Rozdział 3 - Przepisy szczególne w sprawach z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego, w sprawach dotyczących nieletnich oraz osób uzależnionych od alkoholu i środków odurzających i psychotropowych. 75 - Regulamin wewnętrznego urzędowania sądów powszechnych.

Dziennik Ustaw

Dz.U.1987.38.218

Akt utracił moc

Wersja od: 5 lutego 2005 r.

Rozdział  3

Przepisy szczególne w sprawach z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego, w sprawach dotyczących nieletnich oraz osób uzależnionych od alkoholu i środków odurzających i psychotropowych. ⁷⁵

Oddział  1.

 Przepisy wstępne

§ 228. Do obowiązków przewodniczącego wydziału rodzinnego i nieletnich (sądu rodzinnego), poza obowiązkami określonymi w § 63-66, należy:

1) badanie skuteczności stosowania określonych środków w poszczególnych rodzajach spraw o charakterze wychowawczym i resocjalizacyjnym,

2) opracowywanie planów działalności profilaktycznej i resocjalizacyjnej oraz kontrola ich realizacji,

3) koordynacja współpracy sędziów z terenowymi organami władzy i administracji państwowej, instytucjami oraz organizacjami społecznymi, do których zadań należą sprawy rodziny, dzieci i młodzieży,

4) 76 zapewnienie możliwości podejmowania przez sędziego czynności w sprawach nie cierpiących zwłoki - również poza godzinami urzędowania sądu.

§ 229. Sędzia rodzinny współdziała z organami, instytucjami i organizacjami społecznymi zajmującymi się na danym terenie problematyką rodziny, dzieci i młodzieży, sprawami oświaty i wychowania, zdrowia, a także sprawami ładu i porządku publicznego.

§ 230. Sędzia rodzinny kontroluje pracę zawodowego kuratora rodzinnego, z którym współpracuje w ramach terytorialnego podziału pracy, a za jego pośrednictwem - pracę kuratorów społecznych, jak również kontroluje pracę kuratorskich ośrodków pracy z młodzieżą.

§ 231. W razie stwierdzenia okoliczności wskazujących na potrzebę uregulowania innych problemów rodzinnych niż będące przedmiotem postępowania, sędzia rodzinny wszczyna postępowanie z urzędu lub zawiadamia o potrzebie wszczęcia takiego postępowania właściwego prokuratora, właściwą poradnię wychowawczo-zawodową albo właściwą organizację społeczną, uprawnioną do działania przed sądami w imieniu lub na rzecz obywateli.

§  232.

1. W razie ujawnienia w związku z toczącą się sprawą potrzeby udzielenia pomocy rodzinie w usunięciu trudności zagrażających jej dobru, sędzia rodzinny podejmuje z urzędu także czynności pozaprocesowe. W szczególności może on zwrócić do właściwych organów, instytucji i organizacji w celu uzyskania dla tej rodziny określonych świadczeń socjalnych, świadczeń z zakresu lecznictwa lub opieki społecznej, pomocy w znalezieniu odpowiedniej pracy lub co do sposobu zamieszkiwania członków rodziny, jeżeli wspólne ich zamieszkiwanie zagraża dobru małoletnich dzieci.

2. O sposobie załatwienia wystąpienia organy, instytucje i organizacje, o których mowa w ust. 1, powinny niezwłocznie zawiadomić właściwy sąd.

§ 233. Wywiady w toku postępowania rozpoznawczego przeprowadzane są przez zawodowego kuratora rodzinnego. W wypadku wyjątkowym takie wywiady mogą być przeprowadzane przez doświadczonego społecznego kuratora rodzinnego, przy czym decyzja w tym przedmiocie należy do przewodniczącego posiedzenia.

Oddział  2.

 Sprawy z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego

Pododdział 1. Przepisy wspólne

§ 234. W sprawach, w których możliwe jest ugodowe rozwiązanie konfliktu, sędzia rodzinny podejmuje stosowne działania mediacyjne i dąży do ugodowego załatwienia sprawy.

§  235.

1. W sprawach o roszczenia alimentacyjne, o ustalenie ojcostwa i roszczenia z tym związane, jak również w sprawach osób uzależnionych od alkoholu bądź od środków odurzających lub psychotropowych, w razie niewskazania w wyznaczonym terminie przez powoda lub wnioskodawcę prawidłowego adresu pozwanego lub uczestnika postępowania, przewodniczący posiedzenia przeprowadza stosowne dochodzenie w celu ustalenia tego adresu.

2. W każdej sprawie, w której postępowanie może być wszczęte z urzędu, przewodniczący posiedzenia powinien przed zawieszeniem postępowania przeprowadzić odpowiednie działania w celu ustalenia właściwego adresu osób, których to postępowanie dotyczy.

§ 236. W stanowiących podstawę wpisu w aktach stanu cywilnego orzeczeniach oraz protokołach uznania dziecka sąd określa dane osobowe stron w sposób stosowany w dowodach osobistych.

Pododdział 2. Sprawy rodzinne w postępowaniu procesowym

§ 237. Jeżeli w toku postępowania w sprawie o ustalenie ojcostwa i roszczenia z tym związane pozwany wyraził gotowość uznania dziecka, sąd przyjmuje w trybie postępowania nieprocesowego oświadczenie o uznaniu oraz umarza postępowanie w części, w jakiej stało się ono bezprzedmiotowe. Odpis protokołu uznania sąd przesyła właściwemu urzędowi stanu cywilnego.

§  238.

1. Posiedzenie pojednawcze w sprawie o rozwód powinno odbywać się w warunkach ułatwiających działalność mediacyjną sądu i zapewniających stronom możliwość swobodnej i nieskrępowanej wypowiedzi. W czasie posiedzenia pojednawczego strony mogą pozostawać w pozycji siedzącej.

2. W razie stwierdzenia potrzeby udzielenia stronom porady przez specjalistę, sędzia powinien nakłaniać strony do skorzystania z tej pomocy i skierować je do odpowiedniej placówki zajmującej się poradnictwem rodzinnym i małżeńskim albo do odpowiedniego specjalisty.

§ 239. Odpis pozwu w sprawie o rozwód doręcza się pozwanemu po stwierdzeniu, że pojednanie małżonków nie nastąpiło. Odpis pozwu można doręczyć na posiedzeniu pojednawczym po stwierdzeniu, że do pojednania nie doszło.

§ 240. Sprawa o rozwód powinna być prowadzona w taki sposób, aby przy zachowaniu zasady koncentracji materiału dowodowego strony miały czas na przemyślenie sprawy przed jej ostatecznym zakończeniem. Dotyczy to w szczególności odpowiedniego wyznaczenia pierwszego terminu rozprawy.

§ 241. W sprawie o rozwód przewodniczący posiedzenia poucza strony o treści art. 57, 58 i 60 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (kro), o czym czyni wzmiankę w protokole posiedzenia.

§  242.

1. Jeżeli w czasie trwania procesu o rozwód wpłynie odrębna sprawa o zaspokojenie potrzeb rodziny i o alimenty pomiędzy małżonkami albo pomiędzy nimi a ich wspólnymi małoletnimi dziećmi co do świadczeń za okres od wytoczenia powództwa o rozwód, sprawa taka jest przekazywana sądowi rozpoznającemu sprawę o rozwód. Pozew w sprawie przekazanej wymaga niezwłocznego rozpoznania jako wniosek o wydanie rozstrzygnięcia w myśl art. 443 kpc.

2. Jeżeli postępowanie w sprawie o zaspokojenie potrzeb rodziny lub o alimenty zostało wszczęte przed wniesieniem sprawy o rozwód, o zawieszeniu tego postępowania zawiadamia się sąd prowadzący sprawę o rozwód, który po ustaleniu, że strona powodowa podtrzymuje żądanie co do świadczeń za okres od wytoczenia powództwa o rozwód, rozstrzyga o nim w myśl art. 443 kpc. W części, w jakiej postępowanie nie zostało zawieszone, sprawa podlega dalszemu rozpoznaniu.

3. O prawomocnym zakończeniu sprawy o rozwód sąd prowadzący sprawę o rozwód zawiadamia sąd, który zawiesił postępowanie ze względu na toczącą się sprawę rozwodową, udostępniając mu jednocześnie akta sprawy.

§ 243. W sprawach o alimenty sąd powinien pouczyć strony o możliwościach wynikających z art. 27 i 28 kro.

Pododdział 3. Sprawy rodzinne w postępowaniu nieprocesowym

§ 244. W sprawie o zezwolenie na zawarcie małżeństwa sąd dąży do ustalenia, czy zamierzone małżeństwo będzie zgodne z dobrem założonej przez nie rodziny oraz z interesem społecznym, w szczególności przez przeprowadzenie wywiadu kuratorskiego, zebranie opinii z miejsca pracy lub nauki kandydatów na małżonków, a w miarę potrzeby zasięgnięcie opinii rodzinnego ośrodka diagnostyczno-konsultacyjnego.

§ 245. W razie wydania postanowienia nakazującego wypłatę wynagrodzenia za pracę lub innych należności przypadających jednemu małżonkowi do rąk drugiego małżonka, przesyła się odpis postanowienia pracodawcy lub dłużnikowi innej wierzytelności z wezwaniem, aby przypadające od nich wynagrodzenie za pracę lub inne należności wypłacali w całości lub w części wyłącznie do rąk drugiego małżonka.

§ 246. W razie wydania zarządzeń w wypadkach nagłych przez sąd, który nie jest właściwy miejscowo, należy zawiadomić o tym sąd właściwy przez przesłanie odpisu wydanych zarządzeń, a jeżeli potrzeba dalszego działania sądu, który nie jest właściwy, ustała - przez przesłanie akt sprawy.

§  247.

1. Oświadczenie o uznaniu dziecka powinno być przyjęte przy równoczesnej obecności uznającego i osoby, której zgoda na uznanie dziecka jest potrzebna.

2. Jeżeli osoba, której zgoda na uznanie dziecka jest potrzebna, nie była obecna przy składaniu oświadczenia o uznaniu, sąd, który przyjął oświadczenie o uznaniu, niezwłocznie zawiadomi ją o tym i wezwie do złożenia oświadczenia przewidzianego w art. 78 § 1 kro.

3. 77 Protokoły z przyjęcia oświadczeń, o których mowa w ust. 1 i 2, podpisuje uznający oraz osoby, których zgoda na uznanie jest potrzebna.

§ 248. W razie uznania dziecka przed sądem, który nie jest właściwy miejscowo, przesyła się odpisy protokołu o uznaniu dziecka właściwemu sądowi oraz urzędowi stanu cywilnego.

§ 249. Kwalifikacje moralne, a co do kandydata na opiekuna dla małoletniego także kwalifikacje wychowawcze, ustala się na podstawie opinii i informacji zebranych w drodze wywiadu środowiskowego, a w razie potrzeby - również w zakładzie pracy.

§  250.

1. Sąd opiekuńczy wszczynając z urzędu postępowanie wydaje zarządzenie.

2. Doręczając zarządzenie, o którym mowa w ust. 1, uczestnikom postępowania, zawiadamia się ich, że postępowanie zostało wszczęte z urzędu, określa się jego rodzaj oraz poucza o możliwości zgłaszania wniosków dowodowych.

§ 251. W sprawie opiekuńczej, w której ocena więzów uczuciowych łączących dziecko z rodzicami lub z osobami, u których dziecko przebywa, jest jedną z podstawowych przesłanek rozstrzygnięcia, sąd rozważa potrzebę zasięgnięcia opinii rodzinnego ośrodka diagnostyczno-konsultacyjnego lub innej odpowiedniej placówki specjalistycznej.

§ 252. W sprawie o wydanie dziecka sąd bada także, w razie potrzeby zasięgając opinii placówki, o której mowa w § 251, czy dobro tego dziecka wymaga jego adaptacji w środowisku, do którego ma zostać wydane. Jeżeli dobro dziecka tego wymaga, sąd w drodze odpowiednich zarządzeń określa sposób i formę adaptacji tego dziecka.

§ 253. 78 Zarządzając umieszczenie dziecka w określonej rodzinie zastępczej, sąd powinien upewnić się, czy ta rodzina daje pełną gwarancję należytego zabezpieczenia interesu dziecka i w razie potrzeby skorzystać w tym zakresie z pomocy ośrodka adopcyjno-opiekuńczego.

§ 254. Umieszczenie w rodzinie zastępczej dziecka kalekiego lub upośledzonego powinno nastąpić tylko wówczas, gdy osoby mające stanowić rodzinę zastępczą zdają sobie w pełni sprawę ze stanu kalectwa lub upośledzenia tego dziecka.

§  255.

1. Przyjmując od rodziców zgodę na przysposobienie ich dziecka bez wskazania osoby przysposabiającego, sędzia poucza ich o skutkach prawnych tego oświadczenia.

2. Rodzice, którzy wyrazili zgodę na przysposobienie dziecka bez wskazania osoby przysposabiającego lub odwołali taką zgodę, powinni podpisać protokół zawierający ich oświadczenie o wyrażeniu zgody lub o jej odwołaniu.

§ 256. O wyrażeniu przez rodziców zgody na przysposobienie dziecka bez wskazania osoby przysposabiającego zawiadamia się właściwy organ, instytucję lub organizację zajmującą się kierowaniem dzieci do środowiska zastępczego.

§ 257. 79  

1. W sprawach o przysposobienie sąd bada kwalifikacje moralne, zdrowotne i sytuację materialną przysposabiającego, a w tym celu w szczególności korzysta z opinii ośrodka adopcyjno-opiekuńczego, rodzinnego ośrodka diagnostyczno-konsultacyjnego, poradni zawodowo-wychowawczej lub innej placówki działającej w tym zakresie.

2. W celu ustalenia, że małoletniemu nie można zapewnić zastępczego środowiska rodzinnego w kraju, sąd zwraca się o informację do organu wyznaczonego przez Ministra Edukacji Narodowej do kwalifikowania dzieci do przysposobienia przez osoby zamieszkałe za granicą.

§ 2571. 80  

1. Wysłuchanie małoletniego przewidziane w art. 118 § 2 kro powinno odbyć się poza salą posiedzeń sądowych, z zapewnieniem małoletniemu pełnej swobody wypowiedzi. W przypadku zastosowania przepisu art. 118 § 3 kro, sąd czyni o tym stosowną wzmiankę w protokole posiedzenia.

2. Przed rozstrzygnięciem w myśl art. 121¹ § 2 kro, sąd z urzędu powinien ustalić krąg osób zainteresowanych.

§ 258. W sprawie o przysposobienie przewodniczący posiedzenia poucza uczestników postępowania o skutkach prawnych przysposobienia oraz wyjaśnia im różnice między rodzajami przysposobienia, tak aby dokonany przez nich wybór rodzaju przysposobienia był w pełni świadomy.

§ 259. W postanowieniu o przysposobieniu sąd wskazuje rodzaj przysposobienia przez zamieszczenie wzmianki: "przysposobienie niepełne", "przysposobienie pełne" lub "przysposobienie pełne nierozwiązywalne".

§ 260. Wzmiankę o wyrażeniu przez rodziców zgody na przysposobienie bez wskazania osoby przysposabiającego zamieszcza się w komparycji postanowienia obok imienia i nazwiska małoletniego, którego postępowanie dotyczy.

Pododdział 4. Sprawy rodzinne w postępowaniu zabezpieczającym i egzekucyjnym

§ 261. Zabezpieczając przed urodzeniem się dziecka przyszłe roszczenia alimentacyjne związane z ustaleniem ojcostwa (art. 754 kpc), należy określić oddzielnie kwoty zabezpieczone na rzecz matki i oddzielnie kwoty zabezpieczone na rzecz dziecka. Termin płatności kwot dla matki określa się datą ścisłą. Termin płatności kwot dla dziecka określa się datą urodzenia dziecka, którą należy wykazać w postępowaniu egzekucyjnym.

§ 262. W sprawie, w której zasądzono alimenty, egzekucję z urzędu wszczyna się zwłaszcza wówczas, gdy wierzyciel działający bez adwokata lub pełnomocnika określonego w art. 87 § 3 kpc wykazuje nieporadność.

Oddział  3.

 Sprawy nieletnich

§ 263. W sprawach nieletnich stosuje się odpowiednio również przepisy regulaminu czynności w sprawach karnych, o ile nie pozostają w sprzeczności z przepisami o postępowaniu w sprawach nieletnich oraz przepisami niniejszego rozdziału.

§  264.

1. W sprawie nieletniego sędzia powinien prowadzić postępowanie tak, aby okres między wszczęciem postępowania wobec nieletniego a wydaniem orzeczenia kończącego postępowanie rozpoznawcze był jak najkrótszy.

2. Sprawy, w których nieletniego tymczasowo umieszczono w schronisku dla nieletnich albo w placówce oświatowo-wychowawczej, należy traktować jako szczególnie pilne.

§ 265. W razie otrzymania ustnego zawiadomienia o popełnieniu przez nieletniego czynu karalnego albo o okolicznościach świadczących o jego demoralizacji, sędzia sporządza protokół, uprzedzając równocześnie zgłaszającego - w razie gdy zawiadomienie dotyczy czynu karalnego - o odpowiedzialności karnej za fałszywe oskarżenie [art. 248 i 251 kodeksu karnego (kk)].

§ 266. Wniosek o uchylenie wymierzonej kary pieniężnej osoba zainteresowana może zgłosić również ustnie do protokołu w sekretariacie sądu rodzinnego.

§  267.

1. Prowadząc postępowanie wyjaśniające sędzia powinien dążyć do objęcia postępowaniem w danej sprawie wszystkich nieletnich, którzy brali udział w popełnieniu czynu, oraz wszystkich czynów popełnionych przez tych nieletnich.

2. Sędzia zarządza przekazanie bądź wyłączenie z akt sprawy i przekazanie Milicji Obywatelskiej tych materiałów, które nie doprowadziły do ustalenia sprawcy czynu.

§ 268. W razie wszczęcia postępowania wobec nieletniego, który dopuścił się czynu karalnego, sędzia ma obowiązek dokładnego określenia tego czynu i wskazania jego kwalifikacji prawnej.

§ 269. W razie prowadzenia postępowania wobec nieletniego, który wykazuje przejawy demoralizacji, sędzia ma obowiązek określić, jakie zachowania nieletniego na to wskazują.

§ 270. Wydając postanowienie o wszczęciu postępowania wyjaśniającego sędzia rozważa równocześnie, czy nie zachodzi konieczność zastosowania wobec nieletniego odpowiedniego środka tymczasowego; przed wydaniem postanowienia w tym przedmiocie sędzia rodzinny powinien wysłuchać nieletniego.

§ 271. W razie wydawania zarządzenia o zawiadomieniu odpowiedniej instytucji państwowej, organizacji społecznej, szkoły lub zakładu pracy o wszczęciu bądź umorzeniu postępowania, sąd rozważa, czy dobro nieletniego nie stoi na przeszkodzie dokonaniu takiego zawiadomienia.

§ 272. Doręczenia rodzicom orzeczeń, zarządzeń, zawiadomień oraz odpisów pism dokonuje się do rąk tego z nich, pod którego pieczą nieletni faktycznie pozostaje.

§ 273. Jeżeli nieletni nie ma ukończonych 13 lat, nie doręcza się mu orzeczeń, zarządzeń, zawiadomień i odpisów pism.

§  274.

1. W toku postępowania wyjaśniającego zbiera się również dane dotyczące sytuacji materialnej nieletniego oraz jego rodziców lub innych osób zobowiązanych do alimentacji.

2. W razie ustalenia, że nieletni pracuje, należy żądać z zakładu pracy, w którym jest zatrudniony, zaświadczenia o wysokości zarobków oraz opinii.

§ 275. Zlecając Milicji Obywatelskiej dokonanie określonych czynności lub dokonanie czynności w określonym zakresie, sędzia wymienia w zleceniu rodzaj tych czynności oraz sposób i termin ich wykonania.

§ 276. Zlecenie przeprowadzenia wywiadu środowiskowego lub skierowanie nieletniego na badanie do odpowiedniej placówki specjalistycznej (art. 24 § 1 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich) następuje w formie zarządzenia.

§ 277. Postanowienie o zastosowaniu środka tymczasowego powinno być nieletniemu ogłoszone.

§ 278. Przed zastosowaniem wobec nieletniego tymczasowego nadzoru organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej albo zakładu pracy, w którym nieletni jest zatrudniony, jak również przed zastosowaniem tymczasowego nadzoru osoby godnej zaufania, sędzia uzgadnia z organizacją, zakładem pracy lub osobą mającą pełnić ten nadzór sposób jego wykonywania ze wskazaniem praw i obowiązków nadzorującego; z uzgodnień tych sędzia sporządza w aktach sprawy stosowną notatkę.

§  279.

1. Ustanawiając tymczasowo nadzór organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej, zakładu pracy albo osoby godnej zaufania, jak również stosując nadzór kuratora, należy określić częstotliwość składania sprawozdań i wyznaczyć pierwszy termin wykonania tego obowiązku.

2. W razie ustanowienia nadzoru organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej albo zakładu pracy należy ustalić, kto w imieniu tej organizacji, instytucji lub zakładu pracy nadzór będzie sprawować, i niezwłocznie zawiadomić o tym nieletniego oraz jego rodziców lub opiekuna.

3. Osobę godną zaufania należy w postanowieniu określić imiennie po wyrażeniu przez nią zgody na objęcie nadzoru; z uzgodnień w tym przedmiocie sędzia lub zawodowy kurator rodzinny sporządza w aktach sprawy stosowną notatkę.

§ 280. W przedmiocie dopuszczenia przedstawiciela organizacji społecznej do udziału w sprawie sąd orzeka postanowieniem.

§ 281. W razie gdy sędzia rodzinny uzna, że odwiedzanie nieletniego w schronisku dla nieletnich przez rodziców lub opiekuna nieletniego albo inne osoby stoi na przeszkodzie dobru prowadzonego postępowania wyjaśniającego, czyni w tym przedmiocie stosowne zastrzeżenie w postanowieniu o umieszczeniu nieletniego w schronisku, a jeżeli decyzję taką podjął później - wydaje postanowienie uzupełniające i jego odpis doręcza stronom. O treści postanowienia zawiadamia się dyrektora schroniska.

§  282.

1. W sprawie nieletniego umieszczonego tymczasowo w schronisku dla nieletnich sędzia zawiadamia niezwłocznie dyrektora tego schroniska o skierowaniu sprawy do rozpoznania w postępowaniu poprawczym z równoczesnym przesłaniem odpisu lub wypisu postanowienia wydanego w tym przedmiocie, a także o terminach rozprawy, o jej przerwaniu lub odroczeniu oraz o treści orzeczenia kończącego postępowanie poprawcze.

2. Dokumenty i informacje, o których mowa w ust. 1, można przekazać za pośrednictwem osoby doprowadzającej nieletniego do sądu.

§  283.

1. Doprowadzenie do sądu nieletniego powinno odbywać się przy udziale rodziców lub opiekuna albo kuratora.

2. Doprowadzenie do sądu nieletniego umieszczonego tymczasowo w odpowiedniej placówce oświatowo-wychowawczej może nastąpić także za pośrednictwem wychowawcy lub pracownika wyznaczonego przez dyrektora placówki.

3. W razie gdy nieletni przebywa w milicyjnej izbie dziecka albo nie został doprowadzony przez rodziców bez usprawiedliwienia, a zachodzi obawa jego ucieczki, doprowadzenie następuje za pośrednictwem Milicji Obywatelskiej.

4. Przy doprowadzaniu do sądu nieletniego umieszczonego w schronisku dla nieletnich stosuje się odpowiednio przepisy o doprowadzaniu do sądu osób pozbawionych wolności.

§  284.

1. Jeżeli w sprawie występuje kilku nieletnich, dopuszczalne jest wydanie postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu opiekuńczo-wychowawczym oraz postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu poprawczym i rozłączenie spraw.

2. Rozłączenie spraw, o których mowa w ust. 1, powinno następować z reguły wtedy, gdy postępowanie dotyczy nieletnich zarówno w wieku do lat 13, jak i starszych.

§  285.

1. Po wydaniu orzeczenia kończącego postępowanie rozpoznawcze sąd rozstrzyga co do celowości dalszego stosowania wobec nieletniego tymczasowego umieszczenia w schronisku dla nieletnich lub placówce oświatowo-wychowawczej, mając w szczególności na uwadze okres pozostały mu do zakończenia roku szkolnego.

2. W razie uchylenia na rozprawie umieszczenia w schronisku dla nieletnich należy zapewnić powrót nieletniego do schroniska w celu odbioru przedmiotów osobistych i pieniędzy stanowiących jego własność oraz rozliczenia się ze schroniskiem. Nakaz zwolnienia ze schroniska doręcza się osobie doprowadzającej nieletniego na rozprawę.

§ 286. Jeżeli szkoła lub organizacja społeczna, której przekazano sprawę nieletniego, zawiadomi o nieskuteczności zastosowanych środków oddziaływania wychowawczego, sędzia może wskazać inne środki oddziaływania wychowawczego albo wszcząć z urzędu stosowne postępowanie.

§ 287. O udzieleniu nieletniemu upomnienia sporządza się wzmiankę w protokole posiedzenia.

§  288.

1. W razie zobowiązania nieletniego do przeproszenia pokrzywdzonego, sąd określa formę, w jakiej przeproszenie ma nastąpić.

2. Jeżeli przeproszenie następuje na sali sądowej w obecności sądu, należy o tym uczynić wzmiankę w protokole posiedzenia.

§  289.

1. Oddanie nieletniego pod nadzór odpowiedzialny następuje przez zobowiązanie rodziców lub opiekuna do roztoczenia wzmożonej pieczy nad nieletnim oraz do składania okresowych sprawozdań z zachowania się nieletniego.

2. Jeżeli nieletni nie pozostaje pod pieczą obojga rodziców, nadzór odpowiedzialny powierza się temu z nich, który faktycznie wykonuje władzę rodzicielską.

§ 290. Odebranie poręczenia udzielonego przez organizację młodzieżową lub inną organizację społeczną, zakład pracy albo osobę godną zaufania następuje na piśmie lub w formie ustnej do protokołu.

Oddział  4.

 Sprawy osób uzależnionych od alkoholu

§ 291. Wniosek o wszczęcie postępowania, złożony przez osobę nieuprawnioną, przewodniczący wydziału przesyła prokuratorowi lub komisji do spraw przeciwdziałania alkoholizmowi; w razie ustnego zgłoszenia takiego wniosku, przesłaniu podlega notatka służbowa.

§ 292. Jeżeli do wniosku nie została dołączona opinia biegłego, przewodniczący posiedzenia przed wyznaczeniem rozprawy zarządza poddanie osoby, której postępowanie dotyczy, odpowiednim badaniom i doręczenie tej osobie odpisu wniosku.

§  293.

1. W razie gdy uczestnik postępowania odbywa karę pozbawienia wolności, sąd zawiadamia naczelnika zakładu karnego o wpłynięciu wniosku o zastosowanie obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego w celu rozważenia możliwości zakwalifikowania tegoż uczestnika postępowania do leczenia odwykowego w zakładzie karnym. Po uzyskaniu informacji dotyczącej tego leczenia sąd podejmuje decyzje o dalszym postępowaniu w sprawie.

2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio, gdy uczestnikiem postępowania jest wychowanek zakładu poprawczego lub schroniska dla nieletnich.

§ 294. W postanowieniu orzekającym obowiązek poddania się leczeniu z ustanowieniem nadzoru kuratora określa się częstotliwość składania sprawozdań i termin złożenia pierwszego sprawozdania.

Oddział  5.

 Sprawy osób uzależnionych od środków odurzających i psychotropowych

§ 295. Skierowanie osoby uzależnionej od środków odurzających i psychotropowych następuje łącznie na leczenie i rehabilitację.

§ 296. Postępowanie w sprawach, o których mowa w § 295, toczy się według przepisów o postępowaniu w sprawach nieletnich.

Oddział  6.

 Czynności w postępowaniu wykonawczym

§ 297. Postępowaniem wykonawczym objęte są sprawy opiekuńcze, sprawy nieletnich oraz sprawy osób uzależnionych od alkoholu, środków odurzających i psychotropowych.

§ 298. Wszystkie czynności w sprawach, o których mowa w § 297, dokonywane są na sesjach wykonawczych.

§ 299. W postępowaniu wykonawczym czynności organizacyjne związane z jego przebiegiem należą do zawodowego kuratora rodzinnego.

§ 300. Zawodowy kurator rodzinny wnioskuje kierowanie na posiedzenie wykonawcze spraw, w których w związku z przebiegiem procesu wychowawczo-resocjalizacyjnego niezbędne jest zajęcie stanowiska przez sąd lub sędziego.

§ 301. Posiedzenie wykonawcze prowadzi sędzia rodzinny z udziałem zawodowego kuratora rodzinnego.

§ 302. Na posiedzenie wykonawcze wzywa się w szczególności osoby objęte nadzorem albo poddane opiece kuratora sprawującego nadzór, rodziców lub opiekuna oraz inne osoby, których obecność została uznana za niezbędną.

§  303.

1. Wzywanie na posiedzenie sądowe wychowanka umieszczonego w zakładzie poprawczym lub wychowawczym należy ograniczyć do niezbędnej konieczności wynikającej z ustawy lub z okoliczności sprawy.

2. Jeżeli osobiste stawienie się wychowanka zakładu poprawczego lub wychowawczego bądź innej placówki opiekuńczo-wychowawczej albo oświatowo-wychowawczej jest konieczne, doprowadzenie nieletniego następuje odpowiednio według zasad określonych w § 283.

§ 304. Wykonując środek wychowawczy polegający na orzeczeniu przepadku rzeczy, stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące wykonania kary dodatkowej przepadku rzeczy.

§ 305. 81 Wykonując środek wychowawczy zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, także w wypadku gdy nieletni nie posiadał uprawnień do prowadzenia pojazdów mechanicznych, sąd zawiadamia właściwy terenowy organ rządowej administracji ogólnej, przesyłając mu odpis lub wypis z orzeczenia.

§  306.

1. 82 W postępowaniu wykonawczym sędzia może zarządzić zebranie w drodze wywiadu środowiskowego wiadomości o sytuacji rodzinnej oraz o zachowaniu się podopiecznego po wydaniu orzeczenia.

2. 83 W wypadku umieszczenia nieletniego poza zakładem poprawczym w trybie przepisu art. 90 § 1 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. Nr 35, poz. 228, z 1992 r. Nr 24, poz. 101 i z 1995 r. Nr 89, poz. 443), sąd rodzinny wykonujący orzeczenie może, na wniosek dyrektora, zlecić kuratorowi rodzinnemu przeprowadzenie wywiadu w celu ustalenia sposobu adaptacji nieletniego w środowisku i w miarę potrzeby - udzielenia mu stosownej pomocy.

§ 307. Jeżeli w orzeczeniu ustanawiającym nadzór kuratora lub innej osoby, organizacji społecznej lub instytucji nie określono częstotliwości składania sprawozdań z wykonywanego nadzoru lub zachodzi potrzeba zmiany częstotliwości składania tych sprawozdań, należy to uczynić w postanowieniu wydanym w postępowaniu wykonawczym.

§ 308. W czasie trwania opieki sąd przy współudziale kuratora bada co najmniej raz na pół roku warunki życiowe osoby poddanej opiece.

§ 309. Sąd może nakazać, aby sporządzenie inwentarza przez opiekuna odbyło się z udziałem kuratora.

§ 310. Sąd może zobowiązać opiekuna, aby bieżące informacje o dochodach i wydatkach osoby pozostającej pod opieką notował w przeznaczonym na ten cel zeszycie. Jeżeli majątek osoby pozostającej pod opieką jest znaczny, sąd może nakazać prowadzenie księgowości dostosowanej do potrzeb tego majątku.

§ 311. Zatwierdzenie złożonego przez opiekuna sprawozdania z zarządu majątkiem osoby poddanej jego opiece następuje w formie postanowienia.

§ 312. Sąd powinien okresowo wysłuchiwać osoby poddane opiece lub kurateli, chyba że ze względu na ich stan psychiczny lub umysłowy byłoby to oczywiście niecelowe. Sąd może połączyć wysłuchanie osoby poddanej opiece lub kurateli z odebraniem sprawozdania od opiekuna lub kuratora.

§ 313. W razie orzeczenia nadzoru kuratora, organizacji społecznej, zakładu pracy lub osoby godnej zaufania, o osobie nadzorującego zawiadamia się niezwłocznie rodziców, których władza rodzicielska została ograniczona, w sprawie nieletniego - tegoż nieletniego oraz jego rodziców lub opiekuna, a w pozostałych wypadkach - osobę, w stosunku do której orzeczono nadzór.

§ 314. W razie ustania opieki lub kurateli z mocy prawa, jak również gdy ustały przyczyny uzasadniające ograniczenie władzy rodzicielskiej, sąd umarza postępowanie opiekuńcze, a także wydaje stosowne zarządzenia.

§ 315. 84 Niezwłocznie po uprawomocnieniu się orzeczenia o umieszczeniu małoletniego lub nieletniego w zakładzie wychowawczym lub innej odpowiedniej placówce opiekuńczo-wychowawczej, sędzia zwraca się do właściwego kuratora oświaty i wychowania o skierowanie podopiecznego do odpowiedniej placówki lub zakładu.

§ 316. Niezwłocznie po uprawomocnieniu się wyroku orzekającego umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym, sędzia przedstawia Ministerstwu Sprawiedliwości wniosek o skierowanie nieletniego do odpowiedniego zakładu wraz z dokumentami dotyczącymi tego nieletniego i w miarę potrzeby z notatką charakteryzującą przebieg postępowania wykonawczego.

§  317.

1. 85 Niezwłocznie po otrzymaniu skierowania, o którym mowa w § 315 i 316, sędzia poleca doprowadzenie podopiecznego do odpowiedniego zakładu lub placówki.

2. Doprowadzenie sędzia może zlecić rodzicom, kuratorowi lub Milicji Obywatelskiej.

3. W wyjątkowym wypadku sędzia może zezwolić podopiecznemu na udanie się do zakładu bez udziału osób wymienionych w ust. 2.

§ 318. 86 Po otrzymaniu akt sprawy karnej wychowanka zakładu poprawczego, którego skazano na karę pozbawienia wolności, sąd rodzinny niezwłocznie rozstrzyga postanowieniem, czy nie zachodzi potrzeba wykonania w pierwszej kolejności środka poprawczego. Po uprawomocnieniu się postanowienia sąd rodzinny zwraca akta sprawy karnej wraz z odpisem tego postanowienia w celu przystąpienia do wykonania kary albo zawieszenia postępowania wykonawczego w części dotyczącej kary pozbawienia wolności.

§ 319. Jeżeli w czasie pobytu nieletniego w zakładzie poprawczym sąd rodzinny zarządzi wykonanie kary pozbawienia wolności, przesyła niezwłocznie odpis prawomocnego postanowienia w tym przedmiocie właściwemu wydziałowi karnemu w celu podjęcia zawieszonego w tej części postępowania wykonawczego oraz przystąpienia do wykonania kary.

§ 320. Postanowienie w przedmiocie zarządzenia wykonania, zawieszenia lub odstąpienia od wykonania orzeczonej wobec nieletniego kary pozbawienia wolności, sąd rodzinny powinien wydać najpóźniej na 30 dni przed zwolnieniem nieletniego z zakładu poprawczego lub przed upływem okresu próby wyznaczonej przy warunkowym zwolnieniu lub okresu próby ustalonego przy warunkowym odstąpieniu od wykonania orzeczenia o umieszczeniu w takim zakładzie.

§ 321. Jeżeli sąd rodzinny postanowił odstąpić w całości lub w części od wykonania orzeczonej wobec nieletniego kary pozbawienia wolności, przesyła niezwłocznie odpis prawomocnego postanowienia właściwemu wydziałowi karnemu w celu umorzenia przez ten sąd postępowania wykonawczego w tym zakresie i przesłania odpisu prawomocnego postanowienia sądowi rodzinnemu. Odpis tego postanowienia załącza się do akt wykonawczych nieletniego.

§  322.

1. Sąd rodzinny najpóźniej na 30 dni przed zwolnieniem nieletniego z zakładu poprawczego rozstrzyga w przedmiocie wykonania orzeczonej wobec nieletniego kary ograniczenia wolności lub odstąpienia od jej wykonania.

2. Odpis prawomocnego postanowienia w tym przedmiocie przesyła się sądowi właściwemu do wykonania kary ograniczenia wolności; sąd ten przystępuje do wykonania tej kary lub umarza w tej części postępowanie wykonawcze.

§ 323. W wypadkach wskazanych w ustawie, gdy wykonywanie środków ustaje z mocy prawa oraz w razie uchylenia wykonywanego środka, sąd rodzinny postanowieniem umarza postępowanie wykonawcze i wydaje stosowne zarządzenia.

§ 324. Jeżeli osoba, wobec której ustanowiono nadzór kuratora w postępowaniu wykonawczym, nie stawia się na wezwanie sądu lub kuratora, nie jest dopuszczalne przymusowe doprowadzenie jej przez Milicję Obywatelską. W wypadku takim sąd rozważy niezwłocznie potrzebę wszczęcia z urzędu sprawy o zmianę dotychczasowego postanowienia.

§ 325. Przed wezwaniem do dobrowolnego stawienia się w zakładzie leczniczym osoby, w stosunku do której został prawomocnie orzeczony obowiązek poddania się leczeniu odwykowemu, sąd przesyłając odpis opinii biegłego ustala we właściwym zespole opieki zdrowotnej zakład i termin, w którym stawienie się powinno nastąpić.

§  326.

1. Po upływie 2 lat od uprawomocnienia się postanowienia orzekającego obowiązek poddania się leczeniu odwykowemu sąd postanowieniem umarza postępowanie i wydaje stosowne zarządzenia.

2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio w razie uznania przez sąd, że obowiązek poddania się leczeniu ustał we wcześniejszym terminie.

§ 327. W razie gdy osoba uzależniona od środków odurzających lub psychotropowych ukończy 18 lat przed zakończeniem leczenia przymusowego i rehabilitacji, sąd - wydając w razie potrzeby przed tym terminem postanowienie o przedłużeniu czasu przymusowego leczenia i rehabilitacji - określa równocześnie termin końcowy, z którego upływem obowiązek ten ustaje, mając na względzie, iż czas leczenia i rehabilitacji nie może być jednak dłuższy niż 2 lata.

§ 328. W razie ustania obowiązku leczenia i rehabilitacji, sąd w postępowaniu wykonawczym umarza postępowanie i wydaje stosowne zarządzenia.

⁷⁵ Tytuł rozdziału 3 zmieniony przez § 1 pkt 28 rozporządzenia z dnia 25 września 1990 r. (Dz.U.90.66.394) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 października 1990 r.

⁷⁶ § 228 pkt 4 dodany przez § 1 pkt 31 rozporządzenia z dnia 19 czerwca 1996 r. (Dz.U.96.70.334) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 lipca 1996 r.

⁷⁷ § 247 ust. 3 dodany przez § 1 pkt 32 rozporządzenia z dnia 19 czerwca 1996 r. (Dz.U.96.70.334) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 lipca 1996 r.

⁷⁸ § 253 zmieniony przez § 1 pkt 33 rozporządzenia z dnia 19 czerwca 1996 r. (Dz.U.96.70.334) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 lipca 1996 r.

⁷⁹ § 257 zmieniony przez § 1 pkt 34 rozporządzenia z dnia 19 czerwca 1996 r. (Dz.U.96.70.334) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 lipca 1996 r.

⁸⁰ § 257¹ dodany przez § 1 pkt 35 rozporządzenia z dnia 19 czerwca 1996 r. (Dz.U.96.70.334) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 lipca 1996 r.

⁸¹ § 305 zmieniony przez § 2 rozporządzenia z dnia 25 września 1990 r. (Dz.U.90.66.394) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 października 1990 r.

⁸² § 306 ust. 1 według numeracji ustalonej przez § 1 pkt 36 lit. a) rozporządzenia z dnia 19 czerwca 1996 r. (Dz.U.96.70.334) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 lipca 1996 r.

⁸³ § 306 ust. 2 dodany przez § 1 pkt 36 lit. b) rozporządzenia z dnia 19 czerwca 1996 r. (Dz.U.96.70.334) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 lipca 1996 r.

⁸⁴ § 315 zmieniony przez § 1 pkt 29 rozporządzenia z dnia 25 września 1990 r. (Dz.U.90.66.394) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 października 1990 r.

⁸⁵ § 317 ust. 1 zmieniony przez § 1 pkt 30 rozporządzenia z dnia 25 września 1990 r. (Dz.U.90.66.394) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 października 1990 r.

⁸⁶ § 318 zmieniony przez § 1 pkt 37 rozporządzenia z dnia 19 czerwca 1996 r. (Dz.U.96.70.334) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 lipca 1996 r.