyczną, poza przypadkami określonymi w rozporządzeniu, są określane przez kierownika działu wentylacji zakładu górniczego.

2. W zakładach górniczych wydobywających kopaliny niepalne:

1) zakres zastosowania metanometrii automatycznej,

2) lokalizacja czujników metanometrycznych,

3) zakres wyłączeń urządzeń elektrycznych przez metanometrię automatyczną

- są określane przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§  322. 

1. W przypadku uszkodzenia zabezpieczenia metanometrycznego zabezpieczane maszyny, urządzenia i instalacje elektryczne wyłącza się spod napięcia do czasu usunięcia uszkodzenia.

2. W przypadku zadziałania lub uszkodzenia zabezpieczenia metanometrycznego wyłącza się maszyny i urządzenia nieelektryczne mogące spowodować zagrożenie wybuchem.

3. Sposób postępowania w trakcie wyłączania spod napięcia maszyn i urządzeń, o których mowa w ust. 2, jest określany przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§  323. 

1. Pomiary stężenia metanu w powietrzu za pomocą metanomierzy przenośnych są dokonywane w wyrobiskach w polach metanowych przez:

1) przodowych;

2) metaniarzy;

3) strzałowych;

4) osoby kierownictwa i dozoru ruchu zakładu górniczego;

5) kombajnistów;

6) konserwatorów systemu gazometrycznego;

7) wiertaczy;

8) wyznaczonych pracowników oddziału odmetanowania.

2. Kierownik ruchu zakładu górniczego może wyposażyć w metanomierze przenośne inne osoby niż wymienione w ust. 1, przebywające w wyrobiskach w polach metanowych.

3. Osoby, o których mowa w ust. 1 i 2, szkoli się w zakresie dokonywania pomiarów stężenia metanu w powietrzu.

§  324. 

1. Pomiary, o których mowa w § 323 ust. 1, są dokonywane przez przodowych pod stropem w 10-metrowym odcinku wyrobiska, w którym znajdują się stanowiska pracy, przed rozpoczęciem wykonywania pracy na zmianie oraz co dwie godziny w jej trakcie:

1) w przodkach wyrobisk;

2) w wyrobiskach likwidowanych;

3) we wnękach wiertniczych;

4) w miejscach wyznaczonych przez osoby kierownictwa lub dozoru ruchu zakładu górniczego innych niż wymienione w pkt 1-3.

2. W pokładach zaliczonych do II-IV kategorii zagrożenia metanowego, w wyrobiskach korytarzowych drążonych kombajnami, pomiary, o których mowa w § 323 ust. 1, są dokonywane przez przodowych przed rozpoczęciem urabiania nad obudową tego wyrobiska w strefie 10 m od przodka.

§  325. 

1. Pomiary, o których mowa w § 323 ust. 1, są dokonywane przez metaniarzy pod stropem wyrobisk górniczych raz na dobę w dniach, w których jest prowadzone wydobycie:

1) w przodkach wyrobisk;

2) w prądach powietrza wlotowych i wylotowych z przodków;

3) w komorach;

4) we wnękach wiertniczych;

5) w miejscach wykonywania robót strzałowych;

6) przy tamach izolacyjnych;

7) w wyrobiskach i miejscach określanych przez kierownika ruchu zakładu górniczego lub osobę przez niego wyznaczoną innych niż wymienione w pkt 1-6.

2. W pokładach zaliczonych do II-IV kategorii zagrożenia metanowego pomiary, o których mowa w § 323 ust. 1, są dokonywane przez metaniarzy nad obudową wyrobisk górniczych w:

1) drążonych wyrobiskach korytarzowych i komorowych z wentylacją odrębną w strefie 50 m od przodka w odstępach nie większych niż 10 m - raz na dobę w dniach pracy;

2) wyrobiskach z wentylacją odrębną, w odstępach nie większych niż 50 m - raz w miesiącu;

3) wyrobiskach przyścianowych zaliczonych do stopnia "c" niebezpieczeństwa wybuchu metanu, w których są umieszczone urządzenia elektryczne, w strefie:

a) do 50 m włącznie od przodka, w odstępach nie większych niż 10 m - raz na tydzień,

b) powyżej 50 m od przodka, w odstępach nie większych niż 50 m - raz w miesiącu;

4) innych miejscach i w innym czasie, określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego lub osobę przez niego wyznaczoną.

3. W wyrobiskach korytarzowych i wybierkowych w pokładach zaliczonych do III albo IV kategorii zagrożenia metanowego, w których są prowadzone roboty strzałowe, pomiary, o których mowa w § 323 ust. 1, są dokonywane przez metaniarzy raz na dobę w dniach pracy, nad obudową wyrobisk górniczych w strefie 50 m od miejsc prowadzenia robót strzałowych w odstępach nie większych niż 10 m.

4. Pomiary, o których mowa w § 323 ust. 1, są dokonywane przez metaniarzy w celu wykrycia miejsc możliwych wypływów metanu.

5. Zakres i częstotliwość dokonywania przez metaniarzy pomiarów, o których mowa w § 323 ust. 1, w dni wolne od pracy oraz w dniu wolnym od pracy na zmianie poprzedzającej rozpoczęcie wykonywania robót są określane przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§  326. 

1. W przypadku wykonywania robót strzałowych, pomiary, o których mowa w § 323 ust. 1, są dokonywane przez strzałowych pod stropem wyrobisk:

1) w przodkach oraz w strefie 10 m od miejsca wykonywania robót strzałowych:

a) przed rozpoczęciem wykonywania pracy,

b) w trakcie wykonywania pracy - co dwie godziny,

c) przed przystąpieniem do załadowania materiałów wybuchowych do otworów strzałowych,

d) przed podłączeniem zapalników elektrycznych do linii strzałowej,

e) po odpaleniu otworów strzałowych;

2) w strefie 5 m od stanowiska strzałowego - przed podłączeniem zapalarki elektrycznej do linii strzałowej.

2. W pokładach zaliczonych do III albo IV kategorii zagrożenia metanowego pomiary, o których mowa w § 323 ust. 1, są dokonywane przez strzałowych przed przystąpieniem do ładowania otworów strzałowych nad obudową wyrobisk w strefie 50 m od miejsca wykonywania robót strzałowych, w odstępach nie większych niż 10 m.

3. W głębionych szybach lub szybikach pomiary, o których mowa w § 323 ust. 1, są dokonywane przez strzałowych:

1) na dnie szybu i pod pomostem roboczym - przed rozpoczęciem wykonywania robót strzałowych i strzelaniem;

2) w strefie 5 m od stanowiska strzałowego - przed podłączeniem zapalarki do linii strzałowej.

§ 327. W przypadku stwierdzenia nad obudową wyrobiska górniczego stężenia metanu w powietrzu wynoszącego nie mniej niż 5%:

1) niezwłocznie wstrzymuje się roboty w wyrobisku;

2) przeprowadza się dodatkowe pomiary w celu ustalenia rozmiarów nagromadzenia metanu i miejsc jego wypływu;

3) podejmuje się działania mające na celu likwidację zagrożenia.

§ 328. Zasady dokonywania pomiarów stężenia metanu w powietrzu za pomocą metanomierzy przenośnych w wyrobiskach w polach metanowych przez osoby, o których mowa w § 323 ust. 1 pkt 1-5, są określane przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§ 329. Przenośne metanomierze alarmujące stosuje się w pokładach zaliczonych do III albo IV kategorii zagrożenia metanowego:

1) w trakcie:

a) wiercenia otworów drenażowych oraz badawczych,

b) likwidacji wyrobisk - w przypadku niestosowania automatycznych zabezpieczeń metanometrycznych;

2) w miejscach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego lub osobę przez niego wyznaczoną.

§ 330. W zakładzie górniczym, w którym występuje zagrożenie metanowe, wyznacza się:

1) metaniarzy;

2) osoby wyższego dozoru ruchu zakładu górniczego w dziale wentylacji tego zakładu, odpowiedzialne za:

a) przeszkolenie metaniarzy w zakresie wykonywanych przez nich zadań,

b) prawidłowość pracy wykonywanej przez metaniarzy,

c) gospodarowanie metanomierzami przenośnymi i ich stan techniczny.

§  331. 

1. W zakładzie górniczym eksploatującym złoża i ich pokłady zaliczone do II-IV kategorii zagrożenia metanowego organizuje się służbę:

1) dyspozytorską systemu gazometrycznego, w ramach służby dyspozytorskiej ruchu zakładu górniczego, składającą się z dyspozytorów gazometrii, którzy:

a) zostali wyznaczeni przez kierownika ruchu zakładu górniczego,

b) posiadają stwierdzone kwalifikacje osoby dozoru ruchu w zakładach górniczych;

2) prowadzenia ruchu urządzeń systemu gazometrycznego, składającą się z osoby wyższego dozoru ruchu zakładu górniczego, która:

a) odpowiada za stan techniczny tych urządzeń,

b) posiada stwierdzone kwalifikacje osoby wyższego dozoru ruchu w zakładach górniczych w specjalności elektrycznej-teletechnicznej i automatyki.

2. W zakładzie górniczym, o którym mowa w ust. 1, stosującym mniej niż 20 metanomierzy włączonych do systemu gazometrycznego, dopuszcza się pełnienie obowiązków dyspozytora gazometrii przez dyspozytora ruchu zakładu górniczego.

3. Organizacja, zadania i zakres działania służb, o których mowa w ust. 1, w tym rodzaje zagrożeń monitorowanych przez służbę dyspozytorską systemu gazometrycznego, są określane przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§ 332. Wyniki pomiarów stężenia metanu w powietrzu dokonywanych w systemie gazometrycznym na bieżąco obserwuje się, analizuje oraz archiwizuje przez okres nie krótszy niż rok.

§ 333. Prawidłowość umieszczenia czujników systemu gazometrycznego jest kontrolowana przez:

1) osoby dozoru ruchu oddziałowego - w oddziałach górniczych co najmniej raz na zmianie;

2) metaniarzy - w wyrobiskach i w pomieszczeniach na powierzchni, w których może gromadzić się metan, co najmniej raz na dobę w dni wykonywania pracy;

3) konserwatorów systemu gazometrycznego - w miejscach, w których są umieszczone czujniki tego systemu, z częstotliwością określoną przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§  334. 

1. Prawidłowość działania zabezpieczeń metanometrycznych kontroluje się za pomocą mieszanek wzorcowych o stężeniu metanu większym o 0,2% od ustalonego progu zadziałania czujnika.

2. Czas automatycznego wyłączenia zabezpieczanych urządzeń elektrycznych spod napięcia określa się od momentu podania mieszanki wzorcowej do komory pomiarowej do momentu ich wyłączenia.

§ 335. W pobliżu przodka oraz w miejscach wyznaczonych przez osobę dozoru ruchu działu wentylacji zakładu górniczego umieszcza się tablicę kontroli metanu.

§ 336. Wyniki dokonanych pomiarów stężenia metanu w powietrzu są wpisywane przez:

1) przodowych - na tablicy kontroli metanu;

2) strzałowych - w dziennikach strzałowych;

3) metaniarzy - na tablicy kontroli metanu, w dzienniku metaniarza i w książce metaniarza;

4) osoby dozoru ruchu - na tablicy kontroli metanu, w notesach oraz w książce raportowej.

§ 337. Kierownik działu wentylacji zakładu górniczego lub wyznaczona osoba wyższego dozoru ruchu działu wentylacji zakładu górniczego zapoznają się raz na dobę z:

1) danymi pomiarowymi systemu gazometrycznego;

2) wynikami dokonanych pomiarów stężenia metanu w powietrzu wpisanymi w książce metaniarza.

§  338. 

1. W przypadku wzrostu zagrożenia gazowego w zakładzie górniczym opracowuje się program profilaktyki zagrożenia gazowego.

2. Program, o którym mowa w ust. 1, jest opracowywany przez kierownika działu wentylacji zakładu górniczego i zatwierdzany przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§  339. 

1. W zakładach górniczych eksploatujących pokłady zaliczone do IV kategorii zagrożenia metanowego stosuje się odmetanowanie górotworu.

2. W trakcie drążenia kombajnami kamiennych wyrobisk korytarzowych w mało rozpoznanych partiach złóż w skałach porowatych w polu metanowym IV kategorii zagrożenia metanowego, odmetanowanie górotworu stosuje się, jeżeli:

1) ciśnienie metanu w wyprzedzających otworach kontrolnych o długości nie mniejszej niż 10 m wynosi nie mniej niż 0,5 kPa;

2) wydzielanie metanu ze skał, w zależności od ich porowatości, wynosi nie mniej niż 0,5 m³/min.

3. W przypadkach uzasadnionych analizą stanu warunków wentylacyjno-metanowych i prognozą metanowości odmetanowania górotworu nie stosuje się, pod warunkiem przestrzegania warunków gwarantujących bezpieczeństwo pracy i ruchu zakładu górniczego, ustalonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§ 340. W trakcie odmetanowania górotworu metan odprowadza się rurociągami metanowymi na powierzchnię lub do wyrobisk z prądem powietrza odprowadzanego do szybu wydechowego, przy zachowaniu dopuszczalnego stężenia metanu w powietrzu, na warunkach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§ 341. Rurociągi metanowe buduje się, wyposaża, poddaje próbom szczelności i oznakowuje się w sposób określony w Polskiej Normie dotyczącej rurociągów odmetanowania w górnictwie.

§  342. 

1. Niedopuszczalne jest budowanie rurociągów metanowych w:

1) szybach wdechowych;

2) wyrobiskach z elektryczną trakcją przewodową.

2. Budowanie rurociągów metanowych w wyrobiskach pochyłych z układem transportu jest dopuszczalne pod warunkiem zastosowania zabezpieczeń przed uszkodzeniem tych rurociągów.

§  343. 

1. Uszkodzenie rurociągu metanowego niezwłocznie:

1) zgłasza się do dyspozytora ruchu zakładu górniczego;

2) usuwa się.

2. Przed przystąpieniem do naprawy uszkodzonego rurociągu metanowego, w tym wymiany zasuwy lub innego elementu, rurociąg ten zabezpiecza się w sposób uniemożliwiający wypływ metanu oraz zasysanie powietrza do tego rurociągu.

3. W przypadku naprawy odcinka rurociągu metanowego metan z tego odcinka usuwa się za pomocą wody lub sprężonego powietrza.

4. Szczegółowy sposób wykonania naprawy rurociągu metanowego, w zależności od lokalnych warunków i rodzaju uszkodzenia, jest określany przez osobę dozoru ruchu służby odmetanowania zakładu górniczego.

§  344. 

1. Stację odmetanowania lokalizuje się na powierzchni.

2. Lokalizowanie stacji odmetanowania w wyrobisku podziemnym jest dopuszczalne w przypadkach uzasadnionych ograniczonym zakresem lub przejściowym okresem stosowania odmetanowania.

§  345. 

1. Ujęcie metanu lub grupę sąsiednich otworów metanowych wyposaża się w urządzenia:

1) umożliwiające:

a) pomiary ilości, ciśnienia i składu gazu,

b) regulację ciśnienia gazu,

c) zamknięcie wypływu gazu;

2) odwadniające.

2. W urządzenia, o których mowa w ust. 1 pkt 1 lit. c, nie wyposaża się prowizorycznych ujęć metanu.

§  346. 

1. Przed rozpoczęciem eksploatacji ujęcia metanu dokonuje się pomiarów:

1) stężenia metanu w gazie;

2) ciśnienia gazu.

2. Pomiarów, o których mowa w ust. 1 pkt 2, nie wykonuje się w prowizorycznych ujęciach metanu.

3. Wyniki pomiarów, o których mowa w ust. 1, dokumentuje się.

§ 347. W celu sprawdzenia prawidłowości działania urządzeń wytwarzających podciśnienie w stacji odmetanowania przeprowadza się ruch próbny bez pobierania metanu przez 72 godziny.

§ 348. Napełniane gazem instalacji gazowej stacji odmetanowania oraz rurociągów metanowych jest dopuszczalne po sprawdzeniu ich szczelności.

§  349. 

1. Stężenie metanu w gazie odprowadzanym do rurociągów metanowych wynosi nie mniej niż 30%.

2. Jeżeli stężenie metanu w zbiorczym rurociągu metanowym wynosi mniej niż 30%, w przypadkach uzasadnionych warunkami bezpieczeństwa i za zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego, dopuszcza się odprowadzanie do rurociągów metanowych gazu o stężeniu metanu wynoszącym nie mniej niż 20%.

§  350. 

1. Urządzenia stacji odmetanowania utrzymuje się w ciągłym ruchu.

2. Urządzenia umożliwiające rezerwowe wytwarzanie podciśnienia w stacji odmetanowania utrzymuje się w sposób pozwalający na ich uruchomienie w ciągu 10 minut.

3. Urządzenia wytwarzające podciśnienie w stacji odmetanowania zatrzymuje się w przypadku:

1) stężenia metanu w zbiorczym rurociągu metanowym mniejszego niż 30% lub

2) przekroczenia przez temperaturę gazu wartości dopuszczalnej dla stosowanych urządzeń.

4. W przypadku uszkodzenia urządzenia, które wyłącza automatycznie stację odmetanowania przy spadku stężenia metanu w rurociągu metanowym do wartości mniejszej niż 30%, prowadzenie ruchu stacji odmetanowania jest dopuszczalne, jeżeli:

1) stężenie metanu w rurociągu metanowym wynosi nie mniej niż 40%;

2) pomiary stężenia metanu w rurociągu metanowym są wykonywane co pół godziny, a ich wyniki są odnotowywane w książce kontroli stacji odmetanowania.

§  351. 

1. W przypadku uszkodzenia urządzeń odmetanowania lub przerwania odmetanowania niezwłocznie:

1) powiadamia się o tym dyspozytora ruchu zakładu górniczego;

2) podejmuje się odpowiednie prace dla usunięcia tego uszkodzenia;

3) przeprowadza się szczegółową kontrolę stanu zagrożenia metanowego w wyrobiskach.

2. W przypadku awaryjnego zatrzymania ruchu stacji odmetanowania niezwłocznie powiadamia się o tym kierownika ruchu zakładu górniczego lub pełniącą dyżur osobę kierownictwa ruchu zakładu górniczego.

3. Planowe zatrzymanie ruchu stacji odmetanowania oraz zatrzymanie odmetanowania w części zakładu górniczego jest dopuszczalne za zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego, który określa sposób zabezpieczenia przed zagrożeniem metanowym w wyrobiskach w okresie przerwania odmetanowania.

§ 352. W przypadku zatrzymania ruchu stacji odmetanowania, po wytworzeniu się nadciśnienia w rurociągach metanowych, gaz płynący tymi rurociągami z wyrobisk kieruje się niezwłocznie do atmosfery.

§  353. 

1. Bieżące kontrole odmetanowania przeprowadza się raz na dobę przez pomiar:

1) stężenia metanu i ciśnienia - wykonywany za tamami izolacyjnymi z przestrzeni podłączonej do rurociągów metanowych;

2) parametrów gazu w rurociągach metanowych - wykonywany w miejscach wyznaczonych przez osobę wyższego dozoru ruchu służby odmetanowania zakładu górniczego.

2. Okresowe kontrole odmetanowania przeprowadza się raz w miesiącu przez:

1) dokonywanie pomiarów ciśnienia, ilości gazu i procentowego stężenia metanu w odcinkach pomiarowych rurociągu;

2) kontrolę:

a) zamkniętych otworów metanowych w celu określenia ich przydatności do eksploatacji,

b) stanu technicznego urządzeń odmetanowania.

3. Zakres przeprowadzania kontroli odmetanowania w dni wolne od pracy jest określany przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§ 354. Stan techniczny powierzchniowych urządzeń odmetanowania oraz podziemnych stacji odmetanowania jest kontrolowany i dokumentowany raz w miesiącu przez osobę wyższego dozoru ruchu służby odmetanowania zakładu górniczego i osobę wyższego dozoru ruchu działu energomechanicznego zakładu górniczego.

§  355. 

1. Budynek stacji odmetanowania:

1) lokalizuje się w odległości nie mniejszej niż 20 m od zabudowań technicznych lub mieszkalnych;

2) wykonuje się z materiałów niepalnych.

2. W budynku stacji odmetanowania:

1) konstrukcję stropu i dachu wykonuje się w sposób uniemożliwiający gromadzenie się metanu pod stropem;

2) dach części znajdującej się nad pomieszczeniami zagrożonymi wybuchem jest lekkiej konstrukcji, w rozumieniu przepisów wydanych na podstawie art. 7 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2016 r. poz. 290, 961, 1165, 1250 i 2255);

3) drzwi i okna otwierają się na zewnątrz;

4) ściany oddzielające pomieszczenie zagrożone wybuchem od innych pomieszczeń są odporne na parcie o wartości nie większej niż 15 kPa;

5) podłogi w pomieszczeniach zagrożonych wybuchem wykonuje się z materiałów nieiskrzących i trudno palnych.

3. Przepisu ust. 2 pkt 2 nie stosuje się do pomieszczenia, w którym łączna powierzchnia urządzeń odciążających, w szczególności przepon, klap oraz otworów oszklonych szkłem zwykłym, jest większa niż 0,065 m²/m³ kubatury pomieszczenia.

§ 356. W stacji odmetanowania:

1) kanały i studzienki z czynną instalacją gazową nakrywa się w sposób uniemożliwiający gromadzenie się w nich metanu;

2) budynek i urządzenia ogrzewa się ogrzewaniem parowym lub wodnym;

3) koniec rury odprowadzającej gaz z:

a) rurociągów odmetanowania do atmosfery - wyprowadza się na wysokość nie mniejszą niż 3 m od najwyższego punktu budynku,

b) aparatury kontrolno-pomiarowej - wyprowadza się na wysokość nie mniejszą niż 1,5 m od najwyższego punktu budynku.

§ 357. Budynek stacji odmetanowania oraz zainstalowane urządzenia zabezpiecza się instalacją odgromową.

§  358. 

1. Pomieszczenia stacji odmetanowania niemające instalacji gazowej i bezpośredniego połączenia z pomieszczeniami zagrożonymi wybuchem można zaliczyć w trybie odrębnych przepisów do pomieszczeń (stref) niezagrożonych wybuchem.

2. Pomieszczenie stacji odmetanowania, w którym jest zainstalowana aparatura kontrolno-pomiarowa i zabezpieczająca, można uznać za pomieszczenie - strefę niezagrożoną wybuchem, jeżeli przewietrzanie tego pomieszczenia za pomocą urządzeń wentylacyjnych w sposób ciągły zapewnia nie mniej niż 10-krotną wymianę powietrza w ciągu godziny.

§  359. 

1. Teren stacji odmetanowania ogradza się. Odległość ogrodzenia od budynku lub zainstalowanych urządzeń wynosi nie mniej niż 4 m.

2. Wejścia i wjazdy na teren stacji odmetanowania:

1) oznakowuje się tablicami, na których umieszcza się napis zakazujący wstępu osobom nieupoważnionym;

2) wyposaża się w urządzenia sygnalizacji przywoławczej.

§ 360. Podziemną stację odmetanowania wyposażoną w urządzenia o napędzie elektrycznym lokalizuje się w oddzielnym wyrobisku, przewietrzanym niezależnym prądem powietrza.

§ 361. Inżektorową stację odmetanowania wykorzystuje się do odmetanowania wyłącznie w celu zapewnienia dodatkowego odprowadzenia metanu z rejonu, w którym prowadzi się odmetanowanie.

§ 362. Inżektorową stację odmetanowania o napędzie pneumatycznym umieszcza się w wyrobisku przewietrzanym prądem powietrza wytwarzanym przez wentylator główny.

§ 363. Metan z podziemnej stacji odmetanowania kieruje się do prądu powietrza płynącego najkrótszą możliwą drogą do szybu wentylacyjnego.

§ 364. Do stopnia "c" niebezpieczeństwa wybuchu metanu zalicza się:

1) pomieszczenia urządzeń do wytwarzania depresji i transportu gazu w rurociągach metanowych,

2) wyrobiska:

a) z metanowymi rurociągami tłocznymi,

b) przewietrzane prądem powietrza

- do których jest skierowany metan z podziemnej stacji odmetanowania.

§ 365. Wejście do stacji odmetanowania zabezpiecza się i oznakowuje tablicami, na których umieszcza się napis zakazujący wstępu osobom nieupoważnionym.

§  366. 

1. W celu wytworzenia depresji i transportu gazu w rurociągach metanowych w stacji odmetanowania stosuje się:

1) inżektory;

2) pompy próżniowe;

3) dmuchawy;

4) sprężarki.

2. Stosowanie sprzęgieł ciernych i przekładni pasowych do przenoszenia napędu w urządzeniach odmetanowania jest niedopuszczalne.

§  367. 

1. Stację odmetanowania wyposaża się w:

1) urządzenia umożliwiające:

a) dokonywanie pomiarów:

– stężenia metanu w gazie,

– stężenia metanu w pomieszczeniach stacji odmetanowania,

– ciśnienia, ilości oraz temperatury ujmowanego gazu,

b) odłączenie stacji odmetanowania od rurociągów ssących i tłoczących,

c) regulację ciśnienia gazu po stronie ssącej,

d) kierowanie gazu z rurociągów metanowych do atmosfery lub wyrobiska, umożliwiające odprowadzenie gazu w przypadku przerwy w ruchu stacji odmetanowania,

e) sygnalizowanie u dyspozytora ruchu zakładu górniczego, że stacja odmetanowania została wyłączona z ruchu,

f) automatyczne wyłączenie ruchu stacji odmetanowania w przypadku, gdy stężenie metanu w rurociągu metanowym wynosi mniej niż 30%;

2) przerywacz płomieni w rurociągu metanowym:

a) doprowadzającym gaz do stacji,

b) odprowadzającym gaz do atmosfery;

3) łączność telefoniczną z dyspozytorem ruchu zakładu górniczego.

2. Stację odmetanowania o napędzie elektrycznym wyposaża się dodatkowo w urządzenia umożliwiające:

1) rezerwowe wytwarzanie podciśnienia w stacji odmetanowania;

2) rejestrację ciśnienia gazu po stronie ssącej i tłoczącej;

3) wyłączenie z ruchu sprężarki w przypadku zmniejszenia się ilości wody chłodzącej poniżej wartości granicznej;

4) dokonywanie pomiarów temperatury:

a) sprężonego gazu przed jego ochłodzeniem,

b) wody chłodzącej;

5) sygnalizację za pomocą sygnalizacji świetlnej i akustycznej wyłączenia z ruchu urządzeń wytwarzających podciśnienie w stacji odmetanowania.

§ 368. W inżektorowych stacjach odmetanowania nie stosuje się przerywaczy płomieni w rurociągach metanowych.

§ 369. W inżektorowych stacjach odmetanowania jest dopuszczalne stosowanie zamiast:

1) automatycznych - ręcznych urządzeń do wyłączania z ruchu stacji odmetanowania w przypadku, gdy stężenie metanu w gazie wynosi mniej niż 30%, pod warunkiem dokonywania pomiarów stężenia metanu w gazie i kontroli ruchu stacji co 2 godziny;

2) rejestracji stężenia metanu w gazie - dokonywanie pomiarów stężenia metanu w gazie wykonywanych co 2 godziny, których wyniki wpisuje się do książki kontroli ruchu stacji;

3) sygnalizacji wyłączenia z ruchu stacji do dyspozytora - bezpośredniej łączności ze stacji do dyspozytora zakładu górniczego przy zapewnieniu stałej obsługi stacji.

§  370. 

1. W przypadku nowo zainstalowanych urządzeń w stacji odmetanowania:

1) dokonuje się ich odbioru technicznego;

2) wykonuje się próbę ich szczelności;

3) bada się prawidłowość działania aparatury zabezpieczającej i kontrolno-pomiarowej.

2. W celu sprawdzenia prawidłowości działania nowo zainstalowanych urządzeń w stacji odmetanowania przeprowadza się, przez 72 godziny, ruch próbny tych urządzeń bez pobierania metanu.

Rozdział  4

Zagrożenie wyrzutami gazów i skał

§ 371. Granice pól zagrożenia wyrzutami gazów i skał obejmują:

1) złoże, pokład lub ich części zaliczone do kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał;

2) wyrobiska, w których skutki wyrzutu gazów i skał lub nagłego wypływu gazów mogą stworzyć zagrożenie jednym z tych zjawisk, w tym wyrobiska, którymi są odprowadzane gazy po zaistniałym wyrzucie oraz w których może dojść do zaburzenia przewietrzania w wyniku zaistniałego wyrzutu.

§ 372. W zakładach górniczych eksploatujących złoże w pokładach zagrożonych wyrzutami gazów i skał, organizuje się i wyposaża służbę do spraw zapobiegania zagrożeniom wyrzutami gazów i skał.

§  373. 

1. Pracowników wykonujących pracę w polach zagrożonych wyrzutami gazów i skał zapoznaje się z aktualnym stanem zagrożenia wyrzutami gazów i skał, jego objawami oraz zasadami postępowania w przypadku wystąpienia objawów lub faktycznego wyrzutu gazów i skał.

2. Rozpoznawanie i prognozowanie stanu zagrożenia wyrzutami gazów i skał, prowadzenie robót górniczych w warunkach występowania zagrożenia wyrzutami gazów i skał oraz zwalczanie tego zagrożenia wykonuje się w sposób określony w załączniku nr 3 do rozporządzenia.

§ 374. Analiza stanu zagrożenia wyrzutami gazów i skał jest dokonywana przez kierownika ruchu zakładu górniczego nie rzadziej niż co 12 miesięcy na podstawie opinii zespołu, o którym mowa w § 240 ust. 2.

§  375. 

1. W pokładach węgla niezaliczonych do poszczególnych kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał, w których metanonośność jest większa niż 4,5 m³CH₄/Mg czystej substancji węglowej, dokonuje się pomiarów zwięzłości węgla i intensywności desorpcji metanu.

2. Pomiarów, o których mowa w ust. 1, dokonuje się:

1) po udostępnieniu pokładu;

2) w wyrobiskach korytarzowych drążonych w pokładach węgla w odstępach nie większych niż 200 m;

3) w rejonach występowania zaburzeń geologicznych.

3. Drążenie wyrobiska wstrzymuje się w przypadku stwierdzenia:

1) wskaźnika zwięzłości węgla mniejszego niż 0,3 lub

2) intensywności desorpcji metanu większej niż 1,2 kPa.

4. Drążenie wyrobiska, o którym mowa w ust. 3, wstrzymuje się do czasu określenia przez kierownika ruchu zakładu górniczego warunków bezpiecznego prowadzenia robót górniczych.

§  376. 

1. W wyrobiskach korytarzowych kamiennych, w których odległość czoła przodka do udostępnionego pokładu węgla wynosi nie mniej niż 3 m, dokonuje się pomiaru intensywności desorpcji metanu w pokładzie.

2. W przypadku stwierdzenia intensywności desorpcji metanu większej niż 1,2 kPa, drążenie wyrobiska wstrzymuje się do czasu określenia przez kierownika ruchu zakładu górniczego warunków bezpiecznego prowadzenia robót górniczych.

§  377. 

1. W wyrobiskach korytarzowych drążonych w pokładach węgla zaliczonych do I kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał dokonuje się pomiarów:

1) zwięzłości węgla;

2) intensywności desorpcji metanu.

2. Pomiarów, o których mowa w ust. 1, dokonuje się w:

1) odstępach nie większych niż 100 m;

2) rejonach zaburzeń geologicznych.

§  378. 

1. W wyrobiskach korytarzowych drążonych w pokładach węgla zaliczonych do II kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał dokonuje się pomiarów:

1) zwięzłości węgla;

2) intensywności desorpcji metanu;

3) ilości zwiercin.

2. Pomiarów, o których mowa w ust. 1, dokonuje się z wyprzedzeniem zakładanego postępu przodka w:

1) odstępach nie większych niż 50 m;

2) rejonach zaburzeń geologicznych.

§  379. 

1. W wyrobiskach korytarzowych drążonych w pokładach węgla zaliczonych do III kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał dokonuje się pomiarów:

1) zwięzłości węgla;

2) intensywności desorpcji metanu;

3) ilości zwiercin.

2. Pomiarów, o których mowa w ust. 1, dokonuje się nie rzadziej niż raz na dobę w dniach, w których jest prowadzone drążenie wyrobiska z wyprzedzeniem zakładanego postępu przodka.

§  380. 

1. W wyrobiskach korytarzowych drążonych w nienaruszonych robotami eksploatacyjnymi częściach złoża w pokładach węgla zagrożonych wyrzutami gazów i skał wykonuje się pomiary:

1) metanonośności;

2) zwięzłości węgla;

3) intensywności desorpcji metanu;

4) własności sorpcyjnych;

5) zawartości części lotnych w węglu.

2. Pomiarów, o których mowa w ust. 1, dokonuje się w odstępach nie większych niż 50 m.

3. Kryteria oceny stanu zagrożenia wyrzutami gazu i skał na podstawie własności sorpcyjnych i zawartości części lotnych w węglu są określane przez rzeczoznawcę.

§ 381. Szczegółowy zakres wykonywanych pomiarów oraz postępowania w przypadku przekroczenia dopuszczalnych wartości parametrów wyrzutowych, o których mowa w § 377-380, jest określany przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§ 382. Odstąpienie od wykonywania pomiarów, o których mowa w § 377-380, jest dopuszczalne za zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego, wydaną na podstawie opinii zespołu, o którym mowa w § 240 ust. 2.

§  383. 

1. W przypadku stwierdzenia na podstawie wyników pomiarów, o których mowa w § 375 ust. 1, intensywności desorpcji metanu większej niż 1,2 kPa, wykonuje się dodatkowe pomiary:

1) intensywności desorpcji metanu;

2) ilości zwiercin;

3) wskaźnika zwięzłości węgla pobranego z najmniej zwięzłej warstwy w czole przodka.

2. Dodatkowe pomiary, o których mowa w ust. 1, wykonuje się nie rzadziej niż raz na dobę w dniach, w których jest prowadzone drążenie wyrobiska.

3. Dodatkowe pomiary, o których mowa w ust. 1, nie wykonuje się w przypadku stwierdzenia w trzech kolejnych pomiarach intensywności desorpcji metanu nie większej niż 1,2 kPa.

§  384. 

1. W wyrobiskach korytarzowych drążonych w pokładach węgla zaliczonych do III kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał dokonuje się kontrolnych pomiarów intensywności desorpcji metanu i ilości zwiercin w otworach badawczych w przypadku wystąpienia:

1) innych objawów zagrożenia, w szczególności zmiany struktury węgla, nagłego wypływu metanu, wydmuchu gazu oraz zwiercin z otworu;

2) uskoku lub strefy zaburzeń geologicznych przerywających ciągłość pokładu - w odległości nie mniejszej niż 4 m przed zaburzeniem, w zaburzeniu oraz 4 m za zaburzeniem.

2. Długość otworów badawczych wynosi nie mniej niż 6 m.

3. W przypadku dokonywania pomiarów intensywności desorpcji metanu i ilości zwiercin w zawodnionym górotworze, długość otworów badawczych może być mniejsza niż określona w ust. 2.

§ 385. Warunki drążenia wyrobiska kamiennego na odcinku 3 m przed pokładem zagrożonym wyrzutami gazów i skał oraz sposób otwarcia pokładu są określane przez kierownika ruchu zakładu górniczego na podstawie opinii zespołu, o którym mowa w § 240 ust. 2.

§  386. 

1. W celu zbadania zalegania skał w pokładach węgla zagrożonych wyrzutami gazów i skał, w wyrobiskach korytarzowych drążonych równolegle do uskoku, w nasunięciach o zrzucie większym od grubości pokładu lub sfałdowania, wykonuje się otwory rozpoznawcze w kierunku zaburzenia.

2. Otwory rozpoznawcze, o których mowa w ust. 1, wykonuje się w odstępach nie mniejszych niż 50 m.

§ 387. W celu bieżącego rozpoznawania zagrożenia wyrzutami gazów i skał w wyrobiskach korytarzowych w pokładach zaliczonych do III albo IV kategorii zagrożenia metanowego drążonych kombajnami, wykonuje się otwory rozpoznawcze wyprzedzające czoło przodka nie mniej niż o:

1) 10 m - w przypadku wyrobisk drążonych za pomocą kombajnów;

2) 4 m - w przypadku wyrobisk prowadzonych za pomocą materiałów wybuchowych.

§  388. 

1. W przypadku stwierdzenia zaburzeń geologicznych w drążonych wyrobiskach w pokładach zaliczonych do III albo IV kategorii zagrożenia metanowego i zagrożonych wyrzutami gazów i skał wykonuje się pomiary:

1) intensywności desorpcji metanu;

2) wskaźnika zwięzłości węgla.

2. Pomiarów, o których mowa w ust. 1, dokonuje się:

1) nie rzadziej niż raz na dobę;

2) w okresie przechodzenia wyrobiska przez strefę zaburzeń.

§ 389. Szczegółowy zakres wykonywania otworów i pomiarów w przypadkach, o których mowa w § 387 i § 388, jest określany przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§ 390. Odstąpienie od wykonywania otworów i pomiarów w przypadkach, o których mowa w § 387 i § 388, jest dopuszczalne za zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego, wydawaną na podstawie opinii zespołu, o którym mowa w § 240 ust. 2.

§ 391. W przypadku napotkania w trakcie wykonywania otworu rozpoznawczego lub drążenia wyrobiska korytarzowego w pokładach węgla zagrożonych wyrzutami gazów i skał zaburzenia geologicznego przerywającego ciągłość pokładu lub powodującego zmianę jego grubości:

1) wstrzymuje się drążenie wyrobiska;

2) wykonuje się dodatkowe otwory badawcze na głębokość nie mniejszą niż 6 m.

§  392. 

1. Ocenę stanu zagrożenia wyrzutami gazów i skał w ścianach prowadzonych w pokładach zagrożonych wyrzutami gazów i skał dokonuje się na podstawie wyników pomiarów wykonywanych w przodkach chodników przyścianowych.

2. W przypadku wystąpienia w ścianie zaburzeń geologicznych przerywających ciągłość pokładu, niestwierdzonych i niezbadanych wcześniej wyrobiskami przyścianowymi, kontrolę i ocenę stanu zagrożenia wyrzutami gazów i skał w ścianie prowadzi się w sposób dostosowany do lokalnych warunków i w zakresie wyznaczonym przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§  393. 

1. Przodki wyrobisk prowadzonych w pokładach zagrożonych wyrzutami gazów i skał lub udostępniających te pokłady oraz miejsca określone przez kierownika ruchu zakładu górniczego oznakowuje się tablicami, na których umieszcza się wyniki pomiarów wskaźników zagrożenia wyrzutami gazów i skał.

2. Wyniki pomiarów, o których mowa w ust. 1, umieszcza się bezpośrednio po ich dokonaniu.

§  394. 

1. W przypadku stwierdzenia w pokładach zagrożonych wyrzutami gazów i skał intensywności desorpcji metanu wynoszącej:

1) nie mniej niż 1,2 i nie więcej niż 2,0 kPa włącznie, przy wskaźniku zwięzłości węgla mniejszym niż 0,3 lub objętości zwiercin większej niż 4 dm³ z 1 mb otworu,

2) więcej niż 2,0 kPa

- dalsze urabianie wstrzymuje się.

2. W przypadkach, o których mowa w ust. 1:

1) stosuje się metody zwalczania zagrożenia wyrzutami gazów i skał dostosowane do warunków lokalnych;

2) wyrobiska prowadzi się na warunkach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego na podstawie opinii zespołu, o którym mowa w § 240 ust. 2.

§  395. 

1. W wyrobiskach korytarzowych drążonych w pokładach zagrożonych wyrzutami gazów i skał urabianie kombajnami jest dopuszczalne w przypadku gdy:

1) intensywność desorpcji metanu wynosi:

a) nie więcej niż 1,2 kPa,

b) nie mniej niż 1,2 i nie więcej niż 2,0 kPa włącznie przy wskaźniku zwięzłości węgla większym od 0,3 i ilości zwiercin nie większej niż 4 dm³;

2) w odległości 4 m przed i za czołem przodka nie występują zaburzenia geologiczne przerywające ciągłość pokładu.

2. Przodek chodnika drążonego kombajnem wyprzedza się otworem rozpoznawczym o długości nie mniejszej niż 10 m.

3. W przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, kierownik ruchu zakładu górniczego może zezwolić na urabianie kombajnem na podstawie opinii zespołu, o którym mowa w § 240 ust. 2.

§ 396. W polach zagrożonych wyrzutami gazów i skał stosuje się zabezpieczenia metanometryczne z metanomierzami o działaniu ciągłym, których wyniki pomiarów rejestruje się w centrali systemu gazometrycznego, wyłączające automatycznie zabezpieczane urządzenia elektryczne w czasie nie dłuższym niż 15 s, liczonym od momentu pojawienia się w komorze pomiarowej dowolnego zastosowanego metanomierza mieszanki metanowo-powietrznej o stężeniu o 0,2% wyższym od ustalonego progu zadziałania danego metanomierza.

§  397. 

1. W zakładzie górniczym eksploatującym pokłady węgla zagrożone wyrzutami gazów i skał:

1) dla nowo udostępnianej części złoża, gdy stwierdzona metanonośność wynosi nie mniej niż 4,5 m³CH₄/Mg w przeliczeniu na czystą substancję węglową, opracowuje się prognozę zagrożenia wyrzutowego;

2) osoby przebywające w wyrobiskach wyposaża się w ucieczkowy sprzęt izolujący układ oddechowy.

2. Prognoza, o której mowa w ust. 1 pkt 1, uwzględnia:

1) ocenę warunków górniczo-geologicznych, w szczególności tektonikę i dotychczasową eksploatację;

2) wyniki oznaczeń gazonośności i zwięzłości węgla;

3) sejsmiczność górotworu.

3. Prognoza, o której mowa w ust. 1 pkt 1, jest opracowywana przez rzeczoznawcę.

§  398. 

1. Wiercenie otworów badawczych w węglu w pokładach zagrożonych wyrzutami gazów i skał wykonuje się wiertarkami obrotowymi.

2. W przypadku stwierdzenia wydmuchu zwiercin i gazu, wiercenie otworów, o których mowa w ust. 1, natychmiast przerywa się.

3. W przypadku przerwania wiercenia otworów, o których mowa w ust. 1:

1) otworów tych nie pogłębia się;

2) dalszy sposób postępowania jest określany przez kierownika ruchu zakładu górniczego na podstawie opinii zespołu, o którym mowa w § 240 ust. 2.

§ 399. Wiercenie wiertarkami udarowymi w kamieniu w przodkach kamienno-węglowych jest dopuszczalne w przypadku:

1) niewykazywania przez pomiary przekroczeń wielkości wskaźników wyrzutowych;

2) wyprzedzania calizny kamiennej przez caliznę węglową o nie mniej niż jeden zabiór.

§  400. 

1. Otwór rozpoznawczy o średnicy większej niż 46 mm wykonywany w pokładach zaliczonych do III kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał zabezpiecza się głowicą przeciwwyrzutową lub w inny sposób, określony przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

2. Wiercenie otworu bez jego zabezpieczenia jest dopuszczalne w przypadku:

1) wycofania pracowników na odległość nie mniejszą niż 40 m od miejsca wiercenia;

2) zastosowania zdalnego sterowania wiertnicy.

3. Długość otworów, o których mowa w ust. 1, jest określana przez kierownika ruchu zakładu górniczego na podstawie opinii zespołu, o którym mowa w § 240 ust. 2.

§  401. 

1. W zakładach górniczych wydobywających sól, w wyrobiskach korytarzowych drążonych w złożu zagrożonym wyrzutami gazów i skał wykonuje się wyprzedzające otwory badawcze.

2. W złożu soli lub ich częściach zaliczonym do:

1) I albo II kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał - wykonuje się jeden wyprzedzający otwór badawczy w osi wyrobiska;

2) III kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał - wykonuje się dwa wyprzedzające otwory badawcze przy lewym i prawym ociosie wyrobiska pod kątem 30° do osi wyrobiska.

3. Otwory, o których mowa w ust. 1:

1) wykonuje się w czole przodka;

2) są o długości większej o co najmniej 1 m od zabioru przy urabianiu przodka.

4. W trakcie wykonywania otworów, o których mowa w ust. 1, obserwuje się zjawiska gazowe.

§  402. 

1. W wyprzedzających otworach badawczych wykonywanych w wyrobiskach, o których mowa w § 401 ust. 1, dokonuje się pomiarów stężenia metanu i siarkowodoru.

2. W przypadku stwierdzenia na podstawie wyników pomiarów, o których mowa w ust. 1, w otworze badawczym:

1) występowania zjawisk gazowych, w szczególności wydmuchów gazów lub zwiercin,

2) stężenia:

a) metanu większego niż 1% lub

b) siarkowodoru większego niż 0,005%

- w pobliżu otworu wykonuje się nie mniej niż jeden otwór badawczy, w którym dokonuje się pomiarów ciśnienia i intensywności wypływu gazu.

3. Prowadzenie robót w przodku wstrzymuje się w przypadku stwierdzenia w otworze badawczym:

1) ciśnienia gazu większego niż 20 kPa lub

2) intensywności wypływu gazu większej niż 0,5 dm³/min.

4. Wstrzymanie prowadzenia robót w przodku, o którym mowa w ust. 3, następuje do czasu określenia przez kierownika ruchu zakładu górniczego warunków bezpiecznego prowadzenia robót górniczych.

§  403. 

1. Warunki i zakres prowadzenia mechanicznego urabiania w złożu soli zagrożonym wyrzutami gazów i skał są określane przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

2. W wyrobiskach prowadzonych w złożu, o którym mowa w ust. 1, roboty strzałowe wykonuje się metodą centralnego strzelania, po wycofaniu pracowników ze strefy zagrożenia skutkami wyrzutu.

§ 404. Wiercenie otworów wielkośrednicowych w złożu soli zaliczonym do II albo III kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał prowadzi się na podstawie dokumentacji technicznej, zatwierdzanej przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§ 405. W złożu soli zaliczonym do III kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał stosuje się zabezpieczenia metanometryczne z metanomierzami o działaniu ciągłym, których wyniki pomiarów rejestruje się w centrali systemu gazometrycznego, wyłączające automatycznie zabezpieczane urządzenia elektryczne w czasie nie dłuższym niż 15 s, liczonym od momentu pojawienia się w komorze pomiarowej dowolnego zastosowanego metanomierza mieszanki metanowo-powietrznej o stężeniu o 0,2% wyższym od ustalonego progu zadziałania danego metanomierza.

§ 406. W zakładach górniczych wydobywających sól, osoby przebywające w polach zagrożonych wyrzutami gazów i skał wyposaża się w ucieczkowy sprzęt izolujący układ oddechowy.

§  407. 

1. W zakładach górniczych wydobywających rudy miedzi, w wyrobiskach udostępniających i przygotowawczych wykonuje się wyprzedzające otwory rozpoznawcze w:

1) I kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał - nie mniej niż dwa otwory wyprzedzające o nie najmniej niż 15 m czoło przodka lub wiązki przodków;

2) II kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał - nie mniej niż dwa otwory wyprzedzające o nie najmniej niż 15 m czoło przodka lub wiązki przodków oraz dodatkowo nie mniej niż jeden otwór wykonany według ustaleń kierownika działu górniczego zaopiniowanych przez zespół, o którym mowa w § 240 ust. 2.

2. W przypadku stwierdzenia w otworze ciśnienia gazu większego od 2 MPa lub intensywności wypływu gazu większej od 500 dm³/min prowadzenie robót w przodku wstrzymuje się do czasu określenia przez kierownika ruchu zakładu górniczego, po zasięgnięciu opinii zespołu, o którym mowa w § 240 ust. 2, warunków dalszego ich prowadzenia.

3. W zakładach górniczych wydobywających rudy miedzi, w polach eksploatacyjnych zaliczonych do I i II kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał wykonuje się wyprzedzające otwory rozpoznawcze, dołowe badania sejsmiczne lub inne.

4. Zakres wierceń badawczych dla rozpoznania zagrożenia wyrzutami gazów i skał w przyszłych polach eksploatacyjnych, oraz zakres dodatkowych badań określa kierownik ruchu zakładu górniczego po zasięgnięciu opinii zespołu, o którym mowa w § 240 ust. 2.

5. W przypadku wzrostu zagrożenia gazogeodynamicznego charakteryzującego się występowaniem w otworze badawczym stężenia metanu powyżej 5% oraz stwierdzonym ciśnieniem gazu w otworze większym od 2 MPa lub intensywnością wypływu gazu większą od 500 dm³/min, wstrzymuje się prowadzenie robót górniczych do czasu ustalenia przez kierownika ruchu zakładu górniczego, po zasięgnięciu opinii zespołu, o którym mowa w § 240 ust. 2, warunków dalszego ich prowadzenia.

Rozdział  5

Zagrożenie wybuchem pyłu węglowego

§ 408. W zakładach górniczych mających podziemne wyrobiska górnicze wykonane w pokładach węgla kamiennego lub brunatnego organizuje się służbę do zwalczania zagrożenia wybuchem pyłu węglowego.

§  409. 

1. Badania pokładu węgla lub jego części pod względem zagrożenia wybuchem pyłu węglowego wykonuje się niezwłocznie po wykonaniu w pokładzie węgla:

1) 300 m wyrobisk w przestrzeniach nieobjętych granicami pola metanowego;

2) 500 m wyrobisk w polach metanowych.

2. Badania wyrobisk lub ich części poza pokładami węgla pod względem zagrożenia wybuchem pyłu węglowego wykonuje się w trakcie:

1) ich drążenia;

2) przy zmianie warunków, które mogą mieć wpływ na ilość gromadzącego się w nich pyłu kopalnianego.

3. Uznanie pokładu za niezagrożony wybuchem pyłu węglowego wymaga wykonania badań i uzyskania opinii rzeczoznawcy.

4. Kierownik ruchu zakładu górniczego może zaliczyć pokłady węgla lub ich części albo wyrobiska lub ich części poza pokładami węgla do klasy B zagrożenia wybuchem pyłu węglowego bez konieczności wykonywania badań, o których mowa w ust. 1 i 2.

§  410. 

1. W zakładzie górniczym, o którym mowa w § 408:

1) badania zagrożenia wybuchem pyłu węglowego w celu klasyfikacji pokładów węgla oraz określenia zagrożenia w wyrobiskach górniczych, w tym szybach lub szybikach, są wykonywane przez rzeczoznawcę;

2) stosuje się środki zapobiegające powstawaniu pyłu węglowego;

3) gromadzący się pył węglowy:

a) neutralizuje się,

b) usuwa się po uprzednim pozbawieniu go lotności.

2. Stan i skuteczność stosowanych środków ochrony przed niebezpieczeństwem wybuchu pyłu węglowego kontroluje się.

§  411. 

1. Rozprzestrzenianie się pyłu węglowego ogranicza się poprzez stosowanie w miejscach jego powstawania i osiadania środków umożliwiających pozbawienie go lotności.

2. Pył kopalniany usuwa się z maszyn i urządzeń znajdujących się w wyrobisku w strefie zabezpieczającej.

§  412. 

1. W wyrobisku korytarzowym drążonym za pomocą maszyn urabiających, w którym występuje niebezpieczny pył węglowy, przodek oraz wyrobiska zmywa lub zrasza się wodą.

2. Zmywanie lub zraszanie, o którym mowa w ust. 1, stosuje się:

1) w strefie nie mniejszej niż 10 m od przodka;

2) przed rozpoczęciem wykonywania pracy na zmianie;

3) w trakcie wykonywania pracy - w przypadku gromadzenia się pyłu węglowego.

§  413. 

1. Strefy zabezpieczające przed przeniesieniem się wybuchu pyłu węglowego utrzymuje się w wyrobiskach zaliczonych zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 118 ust. 4 ustawy do klasy A lub B zagrożenia wybuchem pyłu węglowego:

1) na długości wyrobiska:

a) przewietrzanego za pomocą lutniociągu,

b) w którym została wyznaczona strefa szczególnego zagrożenia tąpaniami;

2) na odcinku wyrobiska:

a) w którym są zainstalowane kable lub przewody elektroenergetyczne - w przypadku wyrobiska zaliczonego do stopnia "c" niebezpieczeństwa wybuchu metanu,

b) o długości nie mniejszej niż:

– 200 m od miejsc możliwego zapoczątkowania wybuchu pyłu węglowego, określonych zgodnie z tymi przepisami,

– 25 m od miejsc, w których znajdują się rozdzielnie, stacje transformatorowe, prostowniki i stycznikownie;

3) na długości ściany - w przypadku jej zbrojenia lub likwidacji.

2. Strefy zabezpieczające na całym obwodzie wyrobiska:

1) zmywa się wodą albo

2) opyla pyłem kamiennym albo

3) zmywa wodą i opyla pyłem kamiennym albo

4) zmywa wodą i rozsypuje środki higroskopijne.

§ 414. Stref zabezpieczających nie stosuje się w:

1) wyrobisku:

a) wybierkowym,

b) w którym pył kopalniany jest zabezpieczony przed wybuchem w sposób naturalny,

c) korytarzowym, w którym nagromadzenie pyłu węglowego jest mniejsze niż 30 g/m³ wyrobiska,

d) kamiennym, w którym nie występuje niezabezpieczony pył kopalniany;

2) szybach lub szybikach;

3) podziemnych zbiornikach węgla.

§ 415. Jeżeli pył kopalniany zalegający w strefie zabezpieczającej jest suchy - lotny, zawartość części niepalnych stałych w pyle kopalnianym w strefie zabezpieczającej, oznaczona zgodnie z Polską Normą dotyczącą oznaczania zawartości części niepalnych w pyle kopalnianym lub oznaczona przy użyciu przeznaczonych do tego celu przyrządów o dokładności pomiarowej nie mniejszej niż 3%, wynosi nie mniej niż:

1) 70% - w przypadku pól niemetanowych;

2) 80% - w przypadku pól metanowych.

§ 416. Jeżeli pył kopalniany zalegający w strefie zabezpieczającej jest mokry - pozbawiony lotności, minimalną zawartość wody przemijającej w pyle kopalnianym w strefie zabezpieczającej, uniemożliwiającą przeniesienie wybuchu pyłu węglowego, oblicza się według wzoru:

gdzie poszczególne symbole oznaczają:

W - zawartość wody przemijającej, uniemożliwiającą przeniesienie wybuchu pyłu węglowego [%],

n - zawartość części niepalnych stałych w pyle kopalnianym [%],

W_pw - zawartość wilgoci przemijającej węgla, to jest części wilgoci całkowitej zawartej w węglu, którą traci on podczas suszenia aż do osiągnięcia przybliżonej równowagi z wilgocią powietrza otaczającego - dla węgla pochodzącego z różnych pokładów należy przyjąć do obliczeń najwyższą wartość W_pw [%].

§ 417. Jeżeli pył kopalniany zalegający w strefie zabezpieczającej jest mokry, całkowicie pozbawiony lotności i stosowane są środki higroskopijne, minimalną zawartość wody całkowitej w pyle kopalnianym w strefie zabezpieczającej, uniemożliwiającą przeniesienie wybuchu pyłu węglowego, oblicza się według wzoru:

gdzie poszczególne symbole oznaczają:

W₁ - zawartość wody całkowitej, uniemożliwiającą przeniesienie wybuchu pyłu węglowego [%],

n - zawartość części niepalnych stałych w pyle kopalnianym [%],

W_cw - zawartość wilgoci całkowitej węgla, to jest części wilgoci całkowitej zawartej w węglu, którą traci on podczas suszenia aż do osiągnięcia przybliżonej równowagi z wilgocią powietrza otaczającego - dla węgla pochodzącego z różnych pokładów należy przyjąć do obliczeń najwyższą wartość W_cw [%].

§ 418. Zawartość wody przemijającej lub całkowitej w pyle kopalnianym w strefie zabezpieczającej w polach niemetanowych wynosi nie mniej niż 0,9 W lub 0,9 W₁.

§ 419. W wyrobiskach korytarzowych, w polach metanowych zaliczonych do IV kategorii zagrożenia metanowego:

1) poza strefami zabezpieczającymi:

a) zawartość części niepalnych stałych w pyle kopalnianym wynosi nie mniej niż 50% lub

b) zawartość wody przemijającej lub całkowitej wynosi nie mniej niż 60% wartości wymaganej w strefie zabezpieczającej, określonej za pomocą wzoru, o którym mowa w § 416 lub w § 417, w przypadku stosowania środków higroskopijnych;

2) wewnątrz rejonów wentylacyjnych, w których są prowadzone roboty eksploatacyjne:

a) zawartość części niepalnych stałych w pyle kopalnianym wynosi nie mniej niż 80% lub

b) zawartość wody przemijającej lub całkowitej spełnia wymagania określone w § 416 lub w § 417 w przypadku stosowania środków higroskopijnych.

§  420. 

1. W strefie zabezpieczającej kontrole zawartości w pyle kopalnianym, o których mowa w § 415-418:

1) części niepalnych stałych,

2) wody przemijającej albo całkowitej

- są przeprowadzane przez służbę do zwalczania zagrożenia wybuchem pyłu węglowego.

2. Kontrole, o których mowa w ust. 1, przeprowadza się nie rzadziej niż co:

1) 30 dni - w przypadku stref zabezpieczających utrzymywanych na długości wyrobiska lub długości 200 m od strefy zabezpieczającej;

2) 90 dni - w przypadku stref zabezpieczających utrzymywanych na długości 25 m.

3. Częstotliwość przeprowadzania kontroli, o której mowa w ust. 1, jest określana przez kierownika ruchu zakładu górniczego w zależności od intensywności osiadania pyłu węglowego.

§ 421. W wyrobiskach, w których nie jest możliwe utrzymywanie stref zabezpieczających, stosuje się rozstawne pyłowe zapory przeciwwybuchowe.

§ 422. W wyrobiskach zaliczonych do klasy B zagrożenia wybuchem pyłu węglowego stosuje się zapory przeciwwybuchowe.

§ 423. Stan techniczny zapór przeciwwybuchowych pyłowych jest kontrolowany przez służby do zwalczania zagrożenia wybuchem pyłu węglowego nie rzadziej niż co 30 dni.

§ 424. W zaporze przeciwwybuchowej pyłowej jako środek gaszący stosuje się pył kamienny przeciwwybuchowy umieszczony na półkach.

§ 425. Zapory przeciwwybuchowe pyłowe dzielą się w zależności od konstrukcji na:

1) zwykłe - w przypadku gdy długość półki jest większa niż 65% maksymalnej szerokości wyrobiska w miejscu jej wykonania;

2) boczne - w przypadku gdy długość półki jest większa niż 40% i mniejsza niż 65% maksymalnej szerokości wyrobiska w miejscu jej wykonania;

3) rozstawne - w przypadku gdy ilość i wzajemna odległość półek jest tak dobrana, aby ilość pyłu kamiennego wynosiła 1 kg/m³ wyrobiska, a zapora była wykonana na całej długości strefy zabezpieczającej.

§  426. 

1. W zaporach przeciwwybuchowych wodnych wodę umieszcza się w pojemnikach typu otwartego lub zamkniętego.

2. Zapory przeciwwybuchowe wodne dzielą się w zależności od konstrukcji na:

1) zwykłe - w przypadku gdy długość zestawu pojemników umieszczonych na pomoście lub zawieszonych na zestawie nośnym jest większa niż 65% maksymalnej szerokości wyrobiska w miejscu jego wykonania;

2) boczne - w przypadku gdy długość zestawu pojemników umieszczonych na pomoście lub zawieszonych na zestawie nośnym jest większa niż 50% i mniejsza niż 65% maksymalnej szerokości wyrobiska w miejscu jego wykonania;

3) schodkowo-boczne - w przypadku gdy nie ma możliwości wykonania zapór wodnych zwykłych lub bocznych ze względów ruchowych;

4) szybkiej konstrukcji.

§  427. 

1. Zapory przeciwwybuchowe wykonuje się w odległości większej niż:

1) 5 m - od tam wentylacyjnych;

2) 10 m - od skrzyżowań chodników.

2. Wykonanie zapory przeciwwybuchowej w miejscach lokalnego zwiększenia poprzecznego przekroju wyrobiska, w szczególności w miejscach przybierania stropu, jest niedopuszczalne.

3. Zasłonięcie zapory przeciwwybuchowej przez elementy mogące osłabić działanie podmuchu na półki lub pojemniki zapory jest niedopuszczalne.

4. W przypadku trudności w wykonaniu zapór przeciwwybuchowych w dużym przekroju wyrobiska stosuje się w środku wzmacniające zawieszenie półki lub zestaw pojemników.

5. Pył kamienny znajdujący się na półkach zapory przeciwwybuchowej jest lotny.

6. Ilość wody lub pyłu kamiennego na zaporze przeciwwybuchowej powiększa się o 10% w stosunku do ilości obliczonej zgodnie z wymogami, o których mowa w § 440.

§  428. 

1. Zaporę przeciwwybuchową pyłową wykonuje się z zachowaniem następujących wymogów:

1) do przeciwległych elementów obudowy przymocowuje się podpórki, które mają stabilną konstrukcję zapewniającą łatwy zrzut półek;

2) na podpórkę kładzie się kantówkę, a na przeciwległe kantówki kładzie się pomost;

3) pomost wykonuje się z dwóch desek, postawionych pionowo i połączonych sztywno ze sobą w kilku miejscach żebrami;

4) zewnętrzny odstęp desek pomostu wynosi około 0,2 m, a wysokość deski wynosi nie mniej niż 0,15 m;

5) na pomost kładzie się deseczki jedna przy drugiej, tworząc półkę, na którą wysypuje się pył kamienny, tworząc stożek;

6) poszczególne deseczki półki układa się luźno obok siebie;

7) stosuje się półki o długości deseczki wynoszącej 0,35 m lub 0,50 m;

8) odległość:

a) końców pomostu od obudowy wynosi nie mniej niż 0,05 m,

b) półki od stropu wynosi nie więcej niż 0,3 wysokości wyrobiska,

c) wierzchołka stożka pyłu od stropu wynosi nie mniej niż 0,25 m,

d) między poszczególnymi półkami wynosi nie mniej niż 2 m i nie więcej niż 3 m, a w wyjątkowych przypadkach nie mniej niż 1 m,

e) w zaporach rozstawnych między poszczególnymi półkami wynika ze spełnienia warunku określonego w § 425 pkt 3;

9) na półkach, których długość deseczek wynosi:

a) 0,35 m:

– umieszcza się nie mniej niż 25 kg pyłu kamiennego na 1 mb półki,

– wysokość stożka nasypowego pyłu kamiennego wynosi nie mniej niż 0,1 m,

b) 0,50 m:

– umieszcza się nie mniej niż 45 kg pyłu na 1 mb półki,

– wysokość stożka nasypowego pyłu kamiennego wynosi nie mniej niż 0,13 m.

2. W przypadku gdy warunki lokalne nie pozwalają na wykonanie półek w sposób, o którym mowa w ust. 1, za zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego dopuszcza się wykonanie kilku pomostów lub całej zapory od stropu w odległości:

1) większej niż 0,3 wysokości wyrobiska i nie większej niż 0,4 wysokości wyrobiska;

2) mniejszej niż 0,25 m i nie mniejszej niż 0,05 m od wierzchołka stożka pyłu do lokalnej przeszkody, w szczególności lutniociągu lub rurociągu.

3. Przez odległość między półkami zapory przeciwwybuchowej rozumie się odległość między osiami poszczególnych pomostów tej zapory lub zestawów nośnych.

§ 429. W przypadku zapory przeciwwybuchowej pyłowej bocznej liczbę półek zwiększa się o 10% w stosunku do wielkości wynikającej z § 427 ust. 6.

§ 430. Zapory przeciwwybuchowe wodne stosuje się w wyrobiskach lub w ich częściach, w których:

1) są utrzymywane strefy zabezpieczające wykonywane przez zmywanie lub

2) zalegający pył kopalniany jest całkowicie pozbawiony lotności.

§  431. 

1. Zaporę przeciwwybuchową wodną zwykłą tworzą zestawy pojemników typu:

1) otwartego, które ustawia się na odpowiednich pomostach drewnianych lub metalowych, lub

2) zamkniętego, które zawiesza się na zestawach nośnych.

2. Zaporę przeciwwybuchową wodną wykonuje się z zachowaniem następujących wymogów:

1) zaporę zawiesza się w górnej części wyrobiska;

2) zestawy pojemników mają możliwie największą długość w przekroju poprzecznym wyrobiska;

3) pojemniki umieszcza się w sposób zapewniający umiejscowienie dłuższego boku pojemnika prostopadle do osi wyrobiska;

4) w przypadku zastosowania pojemników typu otwartego dopuszcza się umieszczenie jednego z pojemników w zestawie równolegle do osi wyrobiska;

5) odległość:

a) dolnych krawędzi dna pojemników od stropu nie może wynosić więcej niż 0,3 wysokości wyrobiska,

b) górnych krawędzi dna pojemników od stropu nie może wynosić mniej niż 0,25 m,

c) skrajnych pojemników w zestawie od obudowy nie może wynosić mniej niż 0,05 m,

d) między pojemnikami a obudową lub inną przeszkodą nie może wynosić mniej niż 0,05 m,

e) między zestawami pojemników nie może wynosić mniej niż 2 m i więcej niż 3 m, a w przypadkach uzasadnionych względami bezpieczeństwa oraz gabarytami wyrobiska nie może wynosić mniej niż 1 m;

6) pojemniki typu otwartego ustawia się w sposób zapewniający ich swobodny zrzut;

7) mocowanie pojemników typu otwartego do pomostów, na których są ustawione, jest niedopuszczalne;

8) poziom wody w pojemnikach typu:

a) otwartego - liczony od krawędzi pojemników nie może wynosić mniej niż 0,02 m,

b) zamkniętego - liczony od otworu wlewowego nie może wynosić mniej niż:

– 0,04 m - w przypadku pojemników o pojemności 40 dm³,

– 0,05 m - w przypadku pojemników o pojemności 80 dm³.

3. Jeżeli warunki lokalne uniemożliwiają umieszczenie zestawów pojemników w sposób, o którym mowa w ust. 2, za zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego dopuszcza się umieszczenie kilku zestawów pojemników w zaporze lub całej zapory od stropu w odległości:

1) większej niż 0,3 wysokości wyrobiska i nie większej niż 0,4 wysokości wyrobiska;

2) mniejszej niż 0,25 m i nie mniejszej niż 0,05 m od lokalnej przeszkody, w szczególności lutniociągu lub rurociągu.

§  432. 

1. W przypadku zapory przeciwwybuchowej wodnej bocznej na ociosach wyrobiska umieszcza się dodatkowe zestawy pojemników, przy czym:

1) zestawy te umieszcza się wzdłuż obydwu ociosów na długości zapory;

2) najniższy pojemnik umieszcza się na wysokości większej niż 0,3 wysokości wyrobiska;

3) znajdującej się w nich wody nie wlicza się do ilości wody, która jest wymagana w zaporze przeciwwybuchowej wodnej bocznej.

2. W przypadku zwiększenia ilości wody o 10% w stosunku do wielkości wynikającej z przepisów § 427 ust. 6, przepisu ust. 1 nie stosuje się.

§  433. 

1. W wyrobisku, w którym wykonanie zapory przeciwwybuchowej wodnej zwykłej lub bocznej nie jest możliwe, stosuje się zaporę przeciwwybuchową schodkowo-boczną.

2. Zaporę przeciwwybuchową schodkowo-boczną wykonuje się z zachowaniem następujących wymagań:

1) pojemniki umieszcza się na obydwu ociosach w linii falistej, przy czym układ pojemników na jednym ociosie musi być odwrotnością układu na drugim ociosie;

2) stosuje się pojedyncze pojemniki typu:

a) otwartego napełnione wodą, które ustawia się na wspornikach przymocowanych do elementów obudowy, lub

b) zamkniętego napełnione wodą, które zawiesza się na zestawach nośnych, mocowanych do obudowy w sposób uniemożliwiający ich przemieszczanie;

3) zestawy pojemników znajdujących się na ociosach umieszcza się wzdłuż obydwu ociosów na długości zapory;

4) pojemniki umieszcza się między 0,3-0,7 wysokości wyrobiska;

5) odstęp między pojemnikami umieszczonymi w osi podłużnej wyrobiska nie może wynosić mniej niż 0,5 m i więcej niż 1,1 m - w zależności od odstępów obudowy.

§  434. 

1. Zaporę przeciwwybuchową wodną szybkiej konstrukcji stosuje się wyłącznie w trakcie akcji pożarowej.

2. Ilość wody w zaporze przeciwwybuchowej wodnej szybkiej konstrukcji wynosi nie mniej niż 200 dm³/m² poprzecznego przekroju wyrobiska.

§ 435. Główne zapory przeciwwybuchowe wykonuje się na wlocie i wylocie rejonu wentylacyjnego oraz w wyrobiskach łączących rejony wentylacyjne.

§  436. 

1. Pomocnicze zapory przeciwwybuchowe wykonuje się wewnątrz rejonów wentylacyjnych w odległości nie mniejszej niż 60 m i nie większej niż 200 m od miejsc możliwego zapoczątkowania wybuchu pyłu węglowego.

2. Pomocniczymi zaporami przeciwwybuchowymi zabezpiecza się:

1) wyrobisko, w którym:

a) pracują maszyny lub inne urządzenia powodujące powstawanie na długości nie mniej niż 30 m nagromadzenia pyłu węglowego niebezpiecznego w pyle kopalnianym niezabezpieczonym w ilości nie mniejszej niż 0,5 kg/m³ wyrobiska,

b) stężenie metanu w powietrzu jest wyższe niż 1,5% lub występują przystropowe nagromadzenia metanu,

c) została wyznaczona strefa szczególnego zagrożenia tąpaniami;

2) grupy przodków korytarzowych lub wybierkowych, których nie można zabezpieczyć oddzielnie zaporami;

3) wyrobiska korytarzowe, w których występują miejsca znacznego nagromadzenia niebezpiecznego pyłu węglowego w pyle kopalnianym niezabezpieczonym, w szczególności w ilości większej niż 0,5 kg/m³ wyrobiska, w odległości nie większej niż 200 m od siebie.

3. Dopuszcza się wykonanie pomocniczej zapory przeciwwybuchowej w odległości nie mniejszej niż 40 m i większej niż 200 m od miejsc możliwego zapoczątkowania wybuchu pyłu węglowego na warunkach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

4. W przypadku, o którym mowa w ust. 3, strefę zabezpieczającą wykonaną przez opylanie pyłem kamiennym lub zmywanie wodą przedłuża się do miejsca wykonania pomocniczej zapory przeciwwybuchowej.

5. Jeżeli długość wyrobiska uniemożliwia wykonanie w nim całej pomocniczej zapory przeciwwybuchowej, w wyrobisku wykonuje się nie mniej niż połowę zapory, a pozostałą część zapory wykonuje się w sąsiednich wyrobiskach.

6. Pomocniczej zapory przeciwwybuchowej nie wykonuje się w wyrobisku między sąsiednimi przodkami wybierkowymi, jeżeli odległość między tymi przodkami jest mniejsza niż 150 m.

§ 437. W polach metanowych wykonuje się dodatkowo pomocnicze zapory przeciwwybuchowe w odległości nie większej niż 200 m od siebie w wyrobiskach korytarzowych przewietrzanych:

1) za pomocą lutniociągów;

2) prądem powietrza wytwarzanym przez wentylator główny, w których:

a) znajdują są kable lub przewody elektroenergetyczne, a stężenie metanu w powietrzu jest większe niż 0,5%,

b) stężenie metanu w powietrzu jest większe niż 1,5%,

c) są wyznaczone strefy szczególnego zagrożenia tąpaniami.

§ 438. Zaporę przeciwwybuchową pyłową zwykłą lub boczną wykonuje się w miejscu, w którym zalegający pył kopalniany zawiera nie mniej niż:

1) 70% części niepalnych stałych - w polach niemetanowych;

2) 80% części niepalnych stałych - w polach metanowych.

§ 439. Zaporę przeciwwybuchową wodną wykonuje się w miejscu, w którym zalegający mokry pył kopalniany został pozbawiony lotności, z zastosowaniem warunków, o których mowa w § 416 lub § 417.

§ 440. W przeliczeniu na 1 m² przekroju wyrobiska w świetle obudowy w zaporze przeciwwybuchowej umieszcza się nie mniej niż:

1) 200 dm³ wody lub 200 kg pyłu kamiennego - w polach niemetanowych;

2) 400 dm³ wody lub 400 kg pyłu kamiennego - w polach metanowych oraz w polach niemetanowych w celu zabezpieczenia pól pożarowych.

§  441. 

1. W wyrobiskach niezagrożonych wybuchem pyłu węglowego nie rzadziej niż co:

1) 30 dni:

a) przeprowadza się kontrolę zawartości części niepalnych stałych lub wody przemijającej w pyle kopalnianym,

b) dokonuje się pomiarów ilości zalegającego pyłu węglowego;

2) 180 dni dokonuje się pomiarów intensywności osiadania pyłu węglowego.

2. Częstotliwość przeprowadzania kontroli oraz dokonywania pomiarów, o których mowa w ust. 1, jest określana przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§  442. 

1. W pomieszczeniach obiektów i urządzeń służących do przygotowania kopaliny do sprzedaży w miejscu, w którym powstaje pył węglowy, stosuje się urządzenia do jego neutralizacji lub usuwania.

2. Pył węglowy, który gromadzi się w miejscach pracy maszyn i urządzeń, usuwa się w trakcie postoju tych maszyn i urządzeń.

§  443. 

1. W miejscach, w których może wystąpić atmosfera wybuchowa, dokonuje się okresowej oceny ryzyka i identyfikacji zagrożeń.

2. Ocena, o której mowa w ust. 1, jest dokonywana przez kierownika ruchu zakładu górniczego z częstotliwością określoną w dokumencie zabezpieczenia miejsca pracy przed wybuchem.

Rozdział  6

Zagrożenie klimatyczne

§  444. 

1. W wyrobiskach podziemnych dokonuje się pomiarów temperatury pierwotnej skał.

2. Sposób dokonywania pomiarów temperatury pierwotnej skał określa Polska Norma dotycząca pomiarów temperatury pierwotnej skał związanych z zabezpieczeniem kopalń przed zagrożeniem temperaturowym.

§  445. 

1. Jeżeli temperatura pierwotna skał jest większa niż 30°C, w zakładzie górniczym:

1) opracowuje się prognozę warunków klimatycznych;

2) 5  ustala się profilaktykę zapewniającą utrzymanie właściwych warunków klimatycznych określonych odpowiednio w § 445a ust. 1 i § 445b ust. 2.

2. 6  Profilaktyka, o której mowa w ust. 1 pkt 2, w wyrobiskach wykonywanych w górotworze, którego temperatura pierwotna jest większa niż 40°C, jest opiniowana przez rzeczoznawcę.

§  445a.  ⁷

1. W zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny temperatura powietrza na stanowiskach pracy nie może przekraczać 28°C przy wykonywaniu pomiarów termometrem suchym, a intensywność chłodzenia nie może być mniejsza od 11 katastopni wilgotnych (K_w).

2. W przypadku gdy temperatura powietrza mierzona termometrem suchym na stanowiskach pracy jest większa od 28°C, a nie przekracza 33°C, lub intensywność chłodzenia jest mniejsza od 11 katastopni wilgotnych (K_w):

1) stosuje się rozwiązania techniczne w celu osiągnięcia wartości nieprzekraczających parametrów, o których mowa w ust. 1, i kontroluje się skuteczność tych rozwiązań technicznych lub

2) ogranicza się wymiar czasu pracy do 6 godzin, liczony łącznie z czasem zjazdu pod ziemię i wyjazdu na powierzchnię, dla pracowników przebywających na tych stanowiskach pracy dłużej niż przez 2 godziny.

3. W przypadku gdy temperatura powietrza mierzona termometrem suchym na stanowiskach pracy przekracza 33°C, mogą być prowadzone tylko prace w ramach akcji ratowniczej.

§  445b.  ⁸

1. W zakładach górniczych wydobywających kopaliny inne niż węgiel kamienny warunki klimatyczne pracy określa się, wyznaczając temperaturę zastępczą klimatu w sposób określony w Polskiej Normie dotyczącej wyznaczania temperatury zastępczej klimatu lub przez określenie parametrów mikroklimatu powietrza kopalnianego.

2. W zakładach, o których mowa w ust. 1, na stanowiskach pracy:

1) temperatura zastępcza klimatu nie może przekroczyć 26°C lub

2) temperatura powietrza nie może przekraczać 28°C przy wykonywaniu pomiarów termometrem suchym, a intensywność chłodzenia nie może być mniejsza od 11 katastopni wilgotnych (K_w).

3. W przypadku gdy temperatura zastępcza klimatu na stanowiskach pracy jest większa niż 26°C, a nie przekracza 32°C, lub temperatura powietrza mierzona termometrem suchym na stanowiskach pracy jest większa od 28°C lub intensywność chłodzenia jest mniejsza niż 11 katastopni wilgotnych (K_w):

1) stosuje się rozwiązania techniczne w celu osiągnięcia wartości nieprzekraczających parametrów, o których mowa w ust. 2, i kontroluje się skuteczność tych rozwiązań technicznych lub

2) ogranicza się wymiar czasu pracy do 6 godzin, liczony łącznie z czasem zjazdu pod ziemię i wyjazdu na powierzchnię, dla pracowników przebywających na tych stanowiskach pracy dłużej niż przez 2 godziny.

4. W przypadku gdy temperatura zastępcza klimatu przekracza 32°C, mogą być prowadzone tylko prace w ramach akcji ratowniczej.

§ 445c. 9  W wyrobiskach prowadzonych w złożu soli kamiennej kierownik ruchu zakładu górniczego podejmuje decyzję, na podstawie opinii zespołu, o którym mowa w § 240 ust. 2, o zatrudnianiu pracowników w temperaturze powietrza kopalnianego mierzonego termometrem suchym nie większej niż 43°C przy zachowaniu następujących warunków:

1) temperatura mierzona termometrem wilgotnym wynosi nie więcej niż 27°C;

2) czas oddziaływania podwyższonej temperatury zostanie ograniczony do 5 godzin z uwzględnieniem przerw w pracy, a wymiar czasu pracy liczony ze zjazdem pod ziemię i wyjazdem na powierzchnię osób wykonujących pracę nie przekroczy 6 godzin;

3) osoby wykonujące pracę w wyrobiskach w złożu soli będą poddawane badaniom medycznym wstępnym i okresowym oraz aklimatyzacji zgodnie z ustaleniami opracowanymi przez uczelnię albo instytut badawczy.

§ 446. 10  (uchylony).

§ 447. 11  Sposób dokonywania pomiarów parametrów mikroklimatu powietrza kopalnianego, wyznaczania temperatury zastępczej klimatu i dokumentowania wyników pomiarów parametrów mikroklimatu powietrza kopalnianego oraz pomiarów temperatury zastępczej klimatu, a także zasady wykonywania pracy przez pracowników w warunkach zagrożenia klimatycznego określa załącznik nr 3 do rozporządzenia.

§ 448. Kryteria oceny zagrożenia klimatycznego oraz zaliczania tego zagrożenia do poszczególnych stopni tego zagrożenia określają przepisy wydane na podstawie art. 118 ust. 4 ustawy.

Rozdział  7

Zagrożenie wodne

§  449. 

1. W zakresie określonym przez geologa górniczego w zakładzie górniczym:

1) dokonuje się:

a) pomiarów dopływu wód do wyrobisk górniczych - nie rzadziej niż dwa razy w roku,

b) analizy chemicznej wód dopływających do wyrobisk górniczych - nie rzadziej niż raz w roku;

2) prowadzi się obserwacje hydrogeologiczne.

2. Na podstawie analizy, o której mowa w ust. 1 pkt 1 lit. b, z wycieków w szybach i szybikach określa się wpływ wód dopływających na materiały, z jakich jest wykonana obudowa wyrobiska górniczego.

3. Wyniki pomiarów, analizy i obserwacji, o których mowa w ust. 1, są przedstawiane przez geologa górniczego zespołowi, o którym mowa w § 240 ust. 2.

§  450. 

1. W zakładzie górniczym wykonuje się system odwadniania zabezpieczający wyrobiska przed zatopieniem.

2. System, o którym mowa w ust. 1, dostosowuje się do przewidywanego dopływu wód.

§  451. 

1. W trakcie prowadzenia robót górniczych w złożach, pokładach, wyrobiskach, ich częściach oraz w innych przestrzeniach w zakładzie górniczym, zaliczonych do II stopnia zagrożenia wodnego:

1) wyrobiska eksploatacyjne:

a) prowadzi się wyłącznie w partiach rozpoznanych wyrobiskami korytarzowymi lub badawczymi otworami wiertniczymi,

b) prowadzone do pola wyprzedza się wyrobiskami korytarzowymi lub otworami badawczymi na odległość nie mniejszą niż 50 m;

2) stanowiska pracy określone przez kierownika ruchu zakładu górniczego wyposaża się w sygnalizację alarmową oraz wyznacza się dla nich drogi ucieczkowe.

2. W trakcie prowadzenia robót górniczych w złożach, pokładach, wyrobiskach, ich częściach oraz w innych przestrzeniach w zakładzie górniczym zaliczonych do III stopnia zagrożenia wodnego poza wymaganiami określonymi w ust. 1:

1) w miejscu stałych stanowisk pracy instaluje się sygnalizację alarmową oraz wyznacza się drogi ucieczkowe;

2) opracowuje się plan ewakuacji wraz z instalacją sygnalizacji alarmowej na wypadek niekontrolowanego dopływu lub wdarcia się wody lub mieszaniny wody z luźnym materiałem skalnym do wyrobisk górniczych.

3. Szczegółowy zakres i sposób prowadzenia robót górniczych, o których mowa w ust. 1 i 2, określa się w technologii bezpiecznego prowadzenia robót.

4. Technologia, o której mowa w ust. 3, jest opiniowana przez zespół, o którym mowa w § 240 ust. 2, i zatwierdzana przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§  452. 

1. Drogi ucieczkowe, o których mowa w § 451, oznakowuje się, oświetla oraz wyposaża w środki łączności w zakresie określonym przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

2. Schematy dróg ucieczkowych z zagrożonych wyrobisk aktualizuje się i umieszcza w miejscach, w których dokonuje się podziału pracy.

3. Pracowników przebywających w rejonach zaliczonych do II albo III stopnia zagrożenia wodnego szkoli się na temat zagrożenia wodnego, w tym w zakresie sygnalizacji alarmowej oraz dróg ucieczkowych, sposobu i kierunku wycofywania się w przypadku wdarcia się wody lub mieszaniny wody z luźnym materiałem skalnym.

4. Szkolenia, o których mowa w ust. 3, są prowadzone przez osoby kierownictwa i dozoru ruchu zakładu górniczego, wyznaczone przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§ 453. Tworzenie w wyrobisku górniczym, w zrobach lub w górotworze zbiornika wodnego mogącego stanowić zagrożenie dla innych istniejących wyrobisk górniczych lub sąsiednich zakładów górniczych jest niedopuszczalne.

§  454. 

1. Wprowadzania wód do wyrobisk górniczych lub zrobów oraz odwadniania podziemnych zbiorników wodnych dokonuje się na podstawie projektu technicznego.

2. Projekt techniczny, o którym mowa w ust. 1, sporządza się zgodne z wymogami, o których mowa w § 38 ust. 2, określając dodatkowo:

1) warunki wprowadzania, gromadzenia lub odprowadzania wody z wyrobisk górniczych i zrobów;

2) zasady prowadzenia bilansu wodnego.

3. Projekt techniczny, o którym mowa w ust. 1, jest opiniowany przez zespół, o którym mowa w § 240 ust. 2.

4. W przypadku wprowadzania wód do wyrobisk górniczych lub zrobów w okresie likwidacji zakładu górniczego lub jego części, projekt techniczny, o którym mowa w ust. 1, jest opiniowany przez:

1) zespół, o którym mowa w § 240 ust. 2;

2) zespoły rozpoznawania i zwalczania zagrożeń występujących w ruchu zakładu górniczego sąsiednich zakładów górniczych;

3) rzeczoznawcę do spraw ruchu zakładu górniczego grupy XVII.

5. Projekt techniczny, o którym mowa w ust. 1, jest zatwierdzany przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§  455. 

1. Otwory wiertnicze badawcze służące do rozpoznawania warunków wodnych wykonuje się w przypadku:

1) prowadzenia robót górniczych w złożach, pokładach, wyrobiskach, ich częściach oraz w innych przestrzeniach w zakładzie górniczym zaliczonych do III stopnia zagrożenia wodnego albo niezbadanych;

2) drążenia wyrobiska w:

a) kierunku podziemnego zbiornika wodnego lub zawodnionego uskoku, o nierozpoznanym zasięgu w odległości mniejszej niż 100 m,

b) odległości mniejszej niż 50 m od nadkładu lub wychodni złoża;

3) uzasadnionym lokalnymi warunkami geologiczno-górniczymi i stanem zagrożenia wodnego.

2. W przypadku drążenia wyrobiska, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, otwory wiertnicze badawcze, o których mowa w ust. 1, wykonuje się w odstępach określonych przez geologa górniczego. Długość tych otworów wynosi nie mniej niż ośmiokrotność wysokości wyrobiska, ale nie mniej niż 25 m.

3. Otwory wiertnicze badawcze, o których mowa w ust. 1:

1) konstruuje się w sposób umożliwiający dokonywanie pomiarów ciśnienia hydrostatycznego;

2) wyposaża się w rurę obsadową z zasuwą - w przypadku ich wykonywania z wyrobiska górniczego.

4. Szczelność i wytrzymałość zasuwy, o której mowa w ust. 3 pkt 2, sprawdza się stosując próbę ciśnieniową przy ciśnieniu co najmniej o 50% wyższym od maksymalnego spodziewanego ciśnienia.

§  456. 

1. Otwory wiertnicze badawcze wykonywane w celu rozpoznania warunków wodnych, po odwierceniu i dokonaniu badań likwiduje się albo pozostawia dla drenażu. Pozostawienie otworów wiertniczych badawczych dla drenażu jest dopuszczalne za zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego.

2. Pozostawione w wyrobiskach górniczych otwory wiertnicze badawcze zabezpiecza się przed wypływem gazów.

§  457. 

1. Wyrobiska, w których wykonuje się wyprzedzające otwory wiertnicze rozpoznające objawy zagrożenia wodnego, o długości zapewniającej ciągłe rozpoznanie górotworu na odległość nie mniejszą niż 4 m są określane przez kierownika ruchu zakładu górniczego, na wniosek geologa górniczego.

2. Wykonywanie otworów, o których mowa w ust. 1 oraz w § 38, jest niedopuszczalne w granicach filaru bezpieczeństwa.

§  458. 

1. Przed rozpoczęciem prowadzenia robót górniczych w kierunku lub w sąsiedztwie źródła zagrożenia wodnego:

1) zalicza się górotwór lub jego część do odpowiedniego stopnia zagrożenia wodnego na zasadach określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 118 ust. 4 ustawy;

2) odprowadza się nagromadzoną wodę;

3) geolog górniczy wyznacza filary bezpieczeństwa o minimalnej wielkości 20 m, które są ustanawiane i likwidowane na polecenie kierownika ruchu zakładu górniczego.

2. Odprowadzenia nagromadzonej wody dokonuje się wyłącznie otworami wiertniczymi.

3. Naruszenie filaru bezpieczeństwa robotami górniczymi, z wyjątkiem otworów wiertniczych wykonywanych w celu rozpoznania lub likwidacji źródła zagrożenia wodnego, jest niedopuszczalne.

4. Filaru bezpieczeństwa nie wyznacza się w przypadku robót górniczych prowadzonych w kierunku zbiornika wodnego powyżej lustra wody.

5. W przypadku, o którym mowa w ust. 4, poziom lustra wody w zbiorniku wodnym znajduje się na wysokości nie większej niż 1,0 m od spągu wyrobiska w przodku.

§  459. 

1. W wyrobiskach zagrożonych wdarciem się wody lub mieszaniny wody z luźnym materiałem wykonuje się tamy wodne lub inne konstrukcje gwarantujące bezpieczne prowadzenie ruchu zakładu górniczego.

2. O konieczność wykonania tam wodnych, ich rodzaju, sposobie obsługi i kontroli decyduje kierownik ruchu zakładu górniczego.

3. Tamę wodną i konstrukcje, o których mowa w ust. 1, wykonuje się na podstawie projektu technicznego, który jest zatwierdzany przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

4. W przypadku projektów technicznych konstrukcji, o których mowa w ust. 1, jest ponadto wymagana opinia rzeczoznawcy do spraw ruchu zakładu górniczego grupy XVII.

§  460. 

1. Przed tamą wodną mającą drzwi umieszcza się telefon oraz urządzenie nadawcze do sygnalizacji alarmowej, którego sygnał jest odbierany w czynnych wyrobiskach znajdujących się za tą tamą.

2. Pracowników przebywających w wyrobiskach zagrożonych wdarciem się wody lub mieszaniny wody z luźnym materiałem szkoli się w zakresie sposobu zamykania tam wodnych mających drzwi.

§ 461. Na mapy przeglądowe wyrobisk górniczych nanosi się, w szczególności:

1) granice zaliczenia do II albo III stopnia zagrożenia wodnego;

2) filary bezpieczeństwa;

3) uskoki wodonośne;

4) powierzchniowe i podziemne zbiorniki wodne oraz otwory wiertnicze mogące stanowić zagrożenie dla wyrobisk górniczych.

§  462. 

1. Informacje o stwierdzonych objawach zagrożenia wodnego są przekazywane geologowi górniczemu przez osoby kierownictwa i dozoru ruchu zakładu górniczego w książce zagrożeń wodnych, o której mowa w załączniku nr 1 do rozporządzenia we wzorze nr 21.

2. O wystąpieniu wdarcia się wody lub mieszaniny wody z luźnym materiałem skalnym powiadamia się właściwy organ nadzoru górniczego.

§ 463. Odprowadzanie wody do wyrobiska lub zrobów sąsiednich zakładów górniczych jest dopuszczalne po:

1) uzgodnieniu między kierownikami ruchu tych zakładów górniczych;

2) zaopiniowaniu przez zespoły, o których mowa w § 240 ust. 2, tych zakładów górniczych;

3) powiadomieniu właściwego organu nadzoru górniczego.

Rozdział  8

Zagrożenie radiacyjne naturalnymi substancjami promieniotwórczymi

§ 464. Nadzór nad ochroną przed zagrożeniem radiacyjnym naturalnymi substancjami promieniotwórczymi, zwanym dalej "zagrożeniem radiacyjnym", jest sprawowany przez osobę posiadającą uprawnienia inspektora ochrony radiologicznej typu IOR-1, nadane w trybie określonym przepisami art. 7 ust. 6-11 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. - Prawo atomowe i przepisami wydanymi na podstawie art. 12b ust. 1 tej ustawy, zwaną dalej "inspektorem ochrony radiologicznej".

§  465. 

1. Dokumentacja zagrożenia radiacyjnego jest prowadzona przez inspektora ochrony radiologicznej.

2. Dokumentacja, o której mowa w ust. 1, obejmuje:

1) wyniki pomiarów:

a) wskaźników zagrożenia radiacyjnego,

b) dawek indywidualnych;

2) wykaz:

a) przestrzeni zaliczonych do poszczególnych klas zagrożenia radiacyjnego,

b) pracowników zaliczonych na podstawie przepisów wydanych na podstawie art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. - Prawo atomowe do pracowników kategorii B;

3) rejestr dawek indywidualnych pracowników zaliczonych na podstawie przepisów art. 17 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. - Prawo atomowe do pracowników kategorii A;

4) mapy specjalne sporządzone na podkładzie map wyrobisk górniczych określające granice terenów kontrolowanych wyznaczonych na podstawie przepisów art. 18 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. - Prawo atomowe.

§  466. 

1. W zakładzie górniczym dokonuje się pomiarów następujących wskaźników zagrożenia radiacyjnego:

1) stężenia w powietrzu energii potencjalnej alfa krótkożyciowych produktów rozpadu radonu;

2) ekspozycji na zewnętrzne promieniowanie gamma;

3) stężenia promieniotwórczego izotopów radu Ra-226 i Ra-228 w wodach kopalnianych;

4) stężenia promieniotwórczego izotopów radu: Ra-226, Ra-228 i Ra-224 oraz izotopu Pb-210 w osadach kopalnianych.

2. Osoby odpowiedzialne za dokonywanie pomiarów, o których mowa w ust. 1, są wyznaczane przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

3. Sposób dokonywania pomiarów oraz oceny stanu zagrożenia radiacyjnego określa załącznik nr 3 do rozporządzenia.

§ 467. W celu zmniejszenia zagrożenia radiacyjnego, związanego z występowaniem promieniotwórczych wód i osadów kopalnianych, odpowiednio do lokalnych warunków w zakładzie górniczym:

1) wody kopalniane, w których suma stężenia promieniotwórczego izotopów Ra-226 oraz Ra-228 przekracza 1000 Bq/m³ - ujmuje się i odprowadza bezpośrednio do kanałów ściekowych lub rurociągów wodnych;

2) osady kopalniane powstające z wód kopalnianych, w których stężenia C izotopów promieniotwórczych Ra-226 oraz Ra-228, wyrażone w Bq/kg, spełniają warunek: C_Ra-226 + 2 · C_Ra-228 > 1000 - wytrąca się i usuwa w sposób określony przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§  468. 

1. Osady kopalniane, o których mowa w § 467 pkt 2, składuje się w sposób określony przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

2. Dokumentacja, na podstawie której prowadzi się działania związane z osadami kopalnianymi, o których mowa w § 467 pkt 2, zawiera:

1) opis miejsca lokowania i jego przeznaczenie w ciągu technologicznym zakładu górniczego;

2) funkcje wentylacyjne miejsca lokowania pełnione w systemie wyrobisk;

3) ilość osadów będących przedmiotem podejmowanych działań i stężenie promieniotwórcze zawartych w nich nuklidów promieniotwórczych zgodnie z § 466 ust. 1 pkt 4;

4) ocenę zagrożenia radiacyjnego pracowników zatrudnionych przy tych czynnościach;

5) wpływ lokowania na poziom zagrożenia radiacyjnego w docelowej przestrzeni.

3. Miejsca lokowania osadów kopalnianych, o których mowa w § 467 pkt 2, oznacza się na mapach podstawowych i przeglądowych wyrobisk górniczych.

Rozdział  9

Zagrożenie pożarowe

§ 469. W zakładzie górniczym:

1) organizuje się służbę przeciwpożarową;

2) opracowuje się:

a) plan akcji przeciwpożarowej dla podziemnej części zakładu górniczego,

b) instrukcję bezpieczeństwa pożarowego - dla obiektów znajdujących się na powierzchni zakładu górniczego, wykonaną w sposób zgodny z wymaganiami określonymi w przepisach wydanych na podstawie art. 13 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2017 r. poz. 736).

§  470. 

1. Do zadań służby przeciwpożarowej na powierzchni zakładu górniczego należy organizowanie ochrony przeciwpożarowej w zakładzie górniczym oraz nadzór nad stanem zabezpieczenia przeciwpożarowego terenu, obiektów i urządzeń, w szczególności:

1) ustalenie podstawowych kierunków i metod profilaktyki przeciwpożarowej i nadzór nad ich realizacją;

2) prowadzenie nadzoru i kontroli stanu zabezpieczenia przeciwpożarowego obiektów i urządzeń, zgodnie z harmonogramem kontroli, który jest zatwierdzany przez kierownika ruchu zakładu górniczego;

3) udział w postępowaniach wyjaśniających okoliczności i przyczyny powstania pożarów oraz rozprzestrzeniania się pożarów, a także opracowywanie wniosków zmierzających do poprawy bezpieczeństwa pożarowego zakładu górniczego;

4) ustalenie programów i zasad prowadzenia szkoleń przeciwpożarowych i współudział w tych szkoleniach oraz nadzór nad ich realizacją;

5) ustalenie potrzeb i zasad zabezpieczenia przeciwpożarowego budynków, obiektów i terenów, a także wyposażenia maszyn i urządzeń w urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice;

6) współdziałanie, z powiatowymi lub miejskimi komendami Państwowej Straży Pożarnej, w zakresie zabezpieczenia zakładu górniczego;

7) opiniowanie programów modernizacyjno-rozwojowych zakładu górniczego w zakresie ich zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej oraz uczestniczenie w komisjach odbioru nowych lub modernizowanych obiektów i urządzeń;

8) opracowywanie analiz stanu zabezpieczenia przeciwpożarowego zakładu górniczego oraz przedstawianie kierownikowi ruchu zakładu górniczego wniosków w zakresie poprawy stanu bezpieczeństwa przeciwpożarowego.

2. Dopuszcza się możliwość zorganizowania przez kierownika ruchu zakładu górniczego służby przeciwpożarowej dla powierzchni zakładu górniczego przez zapewnienie stałej współpracy służb przeciwpożarowych kilku zakładów górniczych.

§  471. 

1. W zakładzie górniczym wydobywającym węgiel kamienny pobiera się próbki węgla w celu określenia możliwości samozapalenia się węgla i oznaczenia wskaźnika samozapalności.

2. Sposób pobierania próbek, o których mowa w ust. 1, określa Polska Norma dotycząca pobierania próbek węgla kamiennego do badań samozapalności.

§  472. 

1. W skład służby przeciwpożarowej zakładu górniczego wchodzą:

1) osoby kierownictwa i dozoru ruchu, w tym kierownik służby przeciwpożarowej;

2) służba wentylacyjna oraz służby ratownictwa górniczego - w zakresie dotyczącym podziemnej części zakładu górniczego.

2. Osoby, o których mowa w ust. 1 pkt 1:

1) są wyznaczane przez kierownika ruchu zakładu górniczego;

2) wykonują czynności w zakresie ochrony przeciwpożarowej i prowadzenia akcji przeciwpożarowej określone przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§ 473. Kierownik ruchu zakładu górniczego określa:

1) zakres działania służb przeciwpożarowych na powierzchni;

2) zasady współdziałania z właściwymi jednostkami Państwowej Straży Pożarnej, w przypadku wystąpienia pożaru na powierzchni zakładu górniczego.

§  474. 

1. Pracowników szkoli się nie rzadziej niż raz na 6 miesięcy w zakresie:

1) zagrożenia pożarowego;

2) zasad zachowania się podczas pożaru;

3) sposobów gaszenia pożarów;

4) posługiwania się urządzeniami przeciwpożarowymi i gaśnicami.

2. Szkolenie, o którym mowa w ust. 1, jest przeprowadzane przez osoby kierownictwa i dozoru ruchu zakładu górniczego wyznaczone przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§  475. 

1. W zakładzie górniczym wyznacza się drogi ucieczkowe, w których utrzymuje się przejście o szerokości nie mniejszej niż 0,7 m.

2. Kierownik ruchu zakładu górniczego wyznacza drogi ucieczkowe, które odpowiednio oznakowuje się oraz wyposaża w system umożliwiający orientację kierunku wycofywania w przypadku braku widoczności.

3. Schematy dróg ucieczkowych z oddziałów górniczych aktualizuje się i umieszcza w miejscach, w których jest dokonywany podział pracy.

4. Pracowników wykonujących pracę w oddziałach górniczych zapoznaje się z drogami ucieczkowymi nie rzadziej niż raz na pół roku.

§  476. 

1. W wyrobiskach przyścianowych, którymi jest odprowadzane powietrze ze ściany, umieszcza się w odstępach zapewniających słyszalność system alarmowy uruchamiany przez dyspozytora, nadający cykliczny sygnał ostrzegający zagrożonych.

2. W wyrobiskach, o których mowa w ust. 1:

1) utrzymuje się ład i porządek;

2) likwiduje się zbędne:

a) odrzwia tam wentylacyjnych lub bezpieczeństwa,

b) wyposażenie techniczne wyrobisk zmniejszające gabaryty wyrobiska.

§ 477. Stan przygotowania zakładu górniczego do prowadzenia akcji pożarowej jest sprawdzany nie rzadziej niż raz w roku przez właściwy organ nadzoru górniczego.

§  478. 

1. Posiadanie lub palenie tytoniu oraz posiadanie środków do wzniecania ognia w wyrobiskach jest niedopuszczalne.

2. Kierownik ruchu zakładu górniczego zapewnia przeprowadzenie, nie rzadziej niż raz w miesiącu, szczegółowych kontroli w zakresie przestrzegania zakazu, o którym mowa w ust. 1.

§  479. 

1. Zakład górniczy wyposaża się w:

1) urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice;

2) rurociągi przeciwpożarowe;

3) zbiorniki wodne przeznaczone do zasilania rurociągów przeciwpożarowych.

2. Rozmieszczenie, utrzymywanie i kontrolę urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic, rurociągów i zbiorników, o których mowa w ust. 1, określa załącznik nr 3 do rozporządzenia.

3. Używanie urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic do celów niezwiązanych z likwidacją pożarów jest niedopuszczalne.

§  480. 

1. Niewyposażanie w rurociągi i zbiorniki, o których mowa w § 479 ust. 1 pkt 2 i 3, zakładów górniczych wykonujących roboty z zastosowaniem techniki górniczej w złożach soli oraz zakładach określonych w art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy jest dopuszczalne za zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego albo kierownika ruchu zakładu.

2. Sposób i zasady zabezpieczenia przeciwpożarowego podziemnej części zakładów, o których mowa w ust. 1, są określane przez kierownika ruchu zakładu górniczego albo zakładu.

§  481. 

1. W zakładzie górniczym znajdują się:

1) przeciwpożarowe komory:

a) na poziomach wydobywczych,

b) oddziałowe - w przypadku zakładów wydobywających kopaliny palne;

2) magazyn awaryjny - w przypadku eksploatacji pokładów zaliczonych do IV kategorii zagrożenia metanowego.

2. Przeciwpożarowe komory oraz magazyny, o których mowa w ust. 1, lokalizuje się, wykonuje i wyposaża w urządzenia, sprzęt oraz materiały w sposób określony przez kierownika działu wentylacji, na podstawie wymagań określonych w Polskich Normach dotyczących komór przeciwpożarowych podziemnych.

§  482. 

1. Wieże szybowe, budynki przyszybowe oraz inne budynki w promieniu 20 m od wlotu do szybu, sztolni lub upadowej wykonuje się z materiałów niepalnych.

2. Wloty do szybów, sztolni i upadowych z powierzchni wyposaża się w urządzenia wykonane z materiałów trudnopalnych pozwalające na szybkie i szczelne zamknięcie wyrobisk, w przypadku zaistnienia pożaru na powierzchni.

3. Obudowę oraz zbrojenie szybów systematycznie oczyszcza się, a łatwopalne materiały niezwłocznie usuwa.

§  483. 

1. W zakładach górniczych wydobywających kopalinę palną w drążonych i przebudowywanych wyrobiskach korytarzowych stosuje się obudowę, opinkę i rozpory z materiałów niepalnych.

2. Stosowanie opinki i rozpór z drewna jest dopuszczalne za zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego, jeżeli:

1) między wszystkimi odrzwiami obudowy znajdują się nie mniej niż 3 rozpory z materiałów niepalnych;

2) co 100 m są wykonywane strefy o długości nie mniejszej niż 20 m z opinką i z rozporami z materiałów niepalnych.

3. W zakładach górniczych wydobywających kopalinę niepalną skrzyżowania wyrobisk wykonuje się w obudowie z materiałów co najmniej trudno zapalnych lub zaimpregnowanych ogniochronnie, na długości nie mniejszej niż 10 m we wszystkich kierunkach.

§  484. 

1. W wyrobiskach górniczych przenośniki taśmowe wyposaża się w:

1) taśmę trudnopalną;

2) urządzenia kontroli ruchu;

3) samoczynnie uruchamiane urządzenia gaśnicze - w miejscach przesypów przenośników taśmowych i ich napędów.

2. Miejsca zastosowania substancji chemicznych i ich mieszanin oznacza się na mapach przewietrzania oraz podstawowych i przeglądowych mapach wyrobisk górniczych.

§ 485. Dla ściany zawałowej w zakładach górniczych wydobywających kopalinę palną:

1) przygotowuje się instalację umożliwiającą podawanie gazów inertnych albo innego medium gaszącego lub zapewnia się możliwość adaptacji rurociągów technologicznych w celu umożliwienia podawania gazów inertnych albo innego medium gaszącego;

2) wskazuje się szyb i główne rurociągi do rejonu wentylacyjnego - w przypadku podawania mediów gaszących z powierzchni.

§  486. 

1. Stosowanie w wyrobiskach oraz na nadszybiach maszyn i urządzeń, w których układ hydrauliczny jest wyposażony w olej palny lub emulsję palną, a długość przewodów łączących elementy układu hydraulicznego umieszczone na zewnątrz, jest większa niż 50 m, jest niedopuszczalne.

2. Maszyny i inne urządzenia z układami hydraulicznymi o pojemności oleju palnego lub emulsji palnej większej niż 250 dm³ wyposaża się w samoczynnie uruchamiane urządzenia gaśnicze.

§  487. 

1. Przechowywanie smarów, olejów i innych materiałów niebezpiecznych pożarowo w:

1) odległości mniejszej niż 50 m od wlotów wyrobisk wdechowych na powierzchni,

2) drążonych wyrobiskach korytarzowych przewietrzanych za pomocą lutniociągów

- jest niedopuszczalne.

2. Smary, oleje i inne materiały niebezpieczne pożarowo transportuje się w wyrobiskach oraz przechowuje się w komorach wyłącznie w zamkniętych naczyniach metalowych lub spełniających wymagania, o których mowa w § 28.

3. Paliwa, oleje, smary transportowane jednorazowo w ilości większej niż 250 dm³ przewozi się w wozach specjalnych.

4. Zużyte smary, oleje i inne materiały niebezpieczne pożarowo usuwa się niezwłocznie na powierzchnię zakładu górniczego.

5. Materiały niebezpieczne pożarowo dostarczane do wyrobisk podziemnych muszą być ograniczone do ściśle niezbędnych ilości.

§  488. 

1. W stałą, samoczynnie uruchamiającą się instalację gaśniczą wyposaża się:

1) komory:

a) stałe napełniania paliwem zbiorników maszyn,

b) paliw,

c) środków smarnych;

2) maszyny służące do:

a) transportu paliw lub środków smarnych,

b) napełniania paliwami i środkami smarnymi innych maszyn i urządzeń.

2. Komory, o których mowa w ust. 1 pkt 1, poddaje się badaniom odbiorczym wykonywanym przez rzeczoznawcę.

3. W zakładach górniczych wydobywających sól komory, o których mowa w ust. 1 pkt 1, wyposaża się w samoczynnie uruchamiane urządzenia gaśnicze.

§ 489. Przy równoczesnym prowadzeniu kilku ścian z zawałem stropu ze wspólnymi chodnikami międzyścianowymi w warunkach zagrożenia pożarami endogenicznymi w zrobach, jeżeli czas utrzymania tych wyrobisk jest dłuższy od połowy okresu inkubacji pożaru endogenicznego dla tych ścian, chodnik międzyścianowy izoluje się od zrobów.

§ 490. W przypadku rejonów wentylacyjnych ścian w pokładach zaliczonych do II-IV kategorii zagrożenia metanowego stosuje się rozwiązania umożliwiające ich szybkie zamknięcie w przypadku wzrostu zagrożenia pożarowego.

§  491. 

1. Wyrobiska ścianowe po zakończeniu eksploatacji likwiduje się w okresie nieprzekraczającym czasu inkubacji pożaru, ale nie dłuższym niż 3 miesiące. Przedłużenie okresu likwidacji wyrobiska ścianowego jest dopuszczalne za zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego, na warunkach określonych w projekcie technicznym, o którym mowa w § 38.

2. Przedłużenie okresu likwidacji wyrobiska ścianowego jest dopuszczalne przy uwzględnieniu wymogu prowadzenia profilaktyki pożarowej.

§  492. 

1. W wyrobiskach zakładów górniczych wydobywających kopalinę palną stosuje się wczesne wykrywanie pożarów endogenicznych.

2. Sposób stosowania wczesnego wykrywania pożarów endogenicznych określa załącznik nr 3 do rozporządzenia.

§  493. 

1. Z rurociągów metanowych pobiera się próbki gazów w celu analizy zagrożenia pożarami endogenicznymi.

2. Próbki, o których mowa w ust. 1, pobiera się nie rzadziej niż raz na tydzień.

3. Miejsca i częstotliwość pobierania próbek, o których mowa w ust. 1, są określane przez kierownika działu wentylacji zakładu górniczego.

§  494. 

1. Cięcie, spawanie, zgrzewanie lub lutowanie metali w podziemnych wyrobiskach jest niedopuszczalne.

2. Wykonywanie czynności, o których mowa w ust. 1, jest dopuszczalne w:

1) podziemnych wyrobiskach w zakładach górniczych niemających pól metanowych i wydobywających kopaliny niepalne;

2) szybach wdechowych oraz wydechowych, którymi jest odprowadzane powietrze z:

a) pokładów niemetanowych,

b) pól metanowych I albo II kategorii zagrożenia metanowego;

3) komorach wykonanych w obudowie niepalnej, przewietrzanych niezależnym prądem powietrza, zlokalizowanych w:

a) polach niemetanowych lub

b) wyrobiskach zaliczonych do stopnia "a" niebezpieczeństwa wybuchu;

4) wyrobiskach korytarzowych na odcinku z elektryczną trakcją przewodową - w zakresie dotyczącym trakcji.

3. Cięcie, spawanie, zgrzewanie lub lutowanie metali w przypadkach, o których mowa w ust. 2, oraz na wieżach szybowych wykonuje się zgodnie z warunkami bezpiecznego prowadzenia prac, określonymi w zezwoleniu wydanym przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§  495. 

1. Przez cięcie metali rozumie się cięcie gazowe lub łukiem elektrycznym.

2. Przez zgrzewanie i lutowanie metali rozumie się ich zgrzewanie lub lutowanie przy użyciu otwartego płomienia.

§  496. 

1. Osoby przebywające w wyrobiskach wyposaża się w sprzęt ucieczkowy oczyszczający wdychane powietrze albo w sprzęt izolujący układ oddechowy.

2. Sprzęt izolujący układ oddechowy stosuje się w wyrobiskach korytarzowych drążonych w węglu, przewietrzanych wentylacją odrębną na długości większej niż 300 m.

3. Osoby wyposażane w ucieczkowy sprzęt ochrony układu oddechowego szkoli się teoretycznie i praktycznie w zakresie posługiwania się tym sprzętem. Osoba przeszkolona potwierdza pisemnie udział w szkoleniu.

§  497. 

1. Osoby wyposażone w ucieczkowy sprzęt ochrony układu oddechowego kontroluje się w zakresie:

1) posiadania przy sobie tego sprzętu w okresie od zjazdu do wyrobisk do wyjazdu na powierzchnię zakładu górniczego;

2) wiedzy na temat posługiwania się tym sprzętem zgodnie z instrukcją użytkowania;

3) ochrony tego sprzętu przed uszkodzeniem;

4) uczestnictwa w szkoleniach, o których mowa w § 496 ust. 3.

2. Kontrola, o której mowa w ust. 1, jest przeprowadzana przez osoby dozoru ruchu zakładu górniczego.

§ 498. W przypadku działalności, o której mowa w art. 2 ust. 1 ustawy, warunki bezpiecznego przebywania w wyrobiskach wydzielonych dla zwiedzających, kuracjuszy, uczestników imprez oraz innych osób są określane przez kierownika ruchu zakładu.

§  499. 

1. Wejście do wyrobiska lub rejonu zakładu górniczego, w którym jest wymagane posiadanie sprzętu izolującego układ oddechowy, oznakowuje się tablicą na której podaje się minimalny czas ochronny działania tego sprzętu.

2. Obowiązek, o którym mowa w ust. 1, nie dotyczy zakładów górniczych, w których jest stosowany wyłącznie jeden typ sprzętu izolującego układ oddechowy.

§ 500. Ucieczkowy sprzęt ochrony układu oddechowego stosuje się wyłącznie do samoratowania się ludzi, w celu indywidualnego zabezpieczenia układu oddechowego użytkownika w przypadku wystąpienia atmosfery nienadającej się do oddychania.

§  501. 

1. W zakładzie górniczym zapewnia się pomieszczenia do przechowywania, wydawania, konserwacji oraz kontrolowania ucieczkowego sprzętu ochrony układu oddechowego.

2. Pomieszczenia, o których mowa w ust. 1, są wyznaczane przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§  502. 

1. Ucieczkowy sprzęt ochrony układu oddechowego przechowuje się na powierzchni zakładu górniczego w pomieszczeniach, zwanych dalej "punktami wydawczymi".

2. Punkty wydawcze:

1) lokalizuje się na drodze dojścia do szybu zjazdowego;

2) są zarządzane przez kierowników punktów wydawczych.

3. Kierownicy punktów wydawczych są wyznaczani przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

4. Kierownik punktu wydawczego jest odpowiedzialny za:

1) prawidłowe funkcjonowanie punktu wydawczego;

2) gospodarkę ucieczkowym sprzętem ochrony układu oddechowego;

3) stan techniczny sprzętu, o którym mowa w pkt 2;

4) szkolenie pracowników w zakresie użytkowania sprzętu, o którym mowa w pkt 2;

5) obsługę, naprawę, konserwację i kontrolę sprzętu, o którym mowa w pkt 2, przez pracowników przeszkolonych w tym zakresie.

5. Szczegółowe zasady gospodarowania ucieczkowym sprzętem ochrony układu oddechowego oraz przeprowadzania szkolenia w zakresie jego użytkowania określa załącznik nr 3 do rozporządzenia.

§ 503. Jeżeli liczba sprzętu izolującego układ oddechowy znajdującego się w punkcie wydawczym nie przekracza 200 sztuk, jest dopuszczalne prowadzenie nadzoru, obsługi, naprawy, konserwacji i kontroli tego sprzętu przez kopalnianą stację ratownictwa górniczego.

§  504. 

1. Przez pożar podziemny rozumie się wystąpienie w wyrobisku podziemnym otwartego ognia, żarzącej lub palącej się płomieniem otwartym substancji, a także stwierdzenie w powietrzu kopalnianym dymów lub ilości tlenku węgla w rejonowym prądzie powietrza większej niż 25 dm³/min.

2. Utrzymywania się w powietrzu kopalnianym dymów, tlenku węgla w ilości większej niż 25 dm³/min, powstałych w wyniku:

1) stosowania dopuszczalnych procesów technologicznych, w szczególności robót strzałowych, prac spawalniczych, pracy maszyn z napędem spalinowym, lub

2) wydzielania się tlenku węgla wskutek urabiania

- nie zgłasza się i nie rejestruje jako pożar podziemny.

§  505. 

1. Stan pożaru w otamowanym polu okresowo kontroluje się.

2. Granice pola pożarowego wraz z tamami pożarowymi oznacza się na mapach przewietrzania oraz podstawowych i przeglądowych mapach wyrobisk górniczych.

§ 506. W trakcie prowadzenia akcji gaśniczo-ratowniczej na powierzchni zakładu górniczego:

1) ruch zakładu górniczego jest zabezpieczany przez kierownika ruchu zakładu górniczego;

2) kierowanie tą akcją odbywa się na zasadach obowiązujących w Państwowej Straży Pożarnej.

§ 507. Osoba, która zauważyła pożar natychmiast:

1) alarmuje:

a) osoby przebywające w rejonie pożaru,

b) dyspozytora ruchu zakładu górniczego;

2) przystępuje do akcji ratowniczo-gaśniczej, polegającej na:

a) ratowaniu życia zagrożonych osób,

b) gaszeniu pożaru za pomocą urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic,

c) wykonywaniu poleceń kierującego akcją ratowniczą.

⁵ § 445 ust. 1 pkt 2 zmieniony przez § 1 pkt 1 lit. a rozporządzenia z dnia 22 sierpnia 2019 r. (Dz.U.2019.1880) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 18 października 2019 r.

⁶ § 445 ust. 2 zmieniony przez § 1 pkt 1 lit. b rozporządzenia z dnia 22 sierpnia 2019 r. (Dz.U.2019.1880) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 18 października 2019 r.

⁷ § 445a dodany przez § 1 pkt 2 rozporządzenia z dnia 22 sierpnia 2019 r. (Dz.U.2019.1880) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 18 października 2019 r.

⁸ § 445b dodany przez § 1 pkt 2 rozporządzenia z dnia 22 sierpnia 2019 r. (Dz.U.2019.1880) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 18 października 2019 r.

⁹ § 445c dodany przez § 1 pkt 2 rozporządzenia z dnia 22 sierpnia 2019 r. (Dz.U.2019.1880) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 18 października 2019 r.

¹⁰ § 446 uchylony przez § 1 pkt 3 rozporządzenia z dnia 22 sierpnia 2019 r. (Dz.U.2019.1880) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 18 października 2019 r.

¹¹ § 447 zmieniony przez § 1 pkt 4 rozporządzenia z dnia 22 sierpnia 2019 r. (Dz.U.2019.1880) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 18 października 2019 r.