Rozdział 3 - Zagrożenie metanowe - Szczegółowe wymagania dotyczące prowadzenia ruchu podziemnych zakładów górniczych.
Dziennik Ustaw
Dz.U.2017.1118
Akt obowiązujący Wersja od: 13 marca 2020 r.
Rozdział 3
Zagrożenie metanowe
Zagrożenie metanowe
§ 270.
1.
Granice pola metanowego obejmują wyrobiska:1)
w pokładzie lub w jego części zaliczonym do odpowiedniej kategorii zagrożenia metanowego;2)
którymi jest odprowadzane powietrze z wyrobisk w pokładzie lub w jego części zaliczonym do odpowiedniej kategorii zagrożenia metanowego;3)
w których może nastąpić zmiana kierunku przepływu powietrza powodująca dopływ metanu;4)
do których może przedostać się, w szczególności poprzez zroby, tamy izolacyjne, uskoki, zaburzenia geologiczne lub spękany górotwór w strefach oddziaływania eksploatacji oraz w następstwie tąpnięć lub wyrzutów gazów i skał, metan z pokładów zaliczonych do odpowiedniej kategorii zagrożenia metanowego lub z wyrobisk w polach metanowych;5)
otamowane, przecinające pokłady zaliczone do poszczególnych kategorii zagrożenia metanowego lub mające połączenie ze zrobami takich pokładów, z wyjątkiem wyrobisk otamowanych tamami izolacyjnymi, o konstrukcji przeciwwybuchowej.2.
Wyrobisko, którym doprowadza się powietrze do pól metanowych, obejmuje się granicami pola metanowego ustalonego dla pokładu o odpowiedniej kategorii zagrożenia metanowego co najmniej na odcinku przewietrzanym rejonowym prądem powietrza do skrzyżowania z najbliższym wyrobiskiem przewietrzanym grupowym prądem powietrza. Wyłączenie objęcia takiego wyrobiska granicami pola metanowego jest dopuszczalne wyłącznie w przypadku, gdy jest wykluczona możliwość zmiany kierunku przepływu powietrza powodującej dopływ metanu.3.
Wyrobiska kamienne przecinające pokłady zaliczone do różnych kategorii zagrożenia metanowego, którymi jest odprowadzane powietrze do innych wyrobisk obejmuje się, wraz z tymi wyrobiskami, granicami pola metanowego ustalonego dla pokładu o najwyższej kategorii zagrożenia metanowego.4.
Wyłączenie objęcia wyrobiska granicami pola metanowego lub wyłączenie objęcia wyrobiska kamiennego granicami pola metanowego ustalonego dla pokładu o wyższej kategorii zagrożenia metanowego i objęcie go granicami pola metanowego ustalonego dla pokładu o niższej kategorii zagrożenia metanowego jest dopuszczalne, jeżeli:1)
przecięty wyrobiskami pokład, zaliczony do odpowiedniej kategorii zagrożenia metanowego, został szczelnie odizolowany;2)
pokład, o którym mowa w pkt 1, nie jest eksploatowany w sąsiedztwie wyrobiska, po stwierdzeniu zaniku wydzielania się metanu z odsłoniętej calizny węglowej.§ 271.
Wyrobiska w polach metanowych zalicza się do:1)
niezagrożonych wybuchem metanu, ze stopniem "a" niebezpieczeństwa wybuchu metanu, w przypadku gdy nagromadzenie metanu w powietrzu większe niż 0,5% jest wykluczone;2)
zagrożonych wybuchem metanu, ze stopniem "b" niebezpieczeństwa wybuchu metanu, jeżeli w normalnych warunkach przewietrzania nagromadzenie metanu w powietrzu większe niż 1,0% jest wykluczone;3)
zagrożonych wybuchem metanu, ze stopniem "c" niebezpieczeństwa wybuchu metanu, jeżeli nawet w normalnych warunkach przewietrzania nagromadzenie metanu w powietrzu może przekroczyć 1,0%.§ 272.
W przypadku stwierdzenia w polach niemetanowych, w próbach powietrza pobranych do analizy laboratoryjnej, stężenia metanu w powietrzu wynoszącego 0,5% lub więcej albo w zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny w pokładzie węgla metanonośności większej niż 0,1 m3/Mg w przeliczeniu na czystą substancję węglową, kierownik ruchu zakładu górniczego niezwłocznie:1)
stosuje niezbędne rygory bezpiecznego prowadzenia robót górniczych w warunkach powstałego zagrożenia metanowego;2)
powiadamia o tym właściwy organ nadzoru górniczego;3)
zleca rzeczoznawcy badanie stanu zagrożenia metanowego;4)
dokonuje analizy zaliczenia pokładu lub jego części do odpowiedniej kategorii zagrożenia.§ 273.
1.
Przepis § 272 stosuje się w przypadku stwierdzenia w pokładach metanowych większej metanonośności niż maksymalne wartości odpowiadające kategorii, do której udostępnione pokłady lub ich części zostały zaliczone zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 118 ust. 4 ustawy.2.
W wyrobiskach zaliczonych do odpowiednich stopni niebezpieczeństwa wybuchu metanu stan zagrożenia metanowego kontroluje się i analizuje, w szczególności w przypadku zmian w przewietrzaniu lub zaobserwowania zmian wywołanych wpływem robót górniczych.3.
Zakres kontroli i analizy, o których mowa w ust. 2, jest określany przez kierownika działu wentylacji zakładu górniczego.4.
W przypadku wzrostu stanu zagrożenia metanowego, kierownik ruchu zakładu górniczego stosuje niezbędne dodatkowe rygory bezpiecznego prowadzenia robót i może dokonać zmiany dotychczasowego zaliczenia do stopnia niebezpieczeństwa wybuchu.§ 274.
Dojścia do pól metanowych oznakowuje się tablicami, na których umieszcza się informacje ostrzegawcze.§ 275.
1.
W wyrobisku, w którym stężenie metanu w powietrzu wynosi więcej niż 2%, niezwłocznie:1)
wyłącza się sieć elektryczną;2)
unieruchamia się maszyny i urządzenia;3)
zawiadamia się najbliższą osobę dozoru ruchu;4)
dokonuje się dodatkowych pomiarów w celu ustalenia przyczyny powstania przekroczenia stężenia metanu w powietrzu, rozmiarów nagromadzenia metanu i miejsc wypływu metanu;5)
aktywnie zwalcza się nagromadzenie metanu na zasadach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego.2.
W wyrobisku, w którym stężenie metanu w powietrzu wynosi więcej niż 3%, niezwłocznie:1)
wyłącza się sieć elektryczną;2)
unieruchamia się maszyny i urządzenia;3)
zawiadamia się najbliższą osobę dozoru ruchu;4)
wycofuje się osoby z zagrożonych wyrobisk;5)
zabezpiecza się wejścia do zagrożonych wyrobisk;6)
aktywnie zwalcza się nagromadzenia metanu na zasadach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego.3.
Nie wyłącza się urządzeń elektrycznych lub zasilanych sprężonym powietrzem, które mogą być eksploatowane przy dowolnym stężeniu metanu w powietrzu.4.
Powrót osób do wyrobisk i wznowienie przerwanych robót są dopuszczalne wyłącznie w przypadku, gdy stężenie metanu w powietrzu wynosi mniej niż 2,0%.5.
Przepisu ust. 4 nie stosuje się do osób wykonujących czynności związane z usuwaniem nagromadzeń metanu.§ 276.
1.
Stężenie metanu w powietrzu wynosi nie więcej niż:1)
1 % - na wylocie z rej ono wy eh prądów powietrza;2)
0,75% - w szybie wydechowym.2.
W przypadku stosowania metanometrii automatycznej stężenie metanu na wylocie z rejonowych prądów powietrza wynosi nie więcej niż 1,5%.§ 277.
1.
W pokładach węgla przeprowadza się badania w celu określenia metanonośności w:1)
otworach badawczych wierconych dla rozpoznania pokładów węgla lub ich części nie rzadziej niż co 100 m długości otworu;2)
drążonych szybach lub szybikach oraz w wyrobiskach korytarzowych w udostępnionych pokładach węgla o grubości większej niż 0,4 m;3)
wyrobiskach korytarzowych w pokładach węgla o grubości większej niż 0,4 m, w odstępach nie większych niż 200 m w płaszczyźnie pokładu oraz dodatkowo w odległości nie większej niż 25 m od stwierdzonych uskoków powodujących przerwanie ciągłości pokładu lub innych zaburzeń geologicznych, mogących mieć wpływ na wzrost metanonośności pokładu w miejscach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego.2.
Badania w celu określenia metanonośności pokładów węgla są przeprowadzane przez rzeczoznawcę zgodnie z opracowaną metodyką, a ich wyniki są dokumentowane przez służbę wentylacyjną zakładu górniczego na mapach przewietrzania.3.
Rozpoznanie zagrożenia metanowego badaniami kontrolnymi prowadzi się zgodnie z metodami określonymi w załączniku nr 3 do rozporządzenia.§ 278.
1.
W polach metanowych, co najmniej raz w miesiącu, dokonuje się pomiarów i obliczeń w celu określenia metanowości bezwzględnej, rozumianej jako całkowita ilość metanu wydzielonego w jednostce czasu w rejonach wentylacyjnych i w wyrobiskach wybierkowych.2.
W pokładach metanowych w drążonych wyrobiskach, co najmniej raz w miesiącu, dokonuje się pomiarów i obliczeń w celu określenia metanowości bezwzględnej.3.
W ścianach prowadzonych w pokładach zaliczonych do II-IV kategorii zagrożenia metanowego określa się co najmniej niż raz na dobę metanowość bezwzględną z wykorzystaniem czujników metanometrii automatycznej. Wartości metanowości bezwzględnej porównuje się z wartościami metanowości kryterialnej.4.
W projekcie technicznym, o którym mowa w § 38, określa się działania podejmowane w przypadku, gdy metanowość bezwzględna jest większa od metanowości kryterialnej.§ 279.
Metanowość bezwzględną, ustaloną dla części pokładu węgla wyeksploatowanej w okresie kwartalnym, oznacza się na podstawowych mapach wyrobisk górniczych i mapach przewietrzania.§ 280.
1.
Przy projektowaniu eksploatacji pokładów węgla:1)
których metanonośność jest większa niż 2,5 m3/Mg w przeliczeniu na czystą substancję węglową oraz2)
nad którymi w odległości nie większej niż 120 m lub pod którymi w odległości nie większej niż 60 m zalegają niewyeksploatowane pokłady węgla o metanonośności większej niż 2,5 m3/Mg w przeliczeniu na czystą substancję węglową- opracowuje się prognozy metanowości bezwzględnej dla całego wybiegu wyrobisk wybierkowych oraz określa się wartości kryterialnej metanowości bezwzględnej.
2.
Dla rejonu wyrobisk ścianowych w pokładzie węgla opracowuje się prognozy metanowości bezwzględnej, które uwzględnia się w projekcie technicznym, o którym mowa w § 38.§ 281.
W trakcie projektowania wyrobiska korytarzowego o długości większej niż 200 m w pokładach węgla o metanonośności większej niż 4,5 m3/Mg w przeliczeniu na czystą substancję węglową opracowuje się prognozy metanowości bezwzględnej wyrobisk.§ 282.
Prognozy metanowości bezwzględnej wyrobisk wykorzystuje się w celu obliczenia potrzebnej ilości powietrza, podejmowania decyzji o ewentualnym wprowadzeniu odmetanowania oraz określenia innych niezbędnych środków profilaktyki metanowej.§ 283.
Prognozy metanowości bezwzględnej wyrobisk wybierkowych i korytarzowych w nierozpoznanych częściach złoża są opracowywane przez rzeczoznawcę.§ 284.
Projekt techniczny, o którym mowa w § 38, dotyczący eksploatacji pokładów węgla zaliczonych do II-IV kategorii zagrożenia metanowego w rejonach przygranicznych zakładu górniczego bez pozostawienia filara granicznego jest opiniowany przez rzeczoznawcę.§ 285.
1.
Wyrobiska korytarzowe utrzymywane przy zrobach przewietrza się lub izoluje tamami.2.
Dojścia do tam, o których mowa w ust. 1, przewietrza się.§ 286.
Jeżeli metanowość wentylacyjna wynosi więcej niż 10 m3CH4/min, projektuje się wyrobiska przyścianowe o maksymalnie dużym przekroju poprzecznym wynoszącym nie mniej niż 17,5 m2.§ 287.
1.
Wykonywanie wnęk kombajnowych i strugowych w ścianach zawałowych prowadzonych w polach metanowych jest niedopuszczalne.2.
Wykonywanie wnęk kombajnowych i strugowych z użyciem materiałów wybuchowych w ścianach zawałowych prowadzonych w polach metanowych jest dopuszczalne, w przypadku zastosowania dodatkowych środków profilaktyki metanowej na warunkach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego, jeżeli zgodnie z projektem technicznym, o którym mowa w § 38, wyposażenie ściany tego wymaga.§ 288.
Wyposażenie techniczne zmechanizowanych wyrobisk wybierkowych dobiera się odpowiednio do warunków geologiczno-górniczych, uwzględniając zasady nieurabiania kombajnem zwięzłych skał stropowych i niedopuszczania do zetknięcia się organu urabiającego kombajnu ze stropnicami obudowy.§ 289.
W polach metanowych II-IV kategorii zagrożenia metanowego stosuje się środki, o których mowa w § 290-299, zabezpieczające przed:1)
zapłonem metanu przy urabianiu zwięzłych skał kombajnami;2)
zapłonem i przenoszeniem zapłonu metanu pod przenośnikami ścianowymi;3)
nagromadzeniem się metanu w rejonie skrzyżowań ścian z chodnikami przyścianowymi przewietrzanymi wzdłuż calizny węglowej przy metanowości wentylacyjnej nie większej niż 20 m3CH4/min.§ 290.
1.
W celu właściwego doboru środków zabezpieczających przed zapłonem metanu przy mechanicznym urabianiu zwięzłych skał wykonuje się szczegółową analizę warunków naturalnych oraz warunków technicznych projektowanych wyrobisk.2.
Analiza warunków naturalnych projektowanych wyrobisk uwzględnia:1)
rodzaj skał w przodku oraz przypuszczalny zasięg ich występowania wzdłuż projektowanego kierunku przesuwania się przodka;2)
występowanie zaburzeń geologicznych;3)
zdolność skał do iskrzenia określoną na podstawie ustalenia rodzaju skał, o których mowa w tabeli nr 1 w załączniku nr 3 do rozporządzenia;4)
charakterystykę zagrożenia metanowego, w szczególności:a)
metanowość bezwzględną,b)
źródła i miejsca wydzielania się metanu, w tym możliwość dopływu metanu z innych wyrobisk i przodków,c)
stężenie metanu w powietrzu oraz zmiany tego stężenia zachodzące w czasie i w różnych miejscach wyrobiska;5)
występowanie przystropowych nagromadzeń metanu;6)
zagrożenie:a)
tąpaniami,b)
wyrzutami gazów i skał;7)
możliwość nagłych przyrostów wydzielania metanu ze zrobów przyścianowych.3.
Analiza warunków technicznych projektowanych wyrobisk uwzględnia:1)
ocenę stanu przewietrzania, w szczególności projektowaną prędkość i ilość powietrza, oraz stabilność kierunków i wydatków prądów powietrza;2)
sposób zabezpieczenia metanometrycznego, w szczególności rozmieszczenie czujników metanometrycznych z podaniem czasu ich uruchomienia, oraz rodzaj stosowanych urządzeń;3)
typy i rodzaje maszyn stosowanych do urabiania;4)
zakres i częstotliwość kontroli przeprowadzanych przez metaniarzy oraz osoby dozoru ruchu działu górniczego, energomechanicznego i działu wentylacji.§ 291.
Urabianie kombajnami zwięzłych skał o dużej i średniej skłonności do iskrzenia jest dopuszczalne w:1)
ścianach, w przypadku gdy stężenie metanu w wylotowych prądach powietrza ze ścian wynosi:a)
nie więcej niż 0,5% i równocześnie ilość odprowadzanego metanu wynosi nie więcej niż 1 m3/min,b)
więcej niż 0,5% lub ilość odprowadzanego metanu jest większa niż 1 m3/min, pod warunkiem utrzymywania prędkości przepływu powietrza w ścianie wynoszącej nie mniej niż 1 m/s;2)
drążonych wyrobiskach korytarzowych, jeżeli:a)
stężenie metanu w powietrzu wynosi nie więcej niż:–
0,5% - w przypadku pomiarów dokonywanych czujnikiem metanometrii automatycznej umieszczonym pod stropem wyrobiska w odległości nie większej niż 2 m od czoła przodka i powodującym wyłączenie kombajnu,–
1% - w przypadku urabiania kombajnem wyposażonym w wewnętrzne układy zraszania noży lub inny system ograniczający ryzyko zapłonu metanu, którego ochrona przed zapłonem jest potwierdzona badaniami,b)
w odległości nie większej niż 50 m od miejsca urabiania zwięzłych skał nie występują przystropowe nagromadzenia metanu.§ 292.
Niezależnie od wymogów, o których mowa w § 291, dobiera się i stosuje następujące środki zabezpieczające w zakresie:1)
przewietrzania i zwalczania zagrożenia metanowego:a)
pomocnicze urządzenia wentylacyjne rozrzedzające metan w strefie przodka lub zapobiegające tworzeniu się lokalnych nagromadzeń metanu,b)
niezależne przewietrzanie wyrobiska eliminujące możliwość dopływu metanu z prądem powietrza z innych przodków lub z innych źródeł wydzielania,c)
uintensywnienie odmetanowania,d)
wyznaczenie dodatkowych punktów pomiaru metanu przez metaniarzy, przodowych, osoby dozoru ruchu,e)
zwiększenie częstotliwości dokonywania pomiarów stężenia metanu w powietrzu i dostosowanie jej do stopnia istniejącego zagrożenia,f)
zastosowanie wyprzedzających otworów badawczych w przypadku zbliżania się do spodziewanych zaburzeń geologicznych;2)
zwalczania iskier mechanicznych w trakcie urabiania zwięzłych skał o dużej i średniej skłonności do iskrzenia:a)
dodatkowe dysze i urządzenia zraszające,b)
wyposażenie przodków chodnikowych w urządzenia umożliwiające natychmiastowe zlewanie wodą urabianych skał i czoła przodka, w szczególności z użyciem węży przeciwpożarowych,c)
dostosowanie przybierki do rodzaju występujących skał w stropie lub spągu w celu eliminowania urabiania zwięzłych skał;3)
ustalenia zwiększonej częstotliwości kontroli prowadzenia robót górniczych przez osoby dozoru ruchu zakładu górniczego:a)
stanu przewietrzania,b)
zagrożenia metanowego,c)
zabezpieczenia metanometrycznego,d)
stanu organu urabiającego kombajnu z uwzględnieniem skuteczności działania urządzeń zraszających.§ 293.
Środki zabezpieczające przed możliwością zapłonu metanu przy urabianiu mechanicznym zwięzłych skał w ścianie lub w wyrobisku korytarzowym określa się w projekcie technicznym, o którym mowa w § 38.§ 294.
1.
Kontrole stanu zagrożenia metanowego pod przenośnikami wykonuje się w ścianach prowadzonych w pokładach:1)
metanowych zaliczonych do II-IV kategorii zagrożenia metanowego;2)
niemetanowych i w pokładach zaliczonych do I kategorii zagrożenia metanowego, jeżeli poniżej wybieranego pokładu w zasięgu wpływu eksploatacji zalegają pokłady zaliczone do II-IV kategorii zagrożenia metanowego.2.
Kierownik działu wentylacji zakładu górniczego określa:1)
miejsce, sposób i częstotliwość dokonywania pomiarów stężenia metanu w powietrzu;2)
sposób usuwania nagromadzeń metanu pod przenośnikami;3)
warunki uruchomienia maszyn urabiających po zatrzymaniu przenośnika.§ 295.
1.
W pokładach zaliczonych do III-IV kategorii zagrożenia metanowego prowadzi się nadmuch powietrza do dolnej przestrzeni przenośnika ścianowego oraz kontroluje się stężenie metanu.2.
Zakres, warunki nadmuchu oraz sposób kontroli stężeń metanu, o którym mowa w ust. 1, są określane przez kierownika ruchu zakładu górniczego.3.
Kierownik ruchu zakładu górniczego może odstąpić od stosowania nadmuchu, o którym mowa w ust. 1, po uzyskaniu pozytywnej opinii zespołu, o którym mowa w § 240 ust. 2.§ 296.
1.
Ściany prowadzone w pokładach zaliczonych do II-IV kategorii zagrożenia metanowego lub ściany obejmujące zasięgiem wpływów eksploatacji pokłady zaliczone do tych kategorii, przewietrza się w celu ograniczenia wypływów metanu do ścian i rejonów skrzyżowań z chodnikami przyścianowymi oraz tworzenia się nagromadzeń metanu w tych miejscach.2.
Sposób przewietrzania ścian, o których mowa w ust. 1, jest określany przez kierownika działu wentylacji zakładu górniczego po zasięgnięci opinii zespołu, o którym mowa w § 240 ust. 2.§ 297.
W przypadku występowania zagrożenia pożarem endogenicznym w zrobach stosuje się sposoby przewietrzania ścian ograniczające przenikanie powietrza do zrobów.§ 298.
Pomocnicze urządzenia wentylacyjne stosuje się:1)
w celu uintensywnienia przewietrzania i przeciwdziałania tworzeniu się nagromadzeń metanu w rejonach skrzyżowania ścian z chodnikami przyścianowymi;2)
za zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego;3)
przy metanowości wentylacyjnej nie większej niż 20 m3CH4/min dla ścian przewietrzanych wzdłuż calizny węglowej;4)
zgodnie z zasadami prowadzenia ścian w warunkach zagrożenia metanowego, opracowanymi przez rzeczoznawcę.§ 299.
1.
Dobór pomocniczych urządzeń wentylacyjnych zwalczających zagrożenie metanowe jest dokonywany przez kierownika działu wentylacji zakładu górniczego.2.
W likwidowanych zakładach górniczych zasady doboru środków zabezpieczających przed zapłonem metanu i tworzeniem się jego nagromadzeń są określane przez kierownika ruchu zakładu górniczego.§ 300.
1.
W przypadku stosowania w rejonach ścian układu pomocniczych urządzeń wentylacyjnych przeprowadza się kontrolę poprawności funkcjonowania tych urządzeń.2.
Kontrola, o której mowa w ust. 1, jest przeprowadzana przez osobę dozoru oddziałowego nie mniej niż raz w trakcie zmiany.3.
O wynikach kontroli, o której mowa w ust. 1, informuje się dyspozytora ruchu zakładu górniczego.§ 301.
1.
Przewietrzanie ścian wzdłuż calizny węglowej jest dopuszczalne, jeżeli metanowość wentylacyjna jest nie większa niż 20 m3CH4/min.2.
Jeżeli metanowość wentylacyjna jest większa niż:1)
10 m3CH4/min - pole przekroju poprzecznego wyrobiska przyścianowego odprowadzającego powietrze ze ściany nie jest mniejsze niż 8 m2, a w przypadku stosowania przegrody wentylacyjnej pole przekroju poprzecznego wyrobiska wentylacyjnego pomiędzy przegrodą wentylacyjną a ociosem przeciwległym do ściany nie jest mniejsze niż 6 m2;2)
5 m3CH4/min - pole przekroju poprzecznego wyrobiska przyścianowego odprowadzającego powietrze ze ściany nie jest mniejsze niż 6 m2.3.
W przypadkach uzasadnionych względami bezpieczeństwa metanowego, pyłowego i pożarowego, po uzyskaniu pozytywnej opinii rzeczoznawcy, o którym mowa w art. 72 ustawy, posiadającego uprawnienia grupy XV i XVI, kierownik ruchu zakładu górniczego może czasowo zezwolić na zmniejszenie wielkości przekrojów, o których mowa w ust. 2, określając warunki stosowania tego zezwolenia. Kierownik ruchu zakładu górniczego powiadamia organ nadzoru górniczego właściwy dla miejsca wykonywania robót o wydaniu zezwolenia, w terminie do 7 dni, informując o warunkach stosowania zezwolenia.§ 302.
Eksploatację ścian o metanowości bezwzględnej wynoszącej więcej niż 25 m3CH4/min i przewietrzanych wzdłuż calizny węglowej prowadzi się w taki sposób, aby parametry techniczne stacji i sieci odmetanowania zapewniały efektywność odmetanowania większą niż 50% w stosunku do prognozy metanowości bezwzględnej.§ 303.
W przypadku przystąpienia w trakcie eksploatacji ścian prowadzonych w warunkach zagrożenia metanowego i pożarowego do prac mających na celu likwidację lub ograniczenie zagrożenia, wynikających z kryteriów ujętych w tabelach nr 5 i 6 w pkt 7.6 załącznika nr 3 do rozporządzenia, ocenę stanu zagrożenia pożarowego prowadzi się metodą kalorymetryczno-chromatograficzną zgodnie z pkt 7.17 tego załącznika.§ 304.
Otwarcie śluzy tamy wentylacyjnej, mające wpływ na przewietrzanie ścian w polach metanowych zaliczonych do II-IV kategorii zagrożenia metanowego, powoduje automatyczne wyłączenie dopływu energii elektrycznej do ściany i wyrobisk odprowadzających powietrze ze ściany w zakresie określonym przez kierownika działu wentylacji zakładu górniczego.§ 305.
1.
Przy zbliżaniu się wyrobiskami do pokładów metanowych lub wyrobisk i zrobów, w których jest spodziewane nagromadzenie metanu, przodek wyrobiska wyprzedza się o 4 m co najmniej jednym otworem badawczym.2.
Strefa, w której obowiązuje wykonywanie otworów badawczych, długość tych otworów, ich liczba i kierunki są określane przez kierownika działu górniczego w porozumieniu z kierownikiem działu wentylacji zakładu górniczego.3.
Zakres i częstotliwość pobierania próbek powietrza do analizy chemicznej z otworów badawczych i wyrobiska są określane przez kierownika działu wentylacji zakładu górniczego.§ 306.
1.
W wyrobiskach w polach metanowych:1)
dokonuje się pomiarów stężenia metanu za pomocą metanomierzy przenośnych;2)
zaliczonych do II-IV kategorii zagrożenia metanowego - stosuje się zabezpieczenia metanometryczne:a)
zapewniające wyłączenie energii elektrycznej w zagrożonych rejonach na zasadach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego,b)
z metanomierzami o działaniu ciągłym, których wyniki pomiarów rejestruje się w centrali systemu gazometrycznego, wyłączające automatycznie zabezpieczane urządzenia elektryczne w czasie nie dłuższym niż 15 s, liczonym od momentu pojawienia się w komorze pomiarowej dowolnego zastosowanego metanomierza mieszanki metanowo-powietrznej o stężeniu 0,2% wyższym od ustalonego progu zadziałania danego metanomierza.2.
Przepisu ust. 1 pkt 2 lit. b nie stosuje się w przypadku zainstalowania metanomierzy, o których mowa w § 316 ust. 1.§ 307.
Konstrukcję urządzeń metanometrii automatycznej i metanomierzy przenośnych dostosowuje się do rodzaju zagrożenia i zabezpiecza się przed możliwością ingerencji w nastawy lub w wyniki pomiarów przez osoby nieupoważnione.§ 308.
1.
Stężenie metanu w powietrzu kontroluje się, dokonując pomiarów:1)
pod stropem wyrobiska;2)
nad obudową wyrobiska;3)
w miejscach możliwych wypływów lub gromadzenia się metanu innych niż wskazane w pkt 1 i 2.2.
Pomiarów stężenia metanu pod stropem wyrobiska dokonuje się nie niżej niż 10 cm od najwyższego miejsca niezabudowanego stropu, szczelnej obudowy lub okładziny obudowy.3.
Pomiarów stężenia metanu nad obudową wyrobiska dokonuje się w najwyższym dostępnym miejscu wyrobiska nad obudową.§ 309.
W systemie gazometrycznym i zabezpieczeniach metanometrycznych urządzeń elektrycznych stosuje się metanomierze umożliwiające inicjowanie wyłączeń spod napięcia urządzeń elektrycznych oraz przesyłanie wyników pomiarów do dyspozytorni gazometrycznej w celu ich wskazywania, rejestrowania oraz sygnalizowania przekroczeń wartości dopuszczalnych stężeń metanu w powietrzu.§ 310.
W przypadku przekroczenia 2% stężenia metanu w powietrzu wypływającym ze ściany lub 1% stężenia metanu w powietrzu dopływającym do ściany wyłącza się spod napięcia urządzenia elektryczne umieszczone w:1)
ścianie;2)
wyrobisku przyścianowym z prądem powietrza:a)
wypływającym ze ściany,b)
dopływającym do ściany na odcinku nie krótszym niż 10 m od wlotu do ściany.§ 311.
1.
Czujniki metanomierzy kontrolujących stężenie metanu w prądzie powietrza wypływającym ze ściany umieszcza się pod stropem w:1)
wyrobisku przyścianowym - w odległości nie większej niż 10 m od wylotu ze ściany, jeżeli na wylocie nie łączą się prądy powietrza;2)
ścianie - w odległości od 2 m do 3 m od wyrobiska przyścianowego, jeżeli na wylocie łączą się prądy powietrza.2.
Czujniki metanomierzy kontrolujących stężenie metanu w prądzie powietrza wypływającego ze ściany prowadzonej w pokładzie zaliczonym do III-IV kategorii zagrożenia metanowego i przewietrzanej wzdłuż calizny węglowej umieszcza się w:1)
wyrobisku przyścianowym:a)
pod stropem - w odległości nie większej niż 2 m od linii likwidacji wyrobiska,b)
po ociosie przeciwległym do wyrobiska ścianowego - na wysokości okna ściany, w sposób określony przez kierownika działu wentylacji zakładu górniczego;2)
ścianie - pod stropem, w miejscu stwierdzanych największych zawartości metanu w odległości nie większej niż 1/3 długości ściany, licząc od wylotu ze ściany.3.
Czujnik metanomierza kontrolujący stężenie metanu w prądzie powietrza dopływającym do ściany umieszcza się w ścianie pod stropem, w odległości nie większej niż 10 m od wyrobiska przyścianowego.4.
W przypadku ścian o wysokości mniejszej niż 1,5 m, w których wyposażenie techniczne uniemożliwia umieszczenie czujnika metanomierza pod stropem, miejsce umieszczenia czujnika metanomierza w wyrobisku przyścianowym z prądem powietrza dopływającym do ściany jest określane przez kierownika działu wentylacji zakładu górniczego w odległości nie większej niż 10 m od wlotu do ściany.§ 312.
1.
W wyrobiskach przewietrzanych za pomocą lutniociągów czujniki metanomierzy umieszcza się pod stropem wyrobiska:1)
przy przewietrzaniu przodka lutniociągiem:a)
tłoczącym - w odległości nie większej niż 10 m od czoła przodka, w miejscu stwierdzanych największych stężeń metanu,b)
ssącym - w odległości nie większej niż 6 m od czoła przodka, między wlotem do lutni ssącej a czołem przodka;2)
w odległości nie mniejszej niż 10 m i nie większej niż 15 m od skrzyżowania z wyrobiskiem przewietrzanym opływowym prądem powietrza.2.
Czujniki metanomierzy umieszcza się w wyrobiskach o długości większej niż:1)
15 m - w przypadkach, o których mowa w ust. 1 pkt 1;2)
25 m - w przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 2.3.
W przypadkach, o których mowa w ust. 1 pkt 1, czujniki metanomierzy inicjują wyłączenie spod napięcia:1)
kombajnów chodnikowych - po przekroczeniu 1% stężenia metanu w powietrzu;2)
maszyn i innych urządzeń elektrycznych - po przekroczeniu 2% stężenia metanu w powietrzu.4.
W przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, czujniki metanomierzy inicjują wyłączenie spod napięcia urządzeń elektrycznych zainstalowanych w wyrobisku przewietrzanym lutniociągiem:1)
tłoczącym - po przekroczeniu 2% stężenia metanu w powietrzu;2)
ssącym - po przekroczeniu 1% stężenia metanu w powietrzu.§ 313.
W przypadku stosowania innych systemów wybierania niż ścianowe lokalizacja metanomierzy włączonych do systemu gazometrycznego oraz zasięg i zakres wyłączeń spod napięcia urządzeń elektrycznych są określane przez kierownika działu wentylacji zakładu górniczego.§ 314.
1.
W szybach lub szybikach przewietrzanych za pomocą lutniociągów czujniki metanomierzy umieszcza się:1)
przy wentylacji:a)
tłoczącej - nie mniej niż 10 m poniżej zrębu szybu lub poziomu,b)
ssącej - w lutniociągu przed wentylatorem;2)
pod pomostem roboczym.2.
Czujniki metanomierzy umieszczone w miejscach, o których mowa w ust. 1, po przekroczeniu 1% stężenia metanu w powietrzu inicjują:1)
wyłączenie spod napięcia urządzeń elektrycznych znajdujących się w szybach oraz w strefie 10 m od wylotu szybu, z wyjątkiem wentylatorów i urządzeń przeznaczonych do transportu osób oraz urządzeń iskrobezpiecznych;2)
uruchomienie sygnalizacji ostrzegawczej w strefie 10 m od wylotu szybu.§ 315.
1.
W rejonie wentylacyjnym, w którym są prowadzone roboty wybierkowe, czujnik metanomierza umieszcza się pod stropem wyrobiska w prądzie wylotowym ze ściany lub zespołu ścian między wylotem ostatniej ściany a skrzyżowaniem z innym, czynnym wentylacyjnie wyrobiskiem.2.
Pomiarów stężenia metanu w powietrzu w szybie wentylacyjnym dokonuje się w prądzie wylotowym całkowitym, nie mniej niż 10 m:1)
poniżej kanału wentylatora głównego lub2)
powyżej najwyższego wlotu powietrza wypływającego z wyrobisk do szybu.3.
Wyniki pomiarów stężenia metanu w powietrzu dokonanych w miejscach, o których mowa w ust. 1 i 2, rejestruje się w centrali systemu gazometrycznego.§ 316.
1.
W wyrobiskach w polach metanowych II-IV kategorii zagrożenia metanowego kombajn chodnikowy wyposaża się w metanomierz o pomiarze ciągłym, wyłączający organ urabiający kombajnu po przekroczeniu 2% stężenia metanu w powietrzu.2.
Czujnik metanomierza, o którym mowa w ust. 1, umieszcza się na wysięgniku organu urabiającego kombajnu.3.
Kierownik ruchu zakładu górniczego może zezwolić na zastąpienie metanomierza, o którym mowa w ust. 1, metanomierzem włączonym do systemu gazometrycznego, inicjującym wyłączenie spod napięcia urządzeń elektrycznych znajdujących się w drążonym wyrobisku po przekroczeniu 1% stężenia metanu w powietrzu.4.
Czujnik metanomierza włączonego do systemu gazometrycznego, o którym mowa w ust. 3, umieszcza się pod stropem wyrobiska w odległości nie większej niż 2 m od czoła przodka.§ 317.
1.
W wyrobisku korytarzowym przewietrzanym wentylacją lutniową kombinowaną z zastosowaniem instalacji odpylającej dodatkowo umieszcza się metanomierze inicjujące wyłączenie spod napięcia urządzeń elektrycznych znajdujących się w tym wyrobisku, po przekroczeniu 1% stężenia metanu w powietrzu.2.
Czujniki metanomierzy, o których mowa w ust. 1, umieszcza się:1)
w strumieniu powietrza wypływającego z instalacji odpylającej;2)
pod stropem wyrobiska w strefie między wylotem strumienia powietrza z instalacji odpylającej a wylotem powietrza z zasadniczego lutniociągu tłoczącego.§ 318.
1.
Podziemny zbiornik, w którym jest gromadzony węgiel z pokładów zaliczonych do II-IV kategorii zagrożenia metanowego, wyposaża się w metanomierz, którego czujnik umieszcza się w strefie wylotowej ze zbiornika.2.
W przypadku przekroczenia 0,5% stężenia metanu w powietrzu metanomierz, o którym mowa w ust. 1, inicjuje:1)
wyłączenie spod napięcia urządzeń elektrycznych budowy zwykłej zainstalowanych w strefie, do której może wpłynąć metan pochodzący ze zbiornika;2)
uruchomienie wentylacji odrębnej zbiornika.§ 319.
1.
W zbiornikach podziemnych i powierzchniowych, w których jest gromadzony węgiel z pokładów zaliczonych do II-IV kategorii zagrożenia metanowego, oraz w wyrobiskach i pomieszczeniach przyległych do zbiornika, niezależnie od wymagań określonych w § 320, dokonuje się pomiarów stężenia metanu przy użyciu metanomierzy przenośnych.2.
Kierownik działu wentylacji zakładu górniczego dla poszczególnych zbiorników węgla określa:1)
miejsce i sposób oraz częstotliwość dokonywania pomiarów stężenia metanu;2)
osoby odpowiedzialne za dokonywanie pomiarów stężenia metanu;3)
zasady postępowania w razie stwierdzenia stężenia metanu większego niż 1% w podziemnym zbiorniku lub w wyrobiskach przyległych do tego zbiornika albo w powierzchniowym zbiorniku.§ 320.
Zbiornik powierzchniowy, w którym jest gromadzony węgiel z pokładów zaliczonych do II-IV kategorii zagrożenia metanowego, wyposaża się w metanomierz, a wyniki dokonanych przez niego pomiarów stężenia metanu w powietrzu rejestruje się w centrali systemu gazometrycznego.§ 321.
1.
W zakładach górniczych wydobywających węgiel lokalizacja czujników metanometrycznych, zasięg oraz zakres wyłączeń urządzeń elektrycznych przez metanometrię automatyczną, poza przypadkami określonymi w rozporządzeniu, są określane przez kierownika działu wentylacji zakładu górniczego.2.
W zakładach górniczych wydobywających kopaliny niepalne:1)
zakres zastosowania metanometrii automatycznej,2)
lokalizacja czujników metanometrycznych,3)
zakres wyłączeń urządzeń elektrycznych przez metanometrię automatyczną- są określane przez kierownika ruchu zakładu górniczego.
§ 322.
1.
W przypadku uszkodzenia zabezpieczenia metanometrycznego zabezpieczane maszyny, urządzenia i instalacje elektryczne wyłącza się spod napięcia do czasu usunięcia uszkodzenia.2.
W przypadku zadziałania lub uszkodzenia zabezpieczenia metanometrycznego wyłącza się maszyny i urządzenia nieelektryczne mogące spowodować zagrożenie wybuchem.3.
Sposób postępowania w trakcie wyłączania spod napięcia maszyn i urządzeń, o których mowa w ust. 2, jest określany przez kierownika ruchu zakładu górniczego.§ 323.
1.
Pomiary stężenia metanu w powietrzu za pomocą metanomierzy przenośnych są dokonywane w wyrobiskach w polach metanowych przez:1)
przodowych;2)
metaniarzy;3)
strzałowych;4)
osoby kierownictwa i dozoru ruchu zakładu górniczego;5)
kombajnistów;6)
konserwatorów systemu gazometrycznego;7)
wiertaczy;8)
wyznaczonych pracowników oddziału odmetanowania.2.
Kierownik ruchu zakładu górniczego może wyposażyć w metanomierze przenośne inne osoby niż wymienione w ust. 1, przebywające w wyrobiskach w polach metanowych.3.
Osoby, o których mowa w ust. 1 i 2, szkoli się w zakresie dokonywania pomiarów stężenia metanu w powietrzu.§ 324.
1.
Pomiary, o których mowa w § 323 ust. 1, są dokonywane przez przodowych pod stropem w 10-metrowym odcinku wyrobiska, w którym znajdują się stanowiska pracy, przed rozpoczęciem wykonywania pracy na zmianie oraz co dwie godziny w jej trakcie:1)
w przodkach wyrobisk;2)
w wyrobiskach likwidowanych;3)
we wnękach wiertniczych;4)
w miejscach wyznaczonych przez osoby kierownictwa lub dozoru ruchu zakładu górniczego innych niż wymienione w pkt 1-3.2.
W pokładach zaliczonych do II-IV kategorii zagrożenia metanowego, w wyrobiskach korytarzowych drążonych kombajnami, pomiary, o których mowa w § 323 ust. 1, są dokonywane przez przodowych przed rozpoczęciem urabiania nad obudową tego wyrobiska w strefie 10 m od przodka.§ 325.
1.
Pomiary, o których mowa w § 323 ust. 1, są dokonywane przez metaniarzy pod stropem wyrobisk górniczych raz na dobę w dniach, w których jest prowadzone wydobycie:1)
w przodkach wyrobisk;2)
w prądach powietrza wlotowych i wylotowych z przodków;3)
w komorach;4)
we wnękach wiertniczych;5)
w miejscach wykonywania robót strzałowych;6)
przy tamach izolacyjnych;7)
w wyrobiskach i miejscach określanych przez kierownika ruchu zakładu górniczego lub osobę przez niego wyznaczoną innych niż wymienione w pkt 1-6.2.
W pokładach zaliczonych do II-IV kategorii zagrożenia metanowego pomiary, o których mowa w § 323 ust. 1, są dokonywane przez metaniarzy nad obudową wyrobisk górniczych w:1)
drążonych wyrobiskach korytarzowych i komorowych z wentylacją odrębną w strefie 50 m od przodka w odstępach nie większych niż 10 m - raz na dobę w dniach pracy;2)
wyrobiskach z wentylacją odrębną, w odstępach nie większych niż 50 m - raz w miesiącu;3)
wyrobiskach przyścianowych zaliczonych do stopnia "c" niebezpieczeństwa wybuchu metanu, w których są umieszczone urządzenia elektryczne, w strefie:a)
do 50 m włącznie od przodka, w odstępach nie większych niż 10 m - raz na tydzień,b)
powyżej 50 m od przodka, w odstępach nie większych niż 50 m - raz w miesiącu;4)
innych miejscach i w innym czasie, określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego lub osobę przez niego wyznaczoną.3.
W wyrobiskach korytarzowych i wybierkowych w pokładach zaliczonych do III albo IV kategorii zagrożenia metanowego, w których są prowadzone roboty strzałowe, pomiary, o których mowa w § 323 ust. 1, są dokonywane przez metaniarzy raz na dobę w dniach pracy, nad obudową wyrobisk górniczych w strefie 50 m od miejsc prowadzenia robót strzałowych w odstępach nie większych niż 10 m.4.
Pomiary, o których mowa w § 323 ust. 1, są dokonywane przez metaniarzy w celu wykrycia miejsc możliwych wypływów metanu.5.
Zakres i częstotliwość dokonywania przez metaniarzy pomiarów, o których mowa w § 323 ust. 1, w dni wolne od pracy oraz w dniu wolnym od pracy na zmianie poprzedzającej rozpoczęcie wykonywania robót są określane przez kierownika ruchu zakładu górniczego.§ 326.
1.
W przypadku wykonywania robót strzałowych, pomiary, o których mowa w § 323 ust. 1, są dokonywane przez strzałowych pod stropem wyrobisk:1)
w przodkach oraz w strefie 10 m od miejsca wykonywania robót strzałowych:a)
przed rozpoczęciem wykonywania pracy,b)
w trakcie wykonywania pracy - co dwie godziny,c)
przed przystąpieniem do załadowania materiałów wybuchowych do otworów strzałowych,d)
przed podłączeniem zapalników elektrycznych do linii strzałowej,e)
po odpaleniu otworów strzałowych;2)
w strefie 5 m od stanowiska strzałowego - przed podłączeniem zapalarki elektrycznej do linii strzałowej.2.
W pokładach zaliczonych do III albo IV kategorii zagrożenia metanowego pomiary, o których mowa w § 323 ust. 1, są dokonywane przez strzałowych przed przystąpieniem do ładowania otworów strzałowych nad obudową wyrobisk w strefie 50 m od miejsca wykonywania robót strzałowych, w odstępach nie większych niż 10 m.3.
W głębionych szybach lub szybikach pomiary, o których mowa w § 323 ust. 1, są dokonywane przez strzałowych:1)
na dnie szybu i pod pomostem roboczym - przed rozpoczęciem wykonywania robót strzałowych i strzelaniem;2)
w strefie 5 m od stanowiska strzałowego - przed podłączeniem zapalarki do linii strzałowej.§ 327.
W przypadku stwierdzenia nad obudową wyrobiska górniczego stężenia metanu w powietrzu wynoszącego nie mniej niż 5%:1)
niezwłocznie wstrzymuje się roboty w wyrobisku;2)
przeprowadza się dodatkowe pomiary w celu ustalenia rozmiarów nagromadzenia metanu i miejsc jego wypływu;3)
podejmuje się działania mające na celu likwidację zagrożenia.§ 328.
Zasady dokonywania pomiarów stężenia metanu w powietrzu za pomocą metanomierzy przenośnych w wyrobiskach w polach metanowych przez osoby, o których mowa w § 323 ust. 1 pkt 1-5, są określane przez kierownika ruchu zakładu górniczego.§ 329.
Przenośne metanomierze alarmujące stosuje się w pokładach zaliczonych do III albo IV kategorii zagrożenia metanowego:1)
w trakcie:a)
wiercenia otworów drenażowych oraz badawczych,b)
likwidacji wyrobisk - w przypadku niestosowania automatycznych zabezpieczeń metanometrycznych;2)
w miejscach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego lub osobę przez niego wyznaczoną.§ 330.
W zakładzie górniczym, w którym występuje zagrożenie metanowe, wyznacza się:1)
metaniarzy;2)
osoby wyższego dozoru ruchu zakładu górniczego w dziale wentylacji tego zakładu, odpowiedzialne za:a)
przeszkolenie metaniarzy w zakresie wykonywanych przez nich zadań,b)
prawidłowość pracy wykonywanej przez metaniarzy,c)
gospodarowanie metanomierzami przenośnymi i ich stan techniczny.§ 331.
1.
W zakładzie górniczym eksploatującym złoża i ich pokłady zaliczone do II-IV kategorii zagrożenia metanowego organizuje się służbę:1)
dyspozytorską systemu gazometrycznego, w ramach służby dyspozytorskiej ruchu zakładu górniczego, składającą się z dyspozytorów gazometrii, którzy:a)
zostali wyznaczeni przez kierownika ruchu zakładu górniczego,b)
posiadają stwierdzone kwalifikacje osoby dozoru ruchu w zakładach górniczych;2)
prowadzenia ruchu urządzeń systemu gazometrycznego, składającą się z osoby wyższego dozoru ruchu zakładu górniczego, która:a)
odpowiada za stan techniczny tych urządzeń,b)
posiada stwierdzone kwalifikacje osoby wyższego dozoru ruchu w zakładach górniczych w specjalności elektrycznej-teletechnicznej i automatyki.2.
W zakładzie górniczym, o którym mowa w ust. 1, stosującym mniej niż 20 metanomierzy włączonych do systemu gazometrycznego, dopuszcza się pełnienie obowiązków dyspozytora gazometrii przez dyspozytora ruchu zakładu górniczego.3.
Organizacja, zadania i zakres działania służb, o których mowa w ust. 1, w tym rodzaje zagrożeń monitorowanych przez służbę dyspozytorską systemu gazometrycznego, są określane przez kierownika ruchu zakładu górniczego.§ 332.
Wyniki pomiarów stężenia metanu w powietrzu dokonywanych w systemie gazometrycznym na bieżąco obserwuje się, analizuje oraz archiwizuje przez okres nie krótszy niż rok.§ 333.
Prawidłowość umieszczenia czujników systemu gazometrycznego jest kontrolowana przez:1)
osoby dozoru ruchu oddziałowego - w oddziałach górniczych co najmniej raz na zmianie;2)
metaniarzy - w wyrobiskach i w pomieszczeniach na powierzchni, w których może gromadzić się metan, co najmniej raz na dobę w dni wykonywania pracy;3)
konserwatorów systemu gazometrycznego - w miejscach, w których są umieszczone czujniki tego systemu, z częstotliwością określoną przez kierownika ruchu zakładu górniczego.§ 334.
1.
Prawidłowość działania zabezpieczeń metanometrycznych kontroluje się za pomocą mieszanek wzorcowych o stężeniu metanu większym o 0,2% od ustalonego progu zadziałania czujnika.2.
Czas automatycznego wyłączenia zabezpieczanych urządzeń elektrycznych spod napięcia określa się od momentu podania mieszanki wzorcowej do komory pomiarowej do momentu ich wyłączenia.§ 335.
W pobliżu przodka oraz w miejscach wyznaczonych przez osobę dozoru ruchu działu wentylacji zakładu górniczego umieszcza się tablicę kontroli metanu.§ 336.
Wyniki dokonanych pomiarów stężenia metanu w powietrzu są wpisywane przez:1)
przodowych - na tablicy kontroli metanu;2)
strzałowych - w dziennikach strzałowych;3)
metaniarzy - na tablicy kontroli metanu, w dzienniku metaniarza i w książce metaniarza;4)
osoby dozoru ruchu - na tablicy kontroli metanu, w notesach oraz w książce raportowej.§ 337.
Kierownik działu wentylacji zakładu górniczego lub wyznaczona osoba wyższego dozoru ruchu działu wentylacji zakładu górniczego zapoznają się raz na dobę z:1)
danymi pomiarowymi systemu gazometrycznego;2)
wynikami dokonanych pomiarów stężenia metanu w powietrzu wpisanymi w książce metaniarza.§ 338.
1.
W przypadku wzrostu zagrożenia gazowego w zakładzie górniczym opracowuje się program profilaktyki zagrożenia gazowego.2.
Program, o którym mowa w ust. 1, jest opracowywany przez kierownika działu wentylacji zakładu górniczego i zatwierdzany przez kierownika ruchu zakładu górniczego.§ 339.
1.
W zakładach górniczych eksploatujących pokłady zaliczone do IV kategorii zagrożenia metanowego stosuje się odmetanowanie górotworu.2.
W trakcie drążenia kombajnami kamiennych wyrobisk korytarzowych w mało rozpoznanych partiach złóż w skałach porowatych w polu metanowym IV kategorii zagrożenia metanowego, odmetanowanie górotworu stosuje się, jeżeli:1)
ciśnienie metanu w wyprzedzających otworach kontrolnych o długości nie mniejszej niż 10 m wynosi nie mniej niż 0,5 kPa;2)
wydzielanie metanu ze skał, w zależności od ich porowatości, wynosi nie mniej niż 0,5 m3/min.3.
W przypadkach uzasadnionych analizą stanu warunków wentylacyjno-metanowych i prognozą metanowości odmetanowania górotworu nie stosuje się, pod warunkiem przestrzegania warunków gwarantujących bezpieczeństwo pracy i ruchu zakładu górniczego, ustalonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego.§ 340.
W trakcie odmetanowania górotworu metan odprowadza się rurociągami metanowymi na powierzchnię lub do wyrobisk z prądem powietrza odprowadzanego do szybu wydechowego, przy zachowaniu dopuszczalnego stężenia metanu w powietrzu, na warunkach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego.§ 341.
Rurociągi metanowe buduje się, wyposaża, poddaje próbom szczelności i oznakowuje się w sposób określony w Polskiej Normie dotyczącej rurociągów odmetanowania w górnictwie.§ 342.
1.
Niedopuszczalne jest budowanie rurociągów metanowych w:1)
szybach wdechowych;2)
wyrobiskach z elektryczną trakcją przewodową.2.
Budowanie rurociągów metanowych w wyrobiskach pochyłych z układem transportu jest dopuszczalne pod warunkiem zastosowania zabezpieczeń przed uszkodzeniem tych rurociągów.§ 343.
1.
Uszkodzenie rurociągu metanowego niezwłocznie:1)
zgłasza się do dyspozytora ruchu zakładu górniczego;2)
usuwa się.2.
Przed przystąpieniem do naprawy uszkodzonego rurociągu metanowego, w tym wymiany zasuwy lub innego elementu, rurociąg ten zabezpiecza się w sposób uniemożliwiający wypływ metanu oraz zasysanie powietrza do tego rurociągu.3.
W przypadku naprawy odcinka rurociągu metanowego metan z tego odcinka usuwa się za pomocą wody lub sprężonego powietrza.4.
Szczegółowy sposób wykonania naprawy rurociągu metanowego, w zależności od lokalnych warunków i rodzaju uszkodzenia, jest określany przez osobę dozoru ruchu służby odmetanowania zakładu górniczego.§ 344.
1.
Stację odmetanowania lokalizuje się na powierzchni.2.
Lokalizowanie stacji odmetanowania w wyrobisku podziemnym jest dopuszczalne w przypadkach uzasadnionych ograniczonym zakresem lub przejściowym okresem stosowania odmetanowania.§ 345.
1.
Ujęcie metanu lub grupę sąsiednich otworów metanowych wyposaża się w urządzenia:1)
umożliwiające:a)
pomiary ilości, ciśnienia i składu gazu,b)
regulację ciśnienia gazu,c)
zamknięcie wypływu gazu;2)
odwadniające.2.
W urządzenia, o których mowa w ust. 1 pkt 1 lit. c, nie wyposaża się prowizorycznych ujęć metanu.§ 346.
1.
Przed rozpoczęciem eksploatacji ujęcia metanu dokonuje się pomiarów:1)
stężenia metanu w gazie;2)
ciśnienia gazu.2.
Pomiarów, o których mowa w ust. 1 pkt 2, nie wykonuje się w prowizorycznych ujęciach metanu.3.
Wyniki pomiarów, o których mowa w ust. 1, dokumentuje się.§ 347.
W celu sprawdzenia prawidłowości działania urządzeń wytwarzających podciśnienie w stacji odmetanowania przeprowadza się ruch próbny bez pobierania metanu przez 72 godziny.§ 348.
Napełniane gazem instalacji gazowej stacji odmetanowania oraz rurociągów metanowych jest dopuszczalne po sprawdzeniu ich szczelności.§ 349.
1.
Stężenie metanu w gazie odprowadzanym do rurociągów metanowych wynosi nie mniej niż 30%.2.
Jeżeli stężenie metanu w zbiorczym rurociągu metanowym wynosi mniej niż 30%, w przypadkach uzasadnionych warunkami bezpieczeństwa i za zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego, dopuszcza się odprowadzanie do rurociągów metanowych gazu o stężeniu metanu wynoszącym nie mniej niż 20%.§ 350.
1.
Urządzenia stacji odmetanowania utrzymuje się w ciągłym ruchu.2.
Urządzenia umożliwiające rezerwowe wytwarzanie podciśnienia w stacji odmetanowania utrzymuje się w sposób pozwalający na ich uruchomienie w ciągu 10 minut.3.
Urządzenia wytwarzające podciśnienie w stacji odmetanowania zatrzymuje się w przypadku:1)
stężenia metanu w zbiorczym rurociągu metanowym mniejszego niż 30% lub2)
przekroczenia przez temperaturę gazu wartości dopuszczalnej dla stosowanych urządzeń.4.
W przypadku uszkodzenia urządzenia, które wyłącza automatycznie stację odmetanowania przy spadku stężenia metanu w rurociągu metanowym do wartości mniejszej niż 30%, prowadzenie ruchu stacji odmetanowania jest dopuszczalne, jeżeli:1)
stężenie metanu w rurociągu metanowym wynosi nie mniej niż 40%;2)
pomiary stężenia metanu w rurociągu metanowym są wykonywane co pół godziny, a ich wyniki są odnotowywane w książce kontroli stacji odmetanowania.§ 351.
1.
W przypadku uszkodzenia urządzeń odmetanowania lub przerwania odmetanowania niezwłocznie:1)
powiadamia się o tym dyspozytora ruchu zakładu górniczego;2)
podejmuje się odpowiednie prace dla usunięcia tego uszkodzenia;3)
przeprowadza się szczegółową kontrolę stanu zagrożenia metanowego w wyrobiskach.2.
W przypadku awaryjnego zatrzymania ruchu stacji odmetanowania niezwłocznie powiadamia się o tym kierownika ruchu zakładu górniczego lub pełniącą dyżur osobę kierownictwa ruchu zakładu górniczego.3.
Planowe zatrzymanie ruchu stacji odmetanowania oraz zatrzymanie odmetanowania w części zakładu górniczego jest dopuszczalne za zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego, który określa sposób zabezpieczenia przed zagrożeniem metanowym w wyrobiskach w okresie przerwania odmetanowania.§ 352.
W przypadku zatrzymania ruchu stacji odmetanowania, po wytworzeniu się nadciśnienia w rurociągach metanowych, gaz płynący tymi rurociągami z wyrobisk kieruje się niezwłocznie do atmosfery.§ 353.
1.
Bieżące kontrole odmetanowania przeprowadza się raz na dobę przez pomiar:1)
stężenia metanu i ciśnienia - wykonywany za tamami izolacyjnymi z przestrzeni podłączonej do rurociągów metanowych;2)
parametrów gazu w rurociągach metanowych - wykonywany w miejscach wyznaczonych przez osobę wyższego dozoru ruchu służby odmetanowania zakładu górniczego.2.
Okresowe kontrole odmetanowania przeprowadza się raz w miesiącu przez:1)
dokonywanie pomiarów ciśnienia, ilości gazu i procentowego stężenia metanu w odcinkach pomiarowych rurociągu;2)
kontrolę:a)
zamkniętych otworów metanowych w celu określenia ich przydatności do eksploatacji,b)
stanu technicznego urządzeń odmetanowania.3.
Zakres przeprowadzania kontroli odmetanowania w dni wolne od pracy jest określany przez kierownika ruchu zakładu górniczego.§ 354.
Stan techniczny powierzchniowych urządzeń odmetanowania oraz podziemnych stacji odmetanowania jest kontrolowany i dokumentowany raz w miesiącu przez osobę wyższego dozoru ruchu służby odmetanowania zakładu górniczego i osobę wyższego dozoru ruchu działu energomechanicznego zakładu górniczego.§ 355.
1.
Budynek stacji odmetanowania:1)
lokalizuje się w odległości nie mniejszej niż 20 m od zabudowań technicznych lub mieszkalnych;2)
wykonuje się z materiałów niepalnych.2.
W budynku stacji odmetanowania:1)
konstrukcję stropu i dachu wykonuje się w sposób uniemożliwiający gromadzenie się metanu pod stropem;2)
dach części znajdującej się nad pomieszczeniami zagrożonymi wybuchem jest lekkiej konstrukcji, w rozumieniu przepisów wydanych na podstawie art. 7 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2016 r. poz. 290, 961, 1165, 1250 i 2255);3)
drzwi i okna otwierają się na zewnątrz;4)
ściany oddzielające pomieszczenie zagrożone wybuchem od innych pomieszczeń są odporne na parcie o wartości nie większej niż 15 kPa;5)
podłogi w pomieszczeniach zagrożonych wybuchem wykonuje się z materiałów nieiskrzących i trudno palnych.3.
Przepisu ust. 2 pkt 2 nie stosuje się do pomieszczenia, w którym łączna powierzchnia urządzeń odciążających, w szczególności przepon, klap oraz otworów oszklonych szkłem zwykłym, jest większa niż 0,065 m2/m3 kubatury pomieszczenia.§ 356.
W stacji odmetanowania:1)
kanały i studzienki z czynną instalacją gazową nakrywa się w sposób uniemożliwiający gromadzenie się w nich metanu;2)
budynek i urządzenia ogrzewa się ogrzewaniem parowym lub wodnym;3)
koniec rury odprowadzającej gaz z:a)
rurociągów odmetanowania do atmosfery - wyprowadza się na wysokość nie mniejszą niż 3 m od najwyższego punktu budynku,b)
aparatury kontrolno-pomiarowej - wyprowadza się na wysokość nie mniejszą niż 1,5 m od najwyższego punktu budynku.§ 357.
Budynek stacji odmetanowania oraz zainstalowane urządzenia zabezpiecza się instalacją odgromową.§ 358.
1.
Pomieszczenia stacji odmetanowania niemające instalacji gazowej i bezpośredniego połączenia z pomieszczeniami zagrożonymi wybuchem można zaliczyć w trybie odrębnych przepisów do pomieszczeń (stref) niezagrożonych wybuchem.2.
Pomieszczenie stacji odmetanowania, w którym jest zainstalowana aparatura kontrolno-pomiarowa i zabezpieczająca, można uznać za pomieszczenie - strefę niezagrożoną wybuchem, jeżeli przewietrzanie tego pomieszczenia za pomocą urządzeń wentylacyjnych w sposób ciągły zapewnia nie mniej niż 10-krotną wymianę powietrza w ciągu godziny.§ 359.
1.
Teren stacji odmetanowania ogradza się. Odległość ogrodzenia od budynku lub zainstalowanych urządzeń wynosi nie mniej niż 4 m.2.
Wejścia i wjazdy na teren stacji odmetanowania:1)
oznakowuje się tablicami, na których umieszcza się napis zakazujący wstępu osobom nieupoważnionym;2)
wyposaża się w urządzenia sygnalizacji przywoławczej.§ 360.
Podziemną stację odmetanowania wyposażoną w urządzenia o napędzie elektrycznym lokalizuje się w oddzielnym wyrobisku, przewietrzanym niezależnym prądem powietrza.§ 361.
Inżektorową stację odmetanowania wykorzystuje się do odmetanowania wyłącznie w celu zapewnienia dodatkowego odprowadzenia metanu z rejonu, w którym prowadzi się odmetanowanie.§ 362.
Inżektorową stację odmetanowania o napędzie pneumatycznym umieszcza się w wyrobisku przewietrzanym prądem powietrza wytwarzanym przez wentylator główny.§ 363.
Metan z podziemnej stacji odmetanowania kieruje się do prądu powietrza płynącego najkrótszą możliwą drogą do szybu wentylacyjnego.§ 364.
Do stopnia "c" niebezpieczeństwa wybuchu metanu zalicza się:1)
pomieszczenia urządzeń do wytwarzania depresji i transportu gazu w rurociągach metanowych,2)
wyrobiska:a)
z metanowymi rurociągami tłocznymi,b)
przewietrzane prądem powietrza- do których jest skierowany metan z podziemnej stacji odmetanowania.
§ 365.
Wejście do stacji odmetanowania zabezpiecza się i oznakowuje tablicami, na których umieszcza się napis zakazujący wstępu osobom nieupoważnionym.§ 366.
1.
W celu wytworzenia depresji i transportu gazu w rurociągach metanowych w stacji odmetanowania stosuje się:1)
inżektory;2)
pompy próżniowe;3)
dmuchawy;4)
sprężarki.2.
Stosowanie sprzęgieł ciernych i przekładni pasowych do przenoszenia napędu w urządzeniach odmetanowania jest niedopuszczalne.§ 367.
1.
Stację odmetanowania wyposaża się w:1)
urządzenia umożliwiające:a)
dokonywanie pomiarów:–
stężenia metanu w gazie,–
stężenia metanu w pomieszczeniach stacji odmetanowania,–
ciśnienia, ilości oraz temperatury ujmowanego gazu,b)
odłączenie stacji odmetanowania od rurociągów ssących i tłoczących,c)
regulację ciśnienia gazu po stronie ssącej,d)
kierowanie gazu z rurociągów metanowych do atmosfery lub wyrobiska, umożliwiające odprowadzenie gazu w przypadku przerwy w ruchu stacji odmetanowania,e)
sygnalizowanie u dyspozytora ruchu zakładu górniczego, że stacja odmetanowania została wyłączona z ruchu,f)
automatyczne wyłączenie ruchu stacji odmetanowania w przypadku, gdy stężenie metanu w rurociągu metanowym wynosi mniej niż 30%;2)
przerywacz płomieni w rurociągu metanowym:a)
doprowadzającym gaz do stacji,b)
odprowadzającym gaz do atmosfery;3)
łączność telefoniczną z dyspozytorem ruchu zakładu górniczego.2.
Stację odmetanowania o napędzie elektrycznym wyposaża się dodatkowo w urządzenia umożliwiające:1)
rezerwowe wytwarzanie podciśnienia w stacji odmetanowania;2)
rejestrację ciśnienia gazu po stronie ssącej i tłoczącej;3)
wyłączenie z ruchu sprężarki w przypadku zmniejszenia się ilości wody chłodzącej poniżej wartości granicznej;4)
dokonywanie pomiarów temperatury:a)
sprężonego gazu przed jego ochłodzeniem,b)
wody chłodzącej;5)
sygnalizację za pomocą sygnalizacji świetlnej i akustycznej wyłączenia z ruchu urządzeń wytwarzających podciśnienie w stacji odmetanowania.§ 368.
W inżektorowych stacjach odmetanowania nie stosuje się przerywaczy płomieni w rurociągach metanowych.§ 369.
W inżektorowych stacjach odmetanowania jest dopuszczalne stosowanie zamiast:1)
automatycznych - ręcznych urządzeń do wyłączania z ruchu stacji odmetanowania w przypadku, gdy stężenie metanu w gazie wynosi mniej niż 30%, pod warunkiem dokonywania pomiarów stężenia metanu w gazie i kontroli ruchu stacji co 2 godziny;2)
rejestracji stężenia metanu w gazie - dokonywanie pomiarów stężenia metanu w gazie wykonywanych co 2 godziny, których wyniki wpisuje się do książki kontroli ruchu stacji;3)
sygnalizacji wyłączenia z ruchu stacji do dyspozytora - bezpośredniej łączności ze stacji do dyspozytora zakładu górniczego przy zapewnieniu stałej obsługi stacji.§ 370.
1.
W przypadku nowo zainstalowanych urządzeń w stacji odmetanowania:1)
dokonuje się ich odbioru technicznego;2)
wykonuje się próbę ich szczelności;3)
bada się prawidłowość działania aparatury zabezpieczającej i kontrolno-pomiarowej.2.
W celu sprawdzenia prawidłowości działania nowo zainstalowanych urządzeń w stacji odmetanowania przeprowadza się, przez 72 godziny, ruch próbny tych urządzeń bez pobierania metanu.