Rozdział 2 - Zagrożenia metanowe - Bezpieczeństwo i higiena pracy, prowadzenie ruchu oraz specjalistyczne zabezpieczenie przeciwpożarowe w podziemnych zakładach górniczych.

Dziennik Ustaw

Dz.U.1995.67.342

Akt utracił moc

Wersja od: 15 marca 2001 r.

Rozdział  2

Zagrożenia metanowe

1.

Rozpoznawanie zagrożenia metanowego

§  278.

1. W polach niemetanowych, w razie stwierdzenia w próbach powietrza pobranych do analizy laboratoryjnej zawartości 0,1% metanu lub powyżej, oraz w zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny również w razie stwierdzenia w pokładzie węgla metanonośności powyżej 0,1 m³/Mg w przeliczeniu na czystą substancję węglową kierownik ruchu zakładu górniczego obowiązany jest niezwłocznie:

1) zastosować niezbędne rygory bezpiecznego prowadzenia robót w warunkach powstałego zagrożenia metanowego,

2) powiadomić właściwy organ państwowego nadzoru górniczego,

3) zlecić badanie stanu zagrożenia metanowego jednostce naukowo-badawczej wskazanej przez Prezesa Wyższego Urzędu Górniczego.

2. Przez jednostkę naukowo-badawczą wskazaną przez Prezesa Wyższego Urzędu Górniczego, o której mowa w dalszych przepisach rozporządzenia, należy rozumieć odpowiednią placówkę naukowo-badawczą lub inną jednostkę wykonującą specjalistyczne badania w określonych dziedzinach.

§ 279. W pokładach metanowych, w razie stwierdzenia większej metanonośności niż maksymalne wartości odpowiadające kategorii, do której złoże lub pokład zostały zaliczone, obowiązują zasady określone w § 278.

§  280.

1. W wyrobiskach lub w pomieszczeniach zaliczonych do odpowiednich stopni niebezpieczeństwa wybuchu stan zagrożenia metanowego powinien być analizowany i kontrolowany, szczególnie w razie zmian w przewietrzaniu lub wystąpienia wpływu robót wybierkowych na to wyrobisko lub pomieszczenie.

2. Zakres kontroli, o której mowa w ust. 1, określa kierownik działu wentylacji.

3. W razie wzrostu stanu zagrożenia metanowego, kierownik ruchu zakładu górniczego obowiązany jest zastosować niezbędne dodatkowe rygory bezpiecznego prowadzenia robót i ewentualnie dokonać zmiany dotychczasowego zaliczenia do stopnia niebezpieczeństwa wybuchu.

§ 281. Wszystkie dojścia do pól metanowych należy oznaczyć tablicami z odpowiednimi napisami ostrzegawczymi.

§  282.

1. W razie stwierdzenia w wyrobisku zawartości metanu powyżej 2%, należy niezwłocznie wycofać ludzi z zagrożonych wyrobisk, wyłączyć sieć elektryczną, unieruchomić maszyny i inne urządzenia, a wejścia do tych wyrobisk zagrodzić, zawiadamiając najbliższą osobę dozoru ruchu.

2. Obowiązek wyłączenia urządzeń elektrycznych nie dotyczy tych urządzeń, które zostały dopuszczone do pracy przy zawartości metanu powyżej 2%.

§  283.

1. Zawartość metanu w powietrzu nie powinna przekraczać:

1) w rejonowych prądach powietrza zużytego - 1%,

2) w szybie wydechowym - 0,75%.

2. W razie stosowania metanometrii automatycznej zawartość metanu w rejonowych prądach powietrza zużytego może wynosić 1,5%.

§  284.

1. W pokładach węgla należy prowadzić badania dla określenia ich metanonośności:

1) w otworach badawczych wierconych z powierzchni dla rozpoznania pokładów węgla lub ich części, nie rzadziej niż co 100 m długości otworu,

2) w drążonych szybach (szybikach) oraz w wyrobiskach korytarzowych w udostępnionych pokładach węgla o grubości powyżej 0,4 m,

3) w wyrobiskach korytarzowych w pokładach węgla w odstępach nie przekraczających 200 m w płaszczyźnie pokładu oraz dodatkowo w odległości nie przekraczającej 25 m od stwierdzonych uskoków powodujących przerwanie ciągłości pokładu lub innych zaburzeń geologicznych, mogących mieć wpływ na wzrost metanonośności pokładu, w miejscach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

2. Badania dla określenia metanonośności pokładów węgla należy wykonywać metodami określonymi w załączniku nr 6 do rozporządzenia.

§  285.

1. W polach metanowych należy wykonywać co najmniej raz w miesiącu pomiary i obliczenia dla określenia metanowości bezwzględnej, to znaczy całkowitej ilości wydzielonego metanu w jednostce czasu w rejonach wentylacyjnych i w wyrobiskach wybierkowych.

2. W pokładach metanowych należy w drążonych wyrobiskach wykonywać, co najmniej raz w miesiącu, pomiary i obliczenia dla określenia metanowości bezwzględnej.

§ 286. Metanowość bezwzględną, ustaloną dla wyeksploatowanej w okresie kwartalnym części pokładu węgla, należy oznaczyć na podstawowych i wentylacyjnych mapach wyrobisk.

§  287.

1. Przy projektowaniu eksploatacji pokładów węgla, których metanonośność jest większa niż 2,5 m³/Mg w przeliczeniu na czystą substancję węglową, oraz pokładów, nad którymi w odległości do 100 m lub pod którymi w odległości do 40 m zalegają nie wyeksploatowane pokłady węgla o metanonośności większej niż 2,5 m³/Mg w przeliczeniu na czystą substancję węglową, należy opracować prognozy metanowości bezwzględnej wyrobisk wybierkowych.

2. Prognozy metanowości bezwzględnej wyrobisk wybierkowych należy opracować:

1) dla każdego pokładu węgla lub jego części jeszcze nie eksploatowanej, wraz z projektem technicznym eksploatacji,

2) dla każdego wyrobiska wybierkowego w pokładzie węgla, wraz z projektem technicznym tego wyrobiska.

§ 288. Przy projektowaniu wyrobisk korytarzowych o długości powyżej 200 m w pokładach węgla o metanonośności większej niż 4,5 m³/Mg w przeliczeniu na czystą substancję węglową należy opracować prognozy metanowości bezwzględnej tych wyrobisk.

§ 289. Prognozy metanowości bezwzględnej wyrobisk należy wykorzystywać dla obliczenia potrzebnej ilości powietrza, podejmowania decyzji o ewentualnym wprowadzeniu odmetanowania i ustalenia innych niezbędnych środków profilaktyki metanowej.

§ 290. Prognozy metanowości bezwzględnej wyrobisk wybierkowych i korytarzowych w nie rozpoznanych częściach złoża powinny być opracowane przez jednostki naukowo-badawcze, wskazane przez Prezesa Wyższego Urzędu Górniczego.

2.

Projektowanie i prowadzenie robót górniczych w warunkach zagrożenia metanowego

§ 291. 27  Projekt, o którym mowa w § 40, dotyczący eksploatacji pokładów zaliczonych do drugiej, trzeciej lub czwartej kategorii zagrożenia metanowego w rejonach przygranicznych zakładu górniczego bez pozostawienia filara granicznego powinien być zaopiniowany przez rzeczoznawcę wskazanego przez Prezesa Wyższego Urzędu Górniczego.

§  292.

1. Wyrobiska korytarzowe przewietrzane wentylacją odrębną, w których w okresie dłuższym niż jeden miesiąc nie przewiduje się prowadzenia robót, należy izolować.

2. Wyrobiska korytarzowe utrzymywane przy zrobach należy przewietrzać lub izolować tamami, a dojście do nich przewietrzać.

§  293.

1. Ściany zawałowe w pokładach metanowych należy prowadzić bez wnęk kombajnowych i strugowych.

2. W razie braku odpowiedniego wyposażenia technicznego, przy zastosowaniu dodatkowych środków profilaktyki metanowej, dozwolone jest wykonywanie wnęk kombajnowych i strugowych w ścianach zawałowych przy użyciu materiałów wybuchowych za zezwoleniem właściwego organu państwowego nadzoru górniczego.

§  294.

1. W wyrobiskach prowadzonych w pokładach metanowych zaliczonych do drugiej, trzeciej i czwartej kategorii zagrożenia metanowego nie wolno urabiać kombajnami zwięzłych skał, gdyż może to spowodować zapłon metanu.

2. Wyposażenie techniczne zmechanizowanych wyrobisk wybierkowych należy odpowiednio dobrać do warunków geologiczno-górniczych, z uwzględnieniem zasady nieurabiania kombajnem zwięzłych skał stropowych i niedopuszczenia do zetknięcia się organu urabiającego kombajnu ze stropnicami obudowy.

3. Urabianie zwięzłych skał kombajnami w sytuacjach, o których mowa w ust. 1, może być prowadzone pod warunkiem ustalenia i zastosowania odpowiednio dobranych do warunków środków zabezpieczenia przed zapłonem metanu.

§ 295. W pokładach metanowych zaliczonych do drugiej, trzeciej i czwartej kategorii zagrożenia metanowego należy stosować szczególne środki zabezpieczające przed:

1) zapłonem metanu przy urabianiu zwięzłych skał kombajnami (§ 294 ust. 3),

2) zapłonem i przenoszeniem zapłonu metanu pod przenośnikami ścianowymi,

3) tworzeniem się nagromadzeń metanu w rejonie skrzyżowań ścian z chodnikami przyścianowymi.

§ 296. Zasady doboru środków zabezpieczających przed zapłonem metanu przy urabianiu zwięzłych skał kombajnami oraz przed tworzeniem się nagromadzeń metanu w rejonie skrzyżowań ścian z chodnikami przyścianowymi, o których mowa w § 294 i 295, określa załącznik nr 7 do rozporządzenia.

§  297.

1. Przy zbliżaniu się wyrobiskami do pokładów metanowych lub wyrobisk i zrobów, w których spodziewane jest nagromadzenie metanu, przodek wyrobiska powinien być stale wyprzedzony o 4 m co najmniej jednym otworem badawczym.

2. Strefę, w której obowiązuje wykonywanie otworów badawczych, ich długość, ilość i kierunki wyznacza kierownik działu robót górniczych w porozumieniu z kierownikiem działu wentylacji.

3. Zakres i częstotliwość pobierania prób powietrza do analizy chemicznej z otworów badawczych i wyrobiska ustala kierownik działu wentylacji.

3.

Metanometria

§ 298. W polach metanowych należy:

1) prowadzić kontrolę zawartości metanu w powietrzu metanomierzami przenośnymi,

2) w wyrobiskach w pokładach zaliczonych do drugiej, trzeciej i czwartej kategorii zagrożenia metanowego stosować kontrolę zawartości metanu w powietrzu oraz zabezpieczenia urządzeń elektrycznych za pomocą urządzeń metanometrii automatycznej,

3) przy prowadzeniu eksploatacji złóż (pokładów) zaliczonych do drugiego i trzeciego stopnia zagrożenia tąpaniami i równocześnie do drugiej, trzeciej i czwartej kategorii zagrożenia metanowego stosować systemy zabezpieczeń metanometrycznych, umożliwiających pomiar zawartości metanu i wyłączenie urządzeń elektrycznych w czasie nie dłuższym niż 60 sekund,

4) 28  przy prowadzeniu eksploatacji złóż (pokładów) zaliczonych do trzeciego stopnia zagrożenia tąpaniami i równocześnie do czwartej kategorii zagrożenia metanowego - stosować systemy zabezpieczeń metanometrycznych, umożliwiających ciągły pomiar zawartości metanu i wyłączenie urządzeń elektrycznych w czasie nie dłuższym niż 15 sekund,

5) 29  przy prowadzeniu eksploatacji złóż (pokładów) zaliczonych do trzeciego stopnia zagrożenia tąpaniami i równocześnie do trzeciej kategorii zagrożenia metanowego - stosować systemy zabezpieczeń metanometrycznych, umożliwiających ciągły pomiar zawartości metanu i wyłączenie urządzeń elektrycznych w czasie nie dłuższym niż 15 sekund,

6) 30  przy prowadzeniu eksploatacji złóż (pokładów) zaliczonych do drugiej, trzeciej lub czwartej kategorii zagrożenia metanowego dla nowo budowanych central - stosować systemy zabezpieczeń metanometrycznych, umożliwiających ciągły pomiar zawartości metanu i wyłączenie urządzeń elektrycznych w czasie nie dłuższym niż 15 sekund.

§ 299.  Kontrolę zawartości metanu w powietrzu należy prowadzić urządzeniami metanometrii automatycznej i metanomierzami przenośnymi dopuszczonymi na podstawie odrębnych przepisów do stosowania w zakładach górniczych przy dowolnej zawartości metanu.

§ 300. Naprawy urządzeń metanometrii automatycznej i metanomierzy przenośnych przeprowadzają producenci lub jednostki przez nich upoważnione.

§  301.

1. Zawartość metanu w powietrzu należy kontrolować pomiarami:

1) pod stropem wyrobiska,

2) nad obudową wyrobiska,

3) w miejscach możliwych wypływów lub gromadzenia się metanu.

2. Pomiar zawartości metanu pod stropem wyrobiska powinien być wykonywany nie niżej niż 10 cm od najwyższego miejsca nie zabudowanego stropu, szczelnej obudowy lub okładziny obudowy.

3. Pomiar nad obudową wyrobiska powinien być wykonany w najwyższym dostępnym miejscu wyrobiska nad obudową.

§  302.

1. W systemach metanometrii automatycznej i zabezpieczeń metanometrycznych urządzeń elektrycznych należy stosować metanomierze wyłączające spod napięcia urządzenia elektryczne, metanomierze rejestrujące wyniki pomiarów zawartości metanu oraz metanomierze wyłączająco-rejestrujące.

2. Metanomierze wyłączające, stanowiące automatyczne zabezpieczenie metanometryczne urządzeń elektrycznych, powinny powodować:

1) samoczynne wyłączenie spod napięcia urządzeń elektrycznych, gdy zawartość metanu w powietrzu przekroczy dopuszczalną wartość, z wyjątkiem urządzeń dopuszczonych do pracy przy dowolnej zawartości metanu,

2) sygnalizowanie świetlne lub akustyczne w dyspozytorni metanometrycznej albo w miejscu zabudowy metanomierza przekroczeń dopuszczalnych zawartości metanu w powietrzu,

3) wskazywanie lub rejestrowanie w dyspozytorni metanometrycznej lub w miejscu zabudowy metanomierza zawartości metanu w powietrzu.

3. Metanomierze rejestrujące, stosowane dla automatycznej kontroli zawartości metanu w powietrzu, powinny powodować:

1) rejestrowanie w dyspozytorni metanometrycznej zawartości metanu w wyrobiskach,

2) sygnalizowanie świetlne lub akustyczne w dyspozytorni metanometrycznej albo w miejscu zabudowy metanomierza przekroczeń dopuszczalnych zawartości metanu w wyrobiskach.

§  303.

1. Metanomierzami wyłączająco-rejestrującymi należy zabezpieczyć urządzenia elektryczne zainstalowane w ścianie i w wyrobiskach przyścianowych.

2. W razie przekroczenia zawartości 2% metanu w powietrzu wypływającym ze ściany lub zawartości 1% metanu w powietrzu dopływającym do ściany, metanomierze powinny wyłączać spod napięcia urządzenia elektryczne zabudowane:

1) w ścianie,

2) w wyrobisku przyścianowym z prądem powietrza wypływającym ze ściany,

3) w wyrobisku przyścianowym z prądem powietrza dopływającym do ściany, na odcinku co najmniej 10 m od wlotu do ściany.

3. Czujniki metanomierzy kontrolujące zawartość metanu w prądzie powietrza wypływającego ze ściany należy zabudować pod stropem:

1) w wyrobisku przyścianowym - w odległości nie przekraczającej 10 m od wylotu ze ściany, jeżeli na wylocie nie łączą się prądy powietrza,

2) w ścianie - w odległości 2 m od wyrobiska przyścianowego, jeżeli na wylocie łączą się prądy powietrza.

4. Czujnik metanomierza kontrolujący zawartość metanu w prądzie powietrza dopływającym do ściany należy zabudować pod stropem w ścianie w odległości nie większej niż 10 m od wyrobiska przyścianowego.

5. W ścianach o wysokości mniejszej niż 1,5 m, w których wyposażenie techniczne uniemożliwia zabudowanie czujnika metanomierza w ścianie pod stropem, kierownik działu wentylacji wyznacza miejsce zabudowy czujnika lub czujników w wyrobiskach przyścianowych z prądem powietrza dopływającym do ściany, w odległości nie większej niż 10 m od wlotu do ściany.

§  304.

1. W wyrobiskach przewietrzanych za pomocą lutniociągów powinny być zabudowane metanomierze wyłączająco-rejestrujące, kontrolujące zawartość metanu pod stropem wyrobiska.

2. Czujniki metanomierzy, o których mowa w ust. 1, powinny być zabudowane:

1) przy przewietrzaniu przodka lutniociągiem tłoczącym - w odległości nie większej niż 10 m od czoła przodka, w miejscu stwierdzanych największych zawartości metanu,

2) przy przewietrzaniu przodka lutniociągiem ssącym pomiędzy wlotem do lutni ssącej a czołem przodka - w odległości nie większej niż 6 m od czoła przodka,

3) w odległości od 10 m do 15 m od skrzyżowania z wyrobiskiem przewietrzanym przepływającym prądem powietrza.

3. Czujniki metanomierzy, o których mowa w ust. 2 pkt 1 i 2, powinny być zabudowane w wyrobiskach o długości większej niż 15 m, a czujniki metanomierzy, o których mowa w ust. 2 pkt 3, w wyrobiskach o długości większej niż 25 m.

4. Czujniki metanomierzy, o których mowa w ust. 2 pkt 1 i 2, powinny powodować wyłączenie:

1) kombajnów chodnikowych - przy przekroczeniu zawartości 1% metanu w powietrzu,

2) maszyn i innych urządzeń z napędem elektrycznym, zainstalowanych w wyrobiskach przewietrzanych za pomocą lutniociągów - przy przekroczeniu zawartości 2% metanu w powietrzu.

5. Czujniki metanomierzy, o których mowa w ust. 2 pkt 3, powinny powodować wyłączenie:

1) urządzeń elektrycznych zainstalowanych w wyrobisku przewietrzanym lutniociągiem tłoczącym - przy przekroczeniu zawartości 2% metanu w powietrzu,

2) urządzeń elektrycznych zainstalowanych w wyrobisku przewietrzanym lutniociągiem ssącym - przy przekroczeniu zawartości 1% metanu w powietrzu.

§ 305. Przy stosowaniu innych systemów wybierania niż ścianowe rozmieszczenie czujników metanomierzy automatycznych oraz zasięg i zakres wyłączania urządzeń elektrycznych ustala kierownik działu wentylacji.

§  306.

1. W szybach (szybikach) przewietrzanych za pomocą lutniociągów należy zabudować czujniki metanomierzy wyłączająco-rejestrujących:

1) co najmniej 10 m poniżej zrębu szybu lub poziomu przy wentylacji tłoczącej,

2) przy wentylacji ssącej w lutniociągu przed wentylatorem,

3) pod pomostem roboczym.

2. Czujniki, o których mowa w ust. 1, powinny po przekroczeniu zawartości 1% metanu w powietrzu:

1) wyłączać urządzenia elektryczne w szybach,

2) powodować w 10-metrowej strefie od wylotu szybu uruchomienie sygnalizacji ostrzegawczej oraz wyłączenie spod napięcia urządzeń elektrycznych, z wyjątkiem urządzeń iskrobezpiecznych, wentylatorów i urządzeń przeznaczonych do jazdy ludzi.

§  307.

1. Zawartość metanu w wylotowych prądach powietrza z rejonów wentylacyjnych, w których prowadzone są roboty wybierkowe, oraz w szybach wentylacyjnych należy kontrolować metanomierzami rejestrującymi.

2. Pomiar zawartości metanu w wylotowym prądzie powietrza z rejonu wentylacyjnego, w którym prowadzone są roboty wybierkowe, powinien być dokonany przez czujnik metanomierza rejestrującego pod stropem wyrobiska w prądzie wylotowym ze ściany lub zespołu ścian pomiędzy wylotem ostatniej ściany a skrzyżowaniem z innym, czynnym wentylacyjnie wyrobiskiem.

3. Pomiar zawartości metanu w szybie wentylacyjnym powinien być dokonany w prądzie wylotowym całkowitym, co najmniej 10 m poniżej kanału wentylatora głównego, lecz co najmniej 10 m powyżej najwyższego wlotu powietrza wypływającego z wyrobisk do szybu.

§  308.

1. Kombajny chodnikowe w pokładach zaliczonych do drugiej, trzeciej i czwartej kategorii zagrożenia metanowego powinny być dodatkowo wyposażone w metanomierze o pomiarze ciągłym, wyłączające organ urabiający kombajnu przy przekroczeniu zawartości 2% metanu.

2. Czujnik metanomierza wyłączającego powinien być zabudowany na wysięgniku organu urabiającego.

§  309.

1. W wyrobisku korytarzowym przewietrzanym wentylacją lutniową ssąco-tłoczącą z zastosowaniem przodkowej instalacji odpylającej powinny być dodatkowo zabudowane metanomierze wyłączające urządzenia elektryczne w tym wyrobisku przy przekroczeniu 1% zawartości metanu w powietrzu.

2. Czujniki metanomierzy wyłączających urządzenia elektryczne powinny być zabudowane:

1) w strumieniu powietrza wypływającego z instalacji odpylającej,

2) pod stropem wyrobiska, w strefie pomiędzy wylotem strumienia powietrza z instalacji odpylającej i wylotem powietrza z zasadniczego lutniociągu tłoczącego.

§  310.

1. Podziemny zbiornik, w którym gromadzony jest węgiel z pokładów zaliczonych do drugiej, trzeciej i czwartej kategorii zagrożenia metanowego, powinien być wyposażony w metanomierz wyłączająco-rejestrujący zabudowany w strefie wylotowej ze zbiornika.

2. W razie przekroczenia zawartości 0,5% metanu, metanomierz powinien spowodować automatyczne:

1) wyłączenie urządzeń elektrycznych budowy zwykłej zainstalowanych w strefie, do której może wpłynąć metan pochodzący ze zbiornika,

2) uruchomienie wentylacji odrębnej zbiornika.

§  311.

1. W zbiornikach podziemnych i powierzchniowych, w których gromadzony jest węgiel z pokładów zaliczonych do drugiej, trzeciej i czwartej kategorii zagrożenia metanowego, oraz w wyrobiskach i pomieszczeniach przyległych do zbiornika należy, niezależnie od przepisów § 310, prowadzić pomiary zawartości metanu przy użyciu metanomierzy przenośnych.

2. Dla poszczególnych zbiorników węgla kierownik działu wentylacji obowiązany jest ustalić:

1) miejsce i sposób oraz częstotliwość pomiarów zawartości metanu,

2) osoby odpowiedzialne za prowadzenie pomiarów zawartości metanu,

3) zasady postępowania w razie stwierdzenia pomiarami zawartości metanu powyżej 1% w podziemnym zbiorniku lub w wyrobiskach przyległych do tego zbiornika albo w powierzchniowym zbiorniku.

§ 312. Zbiornik na powierzchni, w którym gromadzony jest węgiel z pokładów zaliczonych do drugiej, trzeciej i czwartej kategorii zagrożenia metanowego i w którym pomiary metanomierzami przenośnymi wykazują zawartość powyżej 0,5% metanu, powinien być wyposażony w metanomierz rejestrujący zawartość metanu w zbiorniku.

§  313.

1. W zakładach górniczych wydobywających węgiel lokalizację czujników metanometrycznych oraz zasięg i zakres wyłączeń urządzeń elektrycznych przez metanometrię automatyczną, poza wypadkami określonymi w rozporządzeniu, ustala kierownik działu wentylacji.

2. W zakładach górniczych wydobywających kopaliny niepalne zakres zastosowania metanometrii automatycznej, lokalizację czujników metanometrycznych oraz zakres wyłączeń urządzeń elektrycznych przez metanometrię automatyczną ustala kierownik ruchu zakładu górniczego.

§  314.

1. Uszkodzone urządzenia metanometrii automatycznej należy doprowadzić do prawidłowego stanu.

2. Do czasu usunięcia uszkodzenia:

1) ruch maszyn i urządzeń elektrycznych nie może być prowadzony,

2) 31  należy wykonywać pomiary metanu na zasadach ustalonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§  315.

1. 32  Osoby kierownictwa i dozoru ruchu, metaniarze, strzałowi, kombajniści, konserwatorzy metanometrii automatycznej, wyznaczeni do wykonania pomiarów pracownicy oddziału odmetanowania, wiertacze oraz przodowi, o których mowa w § 316 ust. 1, przebywający w polach metanowych, powinni być wyposażeni w metanomierze przenośne oraz obowiązani są do wykonywania w tych polach pomiarów zawartości metanu.

2.  Obowiązek wyposażenia innych osób przebywających w polach metanowych w metanomierze przenośne powinien ustalić kierownik ruchu zakładu górniczego.

3. Osoby określone w ust. 1 i 2 należy przeszkolić w zakresie zasad pomiaru zawartości metanu.

§  316.

1. Przodowi zatrudnieni w polach metanowych zobowiązani są do kontroli zawartości metanu pod stropem w 10-metrowym odcinku wyrobiska, w którym znajdują się stanowiska pracy, przed rozpoczęciem pracy na każdej zmianie i w czasie pracy co dwie godziny:

1) w przodkach wyrobisk,

2) w wyrobiskach likwidowanych,

3) we wnękach wiertniczych,

4) w innych miejscach wyznaczonych przez osoby kierownictwa lub dozoru ruchu.

2. W pokładach zaliczonych do drugiej, trzeciej i czwartej kategorii zagrożenia metanowego w wyrobiskach korytarzowych drążonych kombajnami przodowi zobowiązani są do kontroli zawartości metanu nad obudową w 10-metrowej strefie przyprzodkowej przed rozpoczęciem urabiania.

§  317.

1. Metaniarze zobowiązani są do kontroli zawartości metanu w polach metanowych pod stropem wyrobisk górniczych, w dniach pracy raz na dobę:

1) w przodkach wyrobisk,

2) w prądach powietrza wlotowych i wylotowych z przodków,

3) w komorach,

4) we wnękach wiertniczych,

5) w miejscach wykonywania robót strzałowych,

6) przy tamach izolacyjnych,

7) w innych wyrobiskach i miejscach wyznaczonych przez kierownika działu wentylacji.

2. Metaniarze zobowiązani są do kontroli zawartości metanu nad obudową wyrobisk górniczych w pokładach zaliczonych do drugiej, trzeciej i czwartej kategorii zagrożenia metanowego:

1) w drążonych wyrobiskach korytarzowych i komorowych z wentylacją odrębną, w strefie 50 m od przodka w odstępach nie większych niż 10 m - co najmniej raz na dobę w dni pracy,

2) w wyrobiskach z wentylacją odrębną w odstępach nie większych niż 50 m - co najmniej raz w miesiącu,

3) w wyrobiskach przyścianowych przewietrzanych zużytym prądem powietrza, zaliczonych do pomieszczeń ze stopniem "c" niebezpieczeństwa wybuchu metanu, w których zabudowane są urządzenia elektryczne:

a) w strefie 50 m od przodka, w odstępach nie większych niż 10 m - co najmniej raz na tydzień,

b) w strefie ponad 50 m od przodka, w odstępach nie większych niż 50 m - co najmniej raz w miesiącu,

4) w innych miejscach wyznaczonych przez kierownika działu wentylacji.

3. W wyrobiskach korytarzowych i wybierkowych w pokładach zaliczonych do trzeciej i czwartej kategorii zagrożenia metanowego, w których prowadzone są roboty strzałowe, metaniarze zobowiązani są do kontroli zawartości metanu nad obudową w 50-metrowej strefie we wszystkich kierunkach od miejsc prowadzenia robót strzałowych w odstępach nie większych niż 10 m, co najmniej raz na dobę w dni pracy.

4. Metaniarze zobowiązani są do prowadzenia pomiarów w polach metanowych dla wykrycia miejsc możliwych wypływów metanu.

5. W dni wolne od pracy, na zmianie poprzedzającej obłożenie robót, zakres i częstotliwość kontroli robót przez metaniarzy ustala kierownik ruchu zakładu górniczego.

§  318.

1. Strzałowi zobowiązani są do kontroli zawartości metanu w polach metanowych pod stropem wyrobisk przy wykonywaniu robót strzałowych:

1) w przodkach oraz w strefie 10 m od miejsca wykonywania robót strzałowych:

a) przed rozpoczęciem pracy oraz w czasie pracy co 2 godziny,

b) przed przystąpieniem do załadowania materiałów wybuchowych do otworów strzałowych,

c) przed każdym podłączeniem zapalników elektrycznych do linii strzałowej,

d) po każdym odpaleniu otworów strzałowych,

2) w strefie 5 m od stanowiska strzałowego przed podłączeniem zapalarki elektrycznej do linii strzałowej.

2. Strzałowi w pokładach zaliczonych do trzeciej i czwartej kategorii zagrożenia metanowego przed przystąpieniem do ładowania otworów strzałowych zobowiązani są do kontroli zawartości metanu nad obudową wyrobisk w 50-metrowej strefie we wszystkich kierunkach od miejsca prowadzenia robót strzałowych, w odstępach nie większych niż 10 m.

3. W polach metanowych w głębionych szybach (szybikach) pomiary zawartości metanu należy prowadzić:

1) na dnie szybu i pod pomostem roboczym - przed rozpoczęciem robót i przed każdym strzelaniem,

2) w strefie 5 m od stanowiska strzałowego - przed podłączeniem zapalarki do linii strzałowej.

§ 319. W razie stwierdzenia w wyniku pomiarów nad obudową zawartości 5% metanu lub powyżej, należy niezwłocznie wstrzymać roboty w wyrobisku, przeprowadzić dodatkowe pomiary dla ustalenia rozmiarów nagromadzenia metanu i miejsc wypływu metanu oraz podjąć działanie mające na celu likwidację zagrożenia.

§ 320. Szczegółowy zakres kontroli zawartości metanu przez przodowych, kombajnistów, metaniarzy i strzałowych oraz osoby dozoru ruchu ustala kierownik ruchu zakładu górniczego.

§ 321. W pokładach zaliczonych do trzeciej i czwartej kategorii zagrożenia metanowego należy stosować przenośne metanomierze alarmujące:

1) przy wierceniu otworów drenażowych oraz badawczych,

2) przy likwidacji wyrobisk, w razie niestosowania automatycznych zabezpieczeń metanometrycznych,

3) w innych miejscach wyznaczonych przez kierownika działu wentylacji.

§ 322. Szczegółowy zakres i zasady stosowania w polach metanowych benzynowych lamp wskaźnikowych dla kontroli zawartości tlenu i dwutlenku węgla ustala kierownik ruchu zakładu górniczego.

4.

Organizacja kontroli zagrożenia metanowego

§  323.

1. W zakładzie górniczym eksploatującym złoża (pokłady) metanowe powinni być wyznaczeni metaniarze oraz osoba wyższego dozoru ruchu w dziale wentylacji, odpowiedzialna za przeszkolenie i prawidłową pracę metaniarzy oraz za stan i gospodarkę metanomierzami przenośnymi.

2. W zakładzie górniczym eksploatującym złoża (pokłady) zaliczone do drugiej, trzeciej lub czwartej kategorii zagrożenia metanowego, niezależnie od postanowień ust. 1, należy:

1) wyznaczyć dyspozytora metanometrii,

2) zorganizować służbę dla zapewnienia konserwacji i kontroli urządzeń metanometrii automatycznej oraz konserwacji i kontroli metanomierzy przenośnych,

3) wyznaczyć osobę wyższego dozoru ruchu w dziale energomechanicznym, odpowiedzialną za stan urządzeń metanometrii automatycznej i gospodarkę nimi.

3. W zakładach górniczych, stosujących mniej niż 20 metanomierzy automatycznych, dopuszcza się pełnienie obowiązków dyspozytora metanometrii przez dyspozytora ruchu.

4. Obowiązki dyspozytora metanometrii, jego kwalifikacje oraz zasady współdziałania z dozorem ruchu i odpowiednimi służbami ustala kierownik ruchu zakładu górniczego.

§ 324. Wyniki pomiarów metanometrii automatycznej powinny być na bieżąco obserwowane, analizowane i dokumentowane.

§  325.

1. Prawidłowość zabudowy czujników metanometrii automatycznej powinni kontrolować:

1) w oddziałach górniczych - osoby dozoru ruchu oddziałowego, co najmniej raz na zmianę,

2) we wszystkich wyrobiskach i w pomieszczeniach na powierzchni, w których może gromadzić się metan - metaniarze, co najmniej raz na dobę w dniach pracy,

3) we wszystkich miejscach, gdzie są zabudowane czujniki metanometrii automatycznej - konserwatorzy metanomierzy automatycznych z częstotliwością ustaloną przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

2. Prawidłowość wskazań i działania metanomierzy automatycznych należy kontrolować za pomocą mieszanek wzorcowych.

§ 326. W pobliżu każdego przodka oraz w miejscach wyznaczonych przez osobę dozoru ruchu działu wentylacji należy umieścić tablicę kontroli metanu.

§ 327. Wyniki pomiarów zawartości metanu wpisują:

1) przodowi - na tablicy kontroli metanu,

2) strzałowi - w dzienniczkach strzałowych,

3) metaniarze - na tablicy kontroli metanu, w dzienniku metaniarza i książce metaniarza,

4) osoby dozoru ruchu - na tablicy kontroli metanu, w notesach oraz w książce raportowej.

§  328.

1. Kierownik działu wentylacji lub wyznaczona osoba wyższego dozoru ruchu działu wentylacji zobowiązani są, raz na dobę, zapoznać się z:

1) zapisami metanometrii automatycznej,

2) wynikami pomiarów zawartości metanu zapisywanymi w książce metaniarza.

2. W razie wzrostu zagrożenia metanowego kierownik działu wentylacji obowiązany jest opracować program profilaktyki metanowej i przedstawić kierownikowi ruchu zakładu górniczego celem zatwierdzenia.

5.

Odmetanowanie górotworu

§  329.

1. W zakładach górniczych eksploatujących pokłady zaliczone do czwartej kategorii zagrożenia metanowego należy stosować odmetanowanie górotworu.

2. W wypadkach uzasadnionych analizą stanu warunków metanowych i prognozą metanowości zezwolenia na niestosowanie odmetanowania, o którym mowa w ust. 1, może udzielić:

1) dla zakładu górniczego lub poziomu - właściwy organ państwowego nadzoru górniczego,

2) dla poszczególnych wyrobisk - kierownik ruchu zakładu górniczego.

§  330.

1. Metan ujmowany w czasie odmetanowania górotworu należy odprowadzać rurociągami metanowymi na powierzchnię.

2. Ujęty metan można, za zgodą właściwego organu państwowego nadzoru górniczego, odprowadzać do prądu zużytego powietrza przy zachowaniu dopuszczalnych zawartości metanu w powietrzu.

§ 331. Rurociągi metanowe powinny być budowane, wyposażone i oznakowane zgodnie z normami wprowadzonymi do obowiązkowego stosowania.

§  332.

1. Rurociągów metanowych nie należy budować:

1) w szybach wdechowych,

2) w wyrobiskach z elektryczną trakcją przewodową.

2. W wyrobiskach pochyłych z transportem linowym rurociągi metanowe mogą być budowane tylko w uzasadnionych wypadkach, pod warunkiem zastosowania zabezpieczeń przed uszkodzeniem rurociągów.

§  333.

1. Każde stwierdzone uszkodzenie rurociągu metanowego powinno być niezwłocznie zgłoszone do dyspozytora ruchu i niezwłocznie usunięte.

2. Przed przystąpieniem do naprawy rurociągu metanowego lub wymiany zasuwy, lub innego elementu należy rurociąg tak zabezpieczyć, aby uniemożliwić wypływ metanu z rurociągu, jak również zasysanie powietrza do rurociągu.

3. Z odcinka rurociągu metanowego, przeznaczonego do naprawy, należy usunąć metan wodą lub sprężonym powietrzem.

4. Szczegółowy sposób wykonania naprawy rurociągu metanowego ustala, w zależności od lokalnych warunków i rodzaju uszkodzenia, osoba dozoru ruchu służby odmetanowania.

§  334.

1. Stację odmetanowania należy zlokalizować na powierzchni.

2. W wypadkach uzasadnionych ograniczonym zakresem lub przejściowym okresem stosowania odmetanowania, stacja odmetanowania może być zlokalizowana w wyrobisku podziemnym.

§ 335. Warunki techniczne budowy i wyposażenia stacji odmetanowania określa załącznik nr 8 do rozporządzenia.

§  336.

1. Ujęcie metanu powinno posiadać urządzenie umożliwiające zamknięcie wypływu gazu, z wyjątkiem ujęć prowizorycznych.

2. Ujęcie metanu lub grupa sąsiednich otworów metanowych powinny być wyposażone w urządzenia umożliwiające pomiary ilości, ciśnienia i składu gazu oraz regulację ciśnienia gazu, a także posiadać odpowiednie urządzenia odwadniające.

§  337.

1. Przed rozpoczęciem eksploatacji każdego ujęcia metanu należy wykonać pomiar procentowej zawartości metanu w gazie i pomiar ciśnienia gazu, a wyniki udokumentować.

2. Pomiar ciśnienia gazu, o którym mowa w ust. 1, nie dotyczy ujęć prowizorycznych.

§  338.

1. W celu sprawdzenia prawidłowości działania urządzeń wytwarzających podciśnienie w stacji odmetanowania należy przeprowadzić ruch próbny bez pobierania metanu przez 72 godziny.

2. Instalacja gazowa stacji odmetanowania oraz rurociągi metanowe mogą być napełnione gazem po sprawdzeniu ich szczelności.

§  339.

1. Zawartość metanu w gazie ujmowanym do rurociągów metanowych powinna wynosić co najmniej 30%.

2. W wypadkach uzasadnionych, za zezwoleniem kierownika ruchu zakładu górniczego, dopuszcza się ujmowanie do rurociągów metanowych gazu o zawartości metanu mniejszej niż określona w ust. 1, lecz co najmniej 20%, jeżeli zawartość metanu w zbiorczym rurociągu metanowym wynosić będzie minimum 30%.

§  340.

1. Urządzenia stacji odmetanowania należy utrzymywać w ciągłym ruchu.

2. Rezerwowe urządzenia dla wytwarzania podciśnienia w stacji odmetanowania powinny być zdatne do uruchomienia w ciągu 10 minut.

3. W razie gdy zawartość metanu w zbiorczym rurociągu jest niższa od 30% lub temperatura gazu przekroczy wartość dopuszczalną dla stosowanych urządzeń, urządzenia wytwarzające podciśnienie powinny być zatrzymane.

4. W wypadku uszkodzenia urządzenia automatycznie wyłączającego stację odmetanowania przy zawartości metanu w gazie niższej niż 30%, ruch stacji może być prowadzony pod następującymi warunkami:

1) procentowa zawartość metanu w rurociągu wynosić będzie co najmniej 40%,

2) pomiar zawartości metanu będzie wykonywany co pół godziny, a wyniki tego pomiaru odnotowywane w książce kontroli stacji odmetanowania.

§  341.

1. W wypadku uszkodzenia urządzeń odmetanowania lub przerwania ciągłości odmetanowania, należy niezwłocznie:

1) zawiadomić dyspozytora ruchu,

2) podjąć odpowiednie prace dla usunięcia uszkodzenia,

3) przeprowadzić szczegółową kontrolę stanu zagrożenia metanowego w wyrobiskach.

2. W razie awaryjnego zatrzymania ruchu stacji odmetanowania należy niezwłocznie powiadomić kierownika ruchu zakładu górniczego lub pełniącą dyżur osobę kierownictwa ruchu.

3. Każde planowe zatrzymanie ruchu stacji odmetanowania, jak również zatrzymanie odmetanowania w części zakładu górniczego, wymaga zezwolenia kierownika ruchu zakładu górniczego, który obowiązany jest ustalić zabezpieczenie przed zagrożeniem metanowym w wyrobiskach w okresie przerwy w odmetanowaniu.

§ 342. W razie zatrzymania ruchu stacji odmetanowania gaz płynący rurociągami metanowymi z wyrobisk należy, po wytworzeniu się nadciśnienia w tych rurociągach, niezwłocznie skierować do atmosfery.

§  343.

1. Bieżące kontrole odmetanowania należy przeprowadzać co najmniej raz na dobę i powinny one obejmować:

1) pomiary zawartości metanu i ciśnienia za tamami izolacyjnymi z przestrzeni podłączonej do rurociągów metanowych,

2) pomiary parametrów gazu w rurociągach metanowych w miejscach wyznaczonych przez osobę wyższego dozoru ruchu służby odmetanowania.

2. Okresowe kontrole odmetanowania należy przeprowadzać co najmniej raz w miesiącu i powinny one obejmować:

1) pomiar ciśnienia, ilości gazu i procentowej zawartości metanu we wszystkich odcinkach pomiarowych rurociągu,

2) kontrolę wszystkich zamkniętych otworów metanowych dla określenia ich przydatności do eksploatacji,

3) kontrolę stanu technicznego wszystkich urządzeń odmetanowania.

3. Zakres kontroli odmetanowania w dniach wolnych od pracy ustala osoba wyższego dozoru ruchu służby odmetanowania w porozumieniu z kierownikiem działu wentylacji.

§ 344. Stan techniczny powierzchniowych urządzeń odmetanowania oraz podziemnych stacji odmetanowania powinien być skontrolowany i udokumentowany co najmniej raz w miesiącu przez osobę wyższego dozoru ruchu służby odmetanowania i osobę wyższego dozoru ruchu służby energomechanicznej.

²⁷ § 291 zmieniony przez § 1 pkt 22 rozporządzenia z dnia 1 grudnia 1997 r. (Dz.U.98.3.6) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 25 stycznia 1998 r.

²⁸ § 298 pkt 4 dodany przez § 1 pkt 23 rozporządzenia z dnia 1 grudnia 1997 r. (Dz.U.98.3.6) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 lipca 1998 r.

²⁹ § 298 pkt 5 dodany przez § 1 pkt 23 rozporządzenia z dnia 1 grudnia 1997 r. (Dz.U.98.3.6) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 stycznia 1999 r.

³⁰ § 298 pkt 6 dodany przez § 1 pkt 23 rozporządzenia z dnia 1 grudnia 1997 r. (Dz.U.98.3.6) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 25 stycznia 1998 r.

³¹ § 314 ust. 2 pkt 2 zmieniony przez § 1 pkt 24 rozporządzenia z dnia 1 grudnia 1997 r. (Dz.U.98.3.6) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 25 stycznia 1998 r.

³² § 315 ust. 1 zmieniony przez § 1 pkt 25 rozporządzenia z dnia 1 grudnia 1997 r. (Dz.U.98.3.6) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 25 stycznia 1998 r.