Rozdział 4 - Zagrożenie wyrzutami gazów i skał - Szczegółowe wymagania dotyczące prowadzenia ruchu podziemnych zakładów górniczych.
Dziennik Ustaw
Dz.U.2017.1118
Akt obowiązujący Wersja od: 13 marca 2020 r.
Rozdział 4
Zagrożenie wyrzutami gazów i skał
Zagrożenie wyrzutami gazów i skał
§ 371.
Granice pól zagrożenia wyrzutami gazów i skał obejmują:1)
złoże, pokład lub ich części zaliczone do kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał;2)
wyrobiska, w których skutki wyrzutu gazów i skał lub nagłego wypływu gazów mogą stworzyć zagrożenie jednym z tych zjawisk, w tym wyrobiska, którymi są odprowadzane gazy po zaistniałym wyrzucie oraz w których może dojść do zaburzenia przewietrzania w wyniku zaistniałego wyrzutu.§ 372.
W zakładach górniczych eksploatujących złoże w pokładach zagrożonych wyrzutami gazów i skał, organizuje się i wyposaża służbę do spraw zapobiegania zagrożeniom wyrzutami gazów i skał.§ 373.
1.
Pracowników wykonujących pracę w polach zagrożonych wyrzutami gazów i skał zapoznaje się z aktualnym stanem zagrożenia wyrzutami gazów i skał, jego objawami oraz zasadami postępowania w przypadku wystąpienia objawów lub faktycznego wyrzutu gazów i skał.2.
Rozpoznawanie i prognozowanie stanu zagrożenia wyrzutami gazów i skał, prowadzenie robót górniczych w warunkach występowania zagrożenia wyrzutami gazów i skał oraz zwalczanie tego zagrożenia wykonuje się w sposób określony w załączniku nr 3 do rozporządzenia.§ 374.
Analiza stanu zagrożenia wyrzutami gazów i skał jest dokonywana przez kierownika ruchu zakładu górniczego nie rzadziej niż co 12 miesięcy na podstawie opinii zespołu, o którym mowa w § 240 ust. 2.§ 375.
1.
W pokładach węgla niezaliczonych do poszczególnych kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał, w których metanonośność jest większa niż 4,5 m3CH4/Mg czystej substancji węglowej, dokonuje się pomiarów zwięzłości węgla i intensywności desorpcji metanu.2.
Pomiarów, o których mowa w ust. 1, dokonuje się:1)
po udostępnieniu pokładu;2)
w wyrobiskach korytarzowych drążonych w pokładach węgla w odstępach nie większych niż 200 m;3)
w rejonach występowania zaburzeń geologicznych.3.
Drążenie wyrobiska wstrzymuje się w przypadku stwierdzenia:1)
wskaźnika zwięzłości węgla mniejszego niż 0,3 lub2)
intensywności desorpcji metanu większej niż 1,2 kPa.4.
Drążenie wyrobiska, o którym mowa w ust. 3, wstrzymuje się do czasu określenia przez kierownika ruchu zakładu górniczego warunków bezpiecznego prowadzenia robót górniczych.§ 376.
1.
W wyrobiskach korytarzowych kamiennych, w których odległość czoła przodka do udostępnionego pokładu węgla wynosi nie mniej niż 3 m, dokonuje się pomiaru intensywności desorpcji metanu w pokładzie.2.
W przypadku stwierdzenia intensywności desorpcji metanu większej niż 1,2 kPa, drążenie wyrobiska wstrzymuje się do czasu określenia przez kierownika ruchu zakładu górniczego warunków bezpiecznego prowadzenia robót górniczych.§ 377.
1.
W wyrobiskach korytarzowych drążonych w pokładach węgla zaliczonych do I kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał dokonuje się pomiarów:1)
zwięzłości węgla;2)
intensywności desorpcji metanu.2.
Pomiarów, o których mowa w ust. 1, dokonuje się w:1)
odstępach nie większych niż 100 m;2)
rejonach zaburzeń geologicznych.§ 378.
1.
W wyrobiskach korytarzowych drążonych w pokładach węgla zaliczonych do II kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał dokonuje się pomiarów:1)
zwięzłości węgla;2)
intensywności desorpcji metanu;3)
ilości zwiercin.2.
Pomiarów, o których mowa w ust. 1, dokonuje się z wyprzedzeniem zakładanego postępu przodka w:1)
odstępach nie większych niż 50 m;2)
rejonach zaburzeń geologicznych.§ 379.
1.
W wyrobiskach korytarzowych drążonych w pokładach węgla zaliczonych do III kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał dokonuje się pomiarów:1)
zwięzłości węgla;2)
intensywności desorpcji metanu;3)
ilości zwiercin.2.
Pomiarów, o których mowa w ust. 1, dokonuje się nie rzadziej niż raz na dobę w dniach, w których jest prowadzone drążenie wyrobiska z wyprzedzeniem zakładanego postępu przodka.§ 380.
1.
W wyrobiskach korytarzowych drążonych w nienaruszonych robotami eksploatacyjnymi częściach złoża w pokładach węgla zagrożonych wyrzutami gazów i skał wykonuje się pomiary:1)
metanonośności;2)
zwięzłości węgla;3)
intensywności desorpcji metanu;4)
własności sorpcyjnych;5)
zawartości części lotnych w węglu.2.
Pomiarów, o których mowa w ust. 1, dokonuje się w odstępach nie większych niż 50 m.3.
Kryteria oceny stanu zagrożenia wyrzutami gazu i skał na podstawie własności sorpcyjnych i zawartości części lotnych w węglu są określane przez rzeczoznawcę.§ 381.
Szczegółowy zakres wykonywanych pomiarów oraz postępowania w przypadku przekroczenia dopuszczalnych wartości parametrów wyrzutowych, o których mowa w § 377-380, jest określany przez kierownika ruchu zakładu górniczego.§ 382.
Odstąpienie od wykonywania pomiarów, o których mowa w § 377-380, jest dopuszczalne za zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego, wydaną na podstawie opinii zespołu, o którym mowa w § 240 ust. 2.§ 383.
1.
W przypadku stwierdzenia na podstawie wyników pomiarów, o których mowa w § 375 ust. 1, intensywności desorpcji metanu większej niż 1,2 kPa, wykonuje się dodatkowe pomiary:1)
intensywności desorpcji metanu;2)
ilości zwiercin;3)
wskaźnika zwięzłości węgla pobranego z najmniej zwięzłej warstwy w czole przodka.2.
Dodatkowe pomiary, o których mowa w ust. 1, wykonuje się nie rzadziej niż raz na dobę w dniach, w których jest prowadzone drążenie wyrobiska.3.
Dodatkowe pomiary, o których mowa w ust. 1, nie wykonuje się w przypadku stwierdzenia w trzech kolejnych pomiarach intensywności desorpcji metanu nie większej niż 1,2 kPa.§ 384.
1.
W wyrobiskach korytarzowych drążonych w pokładach węgla zaliczonych do III kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał dokonuje się kontrolnych pomiarów intensywności desorpcji metanu i ilości zwiercin w otworach badawczych w przypadku wystąpienia:1)
innych objawów zagrożenia, w szczególności zmiany struktury węgla, nagłego wypływu metanu, wydmuchu gazu oraz zwiercin z otworu;2)
uskoku lub strefy zaburzeń geologicznych przerywających ciągłość pokładu - w odległości nie mniejszej niż 4 m przed zaburzeniem, w zaburzeniu oraz 4 m za zaburzeniem.2.
Długość otworów badawczych wynosi nie mniej niż 6 m.3.
W przypadku dokonywania pomiarów intensywności desorpcji metanu i ilości zwiercin w zawodnionym górotworze, długość otworów badawczych może być mniejsza niż określona w ust. 2.§ 385.
Warunki drążenia wyrobiska kamiennego na odcinku 3 m przed pokładem zagrożonym wyrzutami gazów i skał oraz sposób otwarcia pokładu są określane przez kierownika ruchu zakładu górniczego na podstawie opinii zespołu, o którym mowa w § 240 ust. 2.§ 386.
1.
W celu zbadania zalegania skał w pokładach węgla zagrożonych wyrzutami gazów i skał, w wyrobiskach korytarzowych drążonych równolegle do uskoku, w nasunięciach o zrzucie większym od grubości pokładu lub sfałdowania, wykonuje się otwory rozpoznawcze w kierunku zaburzenia.2.
Otwory rozpoznawcze, o których mowa w ust. 1, wykonuje się w odstępach nie mniejszych niż 50 m.§ 387.
W celu bieżącego rozpoznawania zagrożenia wyrzutami gazów i skał w wyrobiskach korytarzowych w pokładach zaliczonych do III albo IV kategorii zagrożenia metanowego drążonych kombajnami, wykonuje się otwory rozpoznawcze wyprzedzające czoło przodka nie mniej niż o:1)
10 m - w przypadku wyrobisk drążonych za pomocą kombajnów;2)
4 m - w przypadku wyrobisk prowadzonych za pomocą materiałów wybuchowych.§ 388.
1.
W przypadku stwierdzenia zaburzeń geologicznych w drążonych wyrobiskach w pokładach zaliczonych do III albo IV kategorii zagrożenia metanowego i zagrożonych wyrzutami gazów i skał wykonuje się pomiary:1)
intensywności desorpcji metanu;2)
wskaźnika zwięzłości węgla.2.
Pomiarów, o których mowa w ust. 1, dokonuje się:1)
nie rzadziej niż raz na dobę;2)
w okresie przechodzenia wyrobiska przez strefę zaburzeń.§ 389.
Szczegółowy zakres wykonywania otworów i pomiarów w przypadkach, o których mowa w § 387 i § 388, jest określany przez kierownika ruchu zakładu górniczego.§ 390.
Odstąpienie od wykonywania otworów i pomiarów w przypadkach, o których mowa w § 387 i § 388, jest dopuszczalne za zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego, wydawaną na podstawie opinii zespołu, o którym mowa w § 240 ust. 2.§ 391.
W przypadku napotkania w trakcie wykonywania otworu rozpoznawczego lub drążenia wyrobiska korytarzowego w pokładach węgla zagrożonych wyrzutami gazów i skał zaburzenia geologicznego przerywającego ciągłość pokładu lub powodującego zmianę jego grubości:1)
wstrzymuje się drążenie wyrobiska;2)
wykonuje się dodatkowe otwory badawcze na głębokość nie mniejszą niż 6 m.§ 392.
1.
Ocenę stanu zagrożenia wyrzutami gazów i skał w ścianach prowadzonych w pokładach zagrożonych wyrzutami gazów i skał dokonuje się na podstawie wyników pomiarów wykonywanych w przodkach chodników przyścianowych.2.
W przypadku wystąpienia w ścianie zaburzeń geologicznych przerywających ciągłość pokładu, niestwierdzonych i niezbadanych wcześniej wyrobiskami przyścianowymi, kontrolę i ocenę stanu zagrożenia wyrzutami gazów i skał w ścianie prowadzi się w sposób dostosowany do lokalnych warunków i w zakresie wyznaczonym przez kierownika ruchu zakładu górniczego.§ 393.
1.
Przodki wyrobisk prowadzonych w pokładach zagrożonych wyrzutami gazów i skał lub udostępniających te pokłady oraz miejsca określone przez kierownika ruchu zakładu górniczego oznakowuje się tablicami, na których umieszcza się wyniki pomiarów wskaźników zagrożenia wyrzutami gazów i skał.2.
Wyniki pomiarów, o których mowa w ust. 1, umieszcza się bezpośrednio po ich dokonaniu.§ 394.
1.
W przypadku stwierdzenia w pokładach zagrożonych wyrzutami gazów i skał intensywności desorpcji metanu wynoszącej:1)
nie mniej niż 1,2 i nie więcej niż 2,0 kPa włącznie, przy wskaźniku zwięzłości węgla mniejszym niż 0,3 lub objętości zwiercin większej niż 4 dm3 z 1 mb otworu,2)
więcej niż 2,0 kPa- dalsze urabianie wstrzymuje się.
2.
W przypadkach, o których mowa w ust. 1:1)
stosuje się metody zwalczania zagrożenia wyrzutami gazów i skał dostosowane do warunków lokalnych;2)
wyrobiska prowadzi się na warunkach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego na podstawie opinii zespołu, o którym mowa w § 240 ust. 2.§ 395.
1.
W wyrobiskach korytarzowych drążonych w pokładach zagrożonych wyrzutami gazów i skał urabianie kombajnami jest dopuszczalne w przypadku gdy:1)
intensywność desorpcji metanu wynosi:a)
nie więcej niż 1,2 kPa,b)
nie mniej niż 1,2 i nie więcej niż 2,0 kPa włącznie przy wskaźniku zwięzłości węgla większym od 0,3 i ilości zwiercin nie większej niż 4 dm3;2)
w odległości 4 m przed i za czołem przodka nie występują zaburzenia geologiczne przerywające ciągłość pokładu.2.
Przodek chodnika drążonego kombajnem wyprzedza się otworem rozpoznawczym o długości nie mniejszej niż 10 m.3.
W przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, kierownik ruchu zakładu górniczego może zezwolić na urabianie kombajnem na podstawie opinii zespołu, o którym mowa w § 240 ust. 2.§ 396.
W polach zagrożonych wyrzutami gazów i skał stosuje się zabezpieczenia metanometryczne z metanomierzami o działaniu ciągłym, których wyniki pomiarów rejestruje się w centrali systemu gazometrycznego, wyłączające automatycznie zabezpieczane urządzenia elektryczne w czasie nie dłuższym niż 15 s, liczonym od momentu pojawienia się w komorze pomiarowej dowolnego zastosowanego metanomierza mieszanki metanowo-powietrznej o stężeniu o 0,2% wyższym od ustalonego progu zadziałania danego metanomierza.§ 397.
1.
W zakładzie górniczym eksploatującym pokłady węgla zagrożone wyrzutami gazów i skał:1)
dla nowo udostępnianej części złoża, gdy stwierdzona metanonośność wynosi nie mniej niż 4,5 m3CH4/Mg w przeliczeniu na czystą substancję węglową, opracowuje się prognozę zagrożenia wyrzutowego;2)
osoby przebywające w wyrobiskach wyposaża się w ucieczkowy sprzęt izolujący układ oddechowy.2.
Prognoza, o której mowa w ust. 1 pkt 1, uwzględnia:1)
ocenę warunków górniczo-geologicznych, w szczególności tektonikę i dotychczasową eksploatację;2)
wyniki oznaczeń gazonośności i zwięzłości węgla;3)
sejsmiczność górotworu.3.
Prognoza, o której mowa w ust. 1 pkt 1, jest opracowywana przez rzeczoznawcę.§ 398.
1.
Wiercenie otworów badawczych w węglu w pokładach zagrożonych wyrzutami gazów i skał wykonuje się wiertarkami obrotowymi.2.
W przypadku stwierdzenia wydmuchu zwiercin i gazu, wiercenie otworów, o których mowa w ust. 1, natychmiast przerywa się.3.
W przypadku przerwania wiercenia otworów, o których mowa w ust. 1:1)
otworów tych nie pogłębia się;2)
dalszy sposób postępowania jest określany przez kierownika ruchu zakładu górniczego na podstawie opinii zespołu, o którym mowa w § 240 ust. 2.§ 399.
Wiercenie wiertarkami udarowymi w kamieniu w przodkach kamienno-węglowych jest dopuszczalne w przypadku:1)
niewykazywania przez pomiary przekroczeń wielkości wskaźników wyrzutowych;2)
wyprzedzania calizny kamiennej przez caliznę węglową o nie mniej niż jeden zabiór.§ 400.
1.
Otwór rozpoznawczy o średnicy większej niż 46 mm wykonywany w pokładach zaliczonych do III kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał zabezpiecza się głowicą przeciwwyrzutową lub w inny sposób, określony przez kierownika ruchu zakładu górniczego.2.
Wiercenie otworu bez jego zabezpieczenia jest dopuszczalne w przypadku:1)
wycofania pracowników na odległość nie mniejszą niż 40 m od miejsca wiercenia;2)
zastosowania zdalnego sterowania wiertnicy.3.
Długość otworów, o których mowa w ust. 1, jest określana przez kierownika ruchu zakładu górniczego na podstawie opinii zespołu, o którym mowa w § 240 ust. 2.§ 401.
1.
W zakładach górniczych wydobywających sól, w wyrobiskach korytarzowych drążonych w złożu zagrożonym wyrzutami gazów i skał wykonuje się wyprzedzające otwory badawcze.2.
W złożu soli lub ich częściach zaliczonym do:1)
I albo II kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał - wykonuje się jeden wyprzedzający otwór badawczy w osi wyrobiska;2)
III kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał - wykonuje się dwa wyprzedzające otwory badawcze przy lewym i prawym ociosie wyrobiska pod kątem 30° do osi wyrobiska.3.
Otwory, o których mowa w ust. 1:1)
wykonuje się w czole przodka;2)
są o długości większej o co najmniej 1 m od zabioru przy urabianiu przodka.4.
W trakcie wykonywania otworów, o których mowa w ust. 1, obserwuje się zjawiska gazowe.§ 402.
1.
W wyprzedzających otworach badawczych wykonywanych w wyrobiskach, o których mowa w § 401 ust. 1, dokonuje się pomiarów stężenia metanu i siarkowodoru.2.
W przypadku stwierdzenia na podstawie wyników pomiarów, o których mowa w ust. 1, w otworze badawczym:1)
występowania zjawisk gazowych, w szczególności wydmuchów gazów lub zwiercin,2)
stężenia:a)
metanu większego niż 1% lubb)
siarkowodoru większego niż 0,005%- w pobliżu otworu wykonuje się nie mniej niż jeden otwór badawczy, w którym dokonuje się pomiarów ciśnienia i intensywności wypływu gazu.
3.
Prowadzenie robót w przodku wstrzymuje się w przypadku stwierdzenia w otworze badawczym:1)
ciśnienia gazu większego niż 20 kPa lub2)
intensywności wypływu gazu większej niż 0,5 dm3/min.4.
Wstrzymanie prowadzenia robót w przodku, o którym mowa w ust. 3, następuje do czasu określenia przez kierownika ruchu zakładu górniczego warunków bezpiecznego prowadzenia robót górniczych.§ 403.
1.
Warunki i zakres prowadzenia mechanicznego urabiania w złożu soli zagrożonym wyrzutami gazów i skał są określane przez kierownika ruchu zakładu górniczego.2.
W wyrobiskach prowadzonych w złożu, o którym mowa w ust. 1, roboty strzałowe wykonuje się metodą centralnego strzelania, po wycofaniu pracowników ze strefy zagrożenia skutkami wyrzutu.§ 404.
Wiercenie otworów wielkośrednicowych w złożu soli zaliczonym do II albo III kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał prowadzi się na podstawie dokumentacji technicznej, zatwierdzanej przez kierownika ruchu zakładu górniczego.§ 405.
W złożu soli zaliczonym do III kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał stosuje się zabezpieczenia metanometryczne z metanomierzami o działaniu ciągłym, których wyniki pomiarów rejestruje się w centrali systemu gazometrycznego, wyłączające automatycznie zabezpieczane urządzenia elektryczne w czasie nie dłuższym niż 15 s, liczonym od momentu pojawienia się w komorze pomiarowej dowolnego zastosowanego metanomierza mieszanki metanowo-powietrznej o stężeniu o 0,2% wyższym od ustalonego progu zadziałania danego metanomierza.§ 406.
W zakładach górniczych wydobywających sól, osoby przebywające w polach zagrożonych wyrzutami gazów i skał wyposaża się w ucieczkowy sprzęt izolujący układ oddechowy.§ 407.
1.
W zakładach górniczych wydobywających rudy miedzi, w wyrobiskach udostępniających i przygotowawczych wykonuje się wyprzedzające otwory rozpoznawcze w:1)
I kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał - nie mniej niż dwa otwory wyprzedzające o nie najmniej niż 15 m czoło przodka lub wiązki przodków;2)
II kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał - nie mniej niż dwa otwory wyprzedzające o nie najmniej niż 15 m czoło przodka lub wiązki przodków oraz dodatkowo nie mniej niż jeden otwór wykonany według ustaleń kierownika działu górniczego zaopiniowanych przez zespół, o którym mowa w § 240 ust. 2.2.
W przypadku stwierdzenia w otworze ciśnienia gazu większego od 2 MPa lub intensywności wypływu gazu większej od 500 dm3/min prowadzenie robót w przodku wstrzymuje się do czasu określenia przez kierownika ruchu zakładu górniczego, po zasięgnięciu opinii zespołu, o którym mowa w § 240 ust. 2, warunków dalszego ich prowadzenia.3.
W zakładach górniczych wydobywających rudy miedzi, w polach eksploatacyjnych zaliczonych do I i II kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał wykonuje się wyprzedzające otwory rozpoznawcze, dołowe badania sejsmiczne lub inne.4.
Zakres wierceń badawczych dla rozpoznania zagrożenia wyrzutami gazów i skał w przyszłych polach eksploatacyjnych, oraz zakres dodatkowych badań określa kierownik ruchu zakładu górniczego po zasięgnięciu opinii zespołu, o którym mowa w § 240 ust. 2.5.
W przypadku wzrostu zagrożenia gazogeodynamicznego charakteryzującego się występowaniem w otworze badawczym stężenia metanu powyżej 5% oraz stwierdzonym ciśnieniem gazu w otworze większym od 2 MPa lub intensywnością wypływu gazu większą od 500 dm3/min, wstrzymuje się prowadzenie robót górniczych do czasu ustalenia przez kierownika ruchu zakładu górniczego, po zasięgnięciu opinii zespołu, o którym mowa w § 240 ust. 2, warunków dalszego ich prowadzenia.