Oddział 3 - Metanometria - Bezpieczeństwo i higiena pracy, prowadzenie ruchu oraz specjalistyczne zabezpieczenie przeciwpożarowe w podziemnych zakładach górniczych.

Dziennik Ustaw

Dz.U.1995.67.342

Akt utracił moc

Wersja od: 15 marca 2001 r.

3.

Metanometria

§ 298. W polach metanowych należy:

1) prowadzić kontrolę zawartości metanu w powietrzu metanomierzami przenośnymi,

2) w wyrobiskach w pokładach zaliczonych do drugiej, trzeciej i czwartej kategorii zagrożenia metanowego stosować kontrolę zawartości metanu w powietrzu oraz zabezpieczenia urządzeń elektrycznych za pomocą urządzeń metanometrii automatycznej,

3) przy prowadzeniu eksploatacji złóż (pokładów) zaliczonych do drugiego i trzeciego stopnia zagrożenia tąpaniami i równocześnie do drugiej, trzeciej i czwartej kategorii zagrożenia metanowego stosować systemy zabezpieczeń metanometrycznych, umożliwiających pomiar zawartości metanu i wyłączenie urządzeń elektrycznych w czasie nie dłuższym niż 60 sekund,

4) 28  przy prowadzeniu eksploatacji złóż (pokładów) zaliczonych do trzeciego stopnia zagrożenia tąpaniami i równocześnie do czwartej kategorii zagrożenia metanowego - stosować systemy zabezpieczeń metanometrycznych, umożliwiających ciągły pomiar zawartości metanu i wyłączenie urządzeń elektrycznych w czasie nie dłuższym niż 15 sekund,

5) 29  przy prowadzeniu eksploatacji złóż (pokładów) zaliczonych do trzeciego stopnia zagrożenia tąpaniami i równocześnie do trzeciej kategorii zagrożenia metanowego - stosować systemy zabezpieczeń metanometrycznych, umożliwiających ciągły pomiar zawartości metanu i wyłączenie urządzeń elektrycznych w czasie nie dłuższym niż 15 sekund,

6) 30  przy prowadzeniu eksploatacji złóż (pokładów) zaliczonych do drugiej, trzeciej lub czwartej kategorii zagrożenia metanowego dla nowo budowanych central - stosować systemy zabezpieczeń metanometrycznych, umożliwiających ciągły pomiar zawartości metanu i wyłączenie urządzeń elektrycznych w czasie nie dłuższym niż 15 sekund.

§ 299.  Kontrolę zawartości metanu w powietrzu należy prowadzić urządzeniami metanometrii automatycznej i metanomierzami przenośnymi dopuszczonymi na podstawie odrębnych przepisów do stosowania w zakładach górniczych przy dowolnej zawartości metanu.

§ 300. Naprawy urządzeń metanometrii automatycznej i metanomierzy przenośnych przeprowadzają producenci lub jednostki przez nich upoważnione.

§  301.

1. Zawartość metanu w powietrzu należy kontrolować pomiarami:

1) pod stropem wyrobiska,

2) nad obudową wyrobiska,

3) w miejscach możliwych wypływów lub gromadzenia się metanu.

2. Pomiar zawartości metanu pod stropem wyrobiska powinien być wykonywany nie niżej niż 10 cm od najwyższego miejsca nie zabudowanego stropu, szczelnej obudowy lub okładziny obudowy.

3. Pomiar nad obudową wyrobiska powinien być wykonany w najwyższym dostępnym miejscu wyrobiska nad obudową.

§  302.

1. W systemach metanometrii automatycznej i zabezpieczeń metanometrycznych urządzeń elektrycznych należy stosować metanomierze wyłączające spod napięcia urządzenia elektryczne, metanomierze rejestrujące wyniki pomiarów zawartości metanu oraz metanomierze wyłączająco-rejestrujące.

2. Metanomierze wyłączające, stanowiące automatyczne zabezpieczenie metanometryczne urządzeń elektrycznych, powinny powodować:

1) samoczynne wyłączenie spod napięcia urządzeń elektrycznych, gdy zawartość metanu w powietrzu przekroczy dopuszczalną wartość, z wyjątkiem urządzeń dopuszczonych do pracy przy dowolnej zawartości metanu,

2) sygnalizowanie świetlne lub akustyczne w dyspozytorni metanometrycznej albo w miejscu zabudowy metanomierza przekroczeń dopuszczalnych zawartości metanu w powietrzu,

3) wskazywanie lub rejestrowanie w dyspozytorni metanometrycznej lub w miejscu zabudowy metanomierza zawartości metanu w powietrzu.

3. Metanomierze rejestrujące, stosowane dla automatycznej kontroli zawartości metanu w powietrzu, powinny powodować:

1) rejestrowanie w dyspozytorni metanometrycznej zawartości metanu w wyrobiskach,

2) sygnalizowanie świetlne lub akustyczne w dyspozytorni metanometrycznej albo w miejscu zabudowy metanomierza przekroczeń dopuszczalnych zawartości metanu w wyrobiskach.

§  303.

1. Metanomierzami wyłączająco-rejestrującymi należy zabezpieczyć urządzenia elektryczne zainstalowane w ścianie i w wyrobiskach przyścianowych.

2. W razie przekroczenia zawartości 2% metanu w powietrzu wypływającym ze ściany lub zawartości 1% metanu w powietrzu dopływającym do ściany, metanomierze powinny wyłączać spod napięcia urządzenia elektryczne zabudowane:

1) w ścianie,

2) w wyrobisku przyścianowym z prądem powietrza wypływającym ze ściany,

3) w wyrobisku przyścianowym z prądem powietrza dopływającym do ściany, na odcinku co najmniej 10 m od wlotu do ściany.

3. Czujniki metanomierzy kontrolujące zawartość metanu w prądzie powietrza wypływającego ze ściany należy zabudować pod stropem:

1) w wyrobisku przyścianowym - w odległości nie przekraczającej 10 m od wylotu ze ściany, jeżeli na wylocie nie łączą się prądy powietrza,

2) w ścianie - w odległości 2 m od wyrobiska przyścianowego, jeżeli na wylocie łączą się prądy powietrza.

4. Czujnik metanomierza kontrolujący zawartość metanu w prądzie powietrza dopływającym do ściany należy zabudować pod stropem w ścianie w odległości nie większej niż 10 m od wyrobiska przyścianowego.

5. W ścianach o wysokości mniejszej niż 1,5 m, w których wyposażenie techniczne uniemożliwia zabudowanie czujnika metanomierza w ścianie pod stropem, kierownik działu wentylacji wyznacza miejsce zabudowy czujnika lub czujników w wyrobiskach przyścianowych z prądem powietrza dopływającym do ściany, w odległości nie większej niż 10 m od wlotu do ściany.

§  304.

1. W wyrobiskach przewietrzanych za pomocą lutniociągów powinny być zabudowane metanomierze wyłączająco-rejestrujące, kontrolujące zawartość metanu pod stropem wyrobiska.

2. Czujniki metanomierzy, o których mowa w ust. 1, powinny być zabudowane:

1) przy przewietrzaniu przodka lutniociągiem tłoczącym - w odległości nie większej niż 10 m od czoła przodka, w miejscu stwierdzanych największych zawartości metanu,

2) przy przewietrzaniu przodka lutniociągiem ssącym pomiędzy wlotem do lutni ssącej a czołem przodka - w odległości nie większej niż 6 m od czoła przodka,

3) w odległości od 10 m do 15 m od skrzyżowania z wyrobiskiem przewietrzanym przepływającym prądem powietrza.

3. Czujniki metanomierzy, o których mowa w ust. 2 pkt 1 i 2, powinny być zabudowane w wyrobiskach o długości większej niż 15 m, a czujniki metanomierzy, o których mowa w ust. 2 pkt 3, w wyrobiskach o długości większej niż 25 m.

4. Czujniki metanomierzy, o których mowa w ust. 2 pkt 1 i 2, powinny powodować wyłączenie:

1) kombajnów chodnikowych - przy przekroczeniu zawartości 1% metanu w powietrzu,

2) maszyn i innych urządzeń z napędem elektrycznym, zainstalowanych w wyrobiskach przewietrzanych za pomocą lutniociągów - przy przekroczeniu zawartości 2% metanu w powietrzu.

5. Czujniki metanomierzy, o których mowa w ust. 2 pkt 3, powinny powodować wyłączenie:

1) urządzeń elektrycznych zainstalowanych w wyrobisku przewietrzanym lutniociągiem tłoczącym - przy przekroczeniu zawartości 2% metanu w powietrzu,

2) urządzeń elektrycznych zainstalowanych w wyrobisku przewietrzanym lutniociągiem ssącym - przy przekroczeniu zawartości 1% metanu w powietrzu.

§ 305. Przy stosowaniu innych systemów wybierania niż ścianowe rozmieszczenie czujników metanomierzy automatycznych oraz zasięg i zakres wyłączania urządzeń elektrycznych ustala kierownik działu wentylacji.

§  306.

1. W szybach (szybikach) przewietrzanych za pomocą lutniociągów należy zabudować czujniki metanomierzy wyłączająco-rejestrujących:

1) co najmniej 10 m poniżej zrębu szybu lub poziomu przy wentylacji tłoczącej,

2) przy wentylacji ssącej w lutniociągu przed wentylatorem,

3) pod pomostem roboczym.

2. Czujniki, o których mowa w ust. 1, powinny po przekroczeniu zawartości 1% metanu w powietrzu:

1) wyłączać urządzenia elektryczne w szybach,

2) powodować w 10-metrowej strefie od wylotu szybu uruchomienie sygnalizacji ostrzegawczej oraz wyłączenie spod napięcia urządzeń elektrycznych, z wyjątkiem urządzeń iskrobezpiecznych, wentylatorów i urządzeń przeznaczonych do jazdy ludzi.

§  307.

1. Zawartość metanu w wylotowych prądach powietrza z rejonów wentylacyjnych, w których prowadzone są roboty wybierkowe, oraz w szybach wentylacyjnych należy kontrolować metanomierzami rejestrującymi.

2. Pomiar zawartości metanu w wylotowym prądzie powietrza z rejonu wentylacyjnego, w którym prowadzone są roboty wybierkowe, powinien być dokonany przez czujnik metanomierza rejestrującego pod stropem wyrobiska w prądzie wylotowym ze ściany lub zespołu ścian pomiędzy wylotem ostatniej ściany a skrzyżowaniem z innym, czynnym wentylacyjnie wyrobiskiem.

3. Pomiar zawartości metanu w szybie wentylacyjnym powinien być dokonany w prądzie wylotowym całkowitym, co najmniej 10 m poniżej kanału wentylatora głównego, lecz co najmniej 10 m powyżej najwyższego wlotu powietrza wypływającego z wyrobisk do szybu.

§  308.

1. Kombajny chodnikowe w pokładach zaliczonych do drugiej, trzeciej i czwartej kategorii zagrożenia metanowego powinny być dodatkowo wyposażone w metanomierze o pomiarze ciągłym, wyłączające organ urabiający kombajnu przy przekroczeniu zawartości 2% metanu.

2. Czujnik metanomierza wyłączającego powinien być zabudowany na wysięgniku organu urabiającego.

§  309.

1. W wyrobisku korytarzowym przewietrzanym wentylacją lutniową ssąco-tłoczącą z zastosowaniem przodkowej instalacji odpylającej powinny być dodatkowo zabudowane metanomierze wyłączające urządzenia elektryczne w tym wyrobisku przy przekroczeniu 1% zawartości metanu w powietrzu.

2. Czujniki metanomierzy wyłączających urządzenia elektryczne powinny być zabudowane:

1) w strumieniu powietrza wypływającego z instalacji odpylającej,

2) pod stropem wyrobiska, w strefie pomiędzy wylotem strumienia powietrza z instalacji odpylającej i wylotem powietrza z zasadniczego lutniociągu tłoczącego.

§  310.

1. Podziemny zbiornik, w którym gromadzony jest węgiel z pokładów zaliczonych do drugiej, trzeciej i czwartej kategorii zagrożenia metanowego, powinien być wyposażony w metanomierz wyłączająco-rejestrujący zabudowany w strefie wylotowej ze zbiornika.

2. W razie przekroczenia zawartości 0,5% metanu, metanomierz powinien spowodować automatyczne:

1) wyłączenie urządzeń elektrycznych budowy zwykłej zainstalowanych w strefie, do której może wpłynąć metan pochodzący ze zbiornika,

2) uruchomienie wentylacji odrębnej zbiornika.

§  311.

1. W zbiornikach podziemnych i powierzchniowych, w których gromadzony jest węgiel z pokładów zaliczonych do drugiej, trzeciej i czwartej kategorii zagrożenia metanowego, oraz w wyrobiskach i pomieszczeniach przyległych do zbiornika należy, niezależnie od przepisów § 310, prowadzić pomiary zawartości metanu przy użyciu metanomierzy przenośnych.

2. Dla poszczególnych zbiorników węgla kierownik działu wentylacji obowiązany jest ustalić:

1) miejsce i sposób oraz częstotliwość pomiarów zawartości metanu,

2) osoby odpowiedzialne za prowadzenie pomiarów zawartości metanu,

3) zasady postępowania w razie stwierdzenia pomiarami zawartości metanu powyżej 1% w podziemnym zbiorniku lub w wyrobiskach przyległych do tego zbiornika albo w powierzchniowym zbiorniku.

§ 312. Zbiornik na powierzchni, w którym gromadzony jest węgiel z pokładów zaliczonych do drugiej, trzeciej i czwartej kategorii zagrożenia metanowego i w którym pomiary metanomierzami przenośnymi wykazują zawartość powyżej 0,5% metanu, powinien być wyposażony w metanomierz rejestrujący zawartość metanu w zbiorniku.

§  313.

1. W zakładach górniczych wydobywających węgiel lokalizację czujników metanometrycznych oraz zasięg i zakres wyłączeń urządzeń elektrycznych przez metanometrię automatyczną, poza wypadkami określonymi w rozporządzeniu, ustala kierownik działu wentylacji.

2. W zakładach górniczych wydobywających kopaliny niepalne zakres zastosowania metanometrii automatycznej, lokalizację czujników metanometrycznych oraz zakres wyłączeń urządzeń elektrycznych przez metanometrię automatyczną ustala kierownik ruchu zakładu górniczego.

§  314.

1. Uszkodzone urządzenia metanometrii automatycznej należy doprowadzić do prawidłowego stanu.

2. Do czasu usunięcia uszkodzenia:

1) ruch maszyn i urządzeń elektrycznych nie może być prowadzony,

2) 31  należy wykonywać pomiary metanu na zasadach ustalonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§  315.

1. 32  Osoby kierownictwa i dozoru ruchu, metaniarze, strzałowi, kombajniści, konserwatorzy metanometrii automatycznej, wyznaczeni do wykonania pomiarów pracownicy oddziału odmetanowania, wiertacze oraz przodowi, o których mowa w § 316 ust. 1, przebywający w polach metanowych, powinni być wyposażeni w metanomierze przenośne oraz obowiązani są do wykonywania w tych polach pomiarów zawartości metanu.

2.  Obowiązek wyposażenia innych osób przebywających w polach metanowych w metanomierze przenośne powinien ustalić kierownik ruchu zakładu górniczego.

3. Osoby określone w ust. 1 i 2 należy przeszkolić w zakresie zasad pomiaru zawartości metanu.

§  316.

1. Przodowi zatrudnieni w polach metanowych zobowiązani są do kontroli zawartości metanu pod stropem w 10-metrowym odcinku wyrobiska, w którym znajdują się stanowiska pracy, przed rozpoczęciem pracy na każdej zmianie i w czasie pracy co dwie godziny:

1) w przodkach wyrobisk,

2) w wyrobiskach likwidowanych,

3) we wnękach wiertniczych,

4) w innych miejscach wyznaczonych przez osoby kierownictwa lub dozoru ruchu.

2. W pokładach zaliczonych do drugiej, trzeciej i czwartej kategorii zagrożenia metanowego w wyrobiskach korytarzowych drążonych kombajnami przodowi zobowiązani są do kontroli zawartości metanu nad obudową w 10-metrowej strefie przyprzodkowej przed rozpoczęciem urabiania.

§  317.

1. Metaniarze zobowiązani są do kontroli zawartości metanu w polach metanowych pod stropem wyrobisk górniczych, w dniach pracy raz na dobę:

1) w przodkach wyrobisk,

2) w prądach powietrza wlotowych i wylotowych z przodków,

3) w komorach,

4) we wnękach wiertniczych,

5) w miejscach wykonywania robót strzałowych,

6) przy tamach izolacyjnych,

7) w innych wyrobiskach i miejscach wyznaczonych przez kierownika działu wentylacji.

2. Metaniarze zobowiązani są do kontroli zawartości metanu nad obudową wyrobisk górniczych w pokładach zaliczonych do drugiej, trzeciej i czwartej kategorii zagrożenia metanowego:

1) w drążonych wyrobiskach korytarzowych i komorowych z wentylacją odrębną, w strefie 50 m od przodka w odstępach nie większych niż 10 m - co najmniej raz na dobę w dni pracy,

2) w wyrobiskach z wentylacją odrębną w odstępach nie większych niż 50 m - co najmniej raz w miesiącu,

3) w wyrobiskach przyścianowych przewietrzanych zużytym prądem powietrza, zaliczonych do pomieszczeń ze stopniem "c" niebezpieczeństwa wybuchu metanu, w których zabudowane są urządzenia elektryczne:

a) w strefie 50 m od przodka, w odstępach nie większych niż 10 m - co najmniej raz na tydzień,

b) w strefie ponad 50 m od przodka, w odstępach nie większych niż 50 m - co najmniej raz w miesiącu,

4) w innych miejscach wyznaczonych przez kierownika działu wentylacji.

3. W wyrobiskach korytarzowych i wybierkowych w pokładach zaliczonych do trzeciej i czwartej kategorii zagrożenia metanowego, w których prowadzone są roboty strzałowe, metaniarze zobowiązani są do kontroli zawartości metanu nad obudową w 50-metrowej strefie we wszystkich kierunkach od miejsc prowadzenia robót strzałowych w odstępach nie większych niż 10 m, co najmniej raz na dobę w dni pracy.

4. Metaniarze zobowiązani są do prowadzenia pomiarów w polach metanowych dla wykrycia miejsc możliwych wypływów metanu.

5. W dni wolne od pracy, na zmianie poprzedzającej obłożenie robót, zakres i częstotliwość kontroli robót przez metaniarzy ustala kierownik ruchu zakładu górniczego.

§  318.

1. Strzałowi zobowiązani są do kontroli zawartości metanu w polach metanowych pod stropem wyrobisk przy wykonywaniu robót strzałowych:

1) w przodkach oraz w strefie 10 m od miejsca wykonywania robót strzałowych:

a) przed rozpoczęciem pracy oraz w czasie pracy co 2 godziny,

b) przed przystąpieniem do załadowania materiałów wybuchowych do otworów strzałowych,

c) przed każdym podłączeniem zapalników elektrycznych do linii strzałowej,

d) po każdym odpaleniu otworów strzałowych,

2) w strefie 5 m od stanowiska strzałowego przed podłączeniem zapalarki elektrycznej do linii strzałowej.

2. Strzałowi w pokładach zaliczonych do trzeciej i czwartej kategorii zagrożenia metanowego przed przystąpieniem do ładowania otworów strzałowych zobowiązani są do kontroli zawartości metanu nad obudową wyrobisk w 50-metrowej strefie we wszystkich kierunkach od miejsca prowadzenia robót strzałowych, w odstępach nie większych niż 10 m.

3. W polach metanowych w głębionych szybach (szybikach) pomiary zawartości metanu należy prowadzić:

1) na dnie szybu i pod pomostem roboczym - przed rozpoczęciem robót i przed każdym strzelaniem,

2) w strefie 5 m od stanowiska strzałowego - przed podłączeniem zapalarki do linii strzałowej.

§ 319. W razie stwierdzenia w wyniku pomiarów nad obudową zawartości 5% metanu lub powyżej, należy niezwłocznie wstrzymać roboty w wyrobisku, przeprowadzić dodatkowe pomiary dla ustalenia rozmiarów nagromadzenia metanu i miejsc wypływu metanu oraz podjąć działanie mające na celu likwidację zagrożenia.

§ 320. Szczegółowy zakres kontroli zawartości metanu przez przodowych, kombajnistów, metaniarzy i strzałowych oraz osoby dozoru ruchu ustala kierownik ruchu zakładu górniczego.

§ 321. W pokładach zaliczonych do trzeciej i czwartej kategorii zagrożenia metanowego należy stosować przenośne metanomierze alarmujące:

1) przy wierceniu otworów drenażowych oraz badawczych,

2) przy likwidacji wyrobisk, w razie niestosowania automatycznych zabezpieczeń metanometrycznych,

3) w innych miejscach wyznaczonych przez kierownika działu wentylacji.

§ 322. Szczegółowy zakres i zasady stosowania w polach metanowych benzynowych lamp wskaźnikowych dla kontroli zawartości tlenu i dwutlenku węgla ustala kierownik ruchu zakładu górniczego.

²⁸ § 298 pkt 4 dodany przez § 1 pkt 23 rozporządzenia z dnia 1 grudnia 1997 r. (Dz.U.98.3.6) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 lipca 1998 r.

²⁹ § 298 pkt 5 dodany przez § 1 pkt 23 rozporządzenia z dnia 1 grudnia 1997 r. (Dz.U.98.3.6) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 stycznia 1999 r.

³⁰ § 298 pkt 6 dodany przez § 1 pkt 23 rozporządzenia z dnia 1 grudnia 1997 r. (Dz.U.98.3.6) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 25 stycznia 1998 r.

³¹ § 314 ust. 2 pkt 2 zmieniony przez § 1 pkt 24 rozporządzenia z dnia 1 grudnia 1997 r. (Dz.U.98.3.6) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 25 stycznia 1998 r.

³² § 315 ust. 1 zmieniony przez § 1 pkt 25 rozporządzenia z dnia 1 grudnia 1997 r. (Dz.U.98.3.6) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 25 stycznia 1998 r.