Rozdział 3 - OCHRONA OFIAR I DOSTĘP DO WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI - Dyrektywa 2024/1385 w sprawie zwalczania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej

Dzienniki UE

Dz.U.UE.L.2024.1385

Akt obowiązujący

Wersja od: 24 maja 2024 r.

ROZDZIAŁ  3

OCHRONA OFIAR I DOSTĘP DO WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI

Artykuł  14

Zgłaszanie przemocy wobec kobiet lub przemocy domowej

1. Oprócz praw ofiar w chwili składania zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa na podstawie art. 5 dyrektywy 2012/29/UE państwa członkowskie zapewniają ofiarom możliwość zgłaszania właściwym organom aktów przemocy wobec kobiet lub przemocy domowej za pośrednictwem przystępnych, łatwych w użytkowaniu, bezpiecznych i dostępnych kanałów. Obejmuje to, przynajmniej w odniesieniu do cyberprzestępstw, o których mowa w art. 5-8 niniejszej dyrektywy, możliwość zgłaszania online lub za pośrednictwem innych dostępnych i bezpiecznych ICT, z zastrzeżeniem krajowych przepisów proceduralnych dotyczących sformalizowania zgłoszeń online.

Państwa członkowskie zapewniają, aby możliwość zgłaszania online lub za pośrednictwem innych dostępnych i bezpiecznych ICT obejmowała możliwość przedstawienia dowodów za pomocą środków określonych w akapicie pierwszym, z zastrzeżeniem krajowych przepisów proceduralnych dotyczących sformalizowania dostarczania dowodów.

2. Państwa członkowskie zapewniają ofiarom dostęp do pomocy prawnej zgodnie z art. 13 dyrektywy 2012/29/UE. Państwa członkowskie mogą rozszerzyć pomoc prawną na ofiary zgłaszające przestępstwa, jeżeli jest to przewidziane w prawie krajowym.

3. Państwa członkowskie przyjmują środki niezbędne do zachęcania osób, które wiedzą o popełnieniu aktów przemocy wobec kobiet lub przemocy domowej lub które, w dobrej wierze, podejrzewają, że je popełniono lub że można spodziewać się aktów przemocy, do zgłaszania tego właściwym organom bez obawiania się negatywnych konsekwencji.

4. Państwa członkowskie zapewniają, aby pracownicy opieki zdrowotnej, których dotyczy obowiązek zachowania poufności, mogli dokonywać zgłoszeń do właściwych organów, jeżeli mają oni uzasadnione powody, by sądzić, że istnieje bezpośrednie ryzyko wyrządzenia danej osobie poważnej szkody fizycznej wskutek przemocy wobec kobiet lub przemocy domowej.

5. Państwa członkowskie zapewniają, by w przypadku gdy ofiarą jest dziecko, z zastrzeżeniem przepisów dotyczących prawniczej tajemnicy zawodowej lub, w przypadkach przewidzianych w prawie krajowym, nie naruszając tajemnicy spowiedzi lub równoważnych zasad, specjaliści, którzy na mocy prawa krajowego podlegają obowiązkowi zachowania tajemnicy zawodowej, mogli dokonywać zgłoszeń do właściwych organów, jeżeli mają oni uzasadnione powody, by sądzić, że dziecku wyrządzono poważną szkodę fizyczną wskutek przemocy wobec kobiet lub przemocy domowej.

6. W przypadku gdy dzieci zgłaszają właściwym organom akty przemocy wobec kobiet lub przemocy domowej, państwa członkowskie zapewniają, aby procedury zgłaszania były bezpieczne i poufne oraz aby były opracowane i dostępne w sposób i w języku, które są przyjazne dziecku, stosownie do wieku i dojrzałości tego dziecka.

Państwa członkowskie zapewniają, aby specjaliści przeszkoleni do pracy z dziećmi pomagali w procedurach zgłaszania i aby procedury te prowadzono z uwzględnieniem dobra dziecka.

Państwa członkowskie zapewniają, aby w przypadku gdy osoba posiadająca odpowiedzialność rodzicielską uczestniczy w akcie przemocy, możliwość zgłoszenia czynu przez dziecko nie była uzależniona od zgody osoby posiadającej odpowiedzialność rodzicielską oraz aby właściwe organy podjęły środki niezbędne do ochrony bezpieczeństwa dziecka, zanim osoba ta zostanie poinformowana o zgłoszeniu.

Artykuł  15

Prowadzenie postępowań przygotowawczych i ściganie

1. Państwa członkowskie zapewniają, aby osoby, jednostki lub służby prowadzące postępowania przygotowawcze w sprawie aktów przemocy wobec kobiet lub przemocy domowej i ścigające te czyny dysponowały odpowiednią wiedzą fachową w tych kwestiach i skutecznymi narzędziami dochodzeniowymi umożliwiającymi skuteczne prowadzenie postępowań przygotowawczych w sprawie takich czynów i ich ściganie, w szczególności do celów gromadzenia, analizowania i zabezpieczania elektronicznego materiału dowodowego w przypadkach cyberprzestępstw, o których mowa w art. 5-8.

2. Państwa członkowskie zapewniają, aby zgłoszenia aktów przemocy wobec kobiet lub przemocy domowej były niezwłocznie przetwarzane i przekazywane właściwym organom do celów prowadzenia postępowań przygotowawczych i ścigania oraz, w razie potrzeby, do celów przyjęcia środków ochrony na podstawie art. 19.

3. W przypadkach gdy właściwe organy mają uzasadnione powody, by podejrzewać, że mogło zostać popełnione przestępstwo, niezwłocznie wszczynają skuteczne postępowanie przygotowawcze, wskutek złożonego zawiadomienia lub z urzędu, w sprawie aktów przemocy wobec kobiet lub przemocy domowej. Zapewniają one, aby sprawa została wpisana do rejestru urzędowego oraz prowadzą rejestr istotnych ustaleń i dowodów zgodnie z prawem krajowym.

4. Z myślą o dobrowolnym zabezpieczeniu materiału dowodowego, w szczególności w przypadkach przemocy seksualnej, właściwe organy niezwłocznie kierują ofiary do odpowiednich pracowników opieki zdrowotnej lub służb wsparcia, o których mowa w art. 25, 26 i 27, specjalizujących się w udzielaniu pomocy przy zabezpieczaniu dowodów. Ofiary są jak najwcześniej informowane o znaczeniu zgromadzenia takich dowodów.

5. Państwa członkowskie zapewniają, aby prowadzenie postępowań przygotowawczych w sprawie aktów zgwałcenia ani ich ściganie nie zależało od zgłoszenia czynu przez ofiarę lub jej przedstawiciela ani od skargi złożonej przez ofiarę lub jej przedstawiciela, oraz aby postępowania karne nie były umarzane wyłącznie z powodu wycofania zawiadomienia lub skargi.

Artykuł  16

Indywidualna ocena służąca ustaleniu potrzeb ofiar w zakresie ochrony

1. Poza wymogami dotyczącymi indywidualnej oceny, o której mowa w art. 22 dyrektywy 2012/29/UE, państwa członkowskie zapewniają, by przynajmniej w odniesieniu do ofiar przemocy seksualnej i przemocy domowej, spełnione były wymogi określone w niniejszym artykule.

2. Na jak najwcześniejszym etapie, na przykład w momencie pierwszego kontaktu z właściwymi organami lub jak najszybciej po pierwszym kontakcie z nimi, szczególne potrzeby ofiary w zakresie ochrony określa się w drodze indywidualnej oceny, w stosownych przypadkach we współpracy ze wszystkimi odpowiednimi właściwymi organami.

3. Indywidualna ocena, o której mowa w ust. 2 koncentruje się na ryzyku stwarzanym przez sprawcę lub podejrzanego. Ryzyko to może obejmować:

a) ryzyko ponownej przemocy;

b) ryzyko spowodowania obrażeń ciała lub urazów psychicznych;

c) możliwość użycia broni i dostępu do niej;

d) fakt, że sprawca lub podejrzany mieszka z ofiarą;

e) nadużywanie narkotyków lub alkoholu przez sprawcę lub podejrzanego;

f) niegodziwe traktowanie dziećmi;

g) problemy ze zdrowiem psychicznym; lub

h) zachowanie stanowiące uporczywe nękanie.

4. W indywidualnej ocenie, o której mowa w ust. 2 uwzględnia się indywidualną sytuację ofiary, w tym to, czy ofiara doświadcza dyskryminacji ze względu na płeć w połączeniu z jakąkolwiek inną przyczyną lub przyczynami dyskryminacji, o których mowa w art. 21 Karty (zwanej dalej "dyskryminacją krzyżową", i w związku z tym jest narażona na zwiększone ryzyko przemocy, jak również własną relację ofiary i jej ocenę sytuacji. Przeprowadza się ją w najlepszym interesie ofiary, zwracając szczególną uwagę na potrzebę uniknięcia wtórnej lub ponownej wiktymizacji.

5. Państwa członkowskie zapewniają, aby właściwe organy podejmowały odpowiednie środki ochrony, z należytym uwzględnieniem indywidualnej oceny, o której mowa w ust. 2. Takie środki mogą obejmować:

a) środki na podstawie art. 23 i 24 dyrektywy 2012/29/UE;

b) wydanie nakazów doraźnych, zakazów zbliżania się i nakazów ochrony na podstawie art. 19 niniejszej dyrektywy;

c) środki inne niże te, o których mowa w lit. a) i b) niniejszego ustępu mające na celu kontrolę zachowania sprawcy lub podejrzanego, w szczególności na podstawie art. 37 niniejszej dyrektywy.

6. W stosownych przypadkach indywidualną ocenę, o której mowa w ust. 2 przeprowadza się we współpracy z innymi odpowiednimi właściwymi organami na każdym z etapów postępowania oraz z odpowiednimi służbami wsparcia, takimi jak placówki ochrony ofiar, służby specjalistyczne, opieka społeczna, pracownicy opieki zdrowotnej, schroniska, specjalistyczne służby wsparcia i inne odpowiednie zainteresowane strony.

7. Właściwe organy regularnie dokonują przeglądu indywidualnej oceny, o której mowa w ust. 2 i, w stosownych przypadkach, wprowadzają nowe lub aktualizują bieżące środki ochrony zgodnie z ust. 5, aby zapewnić, by uwzględniały one obecną sytuację ofiary.

8. Domniemywa się, że osoby będące na utrzymaniu mają szczególne potrzeby w zakresie ochrony bez konieczności przeprowadzania indywidualnej oceny, o której mowa w ust. 2, chyba że istnieją przesłanki wskazujące na to, że nie mają one szczególnych potrzeb w zakresie ochrony.

Artykuł  17

Indywidualna ocena potrzeb ofiar w zakresie wsparcia

1. Państwa członkowskie zapewniają, aby - uwzględniając indywidualną ocenę, o której mowa w art. 16 - właściwe organy oceniły indywidualne potrzeby ofiary w zakresie wsparcia przewidzianego w rozdziale 4. Właściwe organy oceniają indywidualne potrzeby w zakresie wsparcia osób będących na utrzymaniu ofiary, jak przewidziano w rozdziale 4, chyba że istnieją przesłanki wskazujące, że nie mają one szczególnych potrzeb w zakresie wsparcia.

2. Do indywidualnej oceny potrzeb ofiar w zakresie wsparcia na podstawie ust. 1 niniejszego artykułu zastosowanie ma art. 16 ust. 4, 6 i 7.

Artykuł  18

Kierowanie do służb wsparcia

1. Jeżeli w ramach ocen, o których mowa w art. 16 i 17, określono szczególne potrzeby w zakresie wsparcia lub ochrony, lub jeżeli ofiara wystąpi o wsparcie, państwa członkowskie zapewniają, aby służby wsparcia, takie jak specjalistyczne służby wsparcia, we współpracy z właściwymi organami, kontaktowały się z ofiarami w celu zaoferowania im wsparcia z należytym uwzględnieniem bezpieczeństwa ofiar. Państwa członkowskie mogą postanowić, że takie kontakty są uzależnione od zgody ofiary.

2. Właściwe organy muszą odpowiadać na wnioski ofiar o udzielenie ochrony i wsparcia bezzwłocznie i w sposób skoordynowany.

3. Państwa członkowskie zapewniają w stosownych przypadkach, by właściwe organy mogły kierować dzieci będące ofiarami do służb wsparcia, w razie potrzeby bez uprzedniej zgody osoby posiadającej odpowiedzialność rodzicielską.

4. Jeżeli jest to konieczne do zagwarantowania, że ofiara otrzyma odpowiednie wsparcie i ochronę, państwa członkowskie zapewniają, by właściwe organy przekazywały odpowiednie dane osobowe dotyczące ofiary i sytuacji ofiary właściwym służbom wsparcia. Dane takie są przekazywane z zachowaniem poufności. Państwa członkowskie mogą postanowić, że przekazywanie takich danych jest uzależnione od zgody ofiary.

5. Służby wsparcia przechowują dane osobowe tak długo, jak jest to konieczne do świadczenia usług wsparcia, a w każdym razie nie dłużej niż przez pięć lat od ostatniego kontaktu między służbą wsparcia a ofiarą.

Artykuł  19

Nakazy doraźne, zakazy zbliżania się i nakazy ochrony

1. Państwa członkowskie zapewniają, aby w sytuacjach bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub bezpieczeństwa ofiary lub osób będących na jej utrzymaniu właściwe organy były uprawnione do bezzwłocznego skierowania do sprawcy aktu przemocy objętego niniejszą dyrektywą lub podejrzanego o taki akt przemocy nakazów opuszczenia przez sprawcę lub podejrzanego miejsca zamieszkania ofiary lub osób będących na jej utrzymaniu na odpowiedni okres oraz zakazu wchodzenia do tego miejsca zamieszkania lub miejsca pracy ofiary lub zakazu zbliżania się do nich na odległość mniejszą niż określona w zakazie, lub kontaktowania się w jakikolwiek sposób z ofiarą lub osobami będącymi na jej utrzymaniu.

Nakazy i zakazy, o których mowa w akapicie pierwszym niniejszego ustępu mają skutek natychmiastowy i nie są zależne od zgłoszenia przestępstwa przez ofiarę ani od wszczęcia indywidualnej oceny zgodnie z art. 16.

2. Państwa członkowskie zapewniają, aby właściwe organy były uprawnione do wydawania zakazów zbliżania się lub nakazów ochrony w celu udzielenia ofiarom ochrony - na tak długo, jak jest to konieczne dla ofiar - przed wszelkimi aktami przemocy objętymi niniejszą dyrektywą.

3. W przypadku gdy ofiara jest osobą dorosłą, państwa członkowskie mogą wymagać, zgodnie ze swoim prawem krajowym, aby nakazy doraźne, zakazy zbliżania się i nakazy ochrony, o których mowa w ust. 1 i 2, były wydawane na wniosek ofiary.

4. W przypadkach gdy jest to istotne ze względu na bezpieczeństwo ofiary państwa członkowskie zapewniają, aby właściwe organy informowały ofiary o możliwości wnioskowania o wydanie nakazów doraźnych, zakazów zbliżania się lub nakazów ochrony, a także o możliwości ubiegania się o transgraniczne uznanie nakazów ochrony na podstawie dyrektywy 2011/99/UE ¹⁷  lub rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 606/2013 ¹⁸ .

5. Wszelkie naruszenia nakazów doraźnych, zakazów zbliżania się lub nakazów ochrony podlegają skutecznym, proporcjonalnym i odstraszającym sankcjom karnym lub pozakarnym. Państwa członkowskie zapewniają, aby w przypadku wystąpienia takiego naruszenia, w razie potrzeby rozważano przegląd indywidualnej oceny, o której mowa w art. 16, zgodnie z ust. 7 tego artykułu.

6. Państwa członkowskie zapewniają, by ofiary mogły być niezwłocznie informowane o naruszeniu doraźnego nakazu, zakazu zbliżania się lub nakazu ochrony, które mogłoby mieć wpływ na ich bezpieczeństwo.

7. Niniejszy artykuł nie zobowiązuje państw członkowskich do zmiany ich systemów krajowych w zakresie kwalifikowania nakazów doraźnych i nakazów ochrony jako podlegających prawu karnemu, cywilnemu lub administracyjnemu.

Artykuł  20

Ochrona życia prywatnego ofiar

Państwa członkowskie zapewniają, aby w postępowaniach karnych dowód dotyczący zachowań seksualnych ofiary w przeszłości lub związanych z nimi innymi aspektów życia prywatnego ofiary, dozwolony był wyłącznie gdy jest to istotne i konieczne.

Artykuł  21

Wytyczne dla organów ścigania i organów prokuratury

Państwa członkowskie mogą wydawać wytyczne dla właściwych organów działających w ramach postępowania karnego, w tym wytyczne prokuratorskie, w sprawach dotyczących przemocy wobec kobiet lub przemocy domowej. Wytyczne te uwzględniają aspekt płci, mają charakter doradczy i mogą zawierać wskazówki na temat tego, w jaki sposób:

a) zapewnić, by wszystkie formy przemocy wobec kobiet i przemocy domowej były należycie identyfikowane,

b) gromadzić i zabezpieczać odpowiednie dowody, w tym dowody online;

c) przeprowadzać indywidualne oceny na podstawie art. 16 i 17, a także dokonywać przeglądu tych ocen;

d) rozpatrywać sprawy, które mogą wymagać wydania lub wdrożenia nakazu doraźnego, zakazu zbliżania się lub nakazu ochrony;

e) traktować ofiary w sposób uwzględniający doznane urazy, płeć, niepełnosprawność oraz w sposób dostosowany do dziecka, a także zapewnić poszanowanie prawa dziecka do bycia wysłuchanym i uwzględnienie jego dobra;

f) zapewnić, by ofiary były traktowane z szacunkiem i aby postępowanie było prowadzone w sposób zapobiegający wtórnej lub ponownej wiktymizacji;

g) zaspokajać większe potrzeb w zakresie ochrony i wszelkiego odpowiedniego wsparcia w przypadku ofiar doświadczających dyskryminacji krzyżowej, o czym mowa w art. 33 ust. 1;

h) identyfikować stereotypy płciowe i unikać ich;

i) podnosić świadomość na temat wszystkich grup ofiar w kontekście przemocy domowej;

j) kierować ofiary do specjalistycznych służb wsparcia, w tym służb medycznych, aby zapewnić odpowiednie traktowanie ofiar oraz właściwe i bezzwłoczne rozpatrywanie spraw dotyczących przemocy wobec kobiet lub przemocy domowej; oraz

k) zapewnić ochronę prywatności ofiar i informacji poufnych dotyczących ofiar.

W celu zapewnienia odpowiedniej aktualizacji wytycznych, o których mowa w akapicie pierwszym, są one w razie potrzeby poddawane przeglądowi, w którym uwzględnia się sposób ich stosowania w praktyce.

Artykuł  22

Rola organów krajowych, w tym organów ds. równości

1. Państwa członkowskie wyznaczają organ lub organy do wykonywania następujących zadań i dokonują w tym celu niezbędnych ustaleń:

a) publikowanie sprawozdań i wydawanie zaleceń dotyczących wszelkich kwestii związanych z przemocą wobec kobiet i przemocą domową, łącznie z gromadzeniem najlepszych dostępnych praktyk; oraz

b) wymiana dostępnych informacji z odpowiednimi organami europejskimi takimi jak Europejski Instytut ds. Równości Kobiet i Mężczyzn.

Do celów akapitu pierwszego państwa członkowskie mogą konsultować się z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego.

2. Organy, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, mogą wchodzić w skład organów ds. równości ustanowionych na mocy dyrektyw 2004/113/WE, 2006/54/WE i 2010/41/UE.

Artykuł  23

Środki mające na celu usunięcie niektórych treści online

1. Nie naruszając rozporządzenia (UE) 2022/2065, państwa członkowskie przyjmują środki niezbędne do zapewnienia szybkiego usuwania publicznie dostępnych treści online, o których mowa w art. 5 ust. 1 lit. a) i b) oraz w art. 7 i 8 niniejszej dyrektywy, lub uniemożliwienia dostępu do tych treści.

Środki, o których mowa w akapicie pierwszym niniejszego ustępu obejmują możliwość wydawania przez właściwe organy wiążących nakazów prawnych usunięcia takich treści lub uniemożliwienia dostępu do nich. Państwa członkowskie zapewniają, by nakazy takie spełniały przynajmniej warunki określone w art. 9 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2022/2065.

2. Nakazy, o których mowa w akapicie drugim ustępu pierwszego, są kierowane do dostawców usług hostingowych.

W przypadku gdy usunięcie nie byłoby wykonalne, właściwe organy mogą również skierować do stosownych dostawców usług pośrednich, innych niż dostawcy sług hostingowych, którzy mają techniczną i operacyjną zdolność podjęcia działań w odniesieniu do danych treści, nakazy uniemożliwienia dostępu do nich.

3. Państwa członkowskie zapewniają, aby w przypadku gdy postępowanie karne dotyczące przestępstw, o których mowa w art. 5 ust. 1 lit. a) lub b), art. 7 lub art. 8, zakończyło się bez orzeczenia, iż doszło do popełnienia przestępstwa, nakazy, o których mowa w akapicie pierwszym ustępu pierwszego niniejszego artykułu, zostały unieważnione, a adresaci takich nakazów zostali o tym poinformowani.

4. Państwa członkowskie zapewniają, aby nakazy i inne środki, o których mowa w akapicie drugim ustępu pierwszego, były stosowane zgodnie z przejrzystymi procedurami i podlegały odpowiednim zabezpieczeniom, w szczególności w celu zapewnienia, aby te nakazy i inne środki ograniczały się do tego, co jest konieczne i proporcjonalne, oraz aby należycie uwzględniono prawa i interesy wszystkich stosownych zainteresowanych stron, w tym ich prawa podstawowe zgodnie z Kartą.

Państwa członkowskie zapewniają, by dostawcy usług hostingu, inni dostawcy stosownych usług pośrednich i dostawcy treści, których dotyczy nakaz, o którym mowa w ust. 1, mieli prawo do skutecznego środka zaskarżenia. Prawo to obejmuje prawo do zaskarżenia takiego nakazu przed sądami państwa członkowskiego właściwego organu, który wydał ten nakaz.

5. Państwa członkowskie zapewniają, by stosowni dostawcy treści, których dotyczy nakaz, o którym mowa w akapicie pierwszym ustępu pierwszego, zostali poinformowani przez dostawców usług hostingu lub, w stosownych wypadkach, przez wszelkich innych dostawców stosownych usług pośrednich, o przyczynach usunięcia treści lub uniemożliwienia dostępu do nich na podstawie nakazów lub innych środków, o których mowa w ust. 1, a także o możliwości dostępu do środków zaskarżenia.

6. Państwa członkowskie zapewniają, aby usunięcie treści lub uniemożliwienie dostępu do nich na podstawie nakazów lub innych środków, o których mowa w ust. 1, nie uniemożliwiało właściwym organom bezzwłocznego uzyskania lub zabezpieczenia materiału dowodowego niezbędnego do prowadzenia postępowań przygotowawczych w sprawie przestępstw, o których mowa w art. 5 pkt 1 lit. a) lub b), art. 7 lub art. 8, lub ścigania tych przestępstw.

Artykuł  24

Odszkodowanie od sprawców

1. Państwa członkowskie zapewniają ofiarom prawo do dochodzenia, zgodnie z prawem krajowym, pełnego odszkodowania od sprawców za szkody wynikające z przestępstw przemocy wobec kobiet lub przemocy domowej.

2. Państwa członkowskie zapewniają, w stosownych przypadkach, ofiarom możliwość uzyskania decyzji w sprawie odszkodowania w toku postępowania karnego.

¹⁷ Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/99/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie europejskiego nakazu ochrony (Dz. U. L 338 z 21.12.2011, s. 2).

¹⁸ Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 606/2013 z dnia 12 czerwca 2013 r. w sprawie wzajemnego uznawania środków ochrony w sprawach cywilnych (Dz.U. L 181 z 29.6.2013, s. 4).