Część 2 - PRZEPISY SZCZEGÓŁOWE. - Szczegółowe zasady i tryb przeprowadzania rewizji finansowo-księgowej w przedsiębiorstwach państwowych i ich jednostkach nadrzędnych utrzymywanych z wpłat przedsiębiorstw.

Monitor Polski

M.P.1961.87.374

Akt utracił moc

Wersja od: 7 marca 1966 r.

CZĘŚĆ  II.

PRZEPISY SZCZEGÓŁOWE.

Rozdział  1.

Wstępne czynności rewizyjne.

§ 61. Na wstępie rewizji rewident powinien przede wszystkim wykonać następujące czynności:

1) przeprowadzić niezwłocznie rewizję faktyczną stanu środków pieniężnych i innych walorów oraz druków ścisłego zarachowania,

2) dokonać wyrywkowej rewizji faktycznej stanu zapasów środków rzeczowych, a zwłaszcza zapasów przedmiotów o szczególnie wysokiej wartości,

3) zaznajomić się na miejscu z organizacją wewnętrzną rewidowanej jednostki,

4) zbadać książkę kontroli oraz wykonanie zarządzeń, o których mowa w § 8.

§  62.

1. Rewizja faktyczna stanu środków pieniężnych, walorów i druków ścisłego zarachowania polega na przeliczeniu rzeczywistej ilości tych środków przez osobę odpowiedzialną za środki oraz na ustaleniu ewentualnych różnic w porównaniu ze stanem rachunkowym (ewidencyjnym). Czynności te dokonywane są w obecności rewidenta i osoby towarzyszącej, wyznaczonej przez kierownika jednostki rewidowanej.

2. Rewizja obejmuje środki pieniężne, papiery i znaki wartościowe oraz druki ścisłego zarachowania znajdujące się w kasie oraz u pracowników (np. zaliczki na drobne wydatki, znaczki pocztowe w kancelarii, kwitariusze u inkasentów).

3. Stan rachunkowy środków pieniężnych ustala się według ostatniego zamknięcia dziennego operacji z uwzględnieniem operacji dokonanych w dniu rewizji do momentu jej rozpoczęcia. Znalezionych w kasie bądź przedstawionych przez pracowników pokwitowań lub innych dokumentów, z których wynika nielegalne wydawanie gotówki, nie uwzględnia się, a niewłaściwie wypłacone sumy traktuje się jako niedobór pieniężny. Jednocześnie ustala się, z czyjego polecenia nastąpiła nielegalna wypłata.

4. Z rewizji faktycznej stanu środków pieniężnych, walorów i druków ścisłego zarachowania rewident sporządza odrębny protokół (wzór nr 11), który podpisują osoba odpowiedzialna za dane składniki majątkowe, osoba towarzysząca i rewident.

§  63.

1. Wstępną wyrywkową rewizją faktyczną środków rzeczowych (materiałów, towarów, wyrobów, środków trwałych, nakładów na inwestycje i remonty kapitalne) należy objąć takie środki, które ze względu na ich cechy mogą być przedmiotem nadużyć.

2. Rewizję przeprowadza rewident przez ustalenie stanu faktycznego środków w porównaniu ze stanem ewidencyjnym w obecności osoby odpowiedzialnej za dane składniki majątkowe oraz osoby towarzyszącej, wyznaczonej przez kierownika rewidowanej jednostki.

3. W razie stwierdzenia niedoborów lub innych okoliczności nasuwających podejrzenie co do istnienia nadużyć rewident powinien wezwać kierownika rewidowanej jednostki do wydania zarządzenia o natychmiastowym przeprowadzeniu inwentaryzacji określonych składników majątkowych.

4. Z wyniku ustalenia stanu faktycznego środków rzeczowych rewident sporządza odrębny protokół (wzór nr 3), który podpisują osoba odpowiedzialna za dane składniki majątkowe, osoba towarzysząca i rewident.

§  64.

1. Zapoznając się z organizacją wewnętrzną rewidowanej jednostki rewident powinien przede wszystkim zbadać organizację komórek gospodarczych (produkcji, zaopatrzenia, zbytu itp.) i finansowych, ustalone kompetencje w zakresie podejmowania decyzji gospodarczych, organizację obiegu dokumentów odzwierciedlających operacje gospodarcze oraz ich sprawdzanie i zatwierdzanie.

2. Ponadto rewident powinien zbadać, czy od czasu ostatniej rewizji nastąpiła zmiana na stanowisku głównego księgowego, czy powołanie głównego księgowego nastąpiło zgodnie z obowiązującymi przepisami i czy przekazanie spraw nastąpiło protokolarnie.

§ 65. Badając wykonanie zarządzeń jednostki nadrzędnej wydanych w wyniku poprzedniej rewizji lub kontroli przeprowadzonej przez inne organy bądź w wyniku badania rocznego sprawozdania finansowego, rewident powinien ustalić, czy i które zalecenia nie zostały wykonane oraz przyczyny ich niewykonania. Ponadto w trakcie dalszej rewizji powinien sprawdzić, czy objęte tymi zarządzeniami nieprawidłowości nie powtarzają się.

Rozdział  2.

Inwentaryzacja.

§  66.

1. Rewizję inwentaryzacji należy przeprowadzać w zakresie wszystkich rzeczowych i pieniężnych składników majątkowych objętych obowiązkiem spisów z natury. Badaniem należy objąć organizacyjne przygotowanie inwentaryzacji, przebieg inwentaryzacji oraz wycenę i weryfikację różnic inwentaryzacyjnych.

2. W zakresie organizacyjnego przygotowania inwentaryzacji należy w szczególności sprawdzić i ocenić:

1) tryb powoływania komisji inwentaryzacyjnej, zespołów spisowych i kontrolerów spisowych oraz kwalifikacje członków komisji inwentaryzacyjnej,

2) zgodność zarządzenia kierownika rewidowanej jednostki w sprawie inwentaryzacji z obowiązującymi ogólnymi terminami spisów,

3) czy arkusze (kartki) spisowe zostały prawidłowo przygotowane,

4) oznakowanie obiektów inwentarzowych oraz stan kart inwentarzowych (wywieszek inwentarzowych) środków trwałych i przedmiotów nietrwałych w poszczególnych pomieszczeniach,

5) czy istnieje dostateczna ilość przyrządów pomiarowych niezbędnym do przeprowadzenia spisów z natury i czy są one w należytym stanie,

6) prawidłowość przeprowadzania inwentaryzacji doraźnych.

3. W zakresie przebiegu inwentaryzacji należy w szczególności sprawdzić:

1) sposób zabezpieczenia kartotek magazynowych bezpośrednio przed spisem z natury oraz czy magazynierzy bądź osoby odpowiedzialne złożyli pisemne oświadczenia o zaewidencjonowaniu i przekazaniu do działu księgowości wszystkich dowodów zrealizowanych do dnia spisu.

2) sposób składowania i przyjmowania składników majątkowych dostarczonych w czasie spisu oraz tryb wydawania składników majątkowych podlegających spisowi,

3) sposób ujmowania na arkuszach (kartach) spisowych składników majątkowych uszkodzonych, zniszczonych, nadpsutych, sprzedanych, lecz pozostających w magazynie, przyjętych do przerobu, nie przyjętych, a objętych reklamacjami,

4) formalno-techniczną stronę spisów, a w szczególności:

a) czy dokonywano spisów w obecności osób odpowiedzialnych za stan spisywanych składników majątkowych,

b) czy dokonywano spisów w jednostkach miary lub wagi stosowanych w ewidencji księgowej,

c) czy poprawek w arkuszach (kartach) spisowych dokonywano zgodnie z przepisami,

d) czy zapisy na arkuszach (kartach spisowych są czytelne, dokonywane atramentem, długopisem lub ołówkiem kopiowym oraz czy nie przepisuje się danych z arkuszy (kart) spisowych z jednoczesnym niszczeniem brudnopisów,

e) czy spisy z natury poddaje się wyrywkowej kontroli przez kontrolerów spisowych i czy znajduje to potwierdzenie na arkuszach (kartach) spisowych,

f) czy arkusze (karty) spisów z natury podpisali członkowie zespołu spisowego i osoby odpowiedzialne,

g) czy bezpośrednio po zakończeniu spisu zespoły spisowe rozliczają się z pobranych arkuszy (kart) spisowych i przekazują je do działu księgowości,

5) jeżeli spisów z natury dokonuje się w trybie inwentaryzacji ciągłej - czy jednostka rewidowana uzyskała zezwolenie na stosowanie inwentaryzacji ciągłej i czy przeprowadza ją zgodnie z obowiązującymi przepisami,

6) czy spisy z natury nie zakłócają w sposób nieuzasadniony normalnej działalności rewidowanej jednostki.

4. W zakresie wyceny i weryfikacji różnic inwentaryzacyjnych należy między innymi zbadać:

1) prawidłowość wyceny inwentaryzowanych składników majątkowych i ustalania różnic inwentaryzacyjnych,

2) prawidłowość przeprowadzonych kompensat nadwyżek i niedoborów stwierdzonych w toku inwentaryzacji oraz ich zgodność z wytycznymi branżowymi,

3) wnioski komisji inwentaryzacyjnej w sprawie stwierdzonych różnic inwentaryzacyjnych, a w szczególności:

a) opinie głównego księgowego i radcy prawnego,

b) decyzje kierownika rewidowanej jednostki,

c) zasadność niedoborów uznanych za niezawinione,

d) tryb postępowania z niedoborami zawinionymi - czy wezwano osoby winne do zapłaty, a w razie odmowy, czy przekazano sprawę na drogę postępowania sądowego (powództwo cywilne),

e) czy w razie ujawnienia różnic inwentaryzacyjnych powstałych w wyniku czynów noszących znamiona przestępstwa przekazano sprawę organom powołanym do ścigania przestępstw,

4) sposób i prawidłowość zaksięgowania różnic inwentaryzacyjnych,

5) sprawozdanie przewodniczącego komisji inwentaryzacyjnej.

Rozdział  3.

Środki trwałe.

§ 67. Rewizja gospodarki środkami trwałymi polega na sprawdzeniu prawidłowości i terminowości dokumentowania stanu i ruchu środków trwałych, prawidłowości ewidencji środków trwałych, prawidłowości i terminowości obliczania i ujęcia w księgach amortyzacji i umorzenia środków trwałych, prawidłowości i celowości wykorzystania posiadanych środków trwałych; w szczególności należy sprawdzić:

1) czy poszczególne grupy środków trwałych zostały powierzone osobom materialnie odpowiedzialnym za ich stan,

2) zgodność stanu faktycznego środków trwałych (wyrywkowo) z danymi ewidencji środków trwałych,

3) kompletność, prawidłowość i terminowość zapisów figurujących w ewidencji środków trwałych, a zwłaszcza dotyczących wartości środków, okresu ich eksploatacji, kosztów kapitalnych remontów itp.,

4) terminowość przejęcia inwestycji do eksploatacji,

5) prawidłowość i legalność ujęcia w księgach środków trwałych otrzymanych oraz przekazanych nieodpłatnie (należy sprawdzić, czy istnieje pisemne potwierdzenie jednostki przejmującej środki trwałe),

6) prawidłowość wyceny i terminowość ujęcia w księgach środków trwałych ujawnionych,

7) prawidłowość i legalność przeszacowania środków trwałych,

8) prawidłowość i legalność przeprowadzonych likwidacji oraz sprzedaży środków trwałych,

9) legalność i prawidłowość wydzierżawienia środków trwałych,

10) prawidłowość i terminowość tworzenia funduszów na inwestycje z nadwyżki dochodów nad kosztami likwidacji i sprzedaży środków trwałych,

11) legalność i celowość wyłączenia środków trwałych z eksploatacji (środki trwałe nieczynne),

12) celowość posiadania rezerwowych maszyn i innych obiektów oraz stan zbędnych środków trwałych,

13) prawidłowość obliczania amortyzacji i umarzania środków trwałych (prawidłowość stawek (stóp) amortyzacyjnych, okres umarzania itp.),

14) prawidłowość i terminowość ujęcia w księgach wartości niematerialnych i prawnych oraz prawidłowość obliczania ich amortyzacji i umarzania,

15) prawidłowość ujęcia w księgach pozostałych wartości trwałych, tj. długoterminowych należności z tytułu sprzedaży środków trwałych, papierów wartościowych, udziałów w obcych przedsiębiorstwach. W trakcie sprawdzania wymienionych zagadnień należy skontrolować prawidłowość, kompletność i terminowość odpowiedniej dokumentacji środków trwałych.

Rozdział  4.

Środki pieniężne, kredyty bankowe i rozrachunki.

§ 68. W zakres rewizji środków pieniężnych i kredytów bankowych wchodzi ustalenie, czy rewidowana jednostka prawidłowo przechowuje środki pieniężne, czy wydatkowanie środków pieniężnych i wykorzystanie kredytów bankowych następuje zgodnie z przeznaczeniem i zgodnie z przepisami o obrocie gotówkowym i bezgotówkowym oraz czy środki pieniężne i kredyty bankowe są prawidłowo ewidencjonowane; w szczególności należy zbadać:

1) sposób przechowywania gotówki, papierów wartościowych i depozytów,

2) sposób zabezpieczenia gotówki przy jej przewozie do banku i z banku, a szczególnie w razie odbioru znacznych sum (dzień wypłaty wynagrodzeń),

3) czy kasjer złożył pisemne zobowiązanie w przedmiocie odpowiedzialności materialnej,

4) czy obowiązki kasjera nie zostały powierzone pracownikom zatrudnionym przy obliczaniu płac i likwidowaniu innych zobowiązań,

5) przestrzeganie wysokości pogotowia kasowego i uzasadnienie ewentualnych jego przekroczeń,

6) prawidłowość (dopuszczalność) dokonanych wydatków kasowych oraz odprowadzanie do banku wpływów kasowych,

7) prawidłowość dokumentacji obrotów kasowych i ich kontrolę przez głównego księgowego,

8) sposób kontroli wewnętrznej wydatkowania gotówki,

9) częstotliwość i prawidłowość kontroli kasy,

10) prawidłowość rozliczania niedoborów i nadwyżek kasowych,

11) czy uzgadnia się z bankami we właściwych terminach stan rachunków bankowych oraz kredytów bankowych,

12) czy terminowo odprowadza się środki pieniężne funduszów specjalnych na bankowe rachunki specjalne,

13) sposób przechowywania czeków obcych oraz terminowość ich realizacji,

14) sposób kontroli regulacji operacji przy pomocy czeków z limitowanych i nielimitowanych książeczek czekowych,

15) terminowość i prawidłowość rozliczania środków pieniężnych w drodze,

16) prawidłowość wykorzystania kredytów bankowych i terminowość ich spłaty,

17) terminowość i prawidłowość ewidencji środków pieniężnych i kredytów bankowych.

§ 69. W toku rewizji rozrachunków rewidowanej jednostki należy zbadać:

1) terminowość i prawidłowość zgłaszania należności inkasowych i pozainkasowych do rozrachunku,

2) czy rewidowana jednostka stosuje odpowiednie sankcje wobec odbiorców odmawiających zapłaty w nieuzasadnionych przypadkach,

3) terminowość i prawidłowość odmowy akceptu (akcept milczący) lub zaakceptowania (akcept wyraźny) zobowiązań inkasowych wobec dostawców,

4) terminowość regulowania należności i zobowiązań inkasowych,

5) terminowość ściągania należności i regulowania zobowiązań pozainkasowych,

6) terminowość i prawidłowość reklamacji zgłaszanych przez odbiorców,

7) terminowość i prawidłowość reklamacji zgłaszanych wobec dostawców,

8) prawidłowość naliczania i inkasowania należnych od odbiorców odsetek od przeterminowanych faktur,

9) sposób kontroli prawidłowości naliczania odsetek przez dostawców od przeterminowanych faktur,

10) prawidłowość ściągania od dostawców i płacenia, odbiorcom kar umownych za niedotrzymanie terminów i warunków dostaw,

11) prawidłowość pobierania odsetek od odbiorców,

12) prawidłowość i terminowość rozliczeń planowych i rozliczeń saldami, rozliczeń nadwyżek i niedoborów środków obrotowych, podatku obrotowego i od operacji nietowarowych, różnic budżetowych, dotacji podmiotowych i przedmiotowych, podatku od wynagrodzeń i innych rozliczeń z budżetem, np. z tytułu nadwyżek kasowych, zobowiązań prekludowanych,

13) prawidłowość i terminowość rozliczeń z tytułu ubezpieczeń społecznych, majątkowych i osobowych,

14) prawidłowość i terminowość rozliczeń z tytułu amortyzacji,

15) prawidłowość i terminowość odpisanych należności i zobowiązań nieściągalnych, przedawnionych i prekludowanych oraz przyczyny powstania takich należności,

16) prawidłowość i celowość wypłacania pracownikom sum do rozliczenia oraz prawidłowość i terminowość ich rozliczania,

17) prawidłowość i terminowość rozliczeń z pracownikami z tytułu odpłatnych świadczeń jednostki na rzecz pracowników,

18) prawidłowość i terminowość rozliczeń z tytułu niedoborów i nadwyżek,

19) terminowość przekazywania spraw do komisji arbitrażowej lub sądu i egzekwowania tytułów wykonawczych,

20) prawidłowość i terminowość uzgadniania stanu rozrachunków ze wszystkimi kontrahentami,

21) prawidłowość i terminowość ewidencji rozrachunków,

22) prawidłowość tworzenia i rozliczania rezerw na roszczenia i należności.

Rozdział  5.

Zatrudnienie i płace.

§ 70. W toku rewizji stanu zatrudnienia i płac należy zbadać prawidłowość kształtowania się zatrudnienia, wydajności pracy, prawidłowość zaszeregowania i premiowania, prawidłowość dokumentacji zatrudnienia i dokumentacji zarobkowej oraz prawidłowość ewidencji płac i rozliczeń za prace. W szczególności należy objąć badaniem:

1) stan zatrudnienia, prawidłowość zaszeregowania i warunki wynagradzania, a w tym:

a) zgodność stanu zatrudnienia w rewidowanej jednostce i poszczególnych jej komórkach z ilością etatów przewidziana w planie z odrębnym uwzględnieniem etatów administracyjnych,

b) zatrudnianie pracowników fizycznych jako pracowników umysłowych,

c) prawidłowość zaszeregowania pracowników zgodnie z ich wykształceniem, stażem zawodowym itp.,

d) uzasadnienie przyznawania wynagrodzeń wyższych od wynikających z układów zbiorowych,

e) prawidłowość przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz współczynników premiowania,

f) zgodność zaszeregowania robót z obowiązującym taryfikatorem;

2) normy pracy i ich wykonanie, a w tym:

a) prawidłowość stosowania norm i współczynników rozruchowych,

b) stopień stosowania w praktyce norm objętych katalogiem,

c) stopień faktycznego wykonania norm zadanych w poszczególnych wydziałach (stanowiskach) oraz przy różnych kategoriach robót;

3) dokumentację pracy i płacy oraz zasiłków z ubezpieczenia społecznego, a w tym:

a) prawidłowość wystawiania, obiegu i likwidacji kart roboczych,

b) prawidłowość danych dotyczących czasu pracy, produkcji, stawek płac itp. oraz podpisy osób upoważnionych do wystawiania kart roboczych i kontrolerów dokonujących odbioru roboty,

c) ewidencję kart emitowanych i ich napływu w miarę postępu produkcji,

d) udokumentowanie przestojów, urlopów, zwolnień chorobowych itp.,

e) udokumentowanie prawa do zasiłków rodzinnych;

4) wykorzystanie czasu pracy i jego zgodność z dokumentacją zarobkową, a w tym kontrolę dowodów obecności pracowników, np. list obecności lub kart zegarowych i porównanie ich z. kartami roboczymi bądź zarobkowymi, przy czym należy zbadać, czy praca w godzinach nadliczbowych była ograniczona do przypadków niezbędnej konieczności, czy nie miała charakteru pracy stałej, czy przestrzegano obowiązujących przepisów o czasie pracy;

5) obliczanie wynagrodzeń brutto, netto oraz zasiłków z ubezpieczenia społecznego i dokonywanie wypłat, a w tym:

a) kompletność udokumentowania zarobków,

b) prawidłowość rachunkową wyliczenia zarobku w dokumentach źródłowych,

c) zgodność kart zarobkowych i list płacy brutto z danymi dokumentów źródłowych,

d) prawidłowość stosowanych premii, dodatków itp.,

e) prawidłowość obliczania wynagrodzeń za przepracowane godziny nadliczbowe,

f) prawidłowość i zasadność obliczonych zasiłków z ubezpieczenia społecznego,

g) prawidłowość wyliczenia podatku od wynagrodzeń, innych potrąceń oraz sumy listy płac i zasiłków netto,

h) prawidłowość dokonywania wypłat, a szczególnie wypłat płac nie podjętych,

i) prawidłowość przyznawania i wydawania deputatów,

j) prawidłowość obliczania i wykorzystywania funduszu premiowego dla pracowników umysłowych;

6) bezosobowy fundusz płac, a w tym:

a) zawieranie umów o prace zlecone i ich dopuszczalność w świetle obowiązujących przepisów,

b) zasadność wysokości wynagrodzeń (ilość godzin i stawka), merytoryczny i formalny odbiór wykonanych prac, prawidłowość opodatkowania;

7) prawidłowość ewidencji księgowej oraz sprawozdawczości z zakresu płac i rozliczeń z pracownikami z tego tytułu na podstawie źródłowej bądź wtórnej dokumentacji zarobków, potrąceń wypłat itp.;

8) wykonanie planu zatrudnienia oraz osobowego i bezosobowego funduszu płac, a w tym:

a) ustalenie ewentualnych przekroczeń bezwzględnych i względnych osobowego funduszu płac oraz ich przyczyn,

b) wykonanie funduszu płac w poszczególnych komórkach i w administracji rewidowanej jednostki,

c) bilansowanie sumy korygowanego funduszu płac z wykonaną produkcją oraz sumy płac bezpośrednich z wykonaną produkcją według norm pracochłonności,

d) przestrzeganie limitu bezosobowego funduszu płac;

9) prawidłowość i legalność nagród oraz premii wypłacanych poza planowanym funduszem płac.

Rozdział  6.

Gospodarka materiałowo-towarowa.

§ 71. W toku rewizji gospodarki materiałowo-towarowej należy zbadać:

1) sposób i zasadność dokonywania zamówień, a w tym:

a) prawidłowość doboru źródeł zaopatrzenia,

b) prawidłowość ustalania zamówionych ilości i cen stosowanych przez dostawców,

c) prawidłowość i skuteczność stosowanych metod kontroli zamówień,

d) zgodność oryginałów faktur z kopiami u dostawców (wyrywkowo);

2) organizacje i prawidłowość gospodarki magazynowej, a w tym:

a) warunki składowania (ilość i rozmieszczenie magazynów) i stan zabezpieczenia zapasów,

b) wyposażenie magazynów w urządzenia pomiarowe i stan ich legalizacji,

c) indeks materiałowy (towarowy) - jego założenia oraz sposób ich realizacji w praktyce,

d) istnienie, szczegółowość, prawidłowość i przestrzeganie instrukcji magazynowych określających tryb pracy, osoby upoważnione do wydawania dyspozycji oraz prawa i obowiązki magazynierów,

e) zasady doboru magazynierów ze względu na ich kwalifikacje fachowe i moralne,

f) umowy o odpowiedzialności materialnej,

g) zasady i praktykę współpracy z innymi służbami przedsiębiorstwa;

3) prawidłowość i organizacje odbioru dostaw, a w tym:

a) kompletność dostaw objętych odbiorem,

b) sposób i skuteczność ilościowego i jakościowego odbioru dostaw,

c) kontrolę zgodności dostaw z zamówieniami,

d) prawidłowość zabezpieczenia pretensji w stosunku do dostawcy i przewoźnika,

e) sposób i skuteczność kontroli faktur,

f) reklamacje - rozmiary oraz sposób ich załatwiania i egzekwowania;

4) prawidłowość i organizację rozchodu materiałów i towarów, a w tym:

a) sposób i prawidłowość uzasadnienia ilości żądanych materiałów i towarów oraz ich zgodność z ilościami pobranymi,

b) sposób i prawidłowość wydawania rozchodowanych materiałów i towarów, a zwłaszcza na zewnątrz;

5) prawidłowość stosowania, wystawiania, realizowania i obiegu dokumentów obrotu materiałami, towarami, wyrobami gotowymi i półfabrykatami, a w tym:

a) zgodność dokumentacji z obowiązującymi przepisami,

b) przydatność dokumentacji dla potrzeb przedsiębiorstwa,

c) prawidłowość formalną i merytoryczną dokumentacji: nazewnictwo, symbole, ilości i ceny,

d) przestrzeganie przepisów instrukcji zakładowej przy wystawianiu, realizacji i obiegu dokumentów,

e) ocenę skuteczności systemu wstępnej i wynikowej kontroli prawidłowości obrotu materiałami, towarami, wyrobami gotowymi i półfabrykatami;

6) prawidłowość, kompletność i terminowość ewidencji materiałowo-towarowej (formy ewidencji oraz jej przekroje klasyfikacyjne, powiązanie danych ewidencji materiałowo-towarowej; wzajemne w obrębie poszczególnych jej form, z dokumentacją obrotów zapasami, z danymi innych urządzeń ewidencyjnych, formy, tryb oraz terminy uzgadniania zapisów, zwłaszcza dotyczących przychodów z zakupów i z własnej produkcji oraz rozchodów z zakupów i z własnej produkcji oraz rozchodów na potrzeby produkcyjne i do sprzedaży, formalną prawidłowość ewidencji; prawidłowość danych ilościowych, cen ewidencyjnych oraz wyceny obrotów i zapasów, gromadzenia i rozliczania odchyleń od cen ewidencyjnych, zgodność praktyki z przepisami branżowymi; rozmiar, prawidłowość ujęcia, uzasadnienie występowania w ewidencji towarów w drodze i dostaw nie fakturowanych), prawidłowość i terminowość udokumentowania ewidencji oraz rozliczeń kosztów zakupu;

7) ewidencję przedmiotów nietrwałych w użytkowaniu (zasady, sposób prowadzenia, przydatność dla potrzeb przedsiębiorstwa, powiązanie ewidencji z osobami odpowiedzialnymi za ilość i stan przedmiotów, prawidłowość i kompletność danych ewidencji, zasady i prawidłowość ustalania zużycia, zgodność praktyki z ustaleniami branżowymi);

8) zagadnienia specjalne gospodarki zapasami materiałów i towarów, występujące w określonych działach gospodarczych lub w branżach (przy badaniu tych zagadnień należy odpowiednio uwzględnić tematy omawiane w pkt 1-7, np. opakowania obce, obce depozyty, zapasy w odbiorze, odpadki, materiały wielokrotnego użytku, deputaty);

9) strukturę asortymentową oraz stan ilościowy i jakościowy zapasów (w stosunku do normatywów: zapasy gospodarczo uzasadnione, zapasy zbędne, zapasy niepełnowartościowe; przyczyny ich powstawania).

Rozdział  7.

Koszty działalności.

§ 72. W zakres rewizji kosztów działalności rewidowanej jednostki wchodzą następujące czynności:

1) badanie prawidłowości rozwiązań metodologicznych przyjętych w rachunku kosztów jednostki; ich zgodność z odpowiednimi przepisami ogólnopaństwowymi i branżowymi oraz przystosowanie do potrzeb i warunków jednostki (dobór jednostek kalkulacyjnych, dobór i układ pozycji analitycznych oraz ich treść, ustalanie miejsc powstawania kosztów, branżowe pojecie produkcji towarowej. półfabrykatów, produkcji w toku, produktów ubocznych, odpadów, braków, przestojów itp., metody ich kalkulacji bądź zasady wyceny, branżowe tytuły rozliczeń międzyokresowych itd.);

2) badanie kompletności i prawidłowości ujęcia i udokumentowania poniesionych kosztów oraz zasadności wydatkowania środków jednostki na cele działalności zasadniczej, a w szczególności badanie:

a) zasad i sposobu funkcjonowania wstępnej kontroli wydatkowania środków, jak: badanie dokumentów rozchodowych zużycia materiałów, kart roboczych, zleceń na usługi itp. z punktu widzenia celowości nakładów i ich rozmiarów, które powinny wynikać np. z aktualnie obowiązujących norm zużycia oraz rodzaju i wielkości zadań produkcyjnych,

b) kontroli sygnowania tych dokumentów przez osoby do tego upoważnione,

c) kontroli innych cech dokumentów źródłowych, w tym także znakowania tych dokumentów symbolami planu kont i zgodności symbolów z treścią dokumentów,

d) sposobu rozchodowania materiałów do produkcji, pomiarów ilości faktycznie pobieranych i zgodności tych ilości z akceptowanymi zapotrzebowaniami bądź zgodności danych dokumentów ze źródłową ewidencją produkcyjną, stopnia wyeliminowania rozchodów nie udokumentowanych, przestrzegania zwrotu materiałów pobranych w nadmiarze (np. do rozkroju), udokumentowania zwrotów i odpadów, związku między dokładnością ujęcia rozchodów netto a różnicami inwentaryzacyjnymi materiałów, sposobu rozliczania tych różnic,

e) w drodze merytorycznej rewizji faktur za usługi, rachunków za prace zlecone oraz kart roboczych w celu stwierdzenia, czy prace te bądź usługi faktycznie wykonano oraz czy nastąpił ich ilościowy i jakościowy odbiór przez właściwe komórki przedsiębiorstwa, np. przez głównego mechanika, przez kontrolę techniczną itd.,

f) prawidłowości wyceny dokumentów źródłowych kosztów z punktu widzenia zarówno zastosowanych cen i stawek, jak też - działań arytmetycznych,

g) prawidłowości naliczonej amortyzacji z uwzględnieniem zarówno objęcia nią wszelkich faktycznie eksploatowanych obiektów, jak też właściwości zastosowanych stawek amortyzacyjnych,

h) merytoryczne i formalne prawidłowości dokumentacji źródłowej, dotyczącej pozostałych kosztów, a między innymi: wykorzystania funduszu dyspozycyjnego, delegacji i przejazdów, opłat telekomunikacyjnych, wypłat związanych z racjonalizacją i wynalazczością (w tym: kontrola tytułu, wysokości i sposobu podziału wynagrodzeń połączona z ustaleniem efektów techniczno-ekonomicznych zastosowanych usprawnień),

i) kompletności napływu do komórek ewidencyjnych wszystkich emitowanych dokumentów źródłowych kosztów, prawidłowości sporządzania z dokumentów źródłowych okresowych rozdzielników kosztów;

3) badanie prawidłowości wniesienia kosztów, wynikających z dokumentów źródłowych bądź z rozdzielników, do syntetycznych i analitycznych urządzeń ewidencji kosztów (na konta syntetyczne i analityczne, do rejestrów, arkuszy rozliczeniowych, kart kalkulacyjnych itp.) oraz prawidłowości wewnętrznych rozliczeń kosztów (m.in. przestrzeganie zawartej w dokumentach symboliki, zgodność sum dokumentów i zapisów, zasadność i aktualność przyjętych kluczy podziału kosztów, nie dających się zarachować bezpośrednio, forma urządzeń ewidencyjnych, technika i stan porządkowy zapisów, wyprowadzanie obrotów i sald urządzeń ewidencyjnych, wzajemne powiązania urządzeń analitycznych oraz ich zgodność z księgowością syntetyczną), jak również prawidłowości rozgraniczenia kosztów działalności zasadniczej od nakładów na inwestycje i remonty kapitalne;

4) badanie prawidłowości ilościowego ujęcia obrotu półfabrykatami oraz ich remanentów, ilościowej ewidencji i inwentaryzacji produkcji w toku oraz pomiaru ilości produktów gotowych i kwalifikowania ich do produkcji towarowej okresu sprawozdawczego;

5) badanie kompletności i prawidłowości ilościowego ujęcia braków oraz przestojów produkcyjnych, analiza przyczyn tych zjawisk, badanie prawidłowości rozliczenia strat z nimi związanych;

6) badanie prawidłowości kalkulacji kosztu własnego produktów na podstawie uprzednio zbadanych analitycznych danych księgowości oraz danych ilościowej ewidencji produkcji;

7) badanie prawidłowości rozgraniczenia kosztów w czasie, w szczególności badanie:

a) przestrzegania zasady - jeżeli obowiązujące przepisy nie stanowią inaczej - odnoszenia kosztów do okresów (miesięcy, lat), na które opiewają właściwe dokumenty źródłowe, i odpowiedniego traktowania dokumentów spóźnionych, ujawnionych już po dokonaniu zamknięcia okresowego,

b) prawidłowości stosowania - w uzasadnionych przypadkach - międzyokresowych rozliczeń kosztów, a zwłaszcza dopuszczalności występujących tytułów rozliczeń i faktycznego czasu ich rozliczania, prawidłowości kwot podlegających rozliczeniu oraz rat okresowych, a także zasadności sald,

c) prawidłowości wyceny remanentów produkcji nie zakończonej (przyjęcie za podstawę wyceny prawidłowych stanów ilościowych, zastosowanie właściwej metody wyceny);

8) badanie prawidłowości gospodarki remontowej, transportowej i innej produkcji pomocniczej oraz prawidłowości ujęcia i rozliczania kosztów tej produkcji.

Rozdział  8.

Działalność pozaoperacyjna.

§  73.

1. W toku badania działalności pozaoperacyjnej należy ustalić prawidłowość przyjętych przez rewidowaną jednostkę zasad jej prowadzenia oraz prawidłowość realizacji tych zasad; w szczególności we wszystkich działach badaniem należy objąć następujące zagadnienia:

1) prawidłowość określeń treści działalności poszczególnych działów pozaoperacyjnych w stosunku do normalnej działalności rewidowanej jednostki,

2) celowość prowadzania działalności pozaoperacyjnej,

3) prawidłowość wydzielania lub nie wydzielania poszczególnych działów gospodarki pozaoperacyjnej,

4) rozgraniczenie kosztów działalności pozaoperacyjnej od kosztów działalności zasadniczej,

5) obliczanie i księgowanie płac pracowników zatrudnionych w poszczególnych działach,

6) obliczanie i księgowanie amortyzacji środków trwałych, zużycia materiałów i innych kosztów działalności pozaoperacyjnej,

7) kompletność ujęcia dochodów i zgodność stosowanych cenników za usługi działalności pozaoperacyjnej z obowiązującymi w tym zakresie przepisami.

2. Przy badaniu gospodarki mieszkaniowej kontrolą należy objąć również:

1) wysokość ustalonych świadczeń,

2) prawidłowość prowadzonej ewidencji dotyczącej rozrachunków z lokatorami i terminowość opłat,

3) rozliczanie kosztów opału.

3. Przy badaniu gospodarki rolnej należy również uwzględnić:

1) prawidłowość wyceny zapasów i produkcji w toku,

2) ewidencję ilościową i wartościową inwentarza żywego,

3) prawidłowość stosowanych zasad ustalania wyniku w zakresie gospodarki rolnej.

Rozdział  9.

Sprzedaż.

§ 74. W zakres rewizji sprzedaży wyrobów, usług, materiałów i towarów wchodzi badanie:

1) zamówień i ich wykonania, a w tym:

a) sprawdzenie zamówień złożonych przez przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielcze, osoby prywatne itp.; stwierdzenie podstawowych kryteriów decydujących o kolejności realizowania zamówień,

b) sprawdzenie legalności wykonywanych zamówień - z punktu widzenia uprawnienia odbiorcy do korzystania z dostaw rewidowanej jednostki,

c) ewentualne ustalenie stosunku zamówień nie przyjętych do zamówień zgłoszonych oraz stanu zamówień przyjętych, ale nie wykonanych w terminie i zbadanie podstawowych przyczyn tego stanu;

2) prawidłowości udokumentowania sprzedaży i terminowości fakturowania, a w szczególności:

a) zbadanie zgodności dokumentacji z wytycznymi branżowymi i ocena jej przydatności dla badanej jednostki,

b) sprawdzenie prawidłowości dowodów rozchodowych będących podstawą do ustalenia kosztu wytworzenia bądź ceny nabycia sprzedanych produktów, materiałów i towarów - z punktu widzenia formy dowodów, właściwej wyceny itp.,

c) sprawdzenie kompletności dowodów rozchodowych (tj. objęcia wymienionymi dowodami wszystkich rozchodów dotyczących sprzedaży w okresie sprawozdawczym),

d) sprawdzenie prawidłowości fakturowania z punktu widzenia zastosowania właściwej dokumentacji,

e) sprawdzenie merytorycznej prawidłowości dokumentacji, sprzedaży, a szczególnie w zakresie cen,

f) sprawdzenie pokrycia dowodów rozchodowych fakturami,

g) sprawdzenie pokrycia faktur bądź innych dowodów sprzedażnych dowodami rozchodowymi oraz zgodności pozycji wykazanych w dowodach rozchodowych z odpowiadającymi im fakturami bądź innymi dowodami sprzedaży,

h) sprawdzenie kopii faktur z ich oryginałami u odbiorców (wyrywkowo);

3) prawidłowości obliczeń podatku obrotowego i od operacji nietowarowych, różnic budżetowych, różnic wyrównawczych cen i dotacji przedmiotowych, a w tym:

a) sprawdzenie podstaw prawnych decydujących o obowiązku opodatkowania sprzedaży i o zakresie tego opodatkowania,

b) sprawdzenie podstaw prawnych decydujących o stosowaniu w badanym przedsiębiorstwie systemu różnic budżetowych, różnic wyrównawczych cen, dotacji przedmiotowych oraz przesądzających zakres i formę tego rodzaju rozliczeń,

c) sprawdzenie prawidłowości obliczeń pod względem merytorycznym,

d) sprawdzenie obliczeń pod względem rachunkowym;

4) prawidłowości ewidencji na kontach sprzedaży, a w szczególności:

a) zbadanie zgodności ewidencji z branżowym planem kont i ocena jej przydatności dla badanego przedsiębiorstwa,

b) sprawdzenie zgodności analitycznej ewidencji sprzedaży z pozycjami przewidzianymi w sprawozdawczości,

c) sprawdzenie zgodności ewidencji analitycznej z syntetyczną,

d) sprawdzenie zapisów na kredycie kont sprzedaży z punktu widzenia udokumentowania ich fakturami bądź innymi dowodami sprzedaży oraz kompletności zapisów,

e) sprawdzenie zapisów debetowych na kontach sprzedaży z punktu widzenia udokumentowania ich dowodami rozchodowymi,

f) sprawdzenie, czy w razie stosowania cen ewidencyjnych, np. planowanego kosztu wytworzenia wyrobów, cen sprzedażnych towarów - rozliczono i odniesiono na właściwe konta sprzedaży odchylenia od cen ewidencyjnych sprzedanych artykułów oraz według jakiej zasady dokonano rozliczenia odchyleń z ewentualnym sprawdzeniem uzasadnienia wymienionej zasady,

g) sprawdzenie, czy na kontach sprzedaży nie zaksięgowano pozycji, które zgodnie z obowiązującymi przepisami nie zwiększają dokonanej sprzedaży mimo uwidaczniania ich w fakturach sprzedaży, np. wyłożonych przez dostawcę za odbiorcę kosztów, bądź pozycji, które zgodnie z obowiązującymi przepisami nie zmniejszają sprzedaży mimo ujmowania ich w fakturach, np. poniesionych przez odbiorcę za dostawcę wydatków, prowizji sprzedażnych itp.,

h) sprawdzenie, czy ewentualne korekty sprzedaży zaewidencjonowane na kontach sprzedaży są udokumentowane odpowiednimi dowodami stwierdzającymi uznanie reklamacji odbiorcy,

i) sprawdzenie, czy dokonano odpowiedniej korekty ewentualnych, związanych z korektami sprzedaży - rozliczeń z tytułu podatków, różnic cen, dotacji przedmiotowych itp.,

j) sprawdzenie, czy przyjęte do magazynu zwroty maja pokrycie w dokumentacji magazynowej,

k) sprawdzenie prawidłowości odniesienia sprzedaży poszczególnych artykułów na właściwe konta syntetyczne i analityczne sprzedaży;

5) prawidłowości i zasadności kosztów sprzedaży;

6) rozmiarów i przyczyn reklamacji odbiorców, a w tym:

a) ustalenie rozmiarów reklamacji zgłoszonych przez odbiorców i uznanych przez badane przedsiębiorstwo,

b) wyjaśnienie podstawowych przyczyn reklamacji,

c) zbadanie sposobu załatwiania reklamacji;

7) wykonania planu sprzedaży, a szczególnie:

a) ustalanie procentu wykonania planu sprzedaży,

b) zbadanie przesunięć asortymentowych w stosunku do planu,

c) zbadanie rentowności artykułów, w zakresie których miały miejsce przesunięcia,

d) ustalenie stosunku sprzedaży artykułów, na które istnieją ceny cennikowe, do sprzedaży artykułów nie objętych cenami cennikowymi,

e) zbadanie obliczenia zrealizowanej marży oraz zasad jej podziału (w razie sprzedaży tranzytowej i bezpośredniej),

f) ustalenie przyczyn wpływających na różnice między planem a wykonaniem i wyciągnięcie wniosków co do wpływu wymienionych różnic na różnice planowanej i rzeczywistej rentowności sprzedaży;

8) w razie występowania sprzedaży materiałów oraz świadczenia usług na rzecz własnych pracowników, osób prywatnych itp. - uzasadnienia tego rodzaju operacji.

Rozdział  10.

Fundusze i wyniki działalności.

§  75.

1. W zakresie funduszu statutowego należy objąć rewizją prawidłowość i legalność wszystkich zwiększeń i zmniejszeń tego funduszu, jakie miały miejsce w badanym okresie.

2. W zakresie zwiększeń funduszu statutowego należy zbadać w szczególności:

1) terminowość przyjmowania do eksploatacji i wycenę zakończonych inwestycji i remontów kapitalnych,

2) terminowość przyjmowania i wycenę wartości początkowej i umorzeń środków trwałych nieodpłatnie otrzymanych oraz zgodność zapisów w tym zakresie z danymi jednostek przekazujących,

3) terminowość i prawidłowość wyceny wartości początkowej i dotychczasowego zużycia przedmiotów nietrwałych przekwalifikowanych na środki trwałe lub środków trwałych przekwalifikowanych na przedmioty nietrwałe,

4) terminowość wprowadzenia do ksiąg i prawidłowość ustalenia różnic z tytułu przeszacowania wartości początkowej i umorzeń środków trwałych,

5) terminowość i prawidłowość ewidencjonowania otrzymanych lub zarachowanych dotacji na sfinansowanie wyposażenia w środki obrotowe,

6) terminowość i prawidłowość przeznaczenia funduszów specjalnych na finansowanie działalności eksploatacyjnej (powiększenie funduszu statutowego), przeszacowania środków obrotowych oraz innych zmian funduszu statutowego.

3. W zakresie zmniejszeń funduszu statutowego należy między innymi zbadać:

1) terminowość i prawidłowość ewidencji umorzenia środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych,

2) terminowość i prawidłowość wyceny wartości początkowej i umorzeń oraz zasadność nieodpłatnego przekazania środków trwałych,

3) terminowość i prawidłowość wyceny wartości początkowej i dotychczasowego zużycia przedmiotów nietrwałych przekwalifikowanych na środki trwałe lub środków trwałych przekwalifikowanych na przedmioty nietrwałe,

4) terminowość wprowadzenia do ksiąg i prawidłowość ustalenia różnic z tytułu przeszacowania wartości początkowej i umorzeń środków trwałych,

5) terminowość i prawidłowość stawiania w stan likwidacji środków trwałych oraz ewidencjonowania wywołanych tym zmian funduszu statutowego,

6) terminowość i prawidłowość przeznaczenia funduszu statutowego na fundusze specjalne oraz pokrywania nim strat i odpisów na fundusze specjalne za lata minione,

7) terminowość i prawidłowość przeszacowań środków obrotowych oraz innych zmian funduszu statutowego.

4. Rewizję funduszu statutowego należy przeprowadzać w zasadzie po uprzednim dokonaniu rewizji środków trwałych, umorzeń, funduszów specjalnych itp., tak aby można było odpowiednio wykorzystać ustalenia rewizji tych odcinków ewidencji, które znajdują swe odbicie w funduszu statutowym.

5. Badanie środków i funduszów wydzielonych w samodzielnie bilansujących zakładach przeprowadza się zgodnie z wytycznymi podanymi wyżej w ust. 1-4.

§  76.

1. W zakresie funduszu zakładowego objąć należy rewizją prawidłowość i legalność tworzenia i wydatków z funduszu zakładowego, w szczególności:

1) prawidłowość i legalność (zatwierdzenie) stosowanych podstaw obliczeń funduszu zakładowego,

2) prawidłowość i legalność dokonywania odpisów zaliczkowych oraz odpisu rocznego, w tym także prawidłowość i legalność korekt doprowadzających rzeczywisty wynik, do porównywalności z wynikiem przyjętym za podstawę obliczeń funduszu zakładowego,

3) prawidłowość i terminowość gromadzenia środków funduszu zakładowego na specjalnym rachunku bankowym,

4) prawidłowość i legalność dokonywania wydatków z funduszu zakładowego, a zwłaszcza zachowania ustawowych limitów wydatków na:

- budownictwo mieszkaniowe,

- nagrody i świadczenia,

- inwestycje socjalne,

5) czy dokonuje się potrącenia nadpłat z funduszu zakładowego z odpisów za lata następne,

6) w razie braku podstaw do utworzenia w danym roku sprawozdawczym funduszu zakładowego należy zbadać, czy nie występuje tendencja do świadomego zawyżania kosztów i pogorszenia wyników, w celu stworzenia rezerw na rok przyszły.

2. Rewizję funduszu za osiągnięcia ekonomiczne należy przeprowadzać według zasad określonych w ust. 1.

§ 77. W zakresie funduszu rozwoju objąć należy rewizją legalność i prawidłowość tworzenia i wykorzystywania funduszu rozwoju, a w szczególności:

1) legalność i prawidłowość podstaw obliczenia funduszu rozwoju,

2) prawidłowość i zasadność dokonywania odpisów zaliczkowych oraz odpisu rocznego, w tym także legalność i prawidłowość korekt (podstawy obliczania wysokości odpisów na fundusz rozwoju),

3) prawidłowość i terminowość gromadzenia środków funduszu rozwoju na specjalnym rachunku bankowym (o ile obowiązujące przepisy przewidują gromadzenie środków funduszu rozwoju na specjalnym rachunku bankowym),

4) prawidłowość wykorzystania funduszu rozwoju:

- na finansowanie działalności eksploatacyjnej,

- na finansowanie działalności inwestycyjnej,

- na pokrycie nie sfinansowanej z innych źródeł straty z lat poprzednich.

§ 78. W zakresie innych funduszów specjalnych należy objąć rewizją legalność i prawidłowość tworzenia i wykorzystywania poszczególnych innych funduszów specjalnych, a w szczególności:

1) legalność i prawidłowość podstawy przyjętej do obliczania wysokości funduszu specjalnego,

2) prawidłowość i zasadność dokonywania odpisów zaliczkowych oraz odpisu rocznego, w tym także prawidłowość ewentualnych korekt podstawy obliczania wysokości odpisów na dany fundusz specjalny,

3) prawidłowość i terminowość gromadzenia środków danego funduszu specjalnego na specjalnym rachunku bankowym, o ile przewidują to odpowiednie przepisy,

4) prawidłowość i legalność wykorzystania danego funduszu specjalnego,

5) prawidłowość ewidencji i obliczania oraz zarachowywania zużycia składników majątku nabytych ze środków danego funduszu specjalnego.

§ 79. W zakresie rozliczeń z budżetem z tytułu wyniku działalności (i ewentualnie z tytułu środków obrotowych) należy objąć rewizją prawidłowość i zasadność rozliczeń z budżetem z tytułu wpłat z zysku, pokrywania strat (dotacje przedmiotowe) i ewentualnie z tytułu środków obrotowych, a w szczególności:

1) prawidłowość zarachowywania wypłat na rzecz budżetu i dotacji z budżetu w ciągu okresu sprawozdawczego i na koniec roku,

2) terminowość przekazywania wypłat na rzecz budżetu i prawidłowość ewentualnego zarachowywania odsetek z tytułu opóźnień w dokonywaniu rozliczeń z budżetem,

3) prawidłowość weryfikacji rocznego wyniku bilansowego oraz prawidłowość ustalenia i przeprowadzenia rozliczeń z tytułu zysków niezależnych i nieprawidłowych.

Ustalone zasady rewizji rozliczeń z budżetem stosuje się także w przypadku, gdy są one dokonywane za pośrednictwem jednostki nadrzędnej nad rewidowaną jednostką.

§  80.

1. W zakres badania wyników działalności rewidowanej jednostki wchodzi badanie:

1) prawidłowości wyniku operacyjnego, tj. wyniku działalności podstawowej (wyniku ze sprzedaży),

2) prawidłowości wyniku działalności pozaoperacyjnej,

3) prawidłowości strat i zysków nadzwyczajnych,

4) prawidłowości kosztów likwidacji środków trwałych i dochodów uzyskanych w wyniku likwidacji środków trwałych,

5) prawidłowości strat i zysków inwestycyjnych,

6) prawidłowości i legalności księgowań dokonywanych na koncie "Straty i zyski".

2. Badanie strat i zysków nadzwyczajnych powinno objąć w szczególności:

1) dokumentację z zakresu strat spowodowanych działaniem siły wyższej i sposobu ich księgowania,

2) dokumentację z zakresu odszkodowań uzyskanych i należnych z tytułu ubezpieczeń przed szkodami losowymi i sposobu ich księgowania,

3) zasady odpisywania należności przedawnionych, prekludowanych i nieściągalnych oraz zgodności powziętych decyzji z obowiązującymi w tym zakresie przepisami,

4) uzyskane efekty ze zgłaszanych przez przedsiębiorstwo pozwów do sądu i wniosków do arbitrażu oraz koszty postępowania sądowego i arbitrażowego,

5) ewidencję kosztów i dochodów lat ubiegłych,

6) ewidencję strat nadzwyczajnych, powstałych w wyniku spisania:

- kosztów przygotowania nowej produkcji,

- kosztów anulowanych zleceń,

- kosztów produkcji zaniechanej,

- kosztów przestojów,

- kosztów inwestycji pozaplanowych.

3. Badanie kosztów i dochodów powstałych w wyniku likwidacji środków trwałych powinno objąć w szczególności:

1) prawidłowość kosztów traktowanych jako koszty likwidacji,

2) prawidłowość dochodów traktowanych jako dochody z likwidacji,

3) kontrolę okresu naliczania amortyzacji od środków trwałych przed ich postawieniem w stan likwidacji.

4. Rewizję wyników działalności należy przeprowadzać w zasadzie po uprzednim zbadaniu sprzedaży, działalności pozaoperacyjnej itp., tak aby można było odpowiednio wykorzystać ustalenia rewizji tych zagadnień, które wpływają na wynik działalności rewidowanej jednostki.

Rozdział  11.

Inwestycje i remonty kapitalne.

§ 81. Przy rewizji działalności jednostki rewidowanej w zakresie inwestycji należy zbadać:

1) prawidłowość zatwierdzania w przepisanym trybie planów rzeczowo-finansowych inwestycji oraz dokumentacji projektowo-kosztorysowej,

2) prawidłowość stosowanych w planowaniu i wykonaniu kryteriów obowiązujących dla inwestycji (czy inwestycje nie obejmują składników, które zgodnie z obowiązującymi przepisami nie są zaliczane do inwestycji, np. remontów kapitalnych lub bieżących, środków obrotowych nie stanowiących pierwszego wyposażenia),

3) prawidłowość stosowanych w planowaniu i wykonaniu kryteriów klasyfikacyjnych, obowiązujących dla poszczególnych rodzajów inwestycji, oraz ich finansowania z właściwych źródeł,

4) prawidłowość przygotowania inwestycji do realizacji (czy istnieje wymagana do prowadzenia inwestycji dokumentacja oraz czy zapewniono odpowiednie środki na realizację inwestycji),

5) prawidłowość dokonywania odpisów na fundusze inwestycyjne oraz prawidłowość i terminowość dokonywania przelewów na inwestycje,

6) zgodność realizowanych inwestycji z planem (czy nie występują inwestycje pozaplanowe),

7) przebieg rzeczowej realizacji inwestycji i jej współmierność do wysokości poniesionych nakładów na inwestycje,

8) nakłady na inwestycje (kompletność, prawidłowość dokumentacji, legalność i celowość),

9) prawidłowość i legalność dostaw, robót i usług) świadczonych przez jednostki gospodarki nie uspołecznionej,

10) prawidłowość funkcjonowania nadzoru inwestycyjnego i fakturowania inwestycji (prawidłowość dokonywanych odbiorów robót, dostaw i usług pod względem ilościowym, jakościowym i wartościowym, prawidłowość faktur za roboty, dostawy i usługi, np. prawidłowość rzeczowego zakresu faktur, stosowanych cen, dopłat ewentualnie potrąceń itp.),

11) rozliczenia z tytułu inwestycji (prawidłowość zobowiązań i należności w zakresie inwestycji, rozliczanie zobowiązań i należności przedawnionych, prekludowanych itp., prawidłowość dokonanych wypłat środków inwestycyjnych itp.),

12) prawidłowość obrotu i gospodarki materiałami inwestycyjnymi oraz maszynami i urządzeniami inwestycyjnymi (przychód, rozchód, stan, rozliczenie materiałów pobranych do zużycia oraz maszyn i urządzeń pobranych do montażu, zbędne zapasy materiałów oraz maszyn i urządzeń itp.),

13) prawidłowość rozliczeń z własną działalnością eksploatacyjną za wykonane we własnym zakresie na rzecz inwestycji dostawy, roboty i usługi (prawidłowość dokumentacji odbiorów, ustalenia wartości sprzedażnej, refundacji zużytych na inwestycje środków obrotowych itp.),

14) terminowość oddawania do użytku ukończonych obiektów (wpływ ewentualnego przekroczenia terminów wprowadzenia tych obiektów do eksploatacji na gospodarkę przedsiębiorstwa),

15) prawidłowość ustalania stopnia wykonania planu inwestycyjnego wykazywanego w sprawozdawczości,

16) prawidłowość i dostosowanie do potrzeb przedsiębiorstwa ewidencji nakładów inwestycyjnych - syntetycznej i analitycznej (dokumentacja zapasów, podział nakładów na dotyczące inwestycji rozpoczętych i zakończonych, szczegółowość ewidencji analitycznej),

17) prawidłowość wyceny, terminowość i kompletność wprowadzenia do ksiąg składników majątkowych uzyskanych w wyniku zakończonych inwestycji, a w odniesieniu do środków trwałych i pozostałych wartości - terminowość rozpoczęcia ich amortyzacji,

18) straty i zyski inwestycyjne (rodzaje, przyczyny powstania, kompletność - ze szczególnym uwzględnieniem inwestycji ostatecznie wstrzymanych - oraz prawidłowość ich rozliczenia).

§ 82. Rewizje kapitalnych remontów przeprowadza się według zasad analogicznych, jak rewizję inwestycji.

Rozdział  12.

Organizacja rachunkowości i sprawozdawczość finansowa.

§ 83. Rewizja organizacji rachunkowości ma na celu ustalenie stanu organizacji księgowości i stopnia przydatności stosowanych przez komórkę księgowości metod pracy i rozwiązań organizacyjnych do wykonania zadań i obowiązków nałożonych na tę komórkę oraz stopnia wywiązywania się głównego księgowego z nałożonych na niego obowiązków. W szczególności należy zbadać:

1) zgodność prowadzonych kont syntetycznych i analitycznych z zatwierdzonym branżowym planem kont oraz praktyczność i przydatność stosowanej techniki księgowości i rodzajów urządzeń księgowych,

2) stan zapisów księgowych w okresie rewizji,

3) prawidłowość i terminowość opracowywania, przekazywania i przechowywania dokumentów i dowodów księgowych,

4) organizację obiegu dokumentów księgowych oraz dokumentów sporządzanych przez wszystkie komórki organizacyjne, niezbędnych dla rachunkowości rewidowanej jednostki, ze szczególnym uwzględnieniem zasad kasowania dowodów (kopii dowodów) nie podlegających księgowaniu,

5) zgodność obrotów (i sald) księgowości analitycznej z obrotami (saldami) księgowości syntetycznej oraz prawidłowość sporządzania bilansów obrotów i sald,

6) wywiązywanie się głównego księgowego z obowiązków określonych przepisami, a w szczególności w zakresie wykonywania kontroli wewnętrznej, kierowania rachunkowością oraz kontrolowania wszystkich komórek organizacyjnych rewidowanej jednostki w zakresie terminowości, prawidłowości i rzetelności sporządzania i obiegu dokumentów niezbędnych dla rachunkowości tej jednostki,

7) kwalifikacje zawodowe pracowników komórki księgowości i instruktaż prowadzony w tym zakresie,

8) wyposażenie komórki księgowości w maszyny do księgowania i liczenia,

9) czy w razie zmiany na stanowisku głównego księgowego powołano głównego księgowego zgodnie z obowiązującymi przepisami i czy przejęcie spraw od poprzednika nastąpiło protokolarnie.

§ 84. W zakresie sprawozdawczości finansowej należy zbadać:

1) organizację prac nad sprawozdawczością finansową oraz terminowość i prawidłowość sporządzania sprawozdań finansowych,

2) czy sprawozdawczość wewnątrzresortowa i dodatkowa sporządzana przez jednostkę rewidowaną została zatwierdzona przez Główny Urząd Statystyczny,

3) czy dane wykazane w sprawozdaniach są uzasadnione zapisami księgowymi i bilansami obrotów i sald,

4) prawidłowość wyceny poszczególnych pozycji sprawozdań finansowych oraz ich zgodność ze spisami z natury,

5) przestrzeganie przepisów instrukcji Głównego Urzędu Statystycznego w zakresie sprawozdawczości finansowej, a w szczególności:

a) czy sprawozdawczość jest sporządzona na właściwych formularzach przewidzianych w instrukcjach Głównego Urzędu Statystycznego,

b) czy sprawozdawczość jest kompletna, to jest czy zawiera wszystkie elementy przewidziane instrukcją Głównego Urzędu Statystycznego,

c) staranność i dokładność wypełniania sprawozdań,

d) prawidłowość powiązania poszczególnych części sprawozdań,

e) czy sprawozdawczość jest sprawdzana przed wysłaniem,

f) czy sprawozdawczość jest przesyłana w sposób kompletny do wszystkich odbiorców równocześnie,

g) czy w razie stwierdzenia błędów jednostka sprawozdawcza przesyła odpowiednie sprostowania do odbiorców sprawozdań,

h) czy składanie i przyjmowanie sprawozdań odbywa się w sposób przewidziany instrukcją Głównego Urzędu Statystycznego.

Rozdział  13.

Kontrola działalności rewidentów i superrewizja.

§  85.

1. Kontrola działalności rewidentów ma na celu zbadanie:

1) ilości i zakresu przeprowadzanych rewizji oraz czasu ich trwania,

2) sposobu wykorzystania czasu pracy rewidentów, a zwłaszcza czasu pracy nie związanego bezpośrednio z rewizją,

3) jakości przeprowadzanych rewizji i kwalifikacji rewidentów,

4) wykorzystania wyników rewizji,

5) kontroli wykonania zarządzeń porewizyjnych,

6) sprawozdawczości z wykonania planów rewizji.

2. Przeprowadzenie superrewizji zarządza się w przypadkach uzasadnionych istotną potrzebą lub w celu skontrolowania działalności rewidentów jednostek organizacyjnych niższego szczebla. W zakres superrewizji wchodzi badanie zagadnień określonych przez organ zarządzający superrewizję.