Dział 3 - Roboty górnicze - Bezpieczeństwo i higiena pracy, prowadzenie ruchu oraz specjalistyczne zabezpieczenie przeciwpożarowe w podziemnych zakładach górniczych.

Dziennik Ustaw

Dz.U.1995.67.342

Akt utracił moc

Wersja od: 15 marca 2001 r.

Dział  III

Roboty górnicze

Rozdział  1

Postanowienia ogólne

§  39.

1. Roboty górnicze należy prowadzić na podstawie dokumentacji przedstawiającej szczegółowo sytuację geologiczną i górniczą.

2. Złoże kopaliny powinno być przygotowane i wybierane planowo, w sposób uwzględniający wpływ prowadzonych robót górniczych na inne roboty oraz na powierzchnię.

§  40.

1. Dla każdego jeszcze nie eksploatowanego złoża (pokładu) lub jego części przed rozpoczęciem robót górniczych powinien być opracowany projekt techniczny eksploatacji, który zatwierdza kierownik ruchu zakładu górniczego.

2. Projekt techniczny powinien zawierać w szczególności:

1) charakterystykę złoża (pokładu), wraz z niezbędnymi mapami i przekrojami,

2) sposoby udostępniania i przygotowania złoża (pokładu) do wybierania,

3) projektowany podział złoża na warstwy i systemy wybierania złoża, wraz z określeniem sposobów obudowy wyrobisk i likwidacji przestrzeni wybranej,

4) dane dotyczące wyposażenia wyrobisk w maszyny i urządzenia,

5) sposób przewietrzania,

6) sposoby zabezpieczenia przed występującymi zagrożeniami, dostosowane do rodzajów i stopnia nasilenia zagrożeń,

7) schematy odstawy urobku i transportu materiałów oraz stosowane urządzenia transportowe,

8) sposób odwadniania,

9) rodzaj i zapotrzebowanie na energię, urządzenia do zasilania i sterowania maszyn i innych urządzeń oraz układ rurociągów wodnych, przeciwpożarowych, sprężonego powietrza i innych,

10) określenie sposobu doprowadzania energii, w szczególności elektrycznej, wraz z rozplanowaniem sieci i podstawowych urządzeń elektrycznych,

11) przewidywany zakres automatyzacji,

12) systemy łączności oraz sygnalizacji alarmowych.

§  41.

1. 3  Dla:

1) wyrobisk przed rozpoczęciem ich drążenia i eksploatacji,

2) zbrojenia i likwidacji tych wyrobisk,

3) robót wiertniczych

powinny być opracowane projekty techniczne wraz z technologią wykonywania robót, zatwierdzone przez kierownika ruchu zakładu górniczego, który podejmuje także decyzję o potrzebie opracowania projektu technicznego albo technologii wykonywania robót dla przebudów wyrobisk i innych robót górniczych.

2. Projekt techniczny powinien zawierać w szczególności:

1) mapę wyrobisk górniczych z naniesieniem przewidywanych robót górniczych i planowanych strat w zasobach,

2) niezbędne przekroje i dane mierniczo-geologiczne,

3) charakterystykę zagrożeń naturalnych, spodziewanych zaburzeń geologicznych oraz wynikających z dotychczas prowadzonych robót górniczych,

4) sposoby zabezpieczenia przed zagrożeniami,

5) rodzaj urządzeń stosowanych w wyrobisku,

§ 42. W razie zbliżania się wyrobiska do metanowej partii złoża (pokładu) lub do miejsca, w którym spodziewane jest nagromadzenie gazów wybuchowych lub szkodliwych dla zdrowia, jak również do nieczynnych wyrobisk, postęp przodka należy wyprzedzać odpowiednimi przedwiertami oraz zastosować inne odpowiednie środki dla zapewnienia bezpieczeństwa.

§  43.

1. Każde wyrobisko powinno być przydzielone odpowiedniemu oddziałowi ruchu dla kontroli oraz utrzymania w stanie bezpiecznym i funkcjonalnym.

2. Kierownik ruchu zakładu górniczego określi sposób okresowego odbioru robót górniczych przez służbę mierniczo-geologiczną.

§ 44. Osoby średniego dozoru ruchu prowadzące roboty górnicze na danej zmianie powinny:

1) posiadać w czasie pracy mapę wyrobisk, o której mowa w § 35 ust. 1, i uzupełniać ją na bieżąco danymi o sytuacji prowadzonych wyrobisk, z oznaczeniem napotkanych zagrożeń,

2) zgłaszać niezwłocznie służbie mierniczo-geologicznej zmiany warunków geologicznych, wodnych i gazowych napotkane w czasie prowadzenia robót górniczych,

3) informować służbę mierniczo-geologiczną o zamierzonej likwidacji wyrobiska lub powstałym braku dostępu do wyrobiska.

§ 45. Osoba wykonująca roboty górnicze (górnik przodowy lub strzałowy, operator maszyn górniczych) jest obowiązana:

1) przed rozpoczęciem pracy na danej zmianie, po każdej dłuższej przerwie w pracy, po każdym wstrząsie oraz po robotach strzałowych zbadać strop i ociosy wyrobiska, oberwać z miejsca bezpiecznego bryły górotworu stwarzające zagrożenie, a te, które nie mogą być oberwane, odpowiednio zabezpieczyć obudową,

2) obserwować zachowanie stropu, spągu i ociosów wyrobiska,

3) w razie powstania zawału w wyrobisku, podjąć działania mające na celu usunięcie jego skutków lub wyłączenie wyrobiska z ruchu.

§  46.

1. Przez zawał w wyrobisku należy rozumieć niezamierzone, grawitacyjne przemieszczenie się do wyrobiska mas skalnych lub kopaliny ze stropu, albo ociosu w stopniu powodującym niemożność przywrócenia pierwotnej funkcji wyrobiska w okresie nie krótszym niż 8 godzin.

2. Przez zawał należy rozumieć również przemieszczenie się mas skalnych do wyrobiska spowodowane tąpnięciem, jeżeli powoduje ono skutki jak w ust. 1.

Rozdział  2

Roboty wiertnicze

1.

Postanowienia wstępne

§  47.

1. Podczas wykonywania otworu wiertniczego należy dokumentować wynik wiercenia oraz na bieżąco rejestrować objawy wypływów gazu lub wody.

2. Wykonywanie otworów wiertniczych powinno odbywać się pod nadzorem geologa górniczego oraz osób dozoru ruchu wyznaczonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

3. W czasie wiercenia wiertacz obowiązany jest prowadzić obserwacje:

1) przepływu płuczki przez otwór,

2) zwiercin wynoszonych przez płuczkę,

3) wypływu gazu lub wody z otworu.

§  48.

1. Dla otworów wiertniczych, które stanowią lub mogą stanowić zagrożenie, należy wyznaczyć filary bezpieczeństwa o promieniu co najmniej 20 m.

2. Filar bezpieczeństwa wyznacza kierownik ruchu zakładu górniczego.

§  49.

1. Przy wykonywaniu otworów wiertniczych z wyrobisk górniczych, w razie spodziewanego wypływu gazu lub wody pod ciśnieniem, należy stosować niezbędne zabezpieczenia przed ich wypływem do wyrobisk.

2. W razie stwierdzenia silnego wypływu gazów, wody, wyrzucenia płuczki lub zaniku płuczki należy wstrzymać wiercenie, otwór zamknąć oraz zawiadomić osobę dozoru ruchu.

3. 4  Instalacja elektryczna dla napędu urządzeń wiertniczych oraz oświetlenia wyrobiska przy wierceniu otworów badawczych, metanowych, długich strzałowych oraz otworów dla rozpoznania warunków wodnych z wyrobisk powinna być budowy przeciwwybuchowej.

4.   ⁵  Przepisy ust. 3 nie dotyczą otworów strzałowych wierconych przy użyciu wiertnic samojezdnych w obrębie eksploatowanego pola w zakładach górniczych niemetanowych, eksploatujących kopaliny niepalne.

§ 50.  Otwory wiertnicze należy likwidować zgodnie z projektem technicznym, o którym mowa w § 41.

2.

Otwory badawcze dla głębienia szybów

§  51.

1. W celu rozeznania warunków hydrogeologicznych, geotechnicznych i gazowych na potrzeby głębienia szybu powinien być odwiercony otwór badawczy na całą projektowaną głębokość szybu. W razie trudnych warunków geologicznych, należy odwiercać większą liczbę otworów badawczych dla dokładniejszego rozeznania górotworu.

2. Szyb może być głębiony bez otworu badawczego, jeżeli warunki hydrogeologiczne, geotechniczne i gazowe są dokładnie rozpoznane na podstawie otworów wiertniczych lub wyrobisk istniejących w bezpośrednim sąsiedztwie projektowanego szybu.

3. Przy wierceniu otworu badawczego należy określać:

1) głębokość zalegania złoża (strop i spąg) oraz rodzaj przewiercanych warstw skalnych górotworu,

2) wykształcenie litologiczne przewiercanych warstw,

3) właściwości geotechniczne skał,

4) ilość i głębokość występujących horyzontów wodnych oraz ciśnienie hydrostatyczne i wielkość dopływu wody,

5) występowanie horyzontów gazowych oraz ciśnienie i wielkość dopływu gazu,

6) zachowanie się otworu w czasie wiercenia,

7) dopływy wody lub gazu.

§ 52. W czasie wiercenia, oprócz normalnych prób wiertniczych, należy pobierać próby skał o strukturze nienaruszonej, celem określenia kąta tarcia wewnętrznego, kohezji, ciężaru objętościowego, porowatości, wilgotności naturalnej i granicy płynności oraz plastyczności.

§ 53. Każdy nawiercony horyzont wodny powinien być zbadany dla określenia: głębokości występowania, grubości warstwy wodonośnej, poziomu hydrostatycznego, wielkości dopływu i ciśnienia wody, temperatury wody, zachowania się ścian otworu, chemizmu i aktywności wody w stosunku do cementu.

§ 54. Każdy nawiercony horyzont gazowy powinien być zbadany dla określenia: głębokości, strefy występowania, ciśnienia, dopływu i składu chemicznego gazów.

§ 55. Po zakończeniu badań horyzontu wodnego lub gazowego należy go szczelnie odizolować od otworu rurami wiertniczymi, iłowaniem, cementacją, chemicznie lub w inny sposób.

§  56.

1. Otwór badawczy należy zlikwidować, jeżeli nie jest wykorzystany dla celów zamrożenia górotworu lub innych celów.

2. Likwidację otworów badawczych należy przeprowadzać w taki sposób, aby nie naruszyć naturalnych stosunków wodnych, nie spowodować powstania zagrożeń gazowych oraz aby nie zachodziło niebezpieczeństwo wdarcia się wody.

3.

Otwory mrożeniowe

§ 57. Rodzaj i własności fizyczne płuczki oraz inne parametry wiercenia należy tak dostosować do rodzaju przewiercanych skał, aby nie powstały pustki.

§  58.

1. W czasie wiercenia otworów mrożeniowych należy sprawdzać kierunek otworu i wielkość odchylenia.

2. Pomiary pionowości należy wykonywać w odstępach nie większych niż 10 m, a wyniki nanosić na tarcze mrożeniowe w przedziałach głębokościowych co 50 m.

§  59.

1. Kręgi otworów mrożeniowych powinny zamykać się na każdej tarczy wyznaczonych przedziałów głębokościowych.

2. W wypadku niezamykania się kręgu otworów mrożeniowych należy odwiercać otwory dodatkowe.

§ 60. Proces zamrażania górotworu powinien być kontrolowany przynajmniej jednym otworem kontrolnym zewnętrznym.

§ 61. W razie zamrażania górotworu w wyrobisku poziomym, otwory mrożeniowe należy wiercić poprzez rury prowadnicze, zawory lub tamy.

4.

Otwory wielkośrednicowe

§  62.

1. Otwór wielkośrednicowy o średnicy większej niż 500 mm powinien posiadać obudowę dostosowaną do warunków geologiczno-górniczych i jego przeznaczenia.

2. Obudowa otworu wiertniczego powinna wykazywać współczynnik bezpieczeństwa nie mniejszy niż 2, w stosunku do przewidywanego ciśnienia zgniatającego.

3. Przestrzeń między obudową otworu a górotworem powinna być wypełniona, a w wypadkach koniecznych - uszczelniona.

4. W uzasadnionych wypadkach kierownik ruchu zakładu górniczego może zezwolić na pozostawienie otworu bez obudowy.

§ 63. Wlot i wylot otworu wielkośrednicowego powinien być odpowiednio zabezpieczony.

5.

Otwory z wyrobisk górniczych

§ 64. Przy prowadzeniu wyrobisk w nie zbadanych częściach złoża należy wykonywać otwory badawcze:

1) przy zbliżaniu się do stref zagrożeń wodnych - w odległości nie mniejszej niż 25 m,

2) w warstwach karbońskich - w odległości mniejszej niż 50 m od nadkładu, w odstępach nie większych niż 50 m, przy czym długość otworów powinna być równa co najmniej 8-krotnej wysokości wyrobiska, lecz nie mniejsza niż 25 m.

§ 65. Z wykonanego otworu badawczego należy sporządzić profil geologiczny.

§  66.

1. Otwory badawcze, o których mowa w § 64, należy wykonywać przez rurę obsadową, wyposażoną w urządzenie zamykające i króciec z manometrem.

2. Szczelność rury obsadowej, wraz z urządzeniem zamykającym, oraz szczelność jej obsadzenia należy badać pod ciśnieniem o 50% wyższym od ciśnienia hydrostatycznego, przewidzianego dla danego otworu.

§ 67. 6  (skreślony).

§ 68.  Pozostawione w wyrobiskach otwory badawcze powinny być zabezpieczone przed wdarciem się wody lub gazów do wyrobisk.

6.

Otwory metanowe

§  69.

1. Dla ujęcia i odprowadzenia metanu z górotworu powinny być wykonywane otwory metanowe.

2. Otworem metanowym jest również otwór wykonany w innym celu, z którego metan odprowadzany jest do rurociągów metanowych.

§  70.

1. Otwór metanowy wiercony w nie rozpoznanym górotworze, dłuższy niż 10 m, powinien być wykonywany przez rurę obsadową, wyposażoną w urządzenie zamykające.

2. Szczelność rury obsadowej, wraz z urządzeniem zamykającym oraz jej obsadzeniem, powinna być badana:

1) w partiach nie rozpoznanych otworami badawczymi lub wyprzedzającymi ciśnieniem nie mniejszym niż ciśnienie słupa wody o wysokości liczonej od głębokości wyrobiska, z którego wiercony jest otwór, do stropu karbonu,

2) w partiach rozpoznanych ciśnieniem nie mniejszym niż największe ciśnienie gazu lub wody, stwierdzone w tej partii górotworu.

3. Próbę szczelności należy prowadzić wodą przy wytworzeniu ciśnienia odpowiednio do wartości określonych w ust. 2 pkt 1 i 2 przez okres 1 godziny.

4. Długość i średnicę rury obsadowej oraz sposób jej uszczelnienia w górotworze określa kierownik służby odmetanowania.

§ 71. Jeżeli w trakcie wiercenia otworu wypływa metan, dalsze wiercenie może być prowadzone po uprzednim ujęciu metanu.

§  72.

1. Każdy zbędny otwór metanowy powinien być zlikwidowany cementowaniem lub iłowaniem oraz zaślepiony.

2. Otwór metanowy znajdujący się w sferze zawałowej lub odprężonej można zaślepić bez cementowania lub iłowania.

Rozdział  3

Szyby i szybiki

§ 73. Czynne wyrobiska posiadające bezpośrednie połączenia z głębionym lub pogłębianym szybem (szybikiem) powinny być odgrodzone od szybu (szybiku) oraz odpowiednio oznakowane.

§  74.

1. Załoga pracująca w szybie (szybiku) powinna być zabezpieczona przed wpadnięciem przedmiotów.

2. Wylot głębionego szybu powinien być zakryty szczelnym pomostem z klapami, otwieranymi wyłącznie podczas przejazdu naczynia wydobywczego.

§ 75. Roboty w szybie (szybiku) powinny być wykonywane z pomostów roboczych lub naczyń wydobywczych, z zastrzeżeniem przepisów § 612.

§  76.

1. Pomosty robocze powinny wykazywać co najmniej 6-krotny współczynnik bezpieczeństwa w stosunku do największego przewidzianego obciążenia statycznego.

2. Liny nośne pomostów wiszących powinny przy nałożeniu wykazywać co najmniej 7-krotny współczynnik bezpieczeństwa, a ich zaciski 10-krotny współczynnik bezpieczeństwa w stosunku do największego przewidzianego obciążenia statycznego.

§ 77. Rozbieranie lub przekładanie pomostów stałych, przemieszczanie pomostów wiszących oraz transport urządzeń w szybie (szybiku) mogą być wykonywane dopiero po wyprowadzeniu załogi znajdującej się pod pomostami.

§ 78. Do odwadniania głębionego szybu (szybiku) powinny być zainstalowane co najmniej dwie pompy podłączone do jednego rurociągu tłocznego.

§  79.

1. Przy każdej komorze pomp powinien być zabudowany pomost, umożliwiający obsłudze pompy wsiadanie do kubła i wysiadanie z niego oraz ładowanie i wyładowanie urządzeń.

2. Wlot komory pomp do szybu (szybiku) powinien być zabezpieczony barierą oraz progiem.

§ 80. Przy głębieniu szybu (szybiku) metodą mrożeniową należy:

1) instalację mrożeniową wyposażyć w urządzenia sygnalizujące i blokujące nagły wypływ roztworu zamrażającego,

2) w środku przekroju szybu w rdzeniu zamrażanego górotworu wykonać otwór odprężający odwadniający.

§ 81. Przy wykonaniu szybu (szybiku) metodą obudowy opuszczanej stopa obudowy powinna być posadowiona w skałach plastycznych, wodonieprzepuszczalnych na głębokość co najmniej 1 m.

§ 82. W czasie głębienia lub pogłębiania szybu (szybiku) z zastosowaniem otworu wielkośrednicowego należy:

1) stosować zabezpieczenia wykluczające możliwość wpadnięcia ludzi do otworu,

2) wyrobisko pod otworem wielkośrednicowym tak zabezpieczyć, aby wykluczyć zagrożenie załogi.

§  83.

1. W szybie (szybiku), w którym za obudową występują skały luźne i zawodnione, elementy zbrojenia należy umocować do obudowy wyłącznie metodą kotwienia. Długość kotew umocowanych do obudowy nie może przekraczać 2/3 grubości obudowy.

2. Przepisy ust. 1 nie dotyczą odcinków szybu w obudowie tubingowej i stalowej.

§  84.

1. Szyb (szybik) wykonywany metodą nadsięwłomu o wysokości powyżej 20 m powinien być wyposażony w szczelne pomosty:

1) roboczy - w przodku nadsięwłomu,

2) bezpieczeństwa - w odległości 2-3 m pod pomostem roboczym,

3) ochronny - zabudowany nie wyżej niż 6 m nad poziomem podszybia.

2. Otwory w pomoście ochronnym i bezpieczeństwa przeznaczone dla ruchu wyciągu i przejścia ludzi powinny być zabezpieczone klapami otwieranymi tylko na czas przejazdu lub przejścia.

§  85.

1. Szyb (szybik) wykonywany metodą nadsięwłomu powinien być wyposażony:

1) przy wysokości nadsięwłomu od 8 m do 20 m - w przedział zsypny i drabinowy,

2) przy wysokości nasięwłomu powyżej 20 m - w przedział zsypny, drabinowy i wyciągowy.

2. Przedział zsypny powinien być stale wypełniony urobkiem do wysokości pomostu bezpieczeństwa.

§ 86. Droga dojścia załogi do przodka przedziałem drabinowym w szybach (szybikach) wykonywanych metodą nadsięwłomu nie może przekraczać 50 m.

§  87.

1. Metodą nadsięwłomu, bez poszerzania, wolno wykonywać szyb (szybik) o przekroju poprzecznym nie większym niż 12 m².

2. Poszerzenie nadsięwłomu powinno być prowadzone w kierunku z góry na dół.

3. Przepisy ust. 1 nie dotyczą nadsięwłomów wykonywanych w złożach soli oraz rud metali.

§ 88. W razie przebijania nadsięwłomu do istniejącego wyrobiska, na ostatnich 6 m powinien być wykonany otwór badawczy do tego wyrobiska.

§ 89. Załoga przodka nadsięwłomu powinna być każdorazowo powiadomiona o przechodzeniu ludzi przedziałem drabinowym.

§ 90. W skałach sypkich lub zaburzonych tektonicznie zabrania się wykonywania szybu (szybiku) metodą nadsięwłomu.

§ 91. Wykonywanie szybu (szybiku) metodą nadsięwłomu w polu metanowym powinno być poprzedzone odwierceniem otworu wentylacyjnego.

§  92.

1. Przebudowę szybu (szybiku), naprawę jego obudowy lub remont wyposażenia należy wykonywać w kierunku z góry w dół.

2. Podczas wykonywania robót, o których mowa w ust. 1, wyciągi szybowe powinny być wykorzystane wyłącznie do celów związanych z wykonywaniem tych robót.

3. Roboty wymienione w ust. 1 oraz likwidacja szybu (szybiku) powinny być wykonywane zgodnie z projektem technicznym, o którym mowa w § 41.

§  93.

1. Likwidację szybu (szybiku) należy wykonać przez całkowite zasypanie.

2. W uzasadnionych wypadkach szybik może być likwidowany przez zamknięcie na zrębie podwójnymi stałymi pomostami, a we wszystkich wyrobiskach łączących się z szybikiem - szczelnymi, odpowiednio wytrzymałymi tamami wykonanymi z materiałów niepalnych.

3. Wykonanie tam, o których mowa w ust. 2, obowiązuje również przy likwidacji szybu.

4. Wylot zlikwidowanego szybu na powierzchni powinien być zabezpieczony.

5. Zlikwidowany szyb (szybik) należy oznaczyć na mapach górniczych.

Rozdział  4

Wyrobiska korytarzowe i komorowe

§  94.

1. Miejsce rozpoczęcia oraz kierunek drążonego wyrobiska powinny być wyznaczone przez służbę mierniczo-geologiczną.

2. Kierunek drążonego wyrobiska i jego nachylenie powinny być kontrolowane:

1) przez przodowego lub operatora wiertnicy - w czasie wykonywania poszczególnych odrzwi obudowy albo przed kolejnym zabiorem,

2) przez osoby dozoru ruchu - z częstotliwością ustaloną przez kierownika działu robót górniczych.

§  95.

1. Wysokość wyrobiska korytarzowego powinna wynosić co najmniej 1,8 m, z wyjątkiem przecinki ścianowej w pokładzie o mniejszej grubości.

2. Właściwy organ państwowego nadzoru górniczego może w razie szczególnie trudnych warunków geologiczno-górniczych zezwolić na zmniejszenie wysokości wyrobiska korytarzowego do 1,3 m.

§  96.

1. Wyrobisko o nachyleniu większym niż 12^o powinno być wyposażone w schody i poręcze dla przejścia ludzi.

2. W wyrobisku o nachyleniu większym niż 45^o należy wykonać osobny przedział drabinowy z pomostami spoczynkowymi dla przejścia ludzi.

§ 97. Wykonywane wyrobisko o nachyleniu większym niż 25^o powinno być wyposażone:

1) w przedział odstawczy,

2) w przedział dla przejścia ludzi, zabezpieczony przed wpadnięciem do niego urobku lub innych materiałów,

3) w urządzenie porozumiewawcze pomiędzy wejściem do tego wyrobiska i przodkiem, w wyrobisku o długości większej niż 20 m.

§ 98. Podczas przechodzenia ludzi wyrobiskiem drążonym po wzniosie większym niż 25^o pracę w przodku tego wyrobiska należy przerwać.

§ 99. Wyrobiska komorowe przeznaczone dla głównych rozdzielni elektrycznych, składów materiałów wybuchowych i pomp głównego odwadniania powinny być wykonane tak, aby spąg tych wyrobisk znajdował się co najmniej 0,5 m powyżej spągu wyrobisk przyległych.

§ 100. Przepisy § 94 i 95 nie dotyczą wyrobisk wybierkowych.

Rozdział  5

Systemy wybierania

1.

Postanowienia wstępne

§  101.

1. Partia złoża lub pokład wyżej leżący powinny być wybierane przed pokładem leżącym niżej.

2. Określona w ust. 1 kolejność wybierania może być zmieniona, gdy:

1) zachodzi konieczność odprężenia lub odgazowania pokładu,

2) odległość i własności skał pomiędzy pokładami zabezpieczają pokład wyżej leżący przed skutkami eksploatacji pokładu leżącego niżej,

3) wybieranie pokładu niżej leżącego odbywa się z zastosowaniem podsadzki.

§  102.

1. Przy jednoczesnej eksploatacji sąsiednich partii złóż lub pokładów fronty wybierania powinny być usytuowane względem siebie w taki sposób, aby wykluczały wzajemne oddziaływanie na siebie w stopniu stwarzającym zagrożenie.

2. Usytuowanie frontów wybierania oraz wzajemne odległości pomiędzy nimi powinny być określone odpowiednio w projektach technicznych, o których mowa w § 40 i 41.

2.

Systemy ścianowe

§ 103. Przy wybieraniu sąsiednich pokładów odległość pozioma pomiędzy przodkami wybierkowymi w poszczególnych pokładach powinna być większa niż dwukrotna odległość między nimi, przy czym nie mniejsza niż 30 m.

§  104.

1. Przy wybieraniu pokładu warstwami pozioma odległość pomiędzy przodkami wybierkowymi w poszczególnych warstwach nie może być mniejsza niż 30 m.

2. Kierownik ruchu zakładu górniczego może zezwolić na zmniejszenie odległości, o której mowa w ust. 1.

§ 105. Każda ściana powinna mieć co najmniej dwa wyjścia do wyrobisk przyścianowych, którymi powinno być zapewnione przejście ludzi do czynnych wyrobisk.

§ 106. W razie zatrzymania ściany przez ponad dwie doby lub w okresie krótszym, gdy pogorszyły się warunki bezpieczeństwa, kierownik działu robót górniczych powinien ustalić sposób zabezpieczenia ściany na ten okres oraz warunki ponownego jej uruchomienia.

§  107.

1. W ścianie o nachyleniu podłużnym powyżej 18^o powinny być stosowane zabezpieczenia ludzi przed staczającym się urobkiem lub innymi przedmiotami i materiałami.

2. W ścianie, o której mowa w ust. 1, dolne wnęki powinny wyprzedzać front ściany na odległość zabezpieczającą ludzi.

§  108.

1. Urabianie całym frontem w ścianie prowadzonej po wzniosie, o nachyleniu poprzecznym powyżej 20^o, można wykonywać tylko za zgodą właściwego organu państwowego nadzoru górniczego.

2. Ścianę o nachyleniu poprzecznym powyżej 10^o można prowadzić na upad tylko na warunkach zatwierdzonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§ 109. Ściana z zawałem stropu i obudową indywidualną powinna być tak prowadzona, aby odległość pomiędzy ociosem węglowym a linią pełnego zawału nie przekraczała 6 m, a we wnękach ścianowych odległość ta nie była większa niż 9 m.

§ 110. W ścianie o nachyleniu podłużnym powyżej 15^o rabowanie obudowy indywidualnej należy prowadzić z dołu do góry.

§  111.

1. Niedopuszczalne jest rabowanie obudowy indywidualnej w miejscach, w których brak jest obudowy ostatecznej, oraz w odległości mniejszej niż 30 m od pracującego kombajnu.

2. Kierownik ruchu zakładu górniczego może zezwolić na zmniejszenie odległości, o której mowa w ust. 1.

§  112.

1. W ścianie z pasami podsadzki i obudową indywidualną odległość frontu ściany od pasów podsadzkowych nie może przekraczać 6 m, a we wnękach ścianowych odległość ta nie może być większa niż 9 m.

2. Rabowanie ślepych chodników między pasami podsadzkowymi oraz urabianie kamienia do podsadzki powinno być wykonywane z opóźnieniem o szerokości jednego pola roboczego ściany w stosunku do układania pasów podsadzkowych.

3. W ścianie o nachyleniu podłużnym powyżej 15^o pasy podsadzkowe powinny być zabezpieczone przed ich obsunięciem.

§ 113. W ścianie z podsadzką hydrauliczną odległość frontu ściany od linii szczelnej podsadzki nie może być większa niż 10 m przy stosowaniu obudowy indywidualnej lub 12 m przy stosowaniu obudowy zmechanizowanej.

§  114.

1. W ścianie z podsadzką suchą odległość frontu ściany od linii pełnej podsadzki nie może przekraczać:

1) 8 m w ścianach o wysokości do 1,5 m,

2) 6 m w pozostałych ścianach.

2. Wnęki ścianowe nie mogą wyprzedzać frontu ściany więcej niż o 3 m.

3. Przy stosowaniu obudowy zmechanizowanej odległości, o których mowa w ust. 1, mogą być zwiększone za zgodą właściwego organu państwowego nadzoru górniczego, jeżeli jest to uzasadnione rodzajem zastosowanej obudowy.

§  115.

1. Ściany z ugięciem stropu wolno prowadzić w pokładach o grubości nie większej niż 1,2 m.

2. Ściana z obudową indywidualną powinna być odpowiednio zabezpieczona obudową wzmacniającą od strony uginającego się stropu.

3. Odległość ociosu ściany od linii obudowy wzmacniającej nie może przekraczać 6 m, a wnęki ścianowe nie mogą wyprzedzać frontu ściany więcej niż o 3 m.

4. Z przestrzeni wybranej, spod uginającego się stropu, nie wolno usuwać obudowy drewnianej, z wyjątkiem obudowy wzmacniającej.

§ 116. Uruchomienie ściany prowadzonej w warunkach specjalnych, tj.:

1) wyposażonej w obudowę indywidualną i posiadającą nachylenie większe niż 35^o lub wysokość większą niż 3 m,

2) prowadzonej z ugięciem stropu,

3) prowadzonej w warunkach zagrożenia:

a) tąpaniami trzeciego stopnia,

b) metanowego czwartej kategorii,

c) wodnego trzeciego stopnia,

d) wyrzutami gazów i skał,

4) zaprojektowanej z zastosowaniem systemu wybierania dotychczas nie stosowanego w danym zakładzie górniczym,

5) w strefie oddziaływania eksploatacji prowadzonej w sąsiednim zakładzie górniczym,

6) w sąsiedztwie pola pożarowego,

7) po powstaniu w ścianie zawału, tąpnięcia, pożaru, wybuchu pyłu węglowego, wybuchu metanu, wyrzutu gazów i skał oraz wdarcia wody,

– wymaga zezwolenia właściwego organu państwowego nadzoru górniczego.

3.

Systemy zabierkowe i filarowo-zabierkowe

§  117.

1. Przy wybieraniu pokładów węgla:

1) wysokość zabierki nie może być większa niż 4 m,

2) szerokość zabierki nie może być większa niż 6 m, a szerokość nogi pozostawionej pomiędzy zabierkami nie może być większa niż 4 m,

3) przed rozpoczęciem wybierania w nowej zabierce należy zlikwidować sąsiednią zabierkę.

2. Wymiary zabierki powinny być określone w projekcie technicznym, o którym mowa w § 41.

§ 118. Zabierka w partii złoża lub w pokładzie o nachyleniu większym niż 20^o nie może być prowadzona po wzniosie.

§ 119. W zabierce prowadzonej po rozciągłości, w partii złoża lub w pokładzie o nachyleniu powyżej 8^o, górny ocios należy odpowiednio zabezpieczyć przed obrywaniem się skał.

§ 120. Przy wybieraniu systemem filarowo-zabierkowym szerokość zabierki nie może być większa niż 6 m, odległość ociosu zabierki od linii podsadzki przekraczać 10 m, a wdzierki filarowe oraz drążone pochylnie zbiornikowe nie mogą mieć szerokości większej niż 4 m.

4.

Systemy wybierania złóż miedzi, cynku i ołowiu

§  121.

1. W złożach pokładowych i gniazdowych zbliżonych do typu pokładowego zalegających w filarach ochronnych oraz w rejonach poza filarami ochronnymi, gdy zachodzi konieczność utrzymywania warstw stropowych, należy stosować systemy wybierania z podsadzką.

2. Stosowanie innych systemów wybierkowych w warunkach, o których mowa w ust. 1, jest możliwe przy zachowaniu warunków ochrony powierzchni, po uzyskaniu zgody właściwego organu państwowego nadzoru górniczego.

§  122.

1. Przy eksploatacji złóż pokładowych lub gniazdowych zbliżonych do typu pokładowego cynku lub ołowiu, o grubości powyżej 6 m, a przy eksploatacji złóż rud miedzi powyżej 7 m należy stosować systemy wybierania z podsadzką.

2. Przy wybieraniu złóż o nieregularnych lub gniazdowych formach zalegania odstępstwa od zasady określonej w ust. 1 mogą być udzielone przez właściwy organ państwowego nadzoru górniczego.

§ 123. Technologia likwidacji pustek poeksploatacyjnych przy wybieraniu złóż rud miedzi oraz cynku i ołowiu powinna być określona w projekcie technicznym, o którym mowa w § 41.

§ 124. Wybieranie złóż rud cynku i ołowiu systemami komorowym i chodnikowo-podpółkowym jest dopuszczalne tylko w szczególnych wypadkach, gdy nie ma możliwości zastosowania innych systemów, za zgodą właściwego organu państwowego nadzoru górniczego.

§ 125. Szczegółowe zasady dotyczące poszczególnych systemów wybierania złóż rud miedzi, cynku i ołowiu określa załącznik nr 2 do rozporządzenia.

5.

Wybieranie złóż soli komorami metodą suchą

§ 126. Szerokość komór i filarów międzykomorowych powinna być tak dobrana, aby filary nie ulegały zniszczeniu i zapewniały utrzymanie stropu nad komorami na okres przewidywanego ich istnienia.

§  127.

1. Osie filarów między komorami poziomu niższego powinny się pokrywać z osiami filarów poziomów wyższych.

2. Przepis ust. 1 nie dotyczy złoża bryłowego.

§ 128. Przy wybieraniu komór w układzie wielopiętrowym, w wysadowych złożach soli, powinna być zachowana kolejność wybierania komór od góry w dół.

6.

Wybieranie złóż soli komorami metodą mokrą

§  129.

1. Uzyskiwanie urobku w komorach przy stosowaniu metody mokrej odbywa się przy pomocy ługowania.

2. Sposób wybierania, o którym mowa w ust. 1, może być stosowany:

1) w komorach ługowniczych otwartych z ługowaniem w zastoju,

2) w komorach ługowniczych otwartych z ługowaniem dynamicznym bocznym,

3) w komorach ługowniczych otwartych ługowanych natryskowo,

4) w komorach ługowniczych wykonywanych otworami wiertniczymi z wyrobisk podziemnych.

§ 130. Wysokość szybików wybierkowych dla komór ługowniczych nie może przekraczać 10 m.

§ 131. Przy wybieraniu metodą mokrą, za pomocą ługowania, na najniższym poziomie powinien być wykonany zespół komór awaryjnych, wraz z systemem zapór uniemożliwiających zalanie wyrobisk solanką z przeługowanych komór na poziomach wyższych.

Rozdział  6

Wykonywanie robót strzałowych

1.

Postanowienia wstępne

§  132.

1. Nadzór nad gospodarką środkami strzałowymi, sprzętem strzałowym i robotami strzałowymi sprawuje kierownik służby strzałowej.

2. Roboty strzałowe w polach metanowych oraz w polach zagrożonych wyrzutami gazów i skał mogą wykonywać wyłącznie górnicy strzałowi pierwszego stopnia.

§  133.

1. Środki strzałowe należy odpalać w uprzednio wykonanych otworach strzałowych.

2. Wykonywanie robót strzałowych wolno przyłożonymi ładunkami materiałów wybuchowych jest dozwolone dla rozsadzania luźnych brył i zestrzeliwania odspojeń, tylko za zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego.

§  134.

1. Średnica otworu strzałowego powinna być tak dobrana, aby można było umieszczać w nim środki strzałowe bez stosowania nacisku.

2. Środki strzałowe wolno wprowadzać do otworu strzałowego po uprzednim wyczyszczeniu go ze zwiercin.

3. Do wprowadzania środków strzałowych do otworu strzałowego i wypełniania go przybitką należy stosować sprzęt strzałowy nie powodujący powstawania ładunków elektrostatycznych.

§  135.

1. Otwory strzałowe powinny być rozmieszczone zgodnie z metryką strzałową.

2. Odległość między sąsiednimi otworami strzałowymi nie powinna być mniejsza niż 40 cm.

3. Przepisy ust. 2 nie dotyczą robót strzałowych, przy których wykonywaniu dozwolone jest użycie materiałów wybuchowych skalnych.

4. Przy stosowaniu pneumatycznego wprowadzania przybitki piaskowej do otworów strzałowych należy stosować zapalniki klasy co najmniej 0,45 A oraz sprzęt dopuszczony do stosowania w zakładach górniczych.

§  136.

1. Jeżeli zawartość metanu przekroczy 1% w powietrzu wyrobiska, roboty strzałowe powinny być wykonywane w obecności osoby dozoru górniczego:

2. Przepis ust. 1 stosuje się również:

1) gdy zawartość metanu przekracza 0,5% w powietrzu wyrobiska:

a) w górnych wnękach ścianowych,

b) w wyrobiskach korytarzowych o wzniosie powyżej 10^o,

c) przy wywoływaniu zawału stropu w ścianach i ubierkach oraz chodnikach przy użyciu materiałów wybuchowych metanowych i metanowych specjalnych,

2) przy wywoływaniu zawału stropu materiałami wybuchowymi węglowymi i skalnymi,

3) w strefach zaburzeń geologicznych w wyrobiskach eksploatacyjnych,

4) przy rozsadzaniu luźnych brył materiałem wybuchowym odpalanym w otworach strzałowych,

5) przy użyciu ładunków wolno przyłożonych,

6) przy użyciu lontów detonujących,

7) przy usuwaniu niewypałów,

8) przed maszynami urabiającymi,

9) w skałach o podwyższonej lub obniżonej temperaturze.

2.

Przybitka otworów strzałowych

§  137.

1. Do wykonywania przybitki otworów strzałowych wolno używać gliny, gliny z dodatkiem piasku, piasku lub wody, a także innych materiałów niepalnych za zgodą właściwego organu państwowego nadzoru górniczego.

2. Przy wykonywaniu przybitki powinny być spełnione następujące warunki:

1) przybitka powinna wypełniać szczelnie odcinek otworu strzałowego od materiału wybuchowego do wylotu otworu,

2) długość przybitki nie może być mniejsza niż 30 cm,

3) w otworach strzałowych o głębokości do 1,5 m długość przybitki powinna wynosić:

a) przy stosowaniu materiałów wybuchowych metanowych i węglowych nie mniej niż połowę długości otworu strzałowego,

b) przy stosowaniu materiałów wybuchowych metanowych specjalnych nie mniej niż 1/3 długości otworu strzałowego,

4) w otworach o głębokości powyżej 1,5 m długość przybitki powinna wynosić nie mniej niż 1/3 długości otworu strzałowego.

3. W miejscu wykonywania robót strzałowych powinna znajdować się odpowiednia ilość materiału używanego do przybitki.

4. 7  Odstąpienie od warunków, o których mowa w ust. 2 i 3, może nastąpić za zgodą właściwego organu państwowego nadzoru górniczego.

§  138.

1. Glina oraz glina z piaskiem stosowana do przybitki otworów strzałowych powinna posiadać odpowiednią plastyczność.

2. Pierwszą część przybitki należy dosunąć z niewielką siłą do kolumny ładunków materiału wybuchowego, a pozostałe należy rozgniatać i ubijać tak, aby szczelnie wypełniały otwór strzałowy.

§  139.

1. Piasek stosowany do przybitki otworów strzałowych powinien być wilgotny.

2. Piasek do otworów strzałowych należy wprowadzać w otoczkach papierowych lub przy pomocy sprężonego powietrza.

3. Przy zastosowaniu piasku w otoczkach pierwszy odcinek przybitki należy lekko docisnąć do kolumny ładunku materiału wybuchowego, a następnie silnie ubijać. Jeżeli otwory są skierowane w górę pod kątem powyżej 20^o, przywylotową część otworu należy wypełnić gliną na odcinku co najmniej 20 cm.

4. Do otworów strzałowych skierowanych stromo w dół piasek można wsypywać bezpośrednio. W tym wypadku ubijanie przybitki należy rozpocząć po przykryciu materiału wybuchowego warstwą piasku o grubości 30 cm.

§  140.

1. Woda jako materiał przybitkowy może być wprowadzana do otworów strzałowych przez wypełnienie otworu wodą lub w pojemnikach.

2. Przybitkę przez wypełnienie otworów wodą można stosować w otworach skierowanych w dół załadowanych wodoodpornymi środkami strzałowymi.

3. W głębionych szybach przybitkę wodną można stosować przez ich zalanie wodą na wysokość co najmniej 10 cm od dna szybu, lecz nie więcej niż 40 cm poniżej dolnego pierścienia anten strzałowych.

4. Przy stosowaniu przybitki wodnej w pojemnikach przywylotowy odcinek otworu strzałowego na długości 30 cm powinien być wypełniony gliną.

5. Przybitki wodnej nie wolno stosować przy strzelaniu zruszającym, wstrząsowym i zruszająco-odprężającym w caliźnie pokładów tąpiących oraz przy strzelaniu wymuszającym zawał skał stropowych w wyrobiskach eksploatacyjnych.

3.

Roboty strzałowe przy użyciu materiałów wybuchowych skalnych

§ 141. Materiałem wybuchowym skalnym można załadować tylko otwory strzałowe wykonane w skałach płonnych lub w złożu niepalnym.

4.

Roboty strzałowe dla wywołania zawału w stropie wyrobiska

§ 142. Strzelanie dla wywołania zawału w stropie wyrobiska przy użyciu materiałów wybuchowych węglowych lub skalnych wymaga spełnienia następujących dodatkowych warunków:

1) usunięcia w promieniu 5 m od otworów strzałowych pyłu węglowego,

2) stosowania opylania pyłem kamiennym w promieniu 5 m od otworów strzałowych, jeżeli pył węglowy nie został zmyty wodą lub zabezpieczony przez wilgoć naturalną,

3) kontroli stanu zabezpieczenia przed wybuchem pyłu węglowego w wyrobisku oraz w chodnikach przyległych do tego wyrobiska, wykonanej przez osobę dozoru służby pyłowej przed rozpoczęciem robót strzałowych oraz co najmniej co trzy dni w przypadku bieżącego wykonywania robót strzałowych.

5.

Roboty strzałowe przy głębieniu szybów (szybików) oraz wykonywaniu nadsięwłomów

§ 143. Przy głębieniu szybów (szybików), w razie przechodzenia przez pokład węgla o grubości powyżej 10 cm, stosowanie środków strzałowych skalnych jest zabronione.

§ 144. W szybach (szybikach) głębionych metodą mrożeniową na odcinkach mrożonych wolno używać wyłącznie materiałów wybuchowych trudno zamarzalnych.

§ 145. Przy głębieniu szybu (szybiku) odpalanie ładunków materiału wybuchowego może odbywać się tylko z powierzchni lub z poziomu pośredniego mającego połączenia z innym szybem.

§ 146. Naboje udarowe należy sporządzać w miejscu wyznaczonym przez kierownika służby strzałowej.

§ 147. Przy wykonywaniu robót strzałowych w szybie (szybiku) należy stosować:

1) inicjowanie od dna otworu przy stosowaniu materiałów wybuchowych skalnych,

2) zapalniki elektryczne zwłoczne milisekundowe o kolejnych stopniach zwłoki w poszczególnych kręgach otworów, przy czym w każdym z kręgów mogą być stosowane tylko zapalniki o tym samym stopniu zwłoki,

3) niskooporowy układ połączeń zapalników elektrycznych,

4) odrębne przewody (kable) strzałowe szybowe do odpalania ładunków materiału wybuchowego, które nie mogą być używane do innych celów.

§ 148. Przed każdym rozpoczęciem robót strzałowych, przy których stosowane są zapalniki elektryczne w głębionym szybie (szybiku), powinny być wykonane pomiary prądów błądzących.

§ 149. Przed przystąpieniem do przyłączenia zapalników elektrycznych do linii strzałowej wszystkie przewody elektryczne znajdujące się w szybie (szybiku) należy wyłączyć spod napięcia.

§ 150. Przy wykonywaniu nadsięwłomów ładunki materiału wybuchowego można odpalić tylko wtedy, gdy na pomoście roboczym znajduje się urobek.

6.

Roboty strzałowe długimi otworami

§ 151. Inicjowanie ładunków materiału wybuchowego w długich otworach (ponad 6 m) powinno odbywać się przy użyciu lontu detonującego.

§ 152. Konstrukcja ładunku materiału wybuchowego w długich otworach strzałowych powinna być określona w dokumentacji strzałowej.

§  153. ⁸

1.  Ładunki wielokolumnowe materiału wybuchowego w długich otworach strzałowych należy inicjować podwójną linią lontu detonującego albo pojedynczą linią lontu detonującego o masie rdzenia co najmniej 20 gramów pentrytu w jednym metrze lontu.

2. W zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny można inicjować, pojedynczą linią lontu detonującego, jednokolumnowe ładunki materiału wybuchowego w długich otworach strzałowych o średnicy do 45 mm.

3. W zakładach górniczych wydobywających rudy można inicjować ładunki materiału wybuchowego ciągłe i rozczłonkowane w długich otworach strzałowych pojedynczą linią lontu detonującego o masie rdzenia co najmniej 20 gramów pentrytu w jednym metrze lontu.

§ 154. Do inicjowania lontu detonującego w długich otworach strzałowych należy używać co najmniej dwóch zapalników elektrycznych natychmiastowych lub milisekundowych jednego stopnia opóźnienia, przy czym zapalniki te powinny być połączone szeregowo lub równolegle w obwód strzałowy.

§  155.

1. Do odpalania ładunków materiału wybuchowego w długich otworach strzałowych należy stosować wyłącznie zapalniki elektryczne, których oporność mieści się w granicach dopuszczalnych dla zapalników danej klasy, tego samego rodzaju przewodów zapalnikowych i tej samej długości.

2. Natężenie prądu odpalającego powinno być większe niż 1,4 wartości prądu odpalającego serię.

§ 156. Przed odpaleniem długich otworów strzałowych należy zmierzyć ciągłość obwodu strzałowego przyrządem kontrolno-pomiarowym.

7.

Roboty strzałowe przy użyciu lontów detonujących

§ 157. Lont detonujący należy stosować przy strzelaniu:

1) ładunkami rozdzielonymi - niezależnie od długości ich kolumny i długości otworów strzałowych,

2) urabiającym wzdłużnym (bocznym) - otworami przelotowymi i ślepymi, gdy ich głębokość przekracza 3 m,

3) zruszającym caliznę węglową przed maszynami urabiającymi - gdy długość kolumny ładunku przekracza 1,5 m,

4) wstrząsowym w caliźnie węglowej pokładów tąpiących lub torpedującym w otaczających je skałach, a także przy strzelaniu zruszająco-odgazowującym w pokładach zagrożonych wyrzutami gazów i skał,

5) wymuszającym zawał stropu wyrobisk eksploatacyjnych, niezależnie od rodzaju stosowanego materiału wybuchowego, gdy długość kolumny ładunku jest większa niż 1,5 m - niezależnie od długości otworu.

§ 158. Odpalanie lontu detonującego na zewnątrz otworów strzałowych jest zabronione.

§ 159. Lont detonujący może być stosowany wyłącznie w przodkach wyznaczonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§ 160. Osoby wykonujące roboty strzałowe oraz osoby dozoru ruchu nadzorujące roboty strzałowe wykonywane przy użyciu lontu detonującego muszą być dodatkowo przeszkolone w zakresie warunków używania lontu detonującego przy robotach strzałowych.

§ 161. W składzie materiałów wybuchowych powinny znajdować się wykazy:

1) osób uprawnionych do wykonywania robót strzałowych z zastosowaniem lontów detonujących,

2) przodków, w których dozwolone jest wykonywanie robót strzałowych z zastosowaniem lontów detonujących.

8.

Roboty strzałowe przed maszynami urabiającymi

§ 162. Wykonywanie robót strzałowych zruszających caliznę przed maszynami urabiającymi wymaga spełnienia następujących dodatkowych warunków:

1) zapalniki elektryczne odpalane w jednej serii powinny posiadać jednakowe dopuszczalne wartości oporności,

2) ciągłość obwodu strzałowego powinna być sprawdzona dopuszczonym do tego celu przyrządem kontrolno-pomiarowym,

3) po odpaleniu każdej serii otworów strzałowych osoba wykonująca roboty strzałowe i osoba dozoru ruchu powinny sprawdzić, czy nastąpiło całkowite odpalenie wszystkich ładunków.

9.

Roboty strzałowe w polach metanowych

§ 163. Wykonywanie robót strzałowych:

1) w pokładach zaliczonych do trzeciej i czwartej kategorii zagrożenia metanowego,

2) w wyrobiskach korytarzowych prowadzonych po wzniosie większym niż 10^o,

3) we wszystkich wypadkach użycia materiałów wybuchowych skalnych i węglowych

- wymaga zgody właściwego organu państwowego nadzoru górniczego.

§ 164. Otwory strzałowe należy rozmieszczać tak, aby nie powstawały wyrwy w stropie.

§  165.

1. We wszystkich wyrobiskach, w których prowadzone są roboty strzałowe, należy wykonywać pomiary zawartości metanu.

2. 9  Pomiary zawartości metanu powinny być wykonywane przez strzałowych, metaniarzy i osoby dozoru ruchu, zgodnie z przepisami § 317-320.

§ 166.  W razie stwierdzenia w świetle przekroju wyrobiska zawartości metanu:

1) do 1% - roboty strzałowe wolno wykonywać przy użyciu materiałów wybuchowych metanowych,

2) do 1,5% - roboty strzałowe wolno wykonywać przy użyciu materiałów wybuchowych metanowych specjalnych.

§ 167. Wykonywanie robót strzałowych przy użyciu materiałów wybuchowych węglowych i skalnych w polach metanowych jest dozwolone przy zawartości metanu do 0,5% oraz do 1,0% przy stosowaniu zapalarek z blokadą metanometryczną.

§ 168. Roboty strzałowe należy zatrzymać w razie stwierdzenia:

1) że zawartość metanu w powietrzu w świetle przekroju wyrobiska w promieniu 10 m od otworów strzałowych lub w promieniu 5 m od stanowiska odpalania otworów strzałowych przekracza wartość dopuszczalną,

2) przystropowych nagromadzeń metanu w strefie przyprzodkowej do 50 m.

§  169.

1. Zatrzymanie robót strzałowych, o których mowa w § 168, należy zgłosić:

1) osobie dozoru ruchu,

2) dyspozytorowi ruchu, a w razie stosowania metanometrii automatycznej, także dyspozytorowi metanometrii.

2. Wznowienie robót strzałowych może nastąpić po stwierdzeniu przez osobę dozoru ruchu, że zagrożenie, o którym mowa w ust. 1, zostało usunięte.

§ 170. W polach metanowych przy wykonywaniu robót strzałowych, gdy zawartość metanu przekracza 0,5%:

1) w górnych wnękach ścianowych,

2) przy wymuszaniu zawału w stropach ścian,

3) w wyrobiskach korytarzowych we wzniosie powyżej 10^o,

4) przy zaburzeniach geologicznych w ścianach i ubierkach,

należy stosować zapalarki do tego celu dopuszczone na podstawie odrębnych przepisów i linię strzałową w jednym odcinku posiadającą dwa przewody we wspólnej izolacji, z wyjątkiem przewodów przodkowych o długości nie większej niż 10 m.

§ 171. Przy stosowaniu zapalników elektrycznych metanowych milisekundowych należy stosować w sąsiednich otworach strzałowych zwłokę międzystrzałową, wynoszącą nie więcej niż:

1) 60 ms w skale jednorodnej,

2) 90 ms w skale niejednorodnej.

10.

Roboty strzałowe w miejscach występowania niebezpiecznego pyłu węglowego

§ 172. Do obowiązków osoby wykonującej roboty strzałowe w miejscach występowania niebezpiecznego pyłu węglowego należy:

1) zmywanie wodą pyłu węglowego lub

2) zraszanie wodą przed odpaleniem otworów strzałowych, lub

3) opylanie pyłem kamiennym przodka i strefy przyprzodkowej.

§ 173. Zmywanie wodą pyłu węglowego w drążonych wyrobiskach korytarzowych należy wykonywać w przodku i w strefie przyprzodkowej o długości co najmniej 10 m:

1) przed rozpoczęciem pracy na zmianie,

2) w czasie pracy, gdy wystąpi osad pyłu węglowego,

3) przed rozpoczęciem wykonywania robót strzałowych.

§  174.

1. Zraszanie wodą można stosować w wyrobiskach korytarzowych zamiast zmywania wodą.

2. Zraszanie powinno być stosowane w strefie od 20 do 60 metra od przodka i powinno pozbawić pył lotności.

§ 175. W polach niemetanowych i w pokładach zaliczonych do pierwszej lub drugiej kategorii zagrożenia metanowego zamiast zmywania lub zraszania wodą pyłu węglowego w drążonych wyrobiskach korytarzowych można stosować, za zezwoleniem kierownika ruchu zakładu górniczego, opylanie pyłem kamiennym przodka i strefy przyprzodkowej o długości co najmniej 4 m. Ilość pyłu zużytego do opylania powinna wynosić:

1) w polach niemetanowych - 2 kg na każdy otwór strzałowy,

2) w polach metanowych - 3 kg na każdy otwór strzałowy,

3) przy pojedynczo odpalanych otworach strzałowych - 10 kg na każdy otwór strzałowy.

§ 176. W wyrobiskach wybierkowych należy stosować zmywanie wodą pyłu węglowego lub opylanie pyłem kamiennym przodka i strefy przyprzodkowej przed wykonywaniem robót strzałowych:

1) dla wymuszania zawału stropu w ścianach materiałami wybuchowymi węglowymi lub skalnymi,

2) w chodnikach podsadzkowych,

3) ładunkami wolno przyłożonymi,

4) przy rozsadzaniu luźnych brył.

§ 177. Przed wykonywaniem robót strzałowych w luźnych bryłach ładunkami wolno przyłożonymi należy usunąć pył węglowy w promieniu 10 m od miejsca odpalania ładunków oraz zabezpieczyć tę strefę przez zraszanie, rozpylanie lub zmywanie wodą. Strefę tę można zamiast wodą zabezpieczyć przez opylenie pyłem kamiennym, przy czym na każdy ładunek materiału wybuchowego należy użyć co najmniej 10 kg pyłu kamiennego.

§ 178. Przy wykonywaniu robót strzałowych w luźnych bryłach ładunkami materiału wybuchowego umieszczonego w otworach strzałowych, jak również w przybierkach stropu i spągu oraz w ściekach, pył węglowy należy zabezpieczyć przed możliwością wybuchu.

11.

Roboty strzałowe w warunkach zagrożenia tąpaniami

§ 179. W pokładach zaliczonych do drugiego lub trzeciego stopnia zagrożenia tąpaniami wielkość zabioru i długość otworów strzałowych przy strzelaniu urabiającym ustala kierownik służby strzałowej w porozumieniu z kierownikiem służby do spraw tąpań na podstawie opinii kopalnianego zespołu do spraw tąpań.

§ 180. Po każdym strzelaniu urabiającym, wykonywanym w strefie szczególnego zagrożenia tąpaniami, wejście załogi do tej strefy oraz do przodka może nastąpić nie wcześniej niż po upływie co najmniej 30 minut.

§ 181. Po każdym strzelaniu wstrząsowym (odprężającym) wejście załogi do przodka może nastąpić nie wcześniej niż po upływie co najmniej 40 minut oraz za zgodą osoby dozoru ruchu.

§ 182. Dokumentację strzelań wstrząsowych sporządza kierownik służby strzałowej, wraz z kierownikiem służby do spraw tąpań, na podstawie opinii zespołu do spraw tąpań zakładu górniczego.

§ 183. Przed każdym strzelaniem wstrząsowym oraz przed każdym strzelaniem w strefie szczególnego zagrożenia tąpaniami, jeżeli strzelanie to odbywa się w miejscach zagrożonych wybuchem metanu lub pyłu węglowego, należy wyłączyć sieć elektryczną spod napięcia, z wyjątkiem urządzeń wentylacyjnych. Ponowne załączenie sieci elektrycznej może nastąpić po zakończeniu okresu wyczekiwania po strzałach i uprzednim skontrolowaniu miejsca wykonywania robót strzałowych.

§  184.

1. Przy wykonywaniu strzelań urabiających i wstrząsowych w pokładach zaliczonych do drugiego lub trzeciego stopnia zagrożenia tąpaniami, miejsca odpalania otworów strzałowych, przebywania załogi oraz posterunków zabezpieczających dojście do miejsca strzelania powinny być wyznaczone:

1) w odległości większej niż 100 m od miejsca strzelania, jeżeli znajdują się w caliźnie węglowej,

2) w odległości większej niż 40 m, jeżeli zostały wyznaczone w wyrobiskach wygrodzonych w podsadce lub otoczeniu zrobów,

3) poza skrzyżowaniami wyrobisk oraz strefami szczególnego zagrożenia tąpaniami.

2. Miejsca, o których mowa w ust. 1, powinny być zabezpieczone obudową wzmocnioną w sposób ustalony na podstawie opinii zespołu do spraw tąpań zakładu górniczego oraz oznakowane tablicami określającymi w szczególności czas wyczekiwania po strzelaniu przed wejściem do przodka. Lokalizację miejsc ustala kierownik służby do spraw tąpań, wspólnie z kierownikiem służby strzałowej, a w wyrobiskach miejsca te wyznacza sztygar oddziałowy.

12.

Roboty strzałowe w warunkach zagrożenia wyrzutami gazów i skał

§  185.

1. W zakładach górniczych Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego, w wyrobiskach zagrożonych wyrzutami gazów i skał, roboty strzałowe należy wykonywać metodą centralnego strzelania po wycofaniu ludzi ze strefy zagrożenia skutkami wyrzutu, w sposób ustalony przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

2. W zakładach górniczych, o których mowa w ust. 1, w wyrobiskach w pokładach zaliczonych do pierwszej kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał dopuszcza się lokalne wykonywanie robót strzałowych za zezwoleniem kierownika ruchu zakładu górniczego:

1) przy przebudowie wyrobisk korytarzowych, robotach przybierkowych i wykonywaniu ścieków,

2) w ścianach przy urabianiu, jeżeli prognoza bieżąca na podstawie pomiarów w otworach o długości 6 m nie wykazuje strefy bezpośredniego zagrożenia,

3) w ścianach przy strzelaniu w stropie dla wymuszania zawału,

4) przy rozsadzaniu luźnych brył.

§  186.

1. W zakładach górniczych Górnośląskiego Zagłębia Węglowego, w razie stwierdzenia zagrożenia wyrzutem metanu i skał, należy na okres wykonywania robót strzałowych wyznaczyć strefę zagrożenia, która powinna obejmować:

1) w wyrobiskach korytarzowych - co najmniej całe wyrobisko przewietrzane z zastosowaniem wentylacji odrębnej,

2) w ścianach - całe wyrobisko ścianowe od stanowiska odpalania materiałów wybuchowych do chodnika wentylacyjnego oraz chodnik wentylacyjny do najbliższego skrzyżowania z innym niezależnym prądem powietrza.

2. Ze stref zagrożenia przed odpalaniem materiału wybuchowego należy:

1) wycofać ludzi do miejsc ustalonych w metryce dokumentacji strzałowej,

2) wyłączyć urządzenia elektryczne spod napięcia, z wyjątkiem urządzeń iskrobezpiecznych.

§  187.

1. W zakładach górniczych wydobywających sól w złożu (w wyrobiskach) zaliczonym do trzeciej kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał odpalanie ładunków materiałów wybuchowych powinno odbywać się ze stacji centralnego strzelania, zlokalizowanej na powierzchni, przy czym załoga może przebywać w wyznaczonych strefach na podszybiu.

2. Czynności związane z centralnym strzelaniem powinny odbywać się pod nadzorem osoby wyższego dozoru ruchu.

3. Dopuszcza się lokalne wykonywanie robót strzałowych za zezwoleniem kierownika ruchu zakładu górniczego, przy:

1) likwidacji zatorów w urządzeniach zsypowych,

2) rozstrzeliwaniu rdzeni wiertniczych,

3) rozstrzeliwaniu luźnych brył.

13.

Roboty strzałowe wykonywane w warunkach niskich i wysokich temperatur

§ 188. Wykonywanie robót strzałowych jest zabronione w miejscach, w których:

1) temperatura skał jest wyższa niż 100^oC,

2) temperatura skał lub otoczenia jest niższa niż -35^oC.

§ 189. Przy wykonywaniu robót strzałowych:

1) w skałach, w których temperatura jest wyższa niż 50^oC, należy stosować środki strzałowe termoodporne,

2) w miejscach, w których temperatura skał lub otoczenia jest niższa niż 0^oC, należy stosować środki strzałowe mrozoodporne.

14.

Usuwanie niewypałów

§  190.

1. Niewypał częściowy należy usunąć, jeżeli jest to możliwe, przez ostrożne wydobycie nabojów materiału wybuchowego z otworu strzałowego.

2. Zabrania się usuwania materiałów wybuchowych nitroglicerynowych w sposób określony w ust. 1.

3. Podczas wydobywania nabojów materiału wybuchowego nie wolno posługiwać się stalowymi narzędziami.

§ 191. Niewypał, którego nie można usunąć przez wydobycie napojów, należy usunąć w następujący sposób:

1) zewrzeć i zaizolować wystające z otworu przewody zapalnika,

2) usunąć przybitkę na długości najwyżej 20 cm od wylotu otworu, dla stwierdzenia kierunku otworu strzałowego,

3) wywiercić w odległości 40-50 cm od otworu z niewypałem nowy równoległy do niego otwór strzałowy (lub dwa otwory) o długości większej niż długość otworu z niewypałem,

4) załadować nowy otwór lub otwory materiałem wybuchowym i uzbroić zapalnikiem elektrycznym,

5) odpalić ładunek w nowym, otworze lub otworach,

6) dokładnie skontrolować odstrzelony urobek w celu znalezienia środków strzałowych pochodzących z niewypału.

§ 192. W dzienniku strzałowym należy wpisać uwagę o sposobie usuwania niewypału, a znalezione środki strzałowe należy oddać do składu materiałów wybuchowych celem zniszczenia.

§ 193. Niewypał znajdujący się w otworze strzałowym, gdy do zainicjowania materiału wybuchowego stosowano zapalnik elektryczny i lont detonujący, można usuwać przez wymianę zapalnika elektrycznego przymocowanego do lontu detonującego i ponowne odpalenie ładunku.

§ 194. Wiercenie otworów strzałowych w pozostałych w caliźnie resztkach odpalonych otworów (tzw. fajkach) jest zabronione. Otwory takie należy oznaczyć.

Rozdział  7

Obudowa wyrobisk

§  195.

1. Każde wyrobisko powinno posiadać obudowę dostosowaną do warunków geologiczno-górniczych.

2. Kierownik ruchu zakładu górniczego może zezwolić na niestosowanie obudowy w wyrobiskach drążonych w skałach dostatecznie mocnych, nie grożących zawałem.

§  196.

1. Stosowanie obudowy kotwowej wymaga spełnienia następujących warunków:

1) dokładnego rozeznania warunków górniczo-geologicznych oraz przeprowadzenia stosownych badań górotworu,

2) opracowania projektu kotwienia,

3) właściwego doboru elementów obudowy i sprzętu, dopuszczonych do stosowania na podstawie odrębnych przepisów,

4) zapewnienia prawidłowego wykonawstwa,

5) wnikliwej i systematycznej kontroli.

2. Z zastrzeżeniem przepisów ust. 1 obudowę kotwową można stosować:

1) w zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny do zabezpieczenia wyrobisk korytarzowych i komorowych o łukowym i prostokątnym kształcie przekroju poprzecznego, o powierzchni nie przekraczającej 30 m² i szerokości wyrobiska nie większej od 7 m, oraz wyrobisk ścianowych z podsadzką hydrauliczną o nachyleniu do 25^o i szerokości otwarcia do 10 m,

2) w zakładach górniczych wydobywających rudy metali nieżelaznych do zabezpieczenia wyrobisk poszukiwawczych, udostępniających i eksploatacyjnych oraz w komorach specjalnego przeznaczenia.

3. Zasady projektowania, wykonywania i kontroli obudowy kotwowej:

1) w zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny określa załącznik nr 3 do rozporządzenia,

2) w zakładach górniczych wydobywających rudy metali nieżelaznych określa załącznik nr 4 do rozporządzenia.

4. Zabrania się podwieszania do pojedynczej kotwi obudowy ostatecznej elementów wyposażenia o ciężarze przekraczającym 1 tonę lub wywołujących obciążenia zmienne w czasie.

§  197. ¹⁰

1.  Jeżeli przepisy rozporządzenia nie stanowią inaczej:

1) rodzaje obudowy w poszczególnych wyrobiskach oraz sposoby jej wykonywania ustala kierownik działu robót górniczych,

2) rodzaje obudowy oraz zasady jej wykonywania powinny być określone w projekcie technicznym, o którym mowa w § 41,

3) doboru obudowy wyrobisk korytarzowych w zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny należy dokonywać w oparciu o zasady określone przez rzeczoznawcę wskazanego przez Prezesa Wyższego Urzędu Górniczego.

2. Osoby dozoru ruchu obowiązane są zapoznać załogę z ustalonym rodzajem obudowy dla danego wyrobiska i sposobem jej wykonywania.

3. Rzeczoznawcą, o którym mowa w ust. 1 pkt 3 oraz w dalszych przepisach rozporządzenia, jest placówka naukowo-badawcza lub inna jednostka wykonująca specjalistyczne badania w określonych dziedzinach albo osoba fizyczna posiadająca wiadomości specjalistyczne w określonych dziedzinach.

§  198.

1. Obudowa wyrobisk powinna być tak wykonana, aby:

1) strop był niezwłocznie po odsłonięciu zabezpieczony obudową,

2) zapewniona była jej odpowiednia stabilność i podporność,

3) przestrzeń między obudową a wyłomem była wypełniona,

4) stojaki obudowy indywidualnej wysokości przekraczającej 3 m były dodatkowo zabezpieczone przed przewróceniem.

2. W razie pogorszenia się własności skał lub zwiększenia ciśnienia górotworu obudowa powinna być niezwłocznie wzmocniona.

§  199.

1. Jeżeli przepisy rozporządzenia nie stanowią inaczej, stan obudowy wyrobisk powinien być kontrolowany z częstotliwością ustaloną przez kierownika działu robót górniczych.

2. Obudowa głównych wyrobisk (szyby, szybiki, główne drogi przewozowe oraz wentylacyjne) powinna być co najmniej raz na kwartał kontrolowana przez osobę wyższego dozoru ruchu górniczego, wyznaczoną przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

3. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do wyrobisk utrzymywanych bez obudowy.

§ 200. W miejscach nie zabezpieczonych obudową mogą przebywać tylko osoby wykonujące obudowę tymczasową lub kotwową.

§  201.

1. Obudowę wyrobisk można wykorzystać do zawieszenia, podnoszenia lub przesuwania maszyn, urządzeń i materiałów, których ciężar nie spowoduje obciążeń dynamicznych (np. kabli elektrycznych z osprzętem, lutniociągów z wentylatorami i rurociągów).

2. Do podnoszenia, przesuwania i zawieszania maszyn, urządzeń i materiałów, które mogą spowodować obciążenia dynamiczne, dopuszcza się wykorzystanie obudowy wyrobisk:

1) w razie doraźnego jej wykorzystania do tego celu - przy zastosowaniu dodatkowej obudowy wzmacniającej i za zezwoleniem osoby dozoru górniczego,

2) w razie stałego jej wykorzystywania do tego celu - zgodnie z opracowaną dokumentacją techniczną i zezwoleniem kierownika działu robót górniczych.

3. Dopuszcza się użycie zestawów obudowy zmechanizowanej do podnoszenia ciężkich elementów wyposażenia ściany zgodnie z zasadami ustalonymi przez producenta obudowy w dokumentacji techniczno-ruchowej.

§  202.

1. Rabowanie obudowy powinno być wykonywane zgodnie z instrukcją zatwierdzoną przez kierownika działu robót górniczych.

2. Rabowanie obudowy powinni wykonywać wyłącznie doświadczeni i wykwalifikowani pracownicy.

3. Przodowemu nie wolno brać bezpośredniego udziału w rabowaniu obudowy w ścianach.

4. Osoby nie zatrudnione bezpośrednio przy rabowaniu obudowy powinny znajdować się w bezpiecznej odległości od miejsca pracy rabunkarzy, ustalonej przez przodowego zespołu rabunkarzy.

§ 203. W czasie rabowania obudowy w zabierkach powinien być wstrzymany ruch w przyległych wyrobiskach.

§ 204. Przed przystąpieniem do rabowania obudowy należy każdorazowo sprawdzać stan obudowy, przy czym w ścianach należy przede wszystkim sprawdzić stan obudowy we wnękach i na skrzyżowaniach. W razie stwierdzenia nieprawidłowości w obudowie, rabowanie można rozpocząć po odpowiednim jej wzmocnieniu.

§ 205. W wyrobiskach o nachyleniu powyżej 15^o rabowanie obudowy w kierunku z góry na dół jest zabronione.

Rozdział  8

Podsadzanie wyrobisk

§  206.

1. Podsadzanie wyrobisk należy wykonywać w taki sposób, aby nie spowodować zagrożenia dla osób wykonujących czynności podsadzania oraz dla załogi zatrudnionej w sąsiednich wyrobiskach, w szczególności usytuowanych poniżej podsadzanego wyrobiska.

2. Zabrania się stosowania do podsadzania materiałów, które mogą mieć szkodliwy wpływ na bezpieczeństwo i zdrowie załogi.

§ 207. Zmywcze zbiorniki powinny być zaopatrzone w urządzenia zabezpieczające przed przedostawaniem się do rurociągów podsadzkowych nadziarna lub przedmiotów mogących spowodować ich zatkanie.

§ 208. Po zainstalowaniu nowego rurociągu podsadzkowego, po każdej wymianie rur oraz po usunięciu korka podsadzkowego w rurociągu, przed uruchomieniem podsadzania, należy skontrolować drożność i szczelność rurociągu podsadzkowego.

§ 209. Rurociąg podsadzkowy powinien być ułożony albo zawieszony w sposób uniemożliwiający jego przypadkowe przesunięcie.

§  210.

1. Wzdłuż trasy rurociągów podsadzkowych powinna być zainstalowana łączność telefoniczna.

2. Pracownicy zatrudnieni przy podsadzaniu powinni mieć możliwość porozumienia się z obsługą urządzeń do transportu materiału podsadzkowego.

§ 211. Przy stosowaniu podsadzki hydraulicznej należy:

1) oczyszczać wodę podsadzkową, odprowadzaną do systemu głównego odwadniania,

2) prowadzić bilans wody podsadzkowej,

3) bieżąco kontrolować rurociągi podsadzkowe, przebieg podsadzania oraz odpływ wody.

§ 212. Rodzaje tam podsadzkowych dla poszczególnych wyrobisk oraz zasady ich wykonywania ustala kierownik działu robót górniczych.

§ 213. Przy stosowaniu podsadzki suchej samostaczającej się:

1) w razie usytuowania frontu ściany, przy którym górna jej część wyprzedza dolną, odchylenie tamy podsadzkowej od linii prostopadłej do rozciągłości w kierunku ociosu nie może przekroczyć 15^o,

2) w razie usytuowania frontu ściany, przy którym górna jej część jest opóźniona w stosunku do dolnej, odchylenie tamy podsadzkowej od linii prostopadłej do rozciągłości w kierunku zrobów nie może być mniejsze od 15^o,

3) należy ustalić w projekcie technicznym, o którym mowa w § 41, osoby kontrolujące stan tamy podsadzkowej przed rozpoczęciem podsadzania oraz środki podejmowane dla zabezpieczenia tamy przed jej uszkodzeniem w czasie podsadzania.

§  214.

1. Przy równoczesnym podsadzaniu i prowadzeniu innych robót w ścianie powinny być ustalone środki organizacyjno-techniczne, zapewniające bezpieczne warunki pracy.

2. Zabrania się przebywania ludzi w ścianie w czasie podsadzania podsadzką suchą samostaczającą się przy takim usytuowaniu frontu, przy którym górna część ściany wyprzedza dolną.

³ § 41 ust. 1 zmieniony przez § 1 pkt 3 rozporządzenia z dnia 1 grudnia 1997 r. (Dz.U.98.3.6) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 25 stycznia 1998 r.

⁴ § 49 ust. 3 dodany przez § 1 pkt 4 rozporządzenia z dnia 1 grudnia 1997 r. (Dz.U.98.3.6) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 25 stycznia 1998 r.

⁵ § 49 ust. 4 dodany przez § 1 pkt 4 rozporządzenia z dnia 1 grudnia 1997 r. (Dz.U.98.3.6) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 25 stycznia 1998 r.

⁶ § 67 skreślony przez § 1 pkt 5 rozporządzenia z dnia 1 grudnia 1997 r. (Dz.U.98.3.6) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 25 stycznia 1998 r.

⁷ § 137 ust. 4 dodany przez § 1 pkt 6 rozporządzenia z dnia 1 grudnia 1997 r. (Dz.U.98.3.6) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 25 stycznia 1998 r.

⁸ § 153 zmieniony przez § 1 pkt 7 rozporządzenia z dnia 1 grudnia 1997 r. (Dz.U.98.3.6) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 25 stycznia 1998 r.

⁹ § 165 ust. 2 zmieniony przez § 1 pkt 8 rozporządzenia z dnia 1 grudnia 1997 r. (Dz.U.98.3.6) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 25 stycznia 1998 r.

¹⁰ § 197 zmieniony przez § 1 pkt 9 rozporządzenia z dnia 1 grudnia 1997 r. (Dz.U.98.3.6) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 25 stycznia 1998 r.