Rozdział 9 - Zagrożenie pożarowe - Szczegółowe wymagania dotyczące prowadzenia ruchu podziemnych zakładów górniczych.

Dziennik Ustaw

Dz.U.2017.1118

Akt obowiązujący

Wersja od: 13 marca 2020 r.

Rozdział  9

Zagrożenie pożarowe

§ 469. W zakładzie górniczym:

1) organizuje się służbę przeciwpożarową;

2) opracowuje się:

a) plan akcji przeciwpożarowej dla podziemnej części zakładu górniczego,

b) instrukcję bezpieczeństwa pożarowego - dla obiektów znajdujących się na powierzchni zakładu górniczego, wykonaną w sposób zgodny z wymaganiami określonymi w przepisach wydanych na podstawie art. 13 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2017 r. poz. 736).

§  470. 

1. Do zadań służby przeciwpożarowej na powierzchni zakładu górniczego należy organizowanie ochrony przeciwpożarowej w zakładzie górniczym oraz nadzór nad stanem zabezpieczenia przeciwpożarowego terenu, obiektów i urządzeń, w szczególności:

1) ustalenie podstawowych kierunków i metod profilaktyki przeciwpożarowej i nadzór nad ich realizacją;

2) prowadzenie nadzoru i kontroli stanu zabezpieczenia przeciwpożarowego obiektów i urządzeń, zgodnie z harmonogramem kontroli, który jest zatwierdzany przez kierownika ruchu zakładu górniczego;

3) udział w postępowaniach wyjaśniających okoliczności i przyczyny powstania pożarów oraz rozprzestrzeniania się pożarów, a także opracowywanie wniosków zmierzających do poprawy bezpieczeństwa pożarowego zakładu górniczego;

4) ustalenie programów i zasad prowadzenia szkoleń przeciwpożarowych i współudział w tych szkoleniach oraz nadzór nad ich realizacją;

5) ustalenie potrzeb i zasad zabezpieczenia przeciwpożarowego budynków, obiektów i terenów, a także wyposażenia maszyn i urządzeń w urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice;

6) współdziałanie, z powiatowymi lub miejskimi komendami Państwowej Straży Pożarnej, w zakresie zabezpieczenia zakładu górniczego;

7) opiniowanie programów modernizacyjno-rozwojowych zakładu górniczego w zakresie ich zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej oraz uczestniczenie w komisjach odbioru nowych lub modernizowanych obiektów i urządzeń;

8) opracowywanie analiz stanu zabezpieczenia przeciwpożarowego zakładu górniczego oraz przedstawianie kierownikowi ruchu zakładu górniczego wniosków w zakresie poprawy stanu bezpieczeństwa przeciwpożarowego.

2. Dopuszcza się możliwość zorganizowania przez kierownika ruchu zakładu górniczego służby przeciwpożarowej dla powierzchni zakładu górniczego przez zapewnienie stałej współpracy służb przeciwpożarowych kilku zakładów górniczych.

§  471. 

1. W zakładzie górniczym wydobywającym węgiel kamienny pobiera się próbki węgla w celu określenia możliwości samozapalenia się węgla i oznaczenia wskaźnika samozapalności.

2. Sposób pobierania próbek, o których mowa w ust. 1, określa Polska Norma dotycząca pobierania próbek węgla kamiennego do badań samozapalności.

§  472. 

1. W skład służby przeciwpożarowej zakładu górniczego wchodzą:

1) osoby kierownictwa i dozoru ruchu, w tym kierownik służby przeciwpożarowej;

2) służba wentylacyjna oraz służby ratownictwa górniczego - w zakresie dotyczącym podziemnej części zakładu górniczego.

2. Osoby, o których mowa w ust. 1 pkt 1:

1) są wyznaczane przez kierownika ruchu zakładu górniczego;

2) wykonują czynności w zakresie ochrony przeciwpożarowej i prowadzenia akcji przeciwpożarowej określone przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§ 473. Kierownik ruchu zakładu górniczego określa:

1) zakres działania służb przeciwpożarowych na powierzchni;

2) zasady współdziałania z właściwymi jednostkami Państwowej Straży Pożarnej, w przypadku wystąpienia pożaru na powierzchni zakładu górniczego.

§  474. 

1. Pracowników szkoli się nie rzadziej niż raz na 6 miesięcy w zakresie:

1) zagrożenia pożarowego;

2) zasad zachowania się podczas pożaru;

3) sposobów gaszenia pożarów;

4) posługiwania się urządzeniami przeciwpożarowymi i gaśnicami.

2. Szkolenie, o którym mowa w ust. 1, jest przeprowadzane przez osoby kierownictwa i dozoru ruchu zakładu górniczego wyznaczone przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§  475. 

1. W zakładzie górniczym wyznacza się drogi ucieczkowe, w których utrzymuje się przejście o szerokości nie mniejszej niż 0,7 m.

2. Kierownik ruchu zakładu górniczego wyznacza drogi ucieczkowe, które odpowiednio oznakowuje się oraz wyposaża w system umożliwiający orientację kierunku wycofywania w przypadku braku widoczności.

3. Schematy dróg ucieczkowych z oddziałów górniczych aktualizuje się i umieszcza w miejscach, w których jest dokonywany podział pracy.

4. Pracowników wykonujących pracę w oddziałach górniczych zapoznaje się z drogami ucieczkowymi nie rzadziej niż raz na pół roku.

§  476. 

1. W wyrobiskach przyścianowych, którymi jest odprowadzane powietrze ze ściany, umieszcza się w odstępach zapewniających słyszalność system alarmowy uruchamiany przez dyspozytora, nadający cykliczny sygnał ostrzegający zagrożonych.

2. W wyrobiskach, o których mowa w ust. 1:

1) utrzymuje się ład i porządek;

2) likwiduje się zbędne:

a) odrzwia tam wentylacyjnych lub bezpieczeństwa,

b) wyposażenie techniczne wyrobisk zmniejszające gabaryty wyrobiska.

§ 477. Stan przygotowania zakładu górniczego do prowadzenia akcji pożarowej jest sprawdzany nie rzadziej niż raz w roku przez właściwy organ nadzoru górniczego.

§  478. 

1. Posiadanie lub palenie tytoniu oraz posiadanie środków do wzniecania ognia w wyrobiskach jest niedopuszczalne.

2. Kierownik ruchu zakładu górniczego zapewnia przeprowadzenie, nie rzadziej niż raz w miesiącu, szczegółowych kontroli w zakresie przestrzegania zakazu, o którym mowa w ust. 1.

§  479. 

1. Zakład górniczy wyposaża się w:

1) urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice;

2) rurociągi przeciwpożarowe;

3) zbiorniki wodne przeznaczone do zasilania rurociągów przeciwpożarowych.

2. Rozmieszczenie, utrzymywanie i kontrolę urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic, rurociągów i zbiorników, o których mowa w ust. 1, określa załącznik nr 3 do rozporządzenia.

3. Używanie urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic do celów niezwiązanych z likwidacją pożarów jest niedopuszczalne.

§  480. 

1. Niewyposażanie w rurociągi i zbiorniki, o których mowa w § 479 ust. 1 pkt 2 i 3, zakładów górniczych wykonujących roboty z zastosowaniem techniki górniczej w złożach soli oraz zakładach określonych w art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy jest dopuszczalne za zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego albo kierownika ruchu zakładu.

2. Sposób i zasady zabezpieczenia przeciwpożarowego podziemnej części zakładów, o których mowa w ust. 1, są określane przez kierownika ruchu zakładu górniczego albo zakładu.

§  481. 

1. W zakładzie górniczym znajdują się:

1) przeciwpożarowe komory:

a) na poziomach wydobywczych,

b) oddziałowe - w przypadku zakładów wydobywających kopaliny palne;

2) magazyn awaryjny - w przypadku eksploatacji pokładów zaliczonych do IV kategorii zagrożenia metanowego.

2. Przeciwpożarowe komory oraz magazyny, o których mowa w ust. 1, lokalizuje się, wykonuje i wyposaża w urządzenia, sprzęt oraz materiały w sposób określony przez kierownika działu wentylacji, na podstawie wymagań określonych w Polskich Normach dotyczących komór przeciwpożarowych podziemnych.

§  482. 

1. Wieże szybowe, budynki przyszybowe oraz inne budynki w promieniu 20 m od wlotu do szybu, sztolni lub upadowej wykonuje się z materiałów niepalnych.

2. Wloty do szybów, sztolni i upadowych z powierzchni wyposaża się w urządzenia wykonane z materiałów trudnopalnych pozwalające na szybkie i szczelne zamknięcie wyrobisk, w przypadku zaistnienia pożaru na powierzchni.

3. Obudowę oraz zbrojenie szybów systematycznie oczyszcza się, a łatwopalne materiały niezwłocznie usuwa.

§  483. 

1. W zakładach górniczych wydobywających kopalinę palną w drążonych i przebudowywanych wyrobiskach korytarzowych stosuje się obudowę, opinkę i rozpory z materiałów niepalnych.

2. Stosowanie opinki i rozpór z drewna jest dopuszczalne za zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego, jeżeli:

1) między wszystkimi odrzwiami obudowy znajdują się nie mniej niż 3 rozpory z materiałów niepalnych;

2) co 100 m są wykonywane strefy o długości nie mniejszej niż 20 m z opinką i z rozporami z materiałów niepalnych.

3. W zakładach górniczych wydobywających kopalinę niepalną skrzyżowania wyrobisk wykonuje się w obudowie z materiałów co najmniej trudno zapalnych lub zaimpregnowanych ogniochronnie, na długości nie mniejszej niż 10 m we wszystkich kierunkach.

§  484. 

1. W wyrobiskach górniczych przenośniki taśmowe wyposaża się w:

1) taśmę trudnopalną;

2) urządzenia kontroli ruchu;

3) samoczynnie uruchamiane urządzenia gaśnicze - w miejscach przesypów przenośników taśmowych i ich napędów.

2. Miejsca zastosowania substancji chemicznych i ich mieszanin oznacza się na mapach przewietrzania oraz podstawowych i przeglądowych mapach wyrobisk górniczych.

§ 485. Dla ściany zawałowej w zakładach górniczych wydobywających kopalinę palną:

1) przygotowuje się instalację umożliwiającą podawanie gazów inertnych albo innego medium gaszącego lub zapewnia się możliwość adaptacji rurociągów technologicznych w celu umożliwienia podawania gazów inertnych albo innego medium gaszącego;

2) wskazuje się szyb i główne rurociągi do rejonu wentylacyjnego - w przypadku podawania mediów gaszących z powierzchni.

§  486. 

1. Stosowanie w wyrobiskach oraz na nadszybiach maszyn i urządzeń, w których układ hydrauliczny jest wyposażony w olej palny lub emulsję palną, a długość przewodów łączących elementy układu hydraulicznego umieszczone na zewnątrz, jest większa niż 50 m, jest niedopuszczalne.

2. Maszyny i inne urządzenia z układami hydraulicznymi o pojemności oleju palnego lub emulsji palnej większej niż 250 dm³ wyposaża się w samoczynnie uruchamiane urządzenia gaśnicze.

§  487. 

1. Przechowywanie smarów, olejów i innych materiałów niebezpiecznych pożarowo w:

1) odległości mniejszej niż 50 m od wlotów wyrobisk wdechowych na powierzchni,

2) drążonych wyrobiskach korytarzowych przewietrzanych za pomocą lutniociągów

- jest niedopuszczalne.

2. Smary, oleje i inne materiały niebezpieczne pożarowo transportuje się w wyrobiskach oraz przechowuje się w komorach wyłącznie w zamkniętych naczyniach metalowych lub spełniających wymagania, o których mowa w § 28.

3. Paliwa, oleje, smary transportowane jednorazowo w ilości większej niż 250 dm³ przewozi się w wozach specjalnych.

4. Zużyte smary, oleje i inne materiały niebezpieczne pożarowo usuwa się niezwłocznie na powierzchnię zakładu górniczego.

5. Materiały niebezpieczne pożarowo dostarczane do wyrobisk podziemnych muszą być ograniczone do ściśle niezbędnych ilości.

§  488. 

1. W stałą, samoczynnie uruchamiającą się instalację gaśniczą wyposaża się:

1) komory:

a) stałe napełniania paliwem zbiorników maszyn,

b) paliw,

c) środków smarnych;

2) maszyny służące do:

a) transportu paliw lub środków smarnych,

b) napełniania paliwami i środkami smarnymi innych maszyn i urządzeń.

2. Komory, o których mowa w ust. 1 pkt 1, poddaje się badaniom odbiorczym wykonywanym przez rzeczoznawcę.

3. W zakładach górniczych wydobywających sól komory, o których mowa w ust. 1 pkt 1, wyposaża się w samoczynnie uruchamiane urządzenia gaśnicze.

§ 489. Przy równoczesnym prowadzeniu kilku ścian z zawałem stropu ze wspólnymi chodnikami międzyścianowymi w warunkach zagrożenia pożarami endogenicznymi w zrobach, jeżeli czas utrzymania tych wyrobisk jest dłuższy od połowy okresu inkubacji pożaru endogenicznego dla tych ścian, chodnik międzyścianowy izoluje się od zrobów.

§ 490. W przypadku rejonów wentylacyjnych ścian w pokładach zaliczonych do II-IV kategorii zagrożenia metanowego stosuje się rozwiązania umożliwiające ich szybkie zamknięcie w przypadku wzrostu zagrożenia pożarowego.

§  491. 

1. Wyrobiska ścianowe po zakończeniu eksploatacji likwiduje się w okresie nieprzekraczającym czasu inkubacji pożaru, ale nie dłuższym niż 3 miesiące. Przedłużenie okresu likwidacji wyrobiska ścianowego jest dopuszczalne za zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego, na warunkach określonych w projekcie technicznym, o którym mowa w § 38.

2. Przedłużenie okresu likwidacji wyrobiska ścianowego jest dopuszczalne przy uwzględnieniu wymogu prowadzenia profilaktyki pożarowej.

§  492. 

1. W wyrobiskach zakładów górniczych wydobywających kopalinę palną stosuje się wczesne wykrywanie pożarów endogenicznych.

2. Sposób stosowania wczesnego wykrywania pożarów endogenicznych określa załącznik nr 3 do rozporządzenia.

§  493. 

1. Z rurociągów metanowych pobiera się próbki gazów w celu analizy zagrożenia pożarami endogenicznymi.

2. Próbki, o których mowa w ust. 1, pobiera się nie rzadziej niż raz na tydzień.

3. Miejsca i częstotliwość pobierania próbek, o których mowa w ust. 1, są określane przez kierownika działu wentylacji zakładu górniczego.

§  494. 

1. Cięcie, spawanie, zgrzewanie lub lutowanie metali w podziemnych wyrobiskach jest niedopuszczalne.

2. Wykonywanie czynności, o których mowa w ust. 1, jest dopuszczalne w:

1) podziemnych wyrobiskach w zakładach górniczych niemających pól metanowych i wydobywających kopaliny niepalne;

2) szybach wdechowych oraz wydechowych, którymi jest odprowadzane powietrze z:

a) pokładów niemetanowych,

b) pól metanowych I albo II kategorii zagrożenia metanowego;

3) komorach wykonanych w obudowie niepalnej, przewietrzanych niezależnym prądem powietrza, zlokalizowanych w:

a) polach niemetanowych lub

b) wyrobiskach zaliczonych do stopnia "a" niebezpieczeństwa wybuchu;

4) wyrobiskach korytarzowych na odcinku z elektryczną trakcją przewodową - w zakresie dotyczącym trakcji.

3. Cięcie, spawanie, zgrzewanie lub lutowanie metali w przypadkach, o których mowa w ust. 2, oraz na wieżach szybowych wykonuje się zgodnie z warunkami bezpiecznego prowadzenia prac, określonymi w zezwoleniu wydanym przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§  495. 

1. Przez cięcie metali rozumie się cięcie gazowe lub łukiem elektrycznym.

2. Przez zgrzewanie i lutowanie metali rozumie się ich zgrzewanie lub lutowanie przy użyciu otwartego płomienia.

§  496. 

1. Osoby przebywające w wyrobiskach wyposaża się w sprzęt ucieczkowy oczyszczający wdychane powietrze albo w sprzęt izolujący układ oddechowy.

2. Sprzęt izolujący układ oddechowy stosuje się w wyrobiskach korytarzowych drążonych w węglu, przewietrzanych wentylacją odrębną na długości większej niż 300 m.

3. Osoby wyposażane w ucieczkowy sprzęt ochrony układu oddechowego szkoli się teoretycznie i praktycznie w zakresie posługiwania się tym sprzętem. Osoba przeszkolona potwierdza pisemnie udział w szkoleniu.

§  497. 

1. Osoby wyposażone w ucieczkowy sprzęt ochrony układu oddechowego kontroluje się w zakresie:

1) posiadania przy sobie tego sprzętu w okresie od zjazdu do wyrobisk do wyjazdu na powierzchnię zakładu górniczego;

2) wiedzy na temat posługiwania się tym sprzętem zgodnie z instrukcją użytkowania;

3) ochrony tego sprzętu przed uszkodzeniem;

4) uczestnictwa w szkoleniach, o których mowa w § 496 ust. 3.

2. Kontrola, o której mowa w ust. 1, jest przeprowadzana przez osoby dozoru ruchu zakładu górniczego.

§ 498. W przypadku działalności, o której mowa w art. 2 ust. 1 ustawy, warunki bezpiecznego przebywania w wyrobiskach wydzielonych dla zwiedzających, kuracjuszy, uczestników imprez oraz innych osób są określane przez kierownika ruchu zakładu.

§  499. 

1. Wejście do wyrobiska lub rejonu zakładu górniczego, w którym jest wymagane posiadanie sprzętu izolującego układ oddechowy, oznakowuje się tablicą na której podaje się minimalny czas ochronny działania tego sprzętu.

2. Obowiązek, o którym mowa w ust. 1, nie dotyczy zakładów górniczych, w których jest stosowany wyłącznie jeden typ sprzętu izolującego układ oddechowy.

§ 500. Ucieczkowy sprzęt ochrony układu oddechowego stosuje się wyłącznie do samoratowania się ludzi, w celu indywidualnego zabezpieczenia układu oddechowego użytkownika w przypadku wystąpienia atmosfery nienadającej się do oddychania.

§  501. 

1. W zakładzie górniczym zapewnia się pomieszczenia do przechowywania, wydawania, konserwacji oraz kontrolowania ucieczkowego sprzętu ochrony układu oddechowego.

2. Pomieszczenia, o których mowa w ust. 1, są wyznaczane przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§  502. 

1. Ucieczkowy sprzęt ochrony układu oddechowego przechowuje się na powierzchni zakładu górniczego w pomieszczeniach, zwanych dalej "punktami wydawczymi".

2. Punkty wydawcze:

1) lokalizuje się na drodze dojścia do szybu zjazdowego;

2) są zarządzane przez kierowników punktów wydawczych.

3. Kierownicy punktów wydawczych są wyznaczani przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

4. Kierownik punktu wydawczego jest odpowiedzialny za:

1) prawidłowe funkcjonowanie punktu wydawczego;

2) gospodarkę ucieczkowym sprzętem ochrony układu oddechowego;

3) stan techniczny sprzętu, o którym mowa w pkt 2;

4) szkolenie pracowników w zakresie użytkowania sprzętu, o którym mowa w pkt 2;

5) obsługę, naprawę, konserwację i kontrolę sprzętu, o którym mowa w pkt 2, przez pracowników przeszkolonych w tym zakresie.

5. Szczegółowe zasady gospodarowania ucieczkowym sprzętem ochrony układu oddechowego oraz przeprowadzania szkolenia w zakresie jego użytkowania określa załącznik nr 3 do rozporządzenia.

§ 503. Jeżeli liczba sprzętu izolującego układ oddechowy znajdującego się w punkcie wydawczym nie przekracza 200 sztuk, jest dopuszczalne prowadzenie nadzoru, obsługi, naprawy, konserwacji i kontroli tego sprzętu przez kopalnianą stację ratownictwa górniczego.

§  504. 

1. Przez pożar podziemny rozumie się wystąpienie w wyrobisku podziemnym otwartego ognia, żarzącej lub palącej się płomieniem otwartym substancji, a także stwierdzenie w powietrzu kopalnianym dymów lub ilości tlenku węgla w rejonowym prądzie powietrza większej niż 25 dm³/min.

2. Utrzymywania się w powietrzu kopalnianym dymów, tlenku węgla w ilości większej niż 25 dm³/min, powstałych w wyniku:

1) stosowania dopuszczalnych procesów technologicznych, w szczególności robót strzałowych, prac spawalniczych, pracy maszyn z napędem spalinowym, lub

2) wydzielania się tlenku węgla wskutek urabiania

- nie zgłasza się i nie rejestruje jako pożar podziemny.

§  505. 

1. Stan pożaru w otamowanym polu okresowo kontroluje się.

2. Granice pola pożarowego wraz z tamami pożarowymi oznacza się na mapach przewietrzania oraz podstawowych i przeglądowych mapach wyrobisk górniczych.

§ 506. W trakcie prowadzenia akcji gaśniczo-ratowniczej na powierzchni zakładu górniczego:

1) ruch zakładu górniczego jest zabezpieczany przez kierownika ruchu zakładu górniczego;

2) kierowanie tą akcją odbywa się na zasadach obowiązujących w Państwowej Straży Pożarnej.

§ 507. Osoba, która zauważyła pożar natychmiast:

1) alarmuje:

a) osoby przebywające w rejonie pożaru,

b) dyspozytora ruchu zakładu górniczego;

2) przystępuje do akcji ratowniczo-gaśniczej, polegającej na:

a) ratowaniu życia zagrożonych osób,

b) gaszeniu pożaru za pomocą urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic,

c) wykonywaniu poleceń kierującego akcją ratowniczą.