Dyrektywa 2024/1385 w sprawie zwalczania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej
Dz.U.UE.L.2024.1385
Akt obowiązującyDYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) 2024/1385
z dnia 14 maja 2024 r.
w sprawie zwalczania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej
uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 82 ust. 2 i art. 83 ust. 1,
uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej,
po przekazaniu projektu aktu ustawodawczego parlamentom narodowym,
uwzględniając opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego 1 ,
stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą 2 ,
(1) Celem niniejszej dyrektywy jest zapewnienie kompleksowych ram skutecznego zapobiegania i zwalczania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej w całej Unii. Służy temu ulepszenie i wprowadzenie środków w następujących obszarach: określenia odnośnych przestępstw i kar, ochrony ofiar i dostępu do wymiaru sprawiedliwości, wsparcia ofiar, usprawnienia gromadzenia danych, zapobiegania przestępstwom, koordynacji i współpracy.
(2) Równość kobiet i mężczyzn oraz niedyskryminacja są podstawowymi wartościami Unii i prawami podstawowymi zapisanymi odpowiednio w art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) oraz w art. 21 i 23 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej ("Karta"). Tym właśnie zasadom i prawom zagrażają przemoc wobec kobiet i przemoc domowa, podważając prawa kobiet i dziewcząt do równości we wszystkich dziedzinach życia oraz utrudniając im równy udział w życiu społecznym i zawodowym.
(3) Przemoc wobec kobiet i przemoc domowa stanowią naruszenie praw podstawowych, takich jak: prawo do godności człowieka, prawo do życia i prawo człowieka do integralności, zakaz nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania, prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, prawo do wolności i bezpieczeństwa, prawo do ochrony danych osobowych, prawo do wolności od dyskryminacji, w tym ze względu na płeć, oraz prawa dziecka, zapisane w Karcie oraz w Konwencji ONZ o prawach dziecka.
(4) Niniejsza dyrektywa wspiera realizację zobowiązań międzynarodowych podjętych przez państwa członkowskie w zakresie zwalczania i zapobiegania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, w szczególności zobowiązań wynikających z Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet oraz Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych oraz, w stosownych przypadkach, Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej i Konwencji MOP w sprawie eliminacji przemocy i molestowania w miejscu pracy, podpisanej 21 czerwca 2019 r. w Genewie.
(5) W świetle specyfiki przestępstw przemocy wobec kobiet i przemocy domowej konieczne jest ustanowienie kompleksowego zbioru przepisów, który będzie służył rozwiązywaniu w ukierunkowany sposób utrzymującego się problemu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej oraz będzie zaspokajać szczególne potrzeby ofiar takiej przemocy. Obowiązujące przepisy na szczeblu unijnym i krajowym okazały się niewystarczające do skutecznego zwalczania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej oraz zapobiegania im. W szczególności, mimo iż
dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/36/UE 3 i 2011/93/UE 4 , które dotyczą konkretnych form takiej przemocy oraz dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/29/UE 5 , w której ustanowiono ogólne ramy dotyczące ofiar przestępstw, zawierają pewne zabezpieczenia dla ofiar, nie zaspokajają ich szczególnych potrzeb.
(6) Przemoc wobec kobiet i przemoc domowa mogą ulec nasileniu, jeżeli krzyżują się z dyskryminacją ze względu płeć łącznie z innymi przyczynami dyskryminacji, o których mowa w art. 21 Karty, a mianowicie ze względu na rasę, kolor skóry, pochodzenie etniczne lub społeczne, cechy genetyczne, język, religię lub przekonania, poglądy polityczne lub wszelkie inne poglądy, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną (zwaną dalej "dyskryminacją krzyżową"). Państwa członkowskie powinny zatem zwrócić należytą uwagę na ofiary dotknięte taką dyskryminacją krzyżową i przyjąć szczególne środki. Osoby doświadczające dyskryminacji krzyżowej są bardziej narażone na przemoc ze względu na płeć. W związku z tym państwa członkowskie powinny wziąć pod uwagę ten podwyższony poziom zagrożenia przy wdrażaniu środków przewidzianych w niniejszej dyrektywie, w szczególności w odniesieniu do indywidualnej oceny służącej określeniu potrzeb ofiar pod względem ochrony, specjalistycznego wsparcia ofiar oraz szkolenia i informacji dla specjalistów, którzy będą prawdopodobnie mieli kontakt z ofiarami.
(7) Ofiary są większym stopniu narażone na zastraszanie, odwet oraz wtórną i ponowną wiktymizację. Państwa członkowskie powinny zapewnić, by zwrócono szczególną uwagę na to ryzyko oraz na potrzebę ochrony godności i integralności cielesnej tych ofiar. Wcześniejsza znajomość lub wcześniejszy związek z przestępcą to czynniki, który należy wziąć pod uwagę przy ocenie ryzyka odwetu.
(8) Ofiary powinny mieć możliwość korzystania ze swoich praw przed rozpoczęciem postępowania karnego, w toku postępowania oraz przez odpowiedni czas po jego zakończeniu, stosownie do ich potrzeb i na warunkach określonych w niniejszej dyrektywie.
(9) Przepisy niniejszej dyrektywy, które dotyczą praw ofiar, powinny mieć zastosowanie do wszystkich ofiar czynów zabronionych stanowiących przemoc wobec kobiet lub przemoc domową, które to czyny są uznawane za przestępstwo w prawie Unii lub prawie krajowym. Obejmuje to przestępstwa zdefiniowane w niniejszej dyrektywie, mianowicie okaleczanie żeńskich narządów płciowych, przymusowe małżeństwo, udostępnianie bez zgody treści intymnych lub zmanipulowanych, cyberstalking, cybernękanie, cyberflashing, nawoływanie w internecie do przemocy lub nienawiści oraz czyny zabronione objęte innymi aktami prawa Unii, w szczególności dyrektywami 2011/36/UE i 2011/93/UE. Ponadto niektóre przestępstwa określone w prawie krajowym wchodzą w zakres definicji przemocy wobec kobiet. Dotyczy to takich przestępstw, jak: kobietobójstwo, zgwałcenie, molestowanie seksualne, niegodziwe traktowanie w celach seksualnych, uporczywe nękanie, wczesne małżeństwo, przymusowa aborcja, przymusowa sterylizacja i różne formy cyberprzemocy, takie jak molestowanie seksualne w internecie i cyberprzemoc. Przemoc domowa jest formą przemocy, która może być uznana za odrębne przestępstwo w prawie krajowym lub wchodzić w zakres przestępstw popełnianych w ramach rodziny lub gospodarstwa domowego bądź między byłymi lub obecnymi małżonkami lub partnerami, niezależnie od tego, czy prowadzą wspólne czy oddzielne gospodarstwo domowe. Poszczególne państwa członkowskie mogą przyjąć szerszą definicję przemocy wobec kobiet w krajowym prawie karnym. Należy zauważyć, że niniejsza dyrektywa nie odnosi się do pełnego spektrum czynów zabronionych stanowiących przemoc wobec kobiet.
(10) Przemoc wobec kobiet jest utrzymującym się przejawem strukturalnej dyskryminacji kobiet, która wynika z nierównych stosunków władzy między kobietami a mężczyznami na przestrzeni wieków. Jest to forma przemocy ze względu na płeć wyrządzanej głównie kobietom i dziewczętom przez mężczyzn. Jest ona zakorzeniona w społecznie skonstruowanych rolach, zachowaniu, działaniach i atrybutach, które dane społeczeństwo uznaje za odpowiednie dla kobiet i mężczyzn. W związku z tym przy wdrażaniu niniejszej dyrektywy należy wziąć pod uwagę perspektywę uwzględniającą aspekt płci.
(11) Przemoc domowa jest poważnym problemem społecznym, który często pozostaje ukryty. Może ona prowadzić do ciężkich urazów psychicznych i fizycznych o poważnych konsekwencjach dla życia osobistego i zawodowego ofiary, ponieważ sprawcą jest zazwyczaj osoba znana ofierze, której ofiara powinna móc ufać. Taka przemoc może przybierać różne formy, w tym przemocy fizycznej, seksualnej, psychicznej i ekonomicznej, i może do niej dochodzić w różnych rodzajach relacji. Przemoc domowa często obejmuje przemocową kontrolę i może dochodzić do niej niezależnie od tego, czy sprawca dzieli lub dzielił z ofiarą gospodarstwo domowe.
(12) Środki przewidziane w niniejszej dyrektywie opracowano w taki sposób, aby uwzględnić szczególne potrzeby kobiet i dziewcząt, ponieważ - co potwierdzają dane i badania - osoby te są w nieproporcjonalnie dużym stopniu dotknięte formami przemocy objętymi niniejszą dyrektywą, a mianowicie przemocą wobec kobiet i przemocą domową. Jednak również inne osoby padają ofiarą tych form przemocy i powinny zatem także móc korzystać z tych samych środków dla ofiar, jakie przewidziano w niniejszej dyrektywie. W związku z tym termin "ofiara" powinien odnosić się do wszystkich osób, niezależnie od ich płci i - o ile niniejsza dyrektywa nie stanowi inaczej - wszystkim ofiarom powinny przysługiwać prawa związane z ochroną ofiar, dostępem do wymiaru sprawiedliwości, wsparciem ofiar i środkami zabezpieczającymi.
(13) Ze względu na podatność dzieci na zagrożenia, bycie świadkiem przemocy domowej może mieć na nie druzgocący wpływ. Dzieci, które są świadkami przemocy domowej w rodzinie lub gospodarstwie domowym, zazwyczaj ponoszą bezpośrednie szkody psychologiczne i emocjonalne, które wpływają na ich rozwój; są także bardziej narażone na zaburzenia zdrowia fizycznego i psychicznego, zarówno w perspektywie krótko-, jak i długoterminowej. Uznanie, że dzieci, które doznały szkody bezpośrednio w wyniku bycia świadkami przemocy domowej, same są ofiarami, stanowi ważny krok w ochronie tych dzieci, które cierpią z powodu przemocy domowej.
(14) Do celów niniejszej dyrektywy właściwe organy należy rozumieć jako organ lub organy wyznaczone na mocy prawa krajowego jako właściwe do wykonania obowiązku przewidzianego w niniejszej dyrektywie. Każde państwo członkowskie powinno określić, które organy mają być właściwe w zakresie tych obowiązków.
(15) Zgodnie z art. 288 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) dyrektywa wiąże każde państwo członkowskie, do którego jest kierowana, w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawia jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków. Biorąc jednak pod uwagę szczególny charakter przestępstwa okaleczania żeńskich narządów płciowych oraz konieczność zapewnienia ochrony ofiar, które w wyniku tego przestępstwa poniosły konkretne szkody, należy to przestępstwo szczegółowo ująć w prawie karnym państw członkowskich. Okaleczanie żeńskich narządów płciowych to stanowiąca nadużycie praktyka wykorzystywania, która dotyczy narządów płciowych kobiety lub dziewczynki i która jest stosowana w celu utrzymania i potwierdzenia dominacji nad kobietami i dziewczętami oraz do sprawowania kontroli społecznej nad ich seksualnością. Czasami praktyka ta odbywa się w kontekście dziecięcych i przymusowych małżeństw bądź przemocy domowej. Okaleczanie żeńskich narządów płciowych może mieć miejsce jako praktyka tradycyjna, którą niektóre społeczności stosują wobec należących do nich kobiet. Powinno ono obejmować prowadzące do okaleczenia praktyki stosowane ze względów pozamedycznych, które powodują u ofiar nieodwracalną krzywdę na całe życie. Okaleczanie żeńskich narządów płciowych prowadzi do szkód psychologicznych i społecznych, które poważnie wpływają na jakość życia ofiary. Termin "wycięcie" powinien oznaczać częściowe lub całkowite usunięcie łechtaczki i warg sromowych większych. Termin "infibulacja" powinien odnosić się do zamknięcia warg sromowych większych przez częściowe zszycie zewnętrznych warg sromu w celu zawężenia otwarcia pochwy. Termin "każde inne okaleczenie" powinien oznaczać wszelkie inne fizyczne zmiany żeńskich narządów płciowych.
(16) Przymusowe małżeństwo jest formą przemocy, która wiąże się z poważnym naruszeniem praw podstawowych, a w szczególności prawa kobiet i dziewcząt do integralności cielesnej, wolności, autonomii, zdrowia fizycznego i psychicznego, zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego, edukacji i życia prywatnego. Ubóstwo, bezrobocie, obyczaj lub konflikty to czynniki sprzyjające zjawisku przymusowych małżeństw. Przemoc fizyczna i seksualna oraz groźby przemocy to formy przymusu często stosowane w celu wymuszenia na kobiecie lub dziewczynce zawarcia małżeństwa. Często przymusowemu małżeństwu towarzyszą inne formy fizycznego i psychicznego wyzysku i nadużyć, takie jak wykorzystywanie seksualne. W związku z tym konieczne jest, aby wszystkie państwa członkowskie uznawały przymusowe małżeństwa za przestępstwo i nakładały na sprawców odpowiednie kary. Niniejsza dyrektywa nie narusza definicji "małżeństwa" przewidzianych w prawie krajowym lub międzynarodowym. Państwa członkowskie powinny przyjąć niezbędne środki w celu ustanowienia terminu przedawnienia, który umożliwia wszczęcie postępowania przygotowawczego, ściganie, przeprowadzenie postępowania sądowego i wydanie orzeczenia w sprawie przymusowego małżeństwa. Biorąc pod uwagę, że ofiary przymusowego małżeństwa są często małoletnie, terminy przedawnienia powinny obejmować okres wystarczający i współmierny do wagi danego przestępstwa, aby umożliwić skuteczne wszczęcie postępowania po osiągnięciu przez ofiarę 18 roku życia.
(17) Konieczne jest zapewnienie zharmonizowanych definicji przestępstw i kar w odniesieniu do niektórych form cyberprzemocy, w przypadku gdy przemoc jest nierozerwalnie związana z wykorzystywaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych (zwanych dalej "ICT"), a technologie te są wykorzystywane do znacznego nasilenia szkodliwych skutków przestępstwa, przez co zmieniają jego charakterystykę. Cyberprzemoc jest w szczególności skierowana przeciwko polityczkom, dziennikarkom i obrończyniom praw człowieka i dotyka je w szczególnym stopniu. Obrońcy praw człowieka to osoby, grupy lub organizacje, które propagują i chronią powszechnie uznawane prawa człowieka i podstawowe wolności. Może to skutkować uciszaniem kobiet i utrudnianiem ich uczestniczenia w życiu społecznym na równi z mężczyznami. Cyberprzemoc w nieproporcjonalnie dużym stopniu dotyka również kobiety i dziewczęta w środowisku edukacyjnym, takim jak szkoły i uczelnie, przez co negatywnie wpływa na ich dalsze kształcenie i zdrowie psychiczne, powoduje wykluczenie społeczne, lęki i zachętę do samookaleczania się, a w skrajnych przypadkach może prowadzić do samobójstwa.
(18) Korzystanie z ICT wiąże się z ryzykiem łatwego, szybkiego i powszechnego nasilenia niektórych form cyberprzemocy, któremu towarzyszy wyraźne ryzyko wyrządzenia ofierze głębokiej i długotrwałej szkody lub zwiększenia takiej szkody. Potencjał takiego nasilenia, które jest warunkiem wstępnym w przypadku popełnienia kilku przestępstw cyberprzemocy zdefiniowanych w niniejszej dyrektywie, należy odzwierciedlić przez "publiczne udostępnienie" niektórych treści za pośrednictwem ICT. Terminy "publiczne udostępnienie" i "publicznie dostępne" należy rozumieć jako odnoszące się do potencjalnego dotarcia do szeregu osób. Wykładnia i stosowanie tych terminów powinny uwzględniać istotne okoliczności, w tym technologie wykorzystane do udostępnienia tych treści. Ponadto, z myślą o ustanowieniu norm minimalnych w odniesieniu do najpoważniejszych form cyberprzemocy, odnośne przestępstwa zdefiniowane w niniejszej dyrektywie są ograniczone do czynów, które mogą wyrządzić ofierze poważną szkodę lub poważną szkodę psychologiczną, lub do czynów, które mogą wywołać u ofiary poważny lęk o bezpieczeństwo własne lub bezpieczeństwo osób będących na jej utrzymaniu. W każdym przypadku przy ocenie, czy dany czyn może wyrządzić poważną szkodę, należy wziąć pod uwagę szczególne okoliczności sprawy, z zastrzeżeniem niezależności sądów. Prawdopodobieństwo wyrządzenia poważnej szkody można wywnioskować z obiektywnych okoliczności faktycznych. Niniejsza dyrektywa ustanawia minimalne ramy prawne w tym zakresie, a państwa członkowskie mają swobodę przyjmowania lub utrzymywania surowszych przepisów prawa karnego.
(19) Publiczne udostępnianie za pomocą ICT obrazów, nagrań wideo lub podobnych treści przedstawiających czynności o wyraźnie seksualnym charakterze lub intymne części ciała danej osoby bez jej zgody może być bardzo szkodliwe dla ofiar, szczególnie ze względu na wiążącą się z tym tendencję do łatwego, szybkiego i szerokiego rozpowszechniania treści i ich powielania, a także ze względu na intymny charakter tych treści. Odnośne przestępstwo określone w niniejszej dyrektywie powinno obejmować wszystkie rodzaje takich treści, takie jak obrazy, zdjęcia i nagrania wideo, w tym obrazy oraz nagrania audio i wideo nacechowane seksualnie. Powinno ono odnosić się do sytuacji, w których publiczne udostępnianie treści za pomocą ICT odbywa się bez zgody ofiary, niezależnie od tego, czy ofiara wyraziła zgodę na wytworzenie takich treści bądź przesłała je konkretnej osobie. Przestępstwo to powinno również obejmować wytwarzanie treści bez zgody lub manipulowanie nimi lub ich zmienianie, na przykład przez edytowanie obrazów, między innymi z wykorzystaniem sztucznej inteligencji, które to treści sprawiają wrażenie, że osoba uczestniczy w czynnościach seksualnych, o ile treści te są następnie udostępniane publicznie za pośrednictwem ICT bez zgody tej osoby. Takie wytwarzanie, manipulowanie lub zmienianie powinno obejmować wytwarzanie treści "deepfake", w których prezentuje się osoby, przedmioty, miejsca lub inne podmioty bądź wydarzenia wyraźnie podobne do istniejących naprawdę, i które przedstawiają czynności seksualne danej osoby i błędnie wydają się innym osobom autentyczne lub prawdziwe. W interesie skutecznej ochrony ofiar takich czynów należy również uwzględnić groźby dopuszczenia się takich czynów.
(20) Publiczne rozpowszechnianie obrazów, nagrań wideo lub innych treści przedstawiających czynności o wyraźnie seksualnym charakterze lub intymne części ciała osoby bez zgody tej osoby za pośrednictwem ICT nie powinno być uznawane za przestępstwo, w przypadku gdy brak takiej kryminalizacji jest konieczne do zabezpieczenia praw podstawowych chronionych na mocy Karty, a w szczególności wolności wypowiedzi, w tym wolności otrzymywania i przekazywania informacji i idei w otwartym i demokratycznym społeczeństwie, oraz wolności uprawiania sztuki i nauki, w tym wolności akademickiej. Ponadto przestępstwo to nie powinno obejmować przetwarzania treści przez organy publiczne, w szczególności do celów prowadzenia postępowania karnego lub zapobiegania przestępstwom, wykrywania ich lub prowadzenia postępowania przygotowawczego w ich sprawie; państwa członkowskie powinny mieć możliwość zwolnienia osoby z odpowiedzialności w szczególnych okolicznościach, np. gdy operatorzy telefonicznych i internetowych linii zaufania przetwarzają treści w celu zgłoszenia przestępstwa organom.
(21) Cyberstalking jest nowoczesną formą przemocy, do której często dochodzi wobec członków rodziny lub osób mieszkających w tym samym gospodarstwie domowym co sprawca; cyberstalkingu dopuszczają się też byli partnerzy lub znajomi. Zazwyczaj sprawca wykorzystuje technologię, by stosować przymus, kontrolę, manipulację i nadzór o rosnącej intensywności, nasilając w ten sposób lęk i niepokój ofiary oraz izolując ją stopniowo od przyjaciół, rodziny i pracy. W związku z tym należy ustanowić normy minimalne w odniesieniu do cyberstalkingu. Przestępstwo cyberstalkingu powinno obejmować powtarzający się lub stały nadzór nad ofiarą za pomocą ICT bez jej zgody lub upoważnienia prawnego. Do takiego nadzoru może dochodzić w wyniku przetwarzania danych osobowych ofiary, np. przez kradzież tożsamości, kradzież haseł, zhakowanie urządzeń ofiary, zainstalowanie bez jej wiedzy oprogramowania do przechwytywania naciśnięć klawiszy, aby uzyskać dostęp do przestrzeni prywatnej ofiary, przez zainstalowanie aplikacji do geolokalizacji, w tym aplikacji typu stalkerware, lub w wyniku kradzieży urządzeń ofiary. Ponadto przestępstwo cyberstalkingu powinno obejmować monitorowanie ofiary bez jej zgody lub bez upoważnienia przy użyciu urządzeń technologicznych podłączonych do internetu rzeczy takich jak inteligentne urządzenia gospodarstwa domowego. W niektórych sytuacjach monitorowanie może być jednak uzasadnione, np. w kontekście monitorowania dzieci i ich aktywności w internecie przez rodziców, monitorowania stanu zdrowia osób chorych, starszych lub podatnych na zagrożenia lub osób z niepełnosprawnościami przez ich krewnych, lub monitorowania mediów i monitorowania w ramach wywiadu ze źródeł jawnych.
(22) Odpowiedzialność karna powinna być ograniczona do sytuacji, w których monitorowanie może wyrządzić danej ofierze poważną szkodę. Przy ocenie, czy dany czyn może spowodować poważną szkodę, należy się przede wszystkim rozważyć, czy dany czyn zazwyczaj wyrządza szkodę ofierze.
(23) W definicji przestępstwa cyberstalkingu pojęcie "namierzania" powinno odnosić się do ustalenia lokalizacji osoby i śledzenia jej ruchów, a pojęcie "monitorowania" powinno odnosić się do obserwowania osoby w bardziej ogólnym znaczeniu, w tym obserwowania jej działań. W kontekście cyberstalkingu oba działania mają ostatecznie na celu kontrolowanie osoby.
(24) Należy ustanowić normy minimalne odnoszące się do przestępstwa cybernękania, aby uwzględnić jego najpoważniejsze formy. Powinny one obejmować powtarzające się lub ciągłe grożenie danej osobie, co najmniej w przypadkach, gdy takie czyny obejmują groźby - za pomocą ICT - popełnienia przestępstwa oraz gdy taki czyn może spowodować, że dana osoba poważnie obawia się o swoje bezpieczeństwo lub o bezpieczeństwo osób będących na jej utrzymaniu. Powinno to także obejmować podejmowanie - wraz z innymi osobami, za pomocą ICT, w publicznie dostępny sposób - działania grożącego lub znieważającego wymierzonego w daną osobę, jeżeli takie czyny mogą wyrządzić tej osobie poważną szkodę psychiczną. Takie szeroko zakrojone ataki, w tym skoordynowane ataki masowe w internecie, mogą przekształcić się w napaść poza internetem lub spowodować poważne szkody psychiczne, a w skrajnych przypadkach mogą prowadzić do samobójstwa ofiary. Ataki te są często wymierzone w czołowe polityczki, dziennikarki i obrończynie praw człowieka lub inne znane kobiety; do ataków może również dochodzić w różnych kontekstach, na przykład na kampusach uczelni, w szkołach czy w miejscu pracy. Tego rodzaju przemocą w internecie należy zająć się zwłaszcza w przypadku ataków na szeroką skalę, na przykład w formie zmasowanego nękania przez znaczną liczbę osób. Normy minimalne dotyczące przestępstwa cybernękania powinny również obejmować niezamówione przesyłanie danej osobie obrazu, nagrania wideo lub innych podobnych treści przedstawiających genitalia ("cyberflashing"), w przypadku gdy taki czyn może wyrządzić tej osobie poważną szkodę psychiczną. Cyberflashing jest powszechną formą zastraszania i uciszania kobiet. Normy minimalne dotyczące przestępstwa cybernękania powinny również obejmować przepisy dotyczące sytuacji, w których dane osobowe ofiary są udostępnione publicznie za pomocą ICT bez zgody ofiary, aby zachęcić inne osoby do wyrządzenia ofierze szkody fizycznej lub poważnej szkody psychicznej ("doxing").
(25) Wzrost intensywności korzystania z internetu i mediów społecznościowych doprowadził w ostatnich latach do gwałtownego nasilenia publicznego nawoływania do przemocy i nienawiści, w tym ze względu na płeć. Łatwe i szybkie rozpowszechnianie mowy nienawiści w świecie cyfrowym jest prostsze dzięki efektowi braku zahamowań w internecie, ponieważ rzekoma anonimowość w sieci i poczucie bezkarności ograniczają zahamowania przed publikowaniem takich wypowiedzi. Kobiety często są celem seksistowskiej i mizoginicznej nienawiści w internecie, która może eskalować w przestępstwa z nienawiści poza internetem. Należy zapobiegać takim czynom i wykrywać je na wczesnym etapie. Język używany w tego rodzaju nawoływaniu do nienawiści nie zawsze odnosi się bezpośrednio do płci osoby będących celem tego nawoływania, ale stronniczej motywacji można się domyślać na podstawie ogólnej treści lub kontekstu wypowiedzi.
(26) W przypadku przestępstwa nawoływania w internecie do przemocy lub nienawiści zakłada się, że nawoływanie to nie jest wyrażane w kontekście czysto prywatnym, lecz publicznie, za pomocą ICT. Dlatego ustawowym znamieniem tego przestępstwa powinno być rozpowszechnianie publiczne, które należy rozumieć jako obejmujące udostępnianie określonej treści nawołującej do przemocy lub nienawiści za pomocą ICT potencjalnie nieograniczonej liczbie osób, czyli oferowanie łatwego dostępu do tych treści ogółowi użytkowników, bez konieczności podejmowania dalszych działań przez osobę, która dostarczyła daną treść, niezależnie od tego, czy dane osoby rzeczywiście skorzystają z dostępu do tych informacji. W związku z tym w przypadku gdy dostęp do treści wymaga rejestracji lub przyjęcia do grupy użytkowników, informacje te należy uznawać za rozpowszechniane publicznie wyłącznie wtedy, gdy użytkownicy poszukujący dostępu do treści są automatycznie rejestrowani lub przyjmowani do grupy użytkowników bez konieczności podejmowania decyzji lub dokonywania wyboru przez człowieka co do tego, komu taki dostęp przyznać. Przy ocenie, czy dane treści kwalifikują się jako nawoływanie do nienawiści lub przemocy, właściwe organy powinny brać pod uwagę podstawowe prawa do wolności wypowiedzi zapisane w art. 11 Karty.
(27) Aby zapewnić sprawiedliwą równowagę między wolnością wypowiedzi a ściganiem przestępstw nawoływania w internecie do przemocy lub nienawiści, państwa członkowskie powinny mieć możliwość decydowania o karaniu wyłącznie tych czynów, które mogą zakłócić porządek publiczny lub które stanowią zagrożenie, nadużycie lub zniewagę. Stosowanie tych warunków, jeżeli wymaga tego prawo krajowe, nie powinno prowadzić do osłabienia skuteczności przepisu zawierającego definicję przestępstwa nawoływania w internecie do przemocy lub nienawiści.
(28) Kary za przestępstwa zdefiniowane w niniejszej dyrektywie powinny być skuteczne, odstraszające i proporcjonalne. W tym celu należy ustalić minimalne poziomy maksymalnego wymiaru kary pozbawienia wolności dla osób fizycznych. Maksymalny wymiar kary pozbawienia wolności przewidziany w niniejszej dyrektywie za przestępstwa popełnione przez osoby fizyczne powinien być stosowany co najmniej w przypadku najpoważniejszych form takich przestępstw.
(29) Ofiary powinny mieć możliwość łatwego zgłaszania przestępstw przemocy wobec kobiet lub przemocy domowej oraz składania dowodów, bez narażania się na wtórną lub ponowną wiktymizację. Niezwykle ważne jest, aby ofiary zgłaszające przestępstwa były w miarę możliwości kierowane do wyspecjalizowanego punktu kontaktowego, niezależnie od tego, czy złożono zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa. Punktem kontaktowym może być przeszkolony funkcjonariusz lub funkcjonariuszka policji lub każdy specjalista lub specjalistka przeszkoleni do udzielania pomocy ofiarom.
(30) Oprócz zgłaszania osobistego państwa członkowskie powinny zapewnić możliwość składania skarg online lub za pośrednictwem innych dostępnych i bezpiecznych ICT służących zgłaszaniu przemocy wobec kobiet lub przemocy domowej, co najmniej w odniesieniu do cyberprzestępczości polegającej na udostępnianiu, bez zgody, intymnych lub zmanipulowanych materiałów, cyberstalkingu, cybernękania i cybernawoływania do przemocy lub nienawiści zdefiniowanej w niniejszej dyrektywie. Ofiary powinny mieć możliwość wysyłania materiałów związanych ze swoim zgłoszeniem takich jak zrzuty ekranu ukazujące domniemane agresywne zachowanie.
(31) W świetle specyfiki przemocy wobec kobiet i przemocy domowej oraz zwiększonego ryzyka wycofania przez ofiary zawiadomienia, mimo że padły ofiarą przestępstwa, ważne jest, aby odpowiednie dowody były gromadzone w sposób kompleksowy i jak najszybciej, zgodnie z obowiązującymi krajowymi przepisami proceduralnymi.
(32) Państwa członkowskie mogą rozszerzyć pomoc prawną, w tym bezpłatną pomoc prawną, na ofiary zgłaszające przestępstwa, jeżeli jest to przewidziane w prawie krajowym. Oceniając zasoby ofiary do celów podjęcia decyzji o przyznaniu pomocy prawnej, państwa członkowskie powinny rozważyć skuteczny dostęp ofiary do jej środków finansowych. Przemoc domowa może polegać na kontroli ekonomicznej przestępcy nad ofiarą i możliwe że ofiary nie mają skutecznego dostępu do własnych pieniędzy.
(33) W przypadku przemocy domowej i przemocy wobec kobiet, zwłaszcza gdy czyny te popełniają bliscy członkowie rodziny lub partnerzy, ofiary mogą znajdować się pod takim przymusem ze strony sprawcy, że boją się zwrócić do właściwych organów nawet w przypadku zagrożenia życia. W związku z tym państwa członkowskie powinny zapewnić, aby krajowe przepisy dotyczące poufności nie stanowiły przeszkody dla pracowników opieki zdrowotnej w dokonywaniu zgłoszeń do właściwych organów, jeżeli mają oni uzasadnione podstawy, by sądzić, że istnieje bezpośrednie ryzyko wyrządzenia ofierze poważnej szkody fizycznej. Takie zgłoszenie jest uzasadnione, ponieważ osoby, które doświadczają tych czynów lub są ich bezpośrednimi świadkami, mogą tych czynów nie zgłaszać. Podobnie przypadki przemocy domowej lub przemocy wobec kobiet dotykające dzieci są często wykrywane dopiero wtedy, gdy osoby trzecie zauważą nietypowe zachowanie lub obrażenia fizyczne dziecka. Dzieci należy skutecznie chronić przed takimi formami przemocy i szybko stosować odpowiednie środki. W związku z tym specjaliści mający kontakt z dziećmi będącymi ofiarami, w tym pracownicy opieki zdrowotnej, sektora usług socjalnych lub sektora edukacji, również nie powinni być ograniczeni wymogami poufności, jeżeli mają uzasadnione podstawy, by sądzić, że dziecku wyrządzono poważną szkodę fizyczną. W sytuacjach gdy specjaliści zgłaszają takie przypadki przemocy, państwa członkowskie powinny zapewnić, aby nie zostali oni pociągnięci do odpowiedzialności za naruszenie poufności. Należy jednak chronić prawniczą tajemnicę zawodową, zgodnie z art. 7 Karty, co jest uzasadnione fundamentalną rolą przypisaną prawnikom w demokratycznym społeczeństwie. W przypadkach przewidzianych w prawie krajowym należy również chronić tajemnicę spowiedzi lub równoważne zasady mające zastosowanie w celu ochrony wolności religii. Ponadto możliwość zgłaszania takich przypadków przemocy przez specjalistów nie narusza krajowych przepisów dotyczących poufności źródeł mających zastosowanie w kontekście mediów.
(34) W celu rozwiązania problemu niskiego poziomu zgłaszania przypadków, w których ofiara jest dzieckiem, należy ustanowić bezpieczne i przyjazne dziecku procedury zgłaszania. Może to obejmować przesłuchanie przez właściwe organy z zastosowaniem prostego i przystępnego języka. Państwa członkowskie zapewniają, aby - na ile to możliwe - specjaliści zajmujący się opieką nad dziećmi i ich wspieraniem, byli obecni przy procedurach składana zawiadomienia, aby pomóc dzieciom. Mogą zaistnieć okoliczności, w których taka pomoc może być zbędna, na przykład ze względu na dojrzałość dziecka, lub w przypadku zgłaszania online, lub gdy taka pomoc może okazać się trudna, na przykład na obszarach słabo zaludnionych.
(35) Ważne jest, aby państwa członkowskie zapewniły, aby ofiary będące obywatelami państw trzecich, niezależnie od statusu w zakresie pobytu, nie były zniechęcane do zgłaszania przypadków przemocy wobec kobiet lub przemocy domowej oraz by były traktowane bez dyskryminacji ze względu na prawo do pobytu zgodnie z celami dyrektywy 2012/29/UE. Aby chronić wszystkie ofiary przed powtarzającą się przemocą, ważne jest stosowanie podejścia skoncentrowanego na ofiarach. W szczególności należy zapewnić, aby egzekwowanie procedury powrotu na podstawie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/115/WE 6 nie uniemożliwiało ofiarom korzystania z prawa do bycia wysłuchanym na mocy dyrektywy 2012/29/UE. Zgodnie z dyrektywą 2008/115/WE państwa członkowskie mogą podjąć decyzję o przyznaniu obywatelowi państwa trzeciego przebywającemu nielegalnie na ich terytorium niezależnego dokumentu pobytowego lub innego zezwolenia uprawniającego do pobytu z przyczyn osobistych, humanitarnych lub innych oraz mają spełnić wynikający z tej dyrektywy obowiązek uwzględnienia, w jak największym stopniu, szczególnych potrzeb osób wymagających szczególnego traktowania w okresie dobrowolnego wyjazdu, jeżeli wyznaczono taki okres zgodnie z tą dyrektywą.
(36) Opóźnienia w przetwarzaniu skarg dotyczących przemocy wobec kobiet i przemocy domowej mogą wiązać się ze szczególnym ryzykiem dla ofiar tej przemocy, zważywszy, że mogą one nadal znajdować się w bezpośrednim niebezpieczeństwie oraz że sprawcami często mogą być członkowie bliskiej rodziny lub małżonkowie. W związku z tym właściwe organy powinny być odpowiednio przeszkolone i posiadać odpowiednią wiedzę fachową i skuteczne narzędzia dochodzeniowe do prowadzenia dochodzeń i ścigania takich czynów, bez konieczności tworzenia wyspecjalizowanych służb lub jednostek.
(37) Dochodzenie lub ściganie zgwałcenia nie powinno być uzależnione od jego zgłoszenia przez ofiarę lub jej przedstawiciela ani od złożenia skargi przez ofiarę lub jej przedstawiciela. Na tej samej zasadzie postępowanie karne powinno być prowadzone dalej nawet wtedy, gdy ofiara wycofa skargę. Nie narusza to uprawnień dyskrecjonalnych organów ścigania w zakresie umorzenia postępowania karnego z innych powodów, na przykład gdy organy te stwierdzą brak wystarczających dowodów, aby kontynuować postępowanie karne.
(38) Ofiary przemocy domowej lub seksualnej na ogół potrzebują natychmiastowej ochrony i specjalnego wsparcia, na przykład w przypadku przemocy ze strony partnera, gdzie wskaźnik recydywy jest zwykle wysoki. W związku z tym indywidualną ocenę potrzeb ofiary należy rozpocząć na jak najwcześniejszym etapie, np. w momencie pierwszego kontaktu ofiary z właściwymi organami, jak najszybciej po nawiązaniu przez ofiarę pierwszego kontaktu z właściwymi organami lub gdy tylko pojawi się podejrzenie, że dana osoba jest ofiarą przemocy domowej lub przemocy seksualnej. Można tego dokonać, zanim ofiara formalnie złoży zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa, lub z inicjatywy właściwych organów, jeżeli o przestępstwie zawiadamia osoba trzecia.
(39) Przy ocenie potrzeb ofiary w zakresie ochrony i wsparcia należy przede wszystkim zadbać o bezpieczeństwo ofiary i zapewnić wsparcie dostosowane do jej potrzeb, z uwzględnieniem m.in. indywidualnych okoliczności, w jakich znajduje się ofiara. Okoliczności wymagające szczególnej uwagi mogą obejmować na przykład fakt, że ofiara jest w ciąży, zależność ofiary od sprawcy lub jej związek ze sprawcą, ryzyko powrotu ofiary do sprawcy lub podejrzanego, niedawna separacja ze sprawcą lub podejrzanym, potencjalne ryzyko wykorzystywania dzieci do sprawowania kontroli nad ofiarą, ryzyko dla ofiar z niepełnosprawnością, a także wykorzystywanie zwierząt domowych do wywierania presji na ofiarę. Należy również wziąć pod uwagę stopień kontroli - psychologicznej lub ekonomicznej - sprawowanej przez sprawcę lub podejrzanego nad ofiarą.
(40) Aby zapewnić ofiarom kompleksowe wsparcie i ochronę, wszystkie właściwe władze i odpowiednie organy, nie tylko organy ścigania i organy sądowe, powinny być zaangażowane w ocenę ryzyka dla ofiar i ocenę odpowiednich środków wsparcia na podstawie jasnych wytycznych wydanych przez państwa członkowskie. Wytyczne takie powinny obejmować czynniki, które należy wziąć pod uwagę przy ocenie ryzyka stwarzanego przez sprawcę lub podejrzanego, w tym fakt, że podejrzani oskarżeni o wykroczenia mogą być równie niebezpieczni co podejrzani oskarżeni o poważniejsze przestępstwa, zwłaszcza w przypadkach przemocy domowej i uporczywego nękania. Właściwe organy powinny regularnie dokonywać przeglądu indywidualnej oceny, aby zapewnić zaspokojenie ewentualnych nowych potrzeb ofiary w zakresie ochrony i wsparcia. Taki przegląd powinien odbywać się w istotnych momentach postępowania, takich jak wszczęcie postępowania sądowego, wydanie wyroku lub nakazu, lub w kontekście postępowania dotyczącego zmiany ustaleń w sprawie pieczy nad dzieckiem lub prawa do kontaktów z dzieckiem.
(41) Aby uniknąć wtórnej i ponownej wiktymizacji, zastraszania i odwetu, osoby będące na utrzymaniu powinny otrzymać takie same środki ochrony, jakie przysługują ofierze, chyba że istnieją przesłanki wskazujące na to, że osoby będące na utrzymaniu nie mają szczególnych potrzeb. Właściwe organy powinny ocenić, czy istnieją przesłanki świadczące o tym, że osoba będąca na utrzymaniu nie ma szczególnych potrzeb w zakresie ochrony; jeżeli można stwierdzić brak szczególnych potrzeb w zakresie ochrony, wszelkie środki oparte na błędnym założeniu szczególnych potrzeb w zakresie ochrony byłyby nieproporcjonalne. Osoby poniżej 18 roku życia będące na utrzymaniu są - ze względu na swoją podatność na zagrożenia - szczególnie narażone na uszczerbek emocjonalny, który wywiera negatywny wpływ na ich rozwój. Tam, gdzie jest to przewidziane w prawie krajowym, inne osoby będące na utrzymaniu mogą również zostać uznane za narażone na podobne ryzyko.
(42) Ofiary często potrzebują szczególnego wsparcia. W celu zapewnienia, aby ofiarom faktycznie oferowano wsparcie, właściwe organy powinny kierować te osoby do odpowiednich służb wsparcia. Powinno to mieć miejsce zwłaszcza w przypadku, gdy w indywidualnej ocenie stwierdzono, że ofiara ma szczególne potrzeby w zakresie wsparcia. Przy określaniu, czy skierować ofiary będące dziećmi do służb wsparcia, należy w pierwszej kolejności kierować się najlepszym interesem tych ofiar, zgodnie z art. 24 Karty. Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby właściwe organy przetwarzały powiązane dane osobowe na podstawie prawa, zgodnie z odpowiednimi przepisami dotyczącymi legalności przetwarzania określonymi w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 7 oraz zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/680 8 . Takie przepisy powinny obejmować odpowiednie zabezpieczenia dotyczące danych osobowych, które zapewniają poszanowanie istoty prawa do ochrony danych oraz przewidują odpowiednie i konkretne środki zabezpieczające prawa podstawowe i interesy osób fizycznych. W przypadku gdy właściwe organy przekazują dane osobowe ofiar służbom wsparcia na potrzeby kierowania do nich ofiar, organy te powinny zapewnić, aby przekazywane dane ograniczały się do tego, co jest konieczne do poinformowania tych służb wsparcia o okolicznościach sprawy, tak by ofiary mogły otrzymać odpowiednie wsparcie i ochronę. Służby wsparcia powinny przechowywać dane osobowe tylko tak długo, jak jest to konieczne, lecz nie dłużej niż pięć lat, lub przez krótszy okres, jeśli tak stanowi prawo krajowe, licząc od ostatniego kontaktu pomiędzy służbami wsparcia i ofiarą.
(43) Państwa członkowskie powinny wprowadzić niezbędne środki, aby umożliwić wydawanie nakazów doraźnych, zakazów zbliżania się i nakazów ochrony w celu zapewnienia skutecznej ochrony ofiar i osób będących na ich utrzymaniu.
(44) Państwa członkowskie powinny zapewnić możliwość wydawania nakazów doraźnych, zakazów zbliżania się lub nakazów ochrony - które nie zastępują aresztowania i zatrzymania podejrzanych i sprawców, i które nadal podlegają prawu krajowemu - w sytuacjach bezpośredniego zagrożenia, na przykład gdy istnieje bezpośrednie ryzyko szkody lub już do niej doszło i istnieje prawdopodobieństwo, że zostanie wyrządzona ponownie; państwa członkowskie zapewniają także, aby w takich istotnych sytuacjach, gdy zgodnie z prawem krajowym takie nakazy wydaje się na wniosek ofiary, ofiary były informowane o możliwości ubiegania się o wydanie takich nakazów.
(45) Nakazy ochrony mogą obejmować nałożenie na sprawcę lub podejrzanego zakazu dostępu do określonych miejsc, zbliżania się do ofiary lub osób będących na jej utrzymaniu na odległość mniejszą, niż to określono, lub kontaktowania się z nimi, w tym za pomocą interfejsów internetowych. Takie zakazy mogą również, w razie konieczności, obejmować zakaz posiadania broni palnej lub śmiercionośnej. Doraźne zakazy kontaktowania się, zakazy zbliżania się lub nakazy ochrony powinny być wydawane na określony czas albo do czasu ich zmiany lub uchylenia.
(46) Dozór elektroniczny umożliwia, w stosownych przypadkach, zapewnienie przestrzegania nakazu doraźnego, zakazu zbliżania się i nakazu ochrony, rejestrowanie dowodów naruszenia takich nakazów, a także zwiększenia nadzoru nad sprawcami. Jeżeli jest to możliwe, stosowne i istotne, biorąc pod uwagę okoliczności sprawy i charakter prawny postępowania, należy rozważyć dozór elektroniczny w celu zapewnienia wykonania nakazów doraźnych, zakazów zbliżania się i nakazów ochrony. W przypadku stosowania dozoru elektronicznego ofiary powinny być zawsze informowane o jego możliwościach i ograniczeniach.
(47) Aby zagwarantować skuteczność nakazów doraźnych, zakazów zbliżania się i nakazów ochrony, ich naruszenie powinno podlegać sankcjom. Sankcje te mogą mieć charakter karnoprawny lub inny charakter niż karnoprawny i mogą obejmować kary pozbawienia wolności, grzywny lub wszelkie inne sankcje o charakterze innym niż karnoprawny, które są skuteczne, proporcjonalne i odstraszające. Istotne jest, aby ofiary miały możliwość uzyskania informacji o naruszeniu nakazów doraźnych, zakazów zbliżania się lub nakazów ochrony, jeżeli takie naruszenie może mieć wpływ na ich bezpieczeństwo. W związku z tym, że naruszenia nakazu doraźnego, zakazu zbliżania się lub nakazu ochrony mogą zwiększyć ryzyko i pociągać za sobą konieczność wprowadzenia dalszej ochrony, po udokumentowaniu naruszenia należy przeprowadzić przegląd indywidualnej oceny.
(48) Przedstawianie dowodów wcześniejszych zachowań seksualnych, preferencji seksualnych ofiary, jej wyglądu i ubrania w celu podważenia jej wiarygodności i braku zgody ofiar w sprawach dotyczących przemocy seksualnej, zwłaszcza zgwałcenia, może przyczyniać się do utrwalania szkodliwych stereotypów na temat ofiar i prowadzić do ponownej lub wtórnej wiktymizacji. W związku z tym państwa członkowskie powinny zapewnić, aby dowody dotyczące wcześniejszego zachowania seksualnego ofiary lub innych związanych z nim aspektów życia prywatnego ofiary, były dopuszczone wyłącznie wtedy, gdy jest to konieczne do oceny konkretnej kwestii w danej sprawie, lub do wykonania prawa do obrony.
(49) Biorąc pod uwagę wyjątkową specyfikę i okoliczności związane z przestępstwami przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, wytyczne dla organów organów ścigania i organów prokuratorskich mają nieodłączną wartość. Ze względu na szczególną podatność ofiar na zagrożenia wytyczne dotyczące sposobu ich traktowania na każdym etapie postępowania mają zasadnicze znaczenie dla zwiększania świadomości i uniknięcia ponownej wiktymizacji w odniesieniu do tych rodzajów przestępstw. Wytyczne dla organów prokuratorskich można rozumieć zarówno jako podręcznik proceduralny, jak i jako punkt odniesienia dla najlepszych praktyk. Specjalistyczne służby dla kobiet mogą zaoferować fachowe porady i wskazówki oparte na ich codziennych kontaktach z ofiarami, w szczególności w odniesieniu do sposobu podejścia do ofiar i ich traktowania z uwzględnieniem wyjątkowych okoliczności i doświadczenia. Zachęca się państwa członkowskie do konsultowania się i współpracy z podmiotami świadczącymi specjalistyczne usługi dla kobiet w celu opracowania i przeglądu wszelkich takich wytycznych. Państwa członkowskie powinny dokonać przeglądu wytycznych dla organów ścigania i organów prokuratury w przypadku wystąpienia istotnych zmian ram prawnych lub szeroko rozumianych zmian społecznych. Może to obejmować przypadki istotnych zmian w obowiązujących przepisach lub utrwalonym orzecznictwie, lub sytuacje, w których pojawiają się nowe tendencje lub formy przemocy, w szczególności jeżeli rozwój technologiczny prowadzi do nowych form cyberprzemocy.
(50) Ze względu na złożoność i wagę przestępstw przemocy wobec kobiet i przemocy domowej oraz szczególne potrzeby ofiar w zakresie wsparcia państwa członkowskie powinny zapewnić, aby wyznaczone organy oferowały dodatkowe wsparcie i zapobiegały takim przestępstwom. Do wykonywania tych zadań dobrze przygotowane są krajowe organy ds. równości, ustanowione zgodnie z zgodnie z dyrektywą Rady 2004/113/WE 9 oraz z dyrektywami Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/54/WE 10 i 2010/41/UE 11 , ze względu na ich wiedzę fachową w zakresie dyskryminacji ze względu na płeć. Aby umożliwić tym organom skuteczne wykonywanie ich zadań, państwa członkowskie powinny zapewnić, aby dysponowały one wystarczającymi zasobami ludzkimi i finansowymi.
(51) Niektóre przestępstwa objęte niniejszą dyrektywą wiążą się ze zwiększonym ryzykiem ponownej, przedłużającej się lub nawet ciągłej wiktymizacji. Ryzyko to występuje w szczególności w odniesieniu do przestępstw polegających na udostępnianiu za pomocą ICT treści pochodzących z niektórych przestępstw cyberprzemocy objętych zakresem niniejszej dyrektywy, biorąc pod uwagę łatwość i szybkość rozpowszechniania takich treści na dużą skalę oraz trudności, które często występują przy ich usuwaniu. Ryzyko to zazwyczaj utrzymuje się nawet po wyroku skazującym. Aby skutecznie chronić prawa ofiar tych przestępstw, państwa członkowskie powinny wprowadzić odpowiednie środki mające na celu szybkie usunięcie tych treści. Biorąc pod uwagę, że usunięcie takich treści u źródła nie zawsze jest wykonalne, na przykład z powodu trudności prawnych lub praktycznych związanych z wykonaniem lub egzekucją nakazu usunięcia, państwa członkowskie powinny mieć również możliwość ustanowienia środków, które pozwalają na szybkie uniemożliwienie dostępu do takich treści.
(52) Przepisy niniejszej dyrektywy dotyczące nakazów i innych środków mających na celu usunięcie stosownych treści i uniemożliwienie dostępu do nich nie powinny mieć wpływu na odpowiednie przepisy zawarte w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2065 12 . Takie nakazy powinny w szczególności być zgodne z zakazem nakładania ogólnych obowiązków nadzoru lub aktywnego ustalania faktów oraz ze szczegółowymi wymogami tego rozporządzenia dotyczącymi nakazów usunięcia nielegalnych treści w internecie.
(53) Środki mające na celu szybkie usunięcie treści lub zablokowanie do nich dostępu powinny obejmować w szczególności uprawnienie organów krajowych do wydawania dostawcom usług pośrednich nakazów usunięcia co najmniej jednego określonego elementu tych treści lub uniemożliwienia dostępu do niego. Organy krajowe powinny także mieć możliwość wydawania nakazów uniemożliwienia dostępu do innych odpowiednich dostawców usług pośrednich.
(54) Wszelkie środki mające na celu usunięcie treści lub uniemożliwienie dostępu do nich, w tym w szczególności nakazy usunięcia treści lub uniemożliwienia dostępu, mogą mieć wpływ na prawa i interesy stron innych niż ofiary, takich jak dostawcy treści, dostawcy usług hostingu, których usługi mogą być wykorzystywane, oraz użytkownicy końcowi tych usług, a także na interes ogólny. Należy zatem zapewnić, aby takie nakazy i inne środki można było przyjmować wyłącznie w sposób przejrzysty oraz aby przewidziane były odpowiednie zabezpieczenia, tak aby zagwarantować ograniczenie tych środków do tego, co jest konieczne i proporcjonalne, zapewnić pewność prawa, możliwość korzystania przez dostawców usług hostingu, innych dostawców stosownych usług pośrednich i dostawców treści z przysługującego im prawa do skutecznego środka zaskarżenia zgodnie z prawem krajowym oraz zachowanie sprawiedliwej równowagi między wszystkimi odnośnymi prawami i interesami, w tym prawami podstawowymi wszystkich zainteresowanych stron zgodnie z Kartą. Istotne jest staranne wyważenie wszystkich wchodzących w grę praw i interesów w każdym przypadku.
(55) Biorąc pod uwagę potencjalne znaczenie treści, które mogą być przedmiotem nakazów lub innych środków przyjmowanych na podstawie niniejszej dyrektywy w celu usunięcia tych treści lub uniemożliwienia dostępu do nich w ramach prowadzenia postępowań przygotowawczych w sprawie odnośnych przestępstw lub ścigania ich na mocy prawa karnego, należy wprowadzić niezbędne środki, aby umożliwić właściwym organom uzyskanie lub, w razie potrzeby, zabezpieczenie takich treści. Środki te mogłyby polegać na przykład na nałożeniu na odpowiednich dostawców usług hostingu lub innych dostawców stosownych usług pośrednich wymogu przekazania treści tym organom lub przechowywania tych treści przez ograniczony okres, który nie wykracza poza to, co jest konieczne. Wszelkie takie środki powinny zapewniać bezpieczeństwo treści, być ograniczone do tego, co jest uzasadnione i proporcjonalne, i być zgodne z mającymi zastosowanie przepisami dotyczącymi ochrony danych osobowych.
(56) Aby uniknąć wtórnej wiktymizacji, ofiary powinny mieć możliwość uzyskania odszkodowania w toku postępowania karnego.
(57) Specjalistyczne służby wsparcia powinny zapewniać wsparcie ofiarom wszelkich form przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, w tym przemocy seksualnej, okaleczania żeńskich narządów płciowych, przymusowego małżeństwa, przymusowej aborcji i sterylizacji, molestowania seksualnego oraz różnych form cyberprzemocy. Ofiarom powinno proponować się pomoc specjalistycznych służb wsparcia bez względu na to, czy złożyły formalną skargę.
(58) Specjalistyczne służby wsparcia powinny oferować ofiarom wsparcie dostosowane do ich szczególnych potrzeb. Wsparcie takie powinno być udzielane przez osobę tej samej płci na wniosek lub w stosownych przypadkach i o ile taka osoba jest dostępna. Odwołując się do wymogów określonych w dyrektywie 2012/29/UE ramy prawne należy uzupełnić w celu zapewnienia, by specjalistyczne służby wsparcia były wyposażone we wszystkie narzędzia konieczne do zapewnienia ukierunkowanego i zintegrowanego wsparcia ofiarom, z myślą o ich szczególnych potrzebach. Usługi takie mogłyby być świadczone w uzupełnieniu do ogólnych usług na rzecz wsparcia ofiar, które mogą wymagać wykorzystania istniejących jednostek zapewniających wsparcie specjalistyczne, takich jak specjalistyczne służby wsparcia kobiet, lub jako integralna część tych usług. Wsparcia specjalistycznego mogłyby udzielać organy publiczne, organizacje wsparcia ofiar lub inne organizacje pozarządowe, w zależności od geografii i struktury demograficznej państw członkowskich. Należy przyznać takim organom lub organizacjom wystarczające zasoby ludzkie i finansowe. W przypadku gdy świadczeniem usług zajmują się organizacje pozarządowe, państwa członkowskie powinny zapewnić, aby otrzymywały one odpowiednie środki finansowe.
(59) Specjalistyczne służby dla kobiet mogą odgrywać kluczową rolę w udzielaniu porad i wsparcia ofiarom, w tym poprzez świadczenia takie jak ośrodki wsparcia dla kobiet, schroniska dla kobiet, telefony zaufania, centra pomocy kryzysowej dla ofiar gwałtu, ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy seksualnej, a także usługi służb zajmujących się prewencją pierwszego stopnia. Usługi te mogą być także świadczone przez pozarządowe organizacje kobiece.
(60) Ofiary zazwyczaj mają wielorakie potrzeby w zakresie ochrony i wsparcia. Aby skutecznie zaspokajać te potrzeby, państwa członkowskie powinny świadczyć specjalistyczne usługi wsparcia w tej samej placówce, zapewniając ich koordynację za pośrednictwem punktu kontaktowego lub ułatwiając dostęp do nich poprzez kompleksowy dostęp online. Kompleksowy dostęp online zapewniłby możliwość dotarcia do specjalistycznych usług wsparcia również ofiarom, które mieszkają na obszarach oddalonych lub nie są w stanie fizycznie dotrzeć do takich usług. Kompleksowy dostęp online powinien obejmować co najmniej utworzenie jednej aktualizowanej strony internetowej, na której zamieszczane będą wszystkie istotne informacje i wskazówki na temat dostępnych usług wsparcia i ochrony oraz dostępu do nich. Taka strona internetowa powinna spełniać wymogi dostępności dla osób z niepełnosprawnościami.
(61) Ofiary mają wyjątkowe potrzeby w zakresie wsparcia ze względu na doznaną traumę. Specjalistyczne służby wsparcia powinny zapewniać ofiarom pomoc, która wzmacnia pozycję ofiar i która pomaga im w procesie powrotu do zdrowia. Specjalistyczne usługi wsparcia powinny być dostępne w wystarczającej liczbie i odpowiednio rozmieszczone na terytorium każdego państwa członkowskiego, z uwzględnieniem geografii i struktury demograficznej danego państwa członkowskiego, a także oferty środków internetowych. Aby pomagać z tą właśnie myślą, specjalistyczne wsparcie powinno być udzielane, w miarę możliwości, w języku zrozumiałym dla ofiary oraz w sposób adekwatny do jej wieku.
(62) Specjalistyczne służby wsparcia, w tym schroniska i centra interwencji kryzysowej dla ofiar gwałtu, należy uznać za niezbędne podczas kryzysów i stanów nadzwyczajnych, w tym kryzysów zdrowotnych. Celem powinno być dalsze oferowanie tych usług w sytuacjach, w których zwykle dochodzi do gwałtownego wzrostu liczby przypadków przemocy domowej i przemocy wobec kobiet.
(63) Pomoc i wsparcie dla ofiar powinny być udzielane przed rozpoczęciem postępowania karnego, w trakcie tego postępowania i przez odpowiedni czas po tym postępowaniu, na przykład gdy nadal potrzebne jest leczenie w celu zaradzenia poważnym fizycznym lub psychicznym skutkom przemocy lub gdy zagrożone jest bezpieczeństwo ofiary, w szczególności ze względu na zeznania, które ofiara złożyła w toku tego postępowania.
(64) Traumatyczny charakter przemocy seksualnej, w tym zgwałcenia, wymaga szczególnie wrażliwej reakcji ze strony wyszkolonego i wyspecjalizowanego personelu. Ofiary przemocy seksualnej potrzebują natychmiastowego wsparcia w związku z traumatycznymi przeżyciami, jak również natychmiastowej obdukcji lekarskiej w celu bezpiecznego zachowania dowodów, które są potrzebne do celów ścigania tego przestępstwa w przyszłości. Centra interwencji kryzysowej dla ofiar gwałtu lub ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy seksualnej powinny być dostępne w wystarczającej liczbie i odpowiednio rozmieszczone na terytorium każdego państwa członkowskiego, z uwzględnieniem geografii i struktury demograficznej danego państwa członkowskiego. Takie centra lub ośrodki mogą być częścią istniejącego systemu opieki zdrowotnej w danym państwie członkowskim. Podobnie ofiary okaleczania żeńskich narządów płciowych, które często są dziewczętami, zazwyczaj potrzebują ukierunkowanego wsparcia. Dlatego państwa członkowskie powinny zapewnić, aby udzielane przez nie specjalne wsparcie było dostosowane do potrzeb tych ofiar. Biorąc pod uwagę wyjątkową sytuację ofiar takich przestępstw i związaną z nimi podatność na zagrożenia, takie specjalistyczne wsparcie powinno być zapewnione przy zachowaniu najwyższych standardów prywatności i poufności.
(65) Molestowanie seksualne w miejscu pracy uznaje się w dyrektywach 2004/113/WE, 2006/54/WE i 2010/41/UE za formę dyskryminacji ze względu na płeć. Molestowanie seksualne w miejscu pracy ma poważne negatywne skutki zarówno dla ofiar, jak i dla pracodawców. Ofiarom i pracodawcom należy zapewnić wewnętrzne lub zewnętrzne usługi doradcze, w przypadkach gdy molestowanie seksualne w miejscu pracy jest uznawane za przestępstwo na mocy prawa krajowego. Takie usługi powinny obejmować informacje na temat sposobów odpowiedniego reagowania na przypadki molestowania seksualnego w miejscu pracy i dostępnych środków prawnych służących usunięciu sprawcy z miejsca pracy.
(66) Zachęca się państwa członkowskie do zapewnienia, aby krajowy telefon zaufania był dostępny nieodpłatnie pod tym samym w całej UE numerem, tj. 116 016 - dodatkowo do istniejących numerów krajowych -i aby numer ten był dostępny całodobowo. Ogół społeczeństwa powinien być należycie informowany o istnieniu i działaniu takiego ujednoliconego numeru. Powinna istnieć możliwość obsługi takiego telefonu zaufania przez specjalistyczne służby wsparcia, w tym specjalistyczne służby wsparcia dla kobiet, zgodnie z praktyką krajową. Istniejący dostawcy usług telefonów zaufania, w tym organizacje pozarządowe, mają duże doświadczenie w świadczeniu takich usług. Wsparcie udzielane za pośrednictwem takiego telefonu zaufania powinno obejmować doradztwo kryzysowe i udzielanie ofiarom informacji na temat służb bezpośrednio udzielających pomocy, takich jak schroniska, specjalistyczne służby wsparcia, inne odpowiednie służby opieki społecznej i opieki zdrowotnej lub policja. Specjalne linie telefoniczne dla ofiar przestępstw powinny być w stanie kierować ofiary do wyspecjalizowanych służb wsparcia, specjalistycznego telefonu zaufania lub, w razie potrzeby i na wniosek, do obu tych możliwości.
(67) Schroniska i inne odpowiednie miejsca zakwaterowania zastępczego dla ofiar przestępstw odgrywają kluczową rolę w ochronie ofiar przed aktami przemocy. Poza zapewnieniem bezpiecznego miejsca pobytu schroniska powinny oferować niezbędne wsparcie w odniesieniu do powiązanych ze sobą problemów w zakresie zdrowia ofiar, w tym zdrowia psychicznego, ich sytuacji finansowej i dobrostanu ich dzieci, ostatecznie przygotowując ofiary do samodzielnego życia. Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby schroniska i inne odpowiednie zakwaterowanie zastępcze były dostępne w wystarczającej liczbie. Termin "wystarczająca liczba" ma zapewnić zaspokojenie potrzeb wszystkich ofiar, zarówno pod względem miejsc schronienia, jak i specjalistycznego wsparcia. W końcowym sprawozdaniu z działalności grupy zadaniowej Rady Europy ds. zwalczania przemocy wobec kobiet, w tym przemocy domowej z września 2008 r., zaleca się bezpieczne zakwaterowanie w specjalistycznych schroniskach dla kobiet, dostępnych w każdym regionie, z jednym miejscem rodzinnym na 10 000 mieszkańców. Liczba miejsc schronienia powinna jednak zależeć od realistycznego oszacowania rzeczywistej potrzeby. Tożsamość ofiar przebywających w takich schroniskach powinna pozostać poufna, aby zapewnić bezpieczeństwo kobiet. Schroniska powinny być wyposażone tak, by zaspokajały szczególne potrzeby kobiet, na przykład poprzez zapewnienie schronisk wyłącznie dla kobiet. Schroniska i inne odpowiednie zakwaterowanie zastępcze powinny być dostępne dla osób będących na utrzymaniu w wieku poniżej 18 lat. Niemniej jednak bezpieczeństwo i dobrostan ofiar przebywających w takich schroniskach i miejscach zakwaterowania pozostaje priorytetem, zwłaszcza w przypadkach, gdy wspólnie zakwaterowane miałyby być ofiary i osoby będące na utrzymaniu będące u progu dorosłości. W przypadku gdy schroniska nie są bezpłatne, a państwa członkowskie zwracają się do ofiar o wniesienie wkładu, gdy przebywają w schroniskach lub w miejscu zakwaterowania zastępczego, wkład ten powinien być przystępny cenowo i nie powinien utrudniać ofiarom dostępu do schronisk lub zakwaterowania zastępczego. W schroniskach należy zapewnić przeszkolony i wyspecjalizowany personel, który angażuje się i wspiera ofiary.
(68) Aby skutecznie przeciwdziałać negatywnym konsekwencjom dla dzieci, środki wsparcia dla nich powinny obejmować specjalistyczną pomoc psychologiczną, dostosowaną do wieku, potrzeb rozwojowych i indywidualnej sytuacji dziecka, w razie potrzeby wraz z opieką pediatryczną, oraz być zapewniane, gdy tylko właściwe organy będą miały uzasadnione podstawy, by sądzić, że dzieci mogły być ofiarami, przy czym powinno to obejmować również dzieci będące świadkami. Przy udzielaniu wsparcia dzieciom należy przede wszystkim mieć na uwadze prawa dziecka określone w art. 24 Karty.
(69) Biorąc pod uwagę długotrwałe konsekwencje przemocy wobec kobiet lub przemocy domowej w odniesieniu do dzieci, których rodzic został zabity w wyniku tych przestępstw, państwa członkowskie powinny zapewnić, aby takie dzieci mogły w pełni korzystać z niniejszej dyrektywy, w szczególności poprzez ukierunkowane środki ochrony i wsparcia, w tym podczas wszelkich stosownych postępowań sądowych.
(70) W celu zapewnienia bezpieczeństwa dzieci podczas ewentualnych odwiedzin sprawcy lub podejrzanego, który jest osobą posiadającą odpowiedzialność rodzicielską z prawem do kontaktów z dzieckiem, jak określono w mających zastosowanie przepisach krajowego prawa cywilnego, państwa członkowskie powinny zapewnić dostępność nadzorowanych neutralnych miejsc, w tym placówek ochrony dzieci lub opieki społecznej, tak aby takie wizyty mogły się tam odbywać w najlepszym interesie dziecka. W razie potrzeby wizyty powinny odbywać się w obecności urzędników odpowiedzialnych za ochronę lub dobrostan dzieci. Jeżeli konieczne jest zapewnienie tymczasowego zakwaterowania, dzieci należy w pierwszej kolejności zakwaterować razem z osobą posiadającą odpowiedzialność rodzicielską, która nie jest sprawcą ani podejrzanym. Należy zawsze brać pod uwagę najlepszy interes dziecka.
(71) Ofiary doświadczające dyskryminacji krzyżowej są bardziej narażone na przemoc. Mogą to być kobiety z niepełnosprawnościami, kobiety mające prawo do pobytu lub zezwolenie na pobyt jako osoby będące na utrzymaniu, migrantki nieposiadające dokumentów, kobiety ubiegające się o ochronę międzynarodową, kobiety uciekające przed konfliktami zbrojnymi, kobiety w kryzysie bezdomności, należące do mniejszości rasowych lub etnicznych, kobiety mieszkające na obszarach wiejskich, kobiety w prostytucji, kobiety o niskich dochodach, osadzone, lesbijki, geje, osoby biseksualne, transpłciowe lub interseksualne, kobiety starsze lub kobiety z zaburzeniami związanymi z piciem alkoholu i zażywaniem narkotyków. Ofiary doświadczające dyskryminacji krzyżowej powinny zatem otrzymać szczególną ochronę i wsparcie.
(72) Kobiety z niepełnosprawnościami doświadczają przemocy wobec kobiet i przemocy domowej w nieproporcjonalnie dużym stopniu, a ze względu na niepełnosprawność często mają trudności z dostępem do środków ochrony i wsparcia. Dlatego państwa członkowskie powinny zapewnić im możliwość pełnego korzystania z praw określonych w niniejszej dyrektywie na równych zasadach z innymi osobami, zwracając przy tym należytą uwagę na szczególną podatność takich ofiar i trudności, jakie prawdopodobnie mają z uzyskaniem pomocy.
(73) Działania mające na celu zapobieganie przemocy wobec kobiet i przemocy domowej powinny opierać się na kompleksowym podejściu, które obejmuje środki zapobiegawcze w edukacji podstawowej, średniej i wyższej. Środki zapobiegawcze pierwszego stopnia powinny mieć na celu zapobieganie stosowaniu przemocy i mogłyby obejmować działania takie jak kampanie informacyjne i ukierunkowane programy edukacyjne mające na celu zwiększenie świadomości ogółu społeczeństwa i zrozumienie różnych przejawów wszelkich form przemocy i ich skutków, a także zwiększenie wiedzy na temat kwestii wyrażania zgody w relacjach międzyludzkich w młodym wieku. Środki zapobiegawcze drugiego stopnia powinny mieć na celu wczesne wykrywanie przemocy i zapobieganie jej rozprzestrzenianiu się lub eskalacji na wczesnym etapie. Profilaktyka szkolnictwa wyższego powinna koncentrować się na zapobieganiu ponownemu popełnianiu przestępstw i ponownej wiktymizacji oraz na właściwym zarządzaniu skutkami przemocy i mogłaby obejmować promowanie interwencji osób postronnych, ośrodków wczesnej interwencji i programów interwencyjnych.
(74) Państwa członkowskie powinny przyjmować odpowiednie środki zapobiegawcze. Takie środki mogłyby obejmować kampanie zwiększające świadomość, aby przeciwdziałać przemocy wobec kobiet i przemocy domowej. Zapobieganie może odbywać się również w ramach kształcenia formalnego, w szczególności przez wzmocnienie edukacji seksualnej, kompetencji społecznoemocjonalnych i empatii oraz uczenia się, jak rozwijać zdrowe i oparte na szacunku relacje. Biorąc pod uwagę bariery językowe i różne poziomy umiejętności czytania i pisania, jak i zdolności, państwa członkowskie powinny skoncentrować ukierunkowane środki na grupach o podwyższonym ryzyku, do których należą dzieci, z uwzględnieniem ich wieku i dojrzałości, osoby z niepełnosprawnościami, osoby z zaburzeniami związanymi z piciem alkoholu i używaniem narkotyków oraz lesbijki, geje, osoby biseksualne, transpłciowe lub interseksualne.
(75) Państwa członkowskie powinny wprowadzać środki mające na celu zapobieganie kultywowaniu szkodliwych stereotypów płci, tak aby wyeliminować koncepcję niższości kobiet lub stereotypowe role kobiet i mężczyzn. Może to również obejmować środki mające na celu sprawienie, że kultura, zwyczaje, religia, tradycja lub honor nie będą postrzegane jako usprawiedliwienie przestępstw przemocy wobec kobiet lub przemocy domowej bądź nie będą dawały podstaw do łagodniejszego traktowania tych czynów. Środki zapobiegawcze powinny zachęcać mężczyzn i chłopców do pełnienia roli pozytywnych wzorów, by wspierać równość między mężczyznami i kobietami, ale powinny również mieć na celu przezwyciężanie stereotypów, zgodnie z którymi mężczyźni mają zahamowania, by szukać pomocy w sytuacjach, gdy przemoc jest skierowana przeciwko nim. Biorąc pod uwagę, że dzieci od bardzo młodego wieku mają styczność z rolami płciowymi, które kształtują ich postrzeganie siebie oraz wpływają na ich wybory w zakresie edukacji i pracy, a także oczekiwania odnośnie do ich roli jako kobiet i mężczyzn przez całe życie, kluczowe znaczenie ma zajęcie się stereotypami płci już na etapie wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem.
(76) Aby skoncentrować zasoby tam, gdzie są one najbardziej potrzebne, wymóg podjęcia środków zapobiegawczych w celu zwiększenia świadomości na temat okaleczania żeńskich narządów płciowych i przymusowych małżeństw oraz zakres tych środków powinien być współmierny do liczby osób zagrożonych lub dotkniętych takimi praktykami w danym państwie członkowskim.
(77) Aby zapewnić identyfikację ofiar przemocy wobec kobiet i przemocy domowej oraz udzielanie im odpowiedniego wsparcia i ochrony, państwa członkowskie powinny zapewnić, żeby urzędnicy, którzy mogą mieć kontakt z ofiarami, przechodzili szkolenie i otrzymywali ukierunkowane informacje. Pracownicy sądów powinni być zobowiązani do odbycia takiego szkolenia tylko wtedy, gdy mogą mieć kontakt z ofiarami, i tylko na poziomie odpowiadającym ich kontaktom z ofiarami. Należy propagować szkolenia prawników, prokuratorów i sędziów oraz specjalistów udzielających wsparcia ofiarom lub służb świadczących usługi w zakresie sprawiedliwości naprawczej. Szkolenia takie powinny w odpowiednich przypadkach obejmować szkolenie dotyczące szczególnych służb wsparcia, do których należy kierować ofiary, lub szkolenie specjalistyczne, gdy praca tych urzędników skupia się na ofiarach mających szczególne potrzeby, a także szkolenie specjalistyczne z zakresu psychologii. Szkolenia powinny obejmować ryzyko zastraszania i zapobieganie mu, ponowną i wtórną wiktymizację oraz dostępność środków ochrony i wsparcia dla ofiar. Aby zapobiegać przypadkom molestowania seksualnego w miejscu pracy i odpowiednio na nie reagować, osoby pełniące funkcje nadzorcze również powinny przejść szkolenie, w przypadkach gdy molestowanie seksualne w miejscu pracy jest uznawane za przestępstwo na mocy prawa krajowego. Osoby takie powinny również otrzymywać informacje na temat ryzyka przemocy ze strony osób trzecich. Przemoc ze strony osób trzecich oznacza przemoc, której pracownicy mogą doświadczyć w miejscu pracy, ze strony osoby innej niż współpracownik, i obejmuje przypadki takie jak molestowanie seksualne pielęgniarek przez pacjenta.
(78) Aby ustanowić kompleksowe podejście do zapobiegania wszelkim formom przemocy wobec kobiet i przemocy domowej oraz zwalczania tej przemocy, państwa członkowskie powinny zapewnić, aby właściwi urzędnicy i specjaliści odbyli szkolenie w zakresie skoordynowanej współpracy międzysektorowej, z myślą o zapewnieniu, aby odpowiednie organy rządowe i urzędy bezzwłocznie zajmowały się przekazywaniem spraw oraz by w rozpatrywanie takich spraw byli zaangażowani odpowiedni specjaliści, w tym z dziedziny medycyny, prawa, edukacji i usług społecznych. Decyzja o sposobie organizacji takich szkoleń powinna należeć do państw członkowskich. Obowiązków wynikających z niniejszej dyrektywy nie należy interpretować jako ingerencji w autonomię instytucji szkolnictwa wyższego.
(79) W celu rozwiązania problemu niskiego poziomu zgłaszania spraw państwa członkowskie powinny współpracować z organami ścigania przy opracowywaniu szkoleń, w szczególności dotyczących szkodliwych stereotypów płci, ale także w odniesieniu do zapobiegania przestępstwom, biorąc pod uwagę zwykle bliski kontakt tych służb z grupami zagrożonymi przemocą i z ofiarami.
(80) Należy ustanowić programy interwencyjne w celu zapobiegania przestępstwom przemocy wobec kobiet lub przemocy domowej i minimalizowania ryzyka popełnienia lub ponownego popełnienia takich czynów. Programy interwencyjne powinny być realizowane przez wyszkolonych i wykwalifikowanych specjalistów. Celem tych programów powinno być w szczególności zapewnienie bezpiecznych relacji oraz uczenie sprawców lub osób zagrożonych popełnieniem przestępstwa, jak nie stosować przemocy w relacjach międzyludzkich i jak przeciwdziałać wzorcom zachowań agresywnych. Państwa członkowskie mogłyby stosować wspólne normy i wytyczne opracowane przez Europejski Instytut ds. Równości Kobiet i Mężczyzn na potrzeby programów interwencyjnych.
(81) Informacje na temat dostępnych programów interwencyjnych powinny być przekazywane sprawcy przemocy objętej niniejszą dyrektywą lub podejrzanemu o taką przemoc, który podlega nakazowi doraźnemu, zakazowi zbliżania się lub nakazowi ochrony.
(82) W odniesieniu do przestępstw stanowiących zgwałcenie, sprawcy powinni być zachęcani do uczestnictwa w programach interwencyjnych w celu ograniczenia ryzyka recydywy.
(83) Państwa członkowskie powinny przyjąć i wdrożyć skuteczne, kompleksowe i skoordynowane polityki obejmujące wszystkie odpowiednie środki służące zapobieganiu i zwalczaniu wszelkich form przemocy wobec kobiet i przemocy domowej. Polityki te powinny stawiać prawa ofiary w centrum wszystkich środków. Państwa członkowskie powinny mieć swobodę decydowania, jakie organy są wyznaczone lub ustanowione jako oficjalne organy odpowiedzialne za koordynację, wdrażanie, monitorowanie i ocenianie polityk i środków służących zapobieganiu wszelkim formom przemocy objętych niniejszą dyrektywą i ich zwalczaniu, zgodnie z zasadą proceduralnej autonomii państw członkowskich, pod warunkiem że takie organy mają kompetencje niezbędne do realizowania zadań przewidzianych w niniejszej dyrektywie. Państwa członkowskie powinny zapewnić minimalną koordynację na szczeblu centralnym oraz, w stosownych przypadkach, na szczeblu regionalnym lub lokalnym, zgodnie z prawem krajowym i bez naruszania podziału kompetencji w każdym państwie członkowskim. Koordynacja ta mogłaby być uwzględniona w krajowych planach działania.
(84) Organizacje społeczeństwa obywatelskiego, w tym organizacje pozarządowe pracujące z ofiarami, obejmują szeroki zakres podmiotów pełniących wielorakie funkcje i posiadających różne uprawnienia. Takie organizacje zapewniają cenną wiedzę fachową, a ich zaangażowanie i wkład mogą być wykorzystane z pożytkiem w procesach opracowywania, wdrażania i związanego z tym monitorowania polityki publicznej.
(85) W ramach walki z przemocą wobec kobiet i przemocą domową państwa członkowskie powinny przyjąć krajowe plany działania.
(86) Aby zapewnić ofiarom przestępstw cyberprzemocy zdefiniowanych w niniejszej dyrektywie możliwość skutecznego korzystania z przysługujących im praw do usunięcia nielegalnych treści związanych z takimi przestępstwami, państwa członkowskie powinny zachęcać do samoregulacyjnej współpracy między odpowiednimi dostawcami usług pośrednich. Aby zapewnić wczesne wykrywanie takich treści i skuteczne ich eliminowanie oraz aby ofiary tych przestępstw otrzymywały odpowiednią pomoc i wsparcie, państwa członkowskie powinny również ułatwić ustanowienie dobrowolnych środków samoregulacyjnych, takich jak kodeksy postępowania, lub zwiększać świadomość na temat istniejących środków tego typu. Takie ułatwienia powinny dotyczyć środków samoregulacji służących wykrywaniu ryzyka systematycznego, w szczególności w celu wzmocnienia mechanizmów służących zwalczaniu cyberprzemocy oraz poprawy szkolenia pracowników dostawców takich usług pośrednich, zajmujących się zapobieganiem przemocy i udzielaniem pomocy i wsparcia ofiarom. Takie środki samoregulacji mogłyby uzupełniać działania na szczeblu Unii, w szczególności zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2022/2065.
(87) Wymiana najlepszych praktyk i konsultacje w indywidualnych przypadkach, w ramach mandatów Eurojustu, Europejskiej Sieci Sądowej w sprawach karnych i innych odpowiednich agencji unijnych, mogłyby mieć ogromne znaczenie dla zapobiegania wszelkim formom przemocy wobec kobiet i przemocy domowej oraz ich zwalczania.
(88) Politykę odpowiedniego zwalczania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej można formułować wyłącznie na podstawie kompleksowych i porównywalnych danych zdezagregowanych. Aby skutecznie monitorować rozwój sytuacji w państwach członkowskich, zachęca się również państwa członkowskie do regularnego przeprowadzania badań. Mogłoby to się odbywać przy użyciu zharmonizowanej metodyki Komisji (Eurostatu).
(89) Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby dane gromadzone do celów niniejszej dyrektywy były ograniczone do tego, co jest absolutnie niezbędne do pomocy w monitorowaniu skali występowania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej oraz tendencji w tym zakresie, a także do opracowywania nowych strategii politycznych w tej dziedzinie. Państwa członkowskie powinny przekazywać wymagane dane Europejskiemu Instytutowi ds. Równości Kobiet i Mężczyzn, aby umożliwić porównywalność, ocenę i analizę tych danych na poziomie Unii.
(90) Wszelkie przetwarzanie danych osobowych zgodnie z niniejszą dyrektywą, w tym wymiana lub przekazywanie danych osobowych przez właściwe organy, odbywa się zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2016/679 oraz dyrektywami Parlamentu Europejskiego i Rady 2002/58/WE 13 i (UE) 2016/680 i. Wszelkie przetwarzanie danych osobowych przez instytucje, organy lub jednostki organizacyjne Unii odbywa się zgodnie z rozporządzeniami Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/794 14 , (UE) 2018/1725 15 i (UE) 2018/1727 16 i lub wszelkimi innymi mającymi zastosowanie przepisami Unii dotyczącymi ochrony danych.
(91) Niniejsza dyrektywa ustanawia normy minimalne, w związku z czym państwa członkowskie mają swobodę przyjmowania lub utrzymywania w mocy bardziej rygorystycznych przepisów prawa karnego dotyczących definicji przestępstw i kar w obszarze przemocy wobec kobiet. W odniesieniu do przepisów niniejszej dyrektywy państwa członkowskie mogą wprowadzić lub utrzymać w mocy przepisy przewidujące bardziej rygorystyczne normy, w tym przepisy zapewniające wyższy poziom ochrony i wsparcia ofiar.
(92) Ponieważ cel niniejszej dyrektywy, mianowicie zapobieganie i zwalczanie przemocy wobec kobiet i przemocy domowej w całej Unii na podstawie wspólnych norm minimalnych, nie może zostać osiągnięty w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na rozmiary i skutki przewidzianych środków możliwe jest lepsze jego osiągnięcie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 TUE. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsza dyrektywa nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tego celu.
(93) Zgodnie z art. 3 Protokołu nr 21 w sprawie stanowiska Zjednoczonego Królestwa i Irlandii w odniesieniu do przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, załączonego do TUE i TFUE, Irlandia powiadomiła, pismem z dnia 22 czerwca 2022 r., o chęci uczestniczenia w przyjęciu i stosowaniu niniejszej dyrektywy.
(94) Zgodnie z art. 1 i 2 Protokołu nr 22 w sprawie stanowiska Danii, załączonego do TUE i do TFUE, Dania nie uczestniczy w przyjęciu niniejszej dyrektywy i nie jest nią związana ani jej nie stosuje.
(95) Zgodnie z art. 42 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2018/1725 skonsultowano się z Europejskim Inspektorem Ochrony Danych, który wydał opinię dnia 5 kwietnia 2022 r.,
PRZYJMUJĄ NINIEJSZĄ DYREKTYWĘ: