Rozdział 5 - EFEKTYWNOŚĆ ZAOPATRZENIA W ENERGIĘ - Dyrektywa 2023/1791 w sprawie efektywności energetycznej oraz zmieniająca rozporządzenie (UE) 2023/955 (wersja przekształcona)

Dzienniki UE

Dz.U.UE.L.2023.231.1

Akt obowiązujący

Wersja od: 20 września 2023 r. do: 4 sierpnia 2026 r.

ROZDZIAŁ  V

EFEKTYWNOŚĆ ZAOPATRZENIA W ENERGIĘ

Artykuł  25

Ocena i planowanie ogrzewania i chłodzenia

1. W ramach swojego zintegrowanego krajowego planu w dziedzinie energii i klimatu i aktualizacji tego planu na podstawie rozporządzenia (UE) 2018/1999 każde państwo członkowskie przekazuje Komisji kompleksową ocenę w zakresie ogrzewania i chłodzenia. Ta kompleksowa ocena zawiera informacje określone w załączniku X do niniejszej dyrektywy i towarzyszy jej ocena przeprowadzona na podstawie art. 15 ust. 7 dyrektywy (UE) 2018/2001.

2. Państwa członkowskie zapewniają, aby zainteresowane strony, których dotyczy kompleksowa ocena, o której mowa w ust. 1, miały możliwość uczestniczenia w przygotowywaniu planów w zakresie ogrzewania i chłodzenia, kompleksowej ocenie oraz politykach i środkach, a jednocześnie zapewniają, aby właściwe organy nie ujawniały ani nie publikowały tajemnic przedsiębiorstwa ani tajemnic handlowych, które zostały wskazane jako takie.

3. Na użytek kompleksowej oceny, o której mowa w ust. 1, państwa członkowskie przeprowadzają analizę kosztów i korzyści, której zakres obejmuje ich terytorium, z uwzględnieniem warunków klimatycznych, wykonalności ekonomicznej i poprawności technicznej. Analiza kosztów i korzyści umożliwia łatwiejsze określenie najbardziej efektywnych pod względem zasobów i najbardziej opłacalnych rozwiązań, umożliwiających spełnienie wymogów w zakresie ogrzewania i chłodzenia, z uwzględnieniem zasady "efektywność energetyczna przede wszystkim". Ta analiza kosztów i korzyści może być częścią oceny wpływu na środowisko, przewidzianej w dyrektywie 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady ⁴⁶ .

Państwa członkowskie wyznaczają właściwe organy odpowiedzialne za przeprowadzanie analiz kosztów i korzyści, przedstawiają szczegółowe metody i założenia zgodnie z załącznikiem XI oraz ustanawiają i podają do wiadomości publicznej procedury analizy ekonomicznej.

4. W przypadku gdy w wyniku kompleksowej oceny, o której mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, oraz analizy, o której mowa w ust. 3 niniejszego artykułu, wskazany zostaje potencjał stosowania wysokosprawnej kogeneracji lub efektywnych systemów ciepłowniczych i chłodniczych wykorzystujących ciepło odpadowe, których korzyści przewyższają koszty, państwa członkowskie podejmują odpowiednie działania w celu rozbudowy sprawnej infrastruktury ciepłowniczej i chłodniczej, wspierania rozbudowy instalacji do wykorzystywania ciepła odpadowego, w tym w sektorze przemysłowym, lub dostosowania do rozwoju wysokosprawnej kogeneracji, a także wykorzystywania ogrzewania i chłodzenia z ciepła odpadowego oraz energii ze źródeł odnawialnych zgodnie z ust. 1 niniejszego artykułu oraz art. 26 ust. 7 i 9.

W przypadku gdy w wyniku kompleksowej oceny, o której mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, i analizy, o której mowa w ust. 3 niniejszego artykułu, nie zostanie wskazany potencjał, którego korzyści przewyższają koszty, w tym koszty administracyjne przeprowadzenia analizy kosztów i korzyści przewidzianej w art. 26 ust. 7, dane państwo członkowskie w stosownych przypadkach wraz z władzami lokalnymi i regionalnymi może zwolnić instalacje z wymogów określonych w ust. 1 i 3 niniejszego artykułu.

5. Państwa członkowskie przyjmują polityki i środki, które zapewniają, by potencjał określony w kompleksowych ocenach sporządzonych na podstawie ust. 1 niniejszego artykułu został wykorzystany. Te polityki i środki obejmują co najmniej elementy określone w załączniku X. Każde państwo członkowskie zgłasza te polityki i środki w ramach aktualizacji swojego zintegrowanego planu krajowego w dziedzinie energii i klimatu przedłożonego na podstawie art. 14 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2018/1999, w swoim późniejszym zintegrowanym krajowym planie w dziedzinie energii i klimatu zgłaszanym na podstawie art. 3 i art. 7-12 tego rozporządzenia oraz w odnośnych krajowych sprawozdaniach z postępów w dziedzinie energii i klimatu przedstawianych zgodnie z tym rozporządzeniem.

6. Państwa członkowskie zapewniają, aby władze lokalne i regionalne przygotowały lokalne plany w zakresie ogrzewania i chłodzenia co najmniej w gminach, w których całkowita liczba ludności przekracza 45 000. Plany te powinny co najmniej:

a) być oparte na informacjach i danych przedstawionych w kompleksowych ocenach przeprowadzonych zgodnie z ust. 1 oraz przedstawiać szacunki i mapowanie potencjału zwiększenia efektywności energetycznej, w tym poprzez gotowość niskotemperaturowych systemów ciepłowniczych, wysokosprawną kogenerację, odzyskiwanie ciepła odpadowego, oraz energii ze źródeł odnawialnych w sektorze ogrzewania i chłodzenia na tym konkretnym obszarze;

b) być zgodne z zasadą "efektywność energetyczna przede wszystkim";

c) zawierać strategię wykorzystania potencjału określonego na podstawie lit. a);

d) być przygotowane przy udziale wszystkich odpowiednich regionalnych lub lokalnych zainteresowanych stron i zapewniać udział ogółu społeczeństwa, w tym operatorów lokalnej infrastruktury energetycznej;

e) uwzględniać odpowiednią istniejącą infrastrukturę energetyczną;

f) uwzględniać wspólne potrzeby społeczności lokalnych i wielu lokalnych lub regionalnych jednostek administracyjnych lub regionów;

g) zawierać ocenę roli społeczności energetycznych i innych inicjatyw prowadzonych przez konsumentów, które mogą aktywnie przyczynić się do realizacji lokalnych projektów w zakresie ogrzewania i chłodzenia;

h) obejmować analizę urządzeń i systemów ciepłowniczych i chłodniczych w lokalnych zasobach budowlanych uwzględniającą specyficzne dla danego obszaru możliwości zastosowania środków w zakresie efektywności energetycznej oraz budynki o najgorszej charakterystyce energetycznej i potrzeby wrażliwych gospodarstw domowych;

i) zawierać ocenę sposobu, w jaki można sfinansować wdrażanie polityk i środków, oraz wskazywać mechanizmy finansowe umożliwiające konsumentom przejście na ogrzewanie i chłodzenie oparte na źródłach odnawialnych;

j) obejmować ścieżkę realizacji celów określonych w planach, zgodnie z zasadą neutralności klimatycznej, a także monitorowanie postępów we wdrażaniu określonych polityk i środków;

k) mieć na celu zastąpienie starych i nieefektywnych urządzeń grzewczych i chłodniczych w instytucjach publicznych wysoce wydajnymi alternatywami z myślą o stopniowym wycofywaniu paliw kopalnych;

l) zawierać ocenę potencjalnych synergii z planami sąsiadujących ze sobą władz regionalnych lub lokalnych, aby zachęcić do wspólnych inwestycji i oszczędności kosztowej.

Państwa członkowskie zapewniają, aby wszystkie zainteresowane strony, w tym podmioty publiczne i odpowiednie zainteresowane podmioty prywatne, miały możliwość uczestniczenia w przygotowywaniu planów w zakresie ogrzewania i chłodzenia, kompleksowej ocenie, o której mowa w ust. 1, oraz politykach i środkach, o których mowa w ust. 5.

W tym celu państwa członkowskie opracowują zalecenia wspierające władze lokalne i regionalne we wdrażaniu na poziomie regionalnym i lokalnym wykorzystującym określony potencjał polityk i środków w zakresie energooszczędnego ogrzewania i chłodzenia opartego na odnawialnych źródłach energii. Państwa członkowskie w jak największym stopniu wspierają władze lokalne i regionalne za pomocą wszelkich środków, w tym systemów wsparcia finansowego i wsparcia technicznego. Państwa członkowskie zapewniają dostosowanie planów w zakresie ogrzewania i chłodzenia do innych wymogów lokalnego planowania w zakresie klimatu, energii i środowiska, aby uniknąć obciążeń administracyjnych dla władz lokalnych i regionalnych oraz zachęcić do skutecznego wdrażania planów.

Lokalne plany w zakresie ogrzewania i chłodzenia mogą być realizowane wspólnie przez grupę kilku sąsiadujących ze sobą władz lokalnych, pod warunkiem że kontekst geograficzny i administracyjny oraz infrastruktura ciepłownicza i chłodnicza są odpowiednie.

Lokalne plany w zakresie ogrzewania i chłodzenia są poddawane ocenie przez właściwy organ, której w razie potrzeby towarzyszą stosowne środki wykonawcze.

Artykuł  26

Zaopatrzenie w energię cieplną i chłodniczą

1. Aby zapewnić bardziej efektywne zużycie energii pierwotnej oraz zwiększyć udział energii ze źródeł odnawialnych wprowadzanej do sieci, efektywny system ciepłowniczy i chłodniczy spełnia następujące kryteria:

a) do dnia 31 grudnia 2027 r. - system, w którym wykorzystuje się w co najmniej 50 % energię ze źródeł odnawialnych lub w co najmniej 50 % ciepło odpadowe, lub w co najmniej 75 % ciepło pochodzące z kogeneracji, lub w co najmniej 50 % połączenie takiej energii i ciepła;

b) od dnia 1 stycznia 2028 r. - system, w którym wykorzystuje się w co najmniej 50 % energię ze źródeł odnawialnych lub w co najmniej 50 % ciepło odpadowe, w co najmniej 50 % energię ze źródeł odnawialnych i ciepło odpadowe, w co najmniej 80 % ciepło pochodzące z wysokosprawnej kogeneracji, lub co najmniej połączenie takiej energii cieplnej wprowadzanej do sieci, w którym udział energii ze źródeł odnawialnych wynosi co najmniej 5 %, a całkowity udział energii ze źródeł odnawialnych, ciepła odpadowego lub ciepła pochodzącego z wysokosprawnej kogeneracji wynosi co najmniej 50 %;

c) od dnia 1 stycznia 2035 r. - system, w którym wykorzystuje się w co najmniej 50 % energię ze źródeł odnawialnych, w co najmniej 50 % ciepło odpadowe lub w co najmniej 50 % energię ze źródeł odnawialnych i ciepło odpadowe, lub system, w którym całkowity udział energii ze źródeł odnawialnych, ciepła odpadowego lub ciepła pochodzącego z wysokosprawnej kogeneracji wynosi co najmniej 80 % i ponadto całkowity udział energii ze źródeł odnawialnych lub ciepła odpadowego wynosi co najmniej 35 %;

d) od dnia 1 stycznia 2040 r. - system, w którym wykorzystuje się w co najmniej 75 % energię ze źródeł odnawialnych, w co najmniej 75 % ciepło odpadowe lub w co najmniej 75 % energię ze źródeł odnawialnych i ciepło odpadowe, lub system, w którym wykorzystuje się w co najmniej 95 % energię ze źródeł odnawialnych, ciepło odpadowe i ciepło pochodzące z wysokosprawnej kogeneracji i ponadto całkowity udział energii ze źródeł odnawialnych lub ciepła odpadowego wynosi co najmniej 35 %;

e) od dnia 1 stycznia 2045 r. - system, w którym wykorzystuje się w co najmniej 75 % energię ze źródeł odnawialnych, w co najmniej 75 % ciepło odpadowe lub w co najmniej 75 % energię ze źródeł odnawialnych i ciepło odpadowe;

f) od dnia 1 stycznia 2050 r. - system, w którym wykorzystuje się wyłącznie energię ze źródeł odnawialnych, wyłącznie ciepło odpadowe lub wyłącznie połączenie energii ze źródeł odnawialnych i ciepła odpadowego.

2. Jako alternatywę dla kryteriów określonych w ust. 1 niniejszego artykułu państwa członkowskie mogą również wybrać kryteria w zakresie zrównoważonego rozwoju oparte na wielkości emisji gazów cieplarnianych z systemu ciepłowniczego i chłodniczego na jednostkę ciepła lub chłodu dostarczoną odbiorcom, z uwzględnieniem środków wdrożonych w celu wypełnienia obowiązku na podstawie art. 24 ust. 4 dyrektywy (UE) 2018/2001. W przypadku wyboru tych kryteriów efektywny system ciepłowniczy i chłodniczy to system, który ma następujące maksymalne wielkości emisji gazów cieplarnianych na jednostkę ciepła lub chłodu dostarczoną odbiorcom:

a) do dnia 31 grudnia 2025 r.: 200 g/kWh;

b) od dnia 1 stycznia 2026 r.: 150 g/kWh;

c) od dnia 1 stycznia 2035 r.: 100 g/kWh;

d) od dnia 1 stycznia 2045 r.: 50 g/kWh;

e) od dnia 1 stycznia 2050 r.: 0 g/kWh.

3. Państwa członkowskie mogą zdecydować o stosowaniu kryteriów opartych na wielkości emisji gazów cieplarnianych na jednostkę ciepła lub chłodu w dowolnym okresie, o którym mowa w ust. 2 lit. a)-e) niniejszego artykułu. Jeśli tak zdecydują, powiadamiają Komisję do dnia 11 stycznia 2024 r. w odniesieniu do okresu, o którym mowa w ust. 2 lit. a) niniejszego artykułu, oraz co najmniej sześć miesięcy przed rozpoczęciem odnośnego okresu, o którym mowa w ust. 2 lit. b)-e) niniejszego artykułu. Powiadomienie takie obejmuje środki wdrożone w celu wypełnienia obowiązku na podstawie art. 24 ust. 4 dyrektywy (UE) 2018/2001, jeżeli nie zostały one już zgłoszone w najnowszej aktualizacji krajowego planu w dziedzinie energii i klimatu.

4. Aby dany system ciepłowniczy lub chłodniczy mógł być uznawany za efektywny, państwa członkowskie zapewniają, aby w przypadku budowy takiego systemu lub znacznej modernizacji jednostek zaopatrujących ten system ciepłowniczy lub chłodniczy spełniał kryteria określone w ust. 1 lub 2 mające zastosowanie w momencie, gdy system ten rozpoczyna lub kontynuuje eksploatację po modernizacji. Ponadto państwa członkowskie zapewniają, aby w przypadku budowy systemu ciepłowniczego i chłodniczego lub znacznej modernizacji jednostek zaopatrujących ten system:

a) nie nastąpił wzrost wykorzystania paliw kopalnych innych niż gaz ziemny w istniejących źródłach ciepła w porównaniu z rocznym zużyciem uśrednionym dla poprzednich trzech lat kalendarzowych pełnej eksploatacji przed modernizacją; oraz

b) aby żadne nowe źródła ciepła w tym systemie nie wykorzystywały paliw kopalnych z wyjątkiem gazu ziemnego, w przypadku budowy takiego źródła lub znacznej jego modernizacji do 2030 r.

5. Państwa członkowskie zapewniają, aby od dnia 1 stycznia 2025 r., a następnie co pięć lat, operatorzy wszystkich istniejących systemów ciepłowniczych i chłodniczych o całkowitej mocy wyprodukowanych ciepła i chłodu przekraczającej 5 MW, które to systemy nie spełniają kryteriów określonych w ust. 1 lit. b)-e), przygotowywali plan zapewnienia bardziej efektywnego zużycia energii pierwotnej, ograniczenia strat w dystrybucji oraz zwiększenia udziału energii ze źródeł odnawialnych w zaopatrzeniu w energię cieplną i chłodniczą. Plan ten obejmuje środki mające na celu spełnienie kryteriów określonych w ust. 1 lit. b)-e) i wymaga zatwierdzenia przez właściwy organ.

6. Państwa członkowskie zapewniają, aby centra przetwarzania danych, których całkowita znamionowa moc wejściowa przekracza 1 MW, korzystały z ciepła odpadowego lub innych zastosowań umożliwiających odzyskiwanie ciepła odpadowego, chyba że są w stanie wykazać, że nie jest to technicznie lub ekonomicznie wykonalne zgodnie z oceną, o której mowa w ust. 7.

7. Aby ocenić wykonalność ekonomiczną zwiększenia efektywności energetycznej w zakresie zaopatrzenia w energię cieplną i chłodniczą, państwa członkowskie zapewniają, by w przypadku gdy planuje się budowę lub znaczną modernizację następujących instalacji, na poziomie instalacji została przeprowadzona analiza kosztów i korzyści zgodna z załącznikiem XI:

a) cieplna instalacja elektroenergetyczna, której średnia roczna całkowita moc wejściowa przekracza 10 MW, w celu oceny kosztów i korzyści zrealizowania tej instalacji jako wysokosprawnej instalacji kogeneracyjnej;

b) instalacja przemysłowa, której średnia roczna całkowita moc wejściowa przekracza 8 MW, w celu oceny wykorzystania ciepła odpadowego na terenie instalacji i poza nią;

c) obiekt infrastruktury usługowej, którego średnia roczna całkowita moc wejściowa przekracza 7 MW, taki jak oczyszczalnia ścieków czy instalacja LNG, w celu oceny wykorzystania ciepła odpadowego na terenie obiektu i poza nim;

d) centrum przetwarzania danych, którego całkowita znamionowa moc wejściowa przekracza 1 MW, w celu oceny analizy kosztów i korzyści - obejmującej m.in. wykonalność techniczną, opłacalność i wpływ na efektywność energetyczną i lokalne zapotrzebowanie na ciepło, z uwzględnieniem różnic między porami roku - wykorzystania ciepła odpadowego w celu zaspokojenia ekonomicznie uzasadnionego zapotrzebowania oraz przyłączenia tej instalacji do sieci ciepłowniczej lub efektywnego/opartego na OZE systemu chłodniczego lub innych instalacji odzyskujących ciepło odpadowe.

Analiza, o której mowa w lit. d) akapit pierwszy, uwzględnia rozwiązania systemu chłodzenia, które umożliwiają usuwanie lub wychwytywanie ciepła odpadowego na użytecznym poziomie temperatury przy minimalnych nakładach energii pomocniczej.

Państwa członkowskie dążą do usunięcia barier w wykorzystywaniu ciepła odpadowego i zapewniają wsparcie dla upowszechniania korzystania z ciepła odpadowego w przypadku planowania nowych lub modernizacji już istniejących instalacji.

Montaż urządzeń do wychwytywania dwutlenku węgla z instalacji energetycznego spalania w celu składowania geologicznego zgodnie z dyrektywą 2009/31/WE nie jest uznawany za modernizację do celów lit. b) i c) niniejszego ustępu.

Państwa członkowskie wprowadzają wymóg, zgodnie z którym analiza kosztów i korzyści ma być przeprowadzana we współpracy z przedsiębiorstwami odpowiedzialnymi za eksploatację obiektu.

8. Państwa członkowskie mogą zwolnić z wymogów ust. 7:

a) instalacje wytwarzające energię elektryczną w okresach szczytowego obciążenia i instalacje rezerwowe, które mają zgodnie z planami pracować przez mniej niż 1 500 godzin roboczych w roku jako średnia krocząca w ciągu pięciu lat, na podstawie procedury weryfikacji określonej przez państwa członkowskie, zapewniającej spełnienie tego kryterium zwolnienia;

b) instalacje, które muszą być lokalizowane w pobliżu miejsca składowania geologicznego zatwierdzonego na mocy dyrektywy 2009/31/WE;

c) centra przetwarzania danych, których ciepło odpadowe jest lub będzie wykorzystywane w sieci ciepłowniczej lub bezpośrednio do ogrzewania pomieszczeń, przygotowywania ciepłej wody użytkowej lub innych zastosowań w budynku lub grupie budynków lub w obiektach, w których się znajduje.

Państwa członkowskie mogą również ustanowić wartości progowe, wyrażone jako ilość dostępnego użytecznego ciepła odpadowego, zapotrzebowanie na ciepło lub odległości instalacji przesyłowych od sieci ciepłowniczych, w celu zwolnienia poszczególnych instalacji z ust. 7 lit. c) i d).

Państwa członkowskie powiadamiają Komisję o zwolnieniach, przyjętych na mocy niniejszego ustępu.

9. Państwa członkowskie przyjmują kryteria udzielania zezwoleń, o których mowa w art. 8 dyrektywy (UE) 2019/944, lub równoważne kryteria udzielania pozwoleń w celu:

a) uwzględniania wyniku kompleksowej oceny, o której mowa w art. 25 ust. 1;

b) zapewnienia, by wymogi ustanowione w ust. 7 zostały spełnione;

c) uwzględniania wyniku analizy kosztów i korzyści, o której mowa w ust. 7.

10. Państwa członkowskie mogą zwolnić poszczególne instalacje z wymogu - zgodnie z kryteriami udzielania zezwoleń lub równoważnymi kryteriami udzielania pozwoleń, o których mowa w ust. 9 - wdrażania opcji, których korzyści przewyższają koszty, jeżeli wystąpią nadrzędne przyczyny prawne, związane z własnością lub finansami. W tych przypadkach dane państwo członkowskie przekazuje Komisji decyzję wraz z uzasadnieniem w terminie trzech miesięcy od daty podjęcia tej decyzji. Komisja może wydać opinię w sprawie tej decyzji w terminie trzech miesięcy od jego otrzymania.

11. Ust. 7, 8, 9 i 10 niniejszego artykułu mają zastosowanie do instalacji objętych dyrektywą 2010/75/UE bez uszczerbku dla wymogów ustanowionych w tej dyrektywie.

12. Państwa członkowskie gromadzą informacje na temat analiz kosztów i korzyści przeprowadzonych zgodnie z ust. 7 lit. a-d). Informacje te powinny zawierać co najmniej dane dotyczące ilości dostarczanej energii cieplnej i parametrów ciepła, liczby planowanych godzin pracy w każdym roku oraz położenia geograficznego obiektów. Dane te są publikowane z należytym uwzględnieniem ich potencjalnej wrażliwości.

13. Na podstawie zharmonizowanych wartości referencyjnych efektywności, o których mowa w załączniku III lit. d), państwa członkowskie zapewniają, aby można było zagwarantować pochodzenie energii elektrycznej wytworzonej w procesie wysokosprawnej kogeneracji zgodnie z obiektywnymi, przejrzystymi i niedyskryminacyjnymi kryteriami określonymi przez każde państwo członkowskie. Państwa członkowskie zapewniają, aby wspomniana gwarancja pochodzenia spełniała wymogi i zawierała co najmniej informacje ustanowione w załączniku XII. Państwa członkowskie uznają wzajemnie swoje gwarancje pochodzenia, wyłącznie jako dowód na potwierdzenie informacji, o których mowa w niniejszym ustępie.

Wszelka odmowa uznania gwarancji pochodzenia za taki dowód, w szczególności z przyczyn związanych z zapobieganiem nadużyciom finansowym, opiera się na obiektywnych, przejrzystych i niedyskryminacyjnych kryteriach. Państwa członkowskie powiadamiają Komisję o wspomnianej odmowie i przedstawiają jej uzasadnienie. W przypadku odmowy uznania gwarancji pochodzenia Komisja może przyjąć decyzję zmuszającą stronę odmawiającą do uznania gwarancji, szczególnie w odniesieniu do stosowania obiektywnych, przejrzystych i niedyskryminacyjnych kryteriów, na podstawie których takie uznanie następuje.

14. Państwa członkowskie zapewniają, aby wszelkie dostępne wsparcie dla kogeneracji było uzależnione od tego, czy energia elektryczna wytwarzana i pochodząca z wysokosprawnej kogeneracji oraz ciepło odpadowe są efektywnie wykorzystywane w celu osiągnięcia oszczędności energii pierwotnej. Wsparcie ze środków publicznych dla kogeneracji oraz dla wytwarzania w ramach systemów ciepłowniczych i dla sieci ciepłowniczych podlega w stosownych przypadkach zasadom dotyczącym pomocy państwa.

Artykuł  27

Przetwarzanie, przesył i rozdział energii

1. Wykonując zadania regulacyjne przewidziane w dyrektywach 2009/73/WE i (UE) 2019/944 w odniesieniu do swoich decyzji dotyczących eksploatacji infrastruktury gazowej i elektroenergetycznej, w tym decyzji dotyczących taryf sieciowych, krajowe organy regulacyjne sektora energetycznego stosują zasadę " efektywność energetyczna przede wszystkim" zgodnie z art. 3 niniejszej dyrektywy. Obok zasady "efektywność energetyczna przed wszystkim" krajowe organy regulacyjne sektora energetycznego mogą uwzględniać opłacalność, efektywność systemu oraz bezpieczeństwo dostaw i integrację rynkową, przy zachowaniu celów Unii w zakresie klimatu i zrównoważonego rozwoju, o których mowa w art. 18 rozporządzenia (UE) 2019/943 i w art. 13 rozporządzenia (WE) nr 715/2009.

2. Państwa członkowskie zapewniają, aby przy planowaniu sieci, rozwoju sieci i decyzjach o inwestycjach operatorzy systemów przesyłowych i dystrybucyjnych gazu i energii elektrycznej stosowali zasadę "efektywność energetyczna przede wszystkim" zgodnie z art. 3 niniejszej dyrektywy. Krajowe organy regulacyjne lub inne wyznaczone organy krajowe weryfikują, czy metody stosowane przez operatorów systemów przesyłowych i systemów dystrybucyjnych oceniają rozwiązania alternatywne w analizie kosztów i korzyści i uwzględniają szersze korzyści rozwiązań w zakresie efektywności energetycznej, elastyczności po stronie popytu i inwestycji w aktywa, które przyczyniają się do łagodzenia zmiany klimatu. Krajowe organy regulacyjne i inne wyznaczone organy krajowe weryfikują także wdrażanie zasady "efektywność energetyczna przede wszystkim" przez operatorów systemów przesyłowych lub operatorów systemów dystrybucyjnych przy zatwierdzaniu, weryfikacji lub monitorowaniu ich projektów i planów rozwoju sieci na podstawie art. 22 dyrektywy 2009/73/WE i art. 32 ust. 3 i art. 51 dyrektywy (UE) 2019/944. Krajowe organy regulacyjne mogą - w ścisłej współpracy z operatorami systemów przesyłowych i operatorami systemów dystrybucyjnych, którzy mogą się dzielić kluczową techniczną wiedzą fachową - przedstawić metody i wskazówki dotyczące sposobu oceny alternatywnych rozwiązań w analizie kosztów i korzyści.

3. Państwa członkowskie zapewniają, aby operatorzy systemów przesyłowych i dystrybucyjnych monitorowali i określali ilościowo całkowitą wielkość strat sieciowych i tam gdzie jest to wykonalne pod kątem technicznym i finansowym, optymalizowali sieci i poprawiali ich efektywność. Operatorzy systemów przesyłowych i dystrybucyjnych zgłaszają te środki oraz oczekiwane oszczędności energii uzyskane poprzez ograniczenie strat sieciowych krajowemu organowi regulacyjnemu sektora energetycznego. Państwa członkowskie zapewniają, aby operatorzy systemów przesyłowych i dystrybucyjnych oceniali środki poprawy efektywności energetycznej w odniesieniu do ich istniejących systemów przesyłowych lub dystrybucyjnych gazu lub energii elektrycznej oraz poprawiali efektywność energetyczną w projekcie i eksploatacji infrastruktury, zwłaszcza w kontekście wdrażania inteligentnej sieci. Państwa członkowskie zachęcają operatorów systemów przesyłowych i dystrybucyjnych do opracowywania innowacyjnych rozwiązań w celu poprawy efektywności energetycznej istniejących i przyszłych systemów za pomocą uregulowań opartych na zachętach zgodnie z zasadami taryfowymi, o których mowa w art. 18 rozporządzenia (UE) 2019/943 i w art. 13 rozporządzenia (WE) nr 715/2009.

4. Krajowe organy regulacyjne sektora energetycznego umieszczają w sprawozdaniu rocznym sporządzanym na podstawie art. 41 dyrektywy 2009/73/WE i na podstawie art. 59 ust. 1 lit. i) dyrektywy (UE) 2019/944 konkretną sekcję dotyczącą postępów osiągniętych w zakresie poprawy efektywności energetycznej w odniesieniu do eksploatacji infrastruktury gazowej i elektroenergetycznej. W sprawozdaniach tych krajowe organy regulacyjne sektora energetycznego przedstawiają ocenę sprawności ogólnej w eksploatacji infrastruktury gazowej i elektroenergetycznej, środki stosowane przez operatorów systemów przesyłowych i dystrybucyjnych oraz, w stosownych przypadkach, zalecenia dotyczące poprawy efektywności energetycznej, w tym opłacalne rozwiązania alternatywne służące zmniejszeniu szczytowych obciążeń i ogólnego zużycia energii elektrycznej.

5. W odniesieniu do energii elektrycznej państwa członkowskie zapewniają, aby regulacje dotyczące sieci oraz taryfy sieciowe spełniały kryteria określone w załączniku XIII przy uwzględnieniu kodeksów sieciowych i wytycznych opracowanych zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2019/943 oraz obowiązku określonego w art. 59 ust. 7 lit. a) dyrektywy (UE) 2019/944, który nakazuje realizowanie niezbędnych inwestycji w sieci w sposób umożliwiający zapewnienie rentowności sieci.

6. Państwa członkowskie mogą zezwolić na uwzględnianie w systemach i strukturach taryf aspektu społecznego w odniesieniu do przesyłu i rozdziału energii sieciowej, pod warunkiem że jakikolwiek negatywny wpływ tych elementów na system przesyłowy i system dystrybucyjny będzie ograniczony do niezbędnego minimum i że wpływ ten nie będzie nieproporcjonalny do osiąganego celu społecznego.

7. Krajowe organy regulacyjne zapewniają, by z taryf przesyłu i rozdziału wyeliminowano zachęty, które są szkodliwe dla efektywności energetycznej wytwarzania, przesyłu, rozdziału i dostaw energii elektrycznej i gazu. Państwa członkowskie zapewniają efektywność energetyczną przy projektowaniu infrastruktury i eksploatacji istniejącej infrastruktury, zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2019/943, a także zapewniają, by taryfy umożliwiały reakcję popytu.

8. Operatorzy systemów przesyłowych i operatorzy systemów dystrybucyjnych muszą być zgodne z załącznikiem XIV.

9. W stosownych przypadkach krajowe organy regulacyjne mogą zobowiązać operatorów systemów przesyłowych i operatorów systemów dystrybucyjnych, aby zachęcali, poprzez obniżanie opłat za przyłączenie i za korzystanie z systemu, do lokalizowania wysokosprawnych jednostek kogeneracyjnych w pobliżu obszarów zapotrzebowania na ciepło.

10. Państwa członkowskie mogą zezwolić producentom energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji, którzy wyrażają chęć przyłączenia do sieci elektroenergetycznej, na ogłoszenie zaproszenia do składania ofert na roboty przyłączeniowe.

11. Składając sprawozdania zgodnie z dyrektywą 2010/75/UE i nie naruszając art. 9 ust. 2 tej dyrektywy, państwa członkowskie rozważają ujęcie w sprawozdaniach informacji dotyczących poziomów efektywności energetycznej instalacji, w których spalane są paliwa, o całkowitej znamionowej mocy cieplnej wynoszącej 50 MW lub więcej, w świetle odpowiednich najlepszych dostępnych technik opracowanych zgodnie z dyrektywą 2010/75/UE.

⁴⁶ Dyrektywa 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko (Dz.U. L 197 z 21.7.2001, s. 30).