Rozdział 2 - WZORCOWA ROLA SEKTORA PUBLICZNEGO - Dyrektywa 2023/1791 w sprawie efektywności energetycznej oraz zmieniająca rozporządzenie (UE) 2023/955 (wersja przekształcona)

Dzienniki UE

Dz.U.UE.L.2023.231.1

Akt obowiązujący

Wersja od: 20 września 2023 r. do: 4 sierpnia 2026 r.

ROZDZIAŁ  II

WZORCOWA ROLA SEKTORA PUBLICZNEGO

Artykuł  5

Przewodnia rola sektora publicznego w dziedzinie efektywności energetycznej

1. Państwa członkowskie zapewniają, aby całkowite zużycie energii końcowej wszystkich instytucji publicznych łącznie zmniejszane było o co najmniej 1,9 % rocznie w porównaniu z rokiem 2021.

Państwa członkowskie mogą podjąć decyzję o zwolnieniu transportu publicznego lub sił zbrojnych z obowiązku ustanowionego w akapicie pierwszym.

Do celów akapitu pierwszego i drugiego państwa członkowskie ustanawiają poziom bazowy, który uwzględnia zużycie energii końcowej przez wszystkie instytucje publiczne, z wyjątkiem transportu publicznego lub sił zbrojnych, w roku 2021. Ograniczenie zużycia energii przez transport publiczny i siły zbrojne ma charakter orientacyjny i nadal może być zaliczane na poczet spełniania obowiązku na mocy akapitu pierwszego, nawet jeśli nie jest uwzględniane w poziomie bazowym na mocy niniejszego artykułu.

2. W okresie przejściowym kończącym się w dniu 11 października 2027 r. cel określony w ust. 1 ma charakter orientacyjny. W tym okresie przejściowym państwa członkowskie mogą wykorzystywać szacunkowe dane dotyczące zużycia energii i do tego tej samej daty państwa członkowskie dostosowują poziom bazowy i dopasowują oszacowane zużycie energii końcowej przez wszystkie instytucje publiczne do rzeczywistego zużycia energii końcowej przez wszystkie instytucje publiczne.

3. Obowiązek ustanowiony w ust. 1 do dnia 31 grudnia 2026 r. nie obejmuje zużycia energii przez instytucje publiczne w lokalnych jednostkach administracyjnych liczących mniej niż 50 000 mieszkańców, a do dnia 31 grudnia 2029 r. nie obejmuje zużycia energii przez instytucje publiczne w lokalnych jednostkach administracyjnych liczących mniej niż 5 000 mieszkańców.

4. Przy obliczaniu zużycia energii końcowej przez jego instytucje publiczne państwo członkowskie może uwzględnić różnice klimatyczne występujące na jego terytorium.

5. W przedkładanych zgodnie z art. 14 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2018/1999 aktualizacjach krajowych planów w dziedzinie energii i klimatu zgłoszonych zgodnie z art. 3 oraz art. 7-12 tego rozporządzenia państwa członkowskie uwzględniają wielkość zmniejszenia zużycia energii, którą mają osiągnąć wszystkie instytucje publiczne, w podziale na sektory, oraz środki, jakie planują przyjąć w celu osiągnięcia tego zmniejszenia. W ramach zintegrowanych krajowych sprawozdań z postępów w dziedzinie energii i klimatu składanych na podstawie art. 17 rozporządzenia (UE) 2018/1999 państwa członkowskie składają Komisji sprawozdania na temat osiągniętego co roku zmniejszenia zużycia energii końcowej.

6. Państwa członkowskie zapewniają, aby władze lokalne i regionalne ustanowiły konkretne środki w zakresie efektywności energetycznej w swoich długoterminowych narzędziach planowania, takich jak plany obniżenia emisyjności lub plany w zakresie zrównoważonej energii, po konsultacji z właściwymi zainteresowanymi stronami, w tym w stosownych przypadkach z odpowiednimi agencjami energetycznymi, i ogółem społeczeństwa, w tym w szczególności z grupami wrażliwymi zagrożonymi ubóstwem energetycznym lub bardziej narażonymi na jego skutki.

Państwa członkowskie zapewniają również, aby właściwe organy podejmowały działania służące ograniczeniu znaczących negatywnych bezpośrednich lub pośrednich skutków środków w zakresie efektywności energetycznej dla gospodarstw domowych o niskich dochodach dotkniętych ubóstwem energetycznym lub grup wrażliwych, przy opracowywaniu i wdrażaniu środków w zakresie efektywności energetycznej.

7. Państwa członkowskie udzielają wsparcia instytucjom publicznym. Wsparcie takie może, bez uszczerbku dla zasad dotyczących pomocy państwa, obejmować wsparcie finansowe i techniczne, w celu upowszechniania środków poprawy efektywności energetycznej i zachęcania instytucji publicznych do uwzględniania szerszych korzyści wykraczających poza oszczędności energii, takich jak jakość powietrza w pomieszczeniach, w tym na poziomie regionalnym i lokalnym, poprzez dostarczanie wytycznych, promowanie możliwości budowania kompetencji, nabywania umiejętności oraz możliwości szkoleniowych oraz zachęcanie do współpracy między instytucjami publicznymi.

8. Państwa członkowskie zachęcają instytucje publiczne do brania pod uwagę emisji dwutlenku węgla w całym cyklu życia działalności tych instytucji, a także korzyści gospodarczych i społecznych prowadzonej przez instytucje publiczne działalności związanej z inwestycjami i politykami.

9. Państwa członkowskie zachęcają instytucje publiczne do poprawy charakterystyki energetycznej budynków będących własnością instytucji publicznych lub przez nie zajmowanych, w tym poprzez wymianę starych i nieefektywnych ogrzewaczy.

Artykuł  6

Wzorcowa rola budynków instytucji publicznych

1. Nie naruszając art. 7 dyrektywy 2010/31/UE, każde państwo członkowskie zapewnia, aby co najmniej 3 % całkowitej powierzchni ogrzewanych lub chłodzonych budynków, które są własnością instytucji publicznych, było poddawane co roku renowacji w celu przekształcenia ich co najmniej w budynki o niemal zerowym zużyciu energii lub w budynki zeroe- misyjne zgodnie z art. 9 dyrektywy 2010/31/UE.

Państwa członkowskie mogą zdecydować, które budynki powinny podlegać 3-procentowemu wymogowi renowacji, przy czym przy wyborze budynków do renowacji powinny należycie uwzględnić opłacalność i wykonalność techniczną.

Państwa członkowskie mogą zwolnić mieszkania socjalne z obowiązku przeprowadzenia renowacji, o której mowa w akapicie pierwszym, w przypadku gdyby takie renowacje nie były neutralne pod względem kosztów lub prowadziłyby do podwyższenia czynszu dla osób mieszkających w mieszkaniach socjalnych, chyba że taka podwyżka czynszu nie byłaby wyższa od oszczędności ekonomicznych na rachunkach za energię.

Jeżeli instytucja publiczna zajmuje budynek, który nie jest jej własnością, prowadzi negocjacje z właścicielem, w szczególności w momencie zwrotnym, takim jak przedłużenie wynajmu, zmiana użytkowania, istotne prace remontowe lub konserwacyjne, z myślą o wprowadzeniu klauzul umownych dotyczących przekształcenia budynku co najmniej w budynek o niemal zerowym zużyciu energii lub w budynek zeroemisyjny.

Współczynnik co najmniej 3 % wylicza się w odniesieniu do całkowitej powierzchni pomieszczeń w budynkach o całkowitej powierzchni użytkowej wynoszącej ponad 250 m², które stanowią własność instytucji publicznych i które w dniu 1 stycznia 2024 r. nie są budynkami o niemal zerowym zużyciu energii.

2. Państwa członkowskie mogą stosować mniej rygorystyczne wymogi niż wymogi ustanowione w ust. 1 w odniesieniu do następujących kategorii budynków:

a) urzędowo chronionych jako część wyznaczonego środowiska lub z powodu ich szczególnych wartości architektonicznych lub historycznych, o ile zgodność z pewnymi minimalnymi wymogami dotyczącymi charakterystyki energetycznej zmieniłaby w sposób niedopuszczalny ich charakter lub wygląd;

b) stanowiących własność sił zbrojnych lub instytucji rządowych oraz służących celom obrony narodowej, z wyłączeniem kwater jednoosobowych i budynków biurowych sił zbrojnych i innego personelu zatrudnionego przez organy krajowych sił zbrojnych;

c) używanych jako miejsca kultu i do działalności religijnej.

Państwa członkowskie mogą podjąć decyzję o niedokonywaniu renowacji budynku niewymienionego w akapicie pierwszym niniejszego ustępu do poziomu przewidzianego w ust. 1, jeżeli ocenią, że przekształcenie tego budynku w budynek o niemal zerowym zużyciu energii nie jest wykonalne z technicznego, ekonomicznego lub funkcjonalnego punktu widzenia. W przypadku podjęcia takiej decyzji państwa członkowskie nie zaliczają renowacji tego budynku na poczet spełnienia wymogu określonego w ust. 1.

3. Aby skoncentrować oszczędności energii na wstępie i stworzyć zachętę do wczesnych działań, państwo członkowskie, które dokonuje renowacji więcej niż 3 % całkowitej powierzchni swoich budynków zgodnie z ust. 1 w dowolnym roku do dnia 31 grudnia 2026 r., może zaliczyć tę nadwyżkę na poczet rocznego wskaźnika renowacji w dowolnym roku z trzech następnych lat. Państwo członkowskie, które dokonuje renowacji więcej niż 3 % całkowitej powierzchni swoich budynków od dnia 1 stycznia 2027 r., może zaliczyć nadwyżkę na poczet rocznego wskaźnika renowacji w dwóch następnych latach.

4. Państwa członkowskie mogą zaliczyć na poczet ich rocznego wskaźnika renowacji budynków nowe budynki będące własnością instytucji publicznych w zamian za konkretne budynki instytucji publicznych, które zostały poddane rozbiórce w dowolnym z dwóch poprzednich lat. Ma to zastosowanie wyłącznie wtedy, gdy byłoby to bardziej opłacalne i zrównoważone pod względem osiągniętych oszczędności energii i redukcji emisji CO₂ w całym cyklu życia w porównaniu z renowacją takich budynków. Każde państwo członkowskie jasno określa i publikuje kryteria ogólne, metody i procedury określania takich wyjątkowych przypadków.

5. Do dnia 11 października 2025 r. do celów niniejszego artykułu państwa członkowskie tworzą i podają do wiadomości publicznej oraz udostępniają wykaz ogrzewanych lub chłodzonych budynków, które są własnością instytucji publicznych lub są przez nie zajmowane i których całkowita powierzchnia użytkowa wynosi ponad 250 m². Państwa członkowskie aktualizują ten wykaz co najmniej raz na dwa lata. Wykaz ten powiązany jest z przeglądem zasobów budowlanych przeprowadzonym w ramach krajowych planów renowacji budynków zgodnie z dyrektywą 2010/31/UE oraz z odpowiednimi bazami danych.

Upublicznione i udostępnione dane dotyczące charakterystyki zasobów budowlanych, renowacji budynków i efektywności energetycznej mogą być agregowane przez obserwatorium zasobów budowlanych UE, aby zapewnić lepsze zrozumienie charakterystyki energetycznej sektora budynków za pomocą porównywalnych danych.

Wykaz ten zawiera co najmniej następujące dane:

a) powierzchnię pomieszczeń w m²,

b) zmierzone roczne zużycie energii na potrzeby ogrzewania, chłodzenia, energii elektrycznej i ciepłej wody, jeśli dane te są dostępne;

c) świadectwo charakterystyki energetycznej każdego budynku wydane zgodnie z dyrektywą 2010/31/UE.

6. Państwa członkowskie mogą zdecydować się na zastosowanie podejścia alternatywnego do podejścia określonego w ust. 1-4 w celu osiągnięcia co roku wielkości oszczędności energii w budynkach instytucji publicznych, która to wielkość jest co najmniej równa wielkości wymaganej w ust. 1.

Do celu stosowania tego innego podejścia państwa członkowskie:

a) zapewniają wprowadzenie co roku paszportów renowacji, w odpowiednim przypadku, w odniesieniu do budynków stanowiących co najmniej 3 % całkowitej powierzchni ogrzewanych lub chłodzonych budynków, będących własnością instytucji publicznych. Renowacja tych budynków, mająca na celu przekształcenie ich w budynki o niemal zerowym zużyciu energii, powinna nastąpić najpóźniej w 2040 r.;

b) dokonują oszacowania oszczędności energii, które przyniosłoby stosowanie przepisów ust. 1-4, przy wykorzystaniu odpowiednich standardowych wartości zużycia energii przez referencyjne budynki instytucji publicznych przed renowacją mającą na celu przekształcenie ich w budynki o niemal zerowym zużyciu energii, o których mowa w dyrektywie 2010/31/UE.

Państwa członkowskie, które decydują się stosować alternatywne podejście, powiadamiają Komisję do dnia 31 grudnia 2023 r. o prognozowanych oszczędnościach energii, które pozwolą do dnia 31 grudnia 2030 r. osiągnąć co najmniej równoważne oszczędności energii w budynkach objętych przepisami ust. 1.

Artykuł  7

Udzielanie zamówień publicznych

1. Państwa członkowskie zapewniają, aby zawierając umowy w sprawie zamówień publicznych i koncesji, których wartość jest równa progom ustanowionym w art. 8 dyrektywy 2014/23/UE, art. 4 dyrektywy 2014/24/UE i art. 15 dyrektywy 2014/25/UE lub przekracza te progi, instytucje zamawiające i podmioty zamawiające nabywały jedynie produkty, usługi, budynki i roboty budowlane o bardzo dobrej charakterystyce energetycznej zgodnie z wymogami, o których mowa w załączniku IV do niniejszej dyrektywy, chyba że nie jest to wykonalne pod kątem technicznym.

Państwa członkowskie zapewniają również, aby przy zawieraniu umów w sprawie zamówień publicznych i koncesji, których wartość jest równa progom, o których mowa w akapicie pierwszym, lub przekracza te progi, instytucje zamawiające i podmioty zamawiające stosowały zasadę "efektywność energetyczna przede wszystkim" zgodnie z art. 3, w tym w przypadku tych zamówień publicznych i koncesji, w odniesieniu do których w załączniku IV nie przewidziano szczególnych wymogów.

2. Obowiązki, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, nie mają zastosowania, jeżeli wpływają na bezpieczeństwo publiczne lub utrudniają mu reagowanie w stanie zagrożenia zdrowia publicznego. Obowiązki, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, mają zastosowanie do zamówień sił zbrojnych tylko w zakresie, w jakim stosowanie ich nie spowoduje konfliktu z charakterem i pierwotnym celem działalności sił zbrojnych. Obowiązki te nie mają zastosowania do umów na dostawy wyposażenia wojskowego zdefiniowanego w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/81/WE ³⁹ .

3. Niezależnie od art. 29 ust. 4 państwa członkowskie zapewniają, by instytucje zamawiające i podmioty zamawiające oceniały możliwości podpisywania długoterminowych umów o poprawę efektywności energetycznej zapewniających długoterminową oszczędność energii przy zamawianiu usług o istotnym znaczeniu z punktu widzenia zużycia energii.

4. Bez uszczerbku dla ust. 1 niniejszego artykułu, przy zakupie pakietu produktów objętego w całości aktem delegowanym przyjętym na mocy rozporządzenia (UE) 2017/1369 państwa członkowskie mogą wymagać, by łączna efektywność energetyczna była uznawana za ważniejszą niż efektywność energetyczna poszczególnych produktów pakietu, poprzez zakup pakietu produktów, który jest zgodny z kryterium najwyższej dostępnej klasy efektywności energetycznej.

5. Państwa członkowskie mogą wymagać, aby instytucje zamawiające i podmioty zamawiające podczas zawierania umów, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, uwzględniały w praktykach w zakresie zamówień publicznych, w stosownych przypadkach, szersze aspekty związane ze zrównoważonym rozwojem, społeczeństwem, środowiskiem i gospodarką o obiegu zamkniętym, z myślą o osiągnięciu unijnych celów w zakresie obniżenia emisyjności i zerowego poziomu emisji zanieczyszczeń. W stosownych przypadkach i zgodnie z załącznikiem IV państwa członkowskie wymagają od instytucji zamawiających i podmiotów zamawiających uwzględnienia unijnych kryteriów zielonych zamówień publicznych lub dostępnych równoważnych kryteriów krajowych.

Aby zapewnić przejrzystość stosowania wymogów w zakresie efektywności energetycznej w procedurze udzielania zamówień, państwa członkowskie zapewniają, aby instytucje zamawiające i podmioty zamawiające podawały do wiadomości publicznej - w drodze publikacji w stosownych ogłoszeniach w Tenders Electronic Daily (TED) zgodnie z dyrektywami 2014/23/UE, 2014/24/UE i 2014/25/UE oraz rozporządzeniem wykonawczym Komisji (UE) 2019/1780 ⁴⁰  - informacje na temat wpływu na efektywność energetyczną zamówień, których wartość jest równa progom, o których mowa w ust. 1, lub przekracza te progi. Instytucje zamawiające mogą podjąć decyzję o zobowiązaniu oferentów do ujawnienia informacji na temat współczynnika globalnego ocieplenia w całym cyklu życia, zastosowania materiałów niskoemisyjnych i wykorzystania materiałów w obiegu zamkniętym w odniesieniu do nowego budynku i budynku, który ma zostać poddany renowacji. Instytucje zamawiające mogą podać te informacje do wiadomości publicznej w odniesieniu do tych zamówień, w szczególności w przypadku nowych budynków o powierzchni pomieszczeń większej niż 2 000 m².

Państwa członkowskie wspierają instytucje zamawiające i podmioty zamawiające w przyjmowaniu wymogów w zakresie efektywności energetycznej, w tym na poziomie regionalnym i lokalnym, zapewniając jasne zasady i wytyczne, w tym metody oceny kosztów w całym cyklu życia oraz skutków i kosztów środowiskowych, ustanawiając centra wsparcia kompetencji, zachęcając do współpracy między instytucjami zamawiającymi, w tym w wymiarze transgranicznym, oraz - gdy to możliwe - stosując zamówienia zagregowane i zamówienia cyfrowe.

6. W stosownych przypadkach Komisja może zapewnić organom krajowym i urzędnikom odpowiedzialnym za zamówienia publiczne dalsze wytyczne w odniesieniu do stosowania wymogów w zakresie efektywności energetycznej w procedurze udzielania zamówień. Takie wsparcie może wzmocnić istniejące fora wsparcia do celów wspierania państw członkowskich, na przykład poprzez wspólne działania, i może pomóc im w uwzględnianiu kryteriów zielonych zamówień publicznych.

7. Państwa członkowskie ustanawiają przepisy ustawowe i wykonawcze oraz praktyki administracyjne dotyczące dokonywania zakupów przez instytucje publiczne oraz sporządzania budżetu i rachunkowości w ujęciu rocznym, konieczne do zapewnienia, aby poszczególne instytucje zamawiające nie były zniechęcane do dokonywania inwestycji na rzecz poprawy efektywności energetycznej, do zawierania umów o poprawę efektywności energetycznej ani do stosowania mechanizmów finansowania przez stronę trzecią w oparciu o umowy długoterminowe.

8. Państwa członkowskie usuwają wszelkie bariery regulacyjne i pozaregulacyjne mające wpływ na efektywność energetyczną, w szczególności w zakresie przepisów ustawowych i wykonawczych oraz praktyk administracyjnych dotyczących dokonywania zakupów przez instytucje publiczne oraz sporządzania budżetu i rachunkowości w ujęciu rocznym, w celu zapewnienia, aby poszczególne instytucje publiczne nie były zniechęcane do dokonywania inwestycji na rzecz poprawy efektywności energetycznej, do zawierania umów o poprawę efektywności energetycznej ani do stosowania mechanizmów finansowania przez stronę trzecią w oparciu o umowy długoterminowe.

W ramach swoich zintegrowanych krajowych sprawozdań z postępów w dziedzinie energii i klimatu składanych na podstawie art. 17 rozporządzenia (UE) 2018/1999 państwa członkowskie składają Komisji sprawozdania na temat środków przyjętych w celu usunięcia barier utrudniających wprowadzanie usprawnień mających na celu poprawę efektywności energetycznej.

³⁹ Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/81/WE z dnia 13 lipca 2009 r. w sprawie koordynacji procedur udzielania niektórych zamówień na roboty budowlane, dostawy i usługi przez instytucje lub podmioty zamawiające w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa i zmieniająca dyrektywy 2004/17/WE i 2004/18/WE (Dz.U. L 216 z 20.8.2009, s. 76).

⁴⁰ Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2019/1780 z dnia 23 września 2019 r. ustanawiające standardowe formularze do publikacji ogłoszeń w dziedzinie zamówień publicznych i uchylające rozporządzenie wykonawcze (UE) 2015/1986 (e-formularze) (Dz.U. L 272 z 25.10.2019, s. 7).