Rozdział 3 - KWALIFIKOWANIE SIĘ DO OTRZYMANIA STATUSU UCHODŹCY - Rozporządzenie 2024/1347 w sprawie norm dotyczących kwalifikowania obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców jako osób korzystających z ochrony międzynarodowej, jednolitego statusu uchodźców lub osób kwalifikujących się do otrzymania ochrony uzupełniającej oraz zakresu udzielanej ochrony, zmieniające dyrektywę Rady 2003/109/WE oraz uchylające dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/95/UE

Dzienniki UE

Dz.U.UE.L.2024.1347

Akt oczekujący

Wersja od: 22 maja 2024 r.

ROZDZIAŁ  III

KWALIFIKOWANIE SIĘ DO OTRZYMANIA STATUSU UCHODŹCY

Artykuł  9

Akty prześladowania

1. Czyn uznaje się za akt prześladowania w rozumieniu art. 1 lit. A konwencji genewskiej, jeżeli:

a) jest na tyle poważny ze względu na swoją istotę lub powtarzalności, że stanowi poważne naruszenie podstawowych praw człowieka, w szczególności praw, od których przestrzegania nie można się uchylić na mocy art. 15 ust. 2 EKPC; lub

b) jest kumulacją różnych środków, w tym naruszeń praw człowieka, które są na tyle poważne, że oddziaływają na jednostkę w sposób podobny do czynu, o którym mowa w lit. a).

2. Akty prześladowania określone w ust. 1 mogą przybierać między innymi formę:

a) aktów przemocy fizycznej lub psychicznej, w tym aktów przemocy seksualnej;

b) środków prawnych, administracyjnych, policyjnych lub sądowych, które same w sobie są dyskryminujące lub które są stosowane w sposób dyskryminujący;

c) ścigania lub kar, które są niewspółmierne lub dyskryminujące;

d) odmowy sądowego środka zaskarżenia, której skutkiem jest kara niewspółmierna lub dyskryminująca;

e) ścigania lub kar za odmowę odbycia służby wojskowej podczas konfliktu, jeżeli odbycie służby wojskowej pociągałoby za sobą popełnianie przestępstw lub czynów stanowiących podstawę wykluczenia określonych w art. 12 ust. 2;

f) czynów wymierzonych w osoby określonej płci lub w dzieci.

3. Aby osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową kwalifikowała się jako "uchodźca" w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 5, musi istnieć związek między powodami prześladowania, o których mowa w art. 10, a aktami prześladowania określonymi w ust. 1 niniejszego artykułu lub brakiem ochrony przed takimi aktami.

Artykuł  10

Powody prześladowania

1. Oceniając powody prześladowania, uwzględnia się następujące elementy:

a) pojęcie rasy obejmuje w szczególności takie aspekty, jak kolor skóry, pochodzenie lub przynależność do określonej grupy etnicznej;

b) pojęcie religii obejmuje w szczególności posiadanie wierzeń teistycznych, nieteistycznych i ateistycznych, prywatne lub publiczne uczestniczenie lub nieuczestniczenie w formalnych - indywidualnych lub wspólnotowych - praktykach religijnych, inne czynności religijne czy wyrażane poglądy lub formy indywidualnych lub wspólnotowych zachowań opartych na wierzeniach religijnych lub nakazanych takimi wierzeniami;

c) pojęcie narodowości nie ogranicza się do obywatelstwa lub jego braku, lecz obejmuje w szczególności przynależność do grupy określonej przez kulturową, etniczną lub językową tożsamość, wspólne korzenie geograficzne lub polityczne lub przez powiązanie z mieszkańcami innego państwa;

d) pojęcie przynależności do określonej grupy społecznej obejmuje w szczególności przynależność do grupy:

(i) której członkowie mają - lub są postrzegani jako mający - jakąś wspólną nieusuwalną cechę wrodzoną lub przeszłość, lub cechę lub światopogląd na tyle istotne z punktu widzenia tożsamości lub sumienia, że nie należy nikogo zmuszać do wyrzeczenia się go; oraz

(ii) która posiada odrębną tożsamość w danym państwie, ponieważ jest postrzegana jako inna niż otaczające społeczeństwo;

e) pojęcie opinii politycznej obejmuje w szczególności posiadanie opinii, idei lub światopoglądu w kwestii dotyczącej podmiotów potencjalnie dopuszczających się prześladowania, określonych w art. 6, oraz ich polityki lub metod, bez względu na to, czy osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową działała zgodnie z tą opinią, ideą lub tym światopoglądem.

W zależności od sytuacji w kraju pochodzenia pojęcie przynależności do określonej grupy społecznej, o której mowa w akapicie pierwszym lit. d), obejmuje przynależność do grupy, u podstaw której leży wspólna cecha orientacji seksualnej. Aspektom płci, w tym tożsamości oraz ekspresji płciowej, poświęca się szczególną uwagę w celu określenia przynależności do określonej grupy społecznej lub zidentyfikowania cechy charakteryzującej taką grupę.

2. Oceniając, czy osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową ma uzasadnioną obawę przed prześladowaniem, bez znaczenia jest, czy osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową rzeczywiście odznacza się rasową, religijną, narodowościową, społeczną lub polityczną cechą powodującą prześladowanie, jeżeli taka cecha jest przypisywana danej osobie przez podmiot dopuszczający się prześladowania.

3. Oceniając, czy osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową ma uzasadnioną obawę przed prześladowaniem, organ rozstrzygający nie może racjonalnie wymagać, aby - w celu uniknięcia ryzyka prześladowania w swoim kraju pochodzenia - osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową dostosowała lub zmieniła swoje zachowanie, przekonania lub tożsamość, lub by powstrzymywała się od pewnych praktyk, jeżeli takie zachowania, przekonania lub praktyki stanowią nieodłączny element jej tożsamości.

Artykuł  11

Ustanie statusu

1. Obywatel państwa trzeciego lub bezpaństwowiec przestaje być uchodźcą, jeżeli zaistniała co najmniej jedna z następujących okoliczności:

a) obywatel państwa trzeciego ponownie dobrowolnie przyjął ochronę państwa, którego jest obywatelem;

b) utraciwszy swoje obywatelstwo, obywatel państwa trzeciego lub bezpaństwowiec dobrowolnie ponownie je przyjął;

c) obywatel państwa trzeciego lub bezpaństwowiec przyjął nowe obywatelstwo i korzysta z ochrony państwa nowego obywatelstwa;

d) obywatel państwa trzeciego lub bezpaństwowiec ponownie dobrowolnie zamieszkał w państwie, które opuścił lub poza którym pozostawał z obawy przed prześladowaniem;

e) obywatel państwa trzeciego lub bezpaństwowiec nie może dłużej odmawiać przyjęcia ochrony państwa, którego jest obywatelem, z powodu ustania okoliczności, w związku z którymi został uznany za uchodźcę;

f) bezpaństwowiec może powrócić do państwa swojego poprzedniego miejsca zwykłego pobytu z powodu ustania okoliczności, w związku z którymi został uznany za uchodźcę.

Lit. e) i f) akapitu pierwszego nie stosuje się do uchodźcy, który może powołać się na ważne powody związane z poprzednim prześladowaniem, uzasadniające jego odmowę przyjęcia ochrony państwa, którego jest obywatelem, lub - w przypadku bezpaństwowca - z ochrony państwa jego poprzedniego miejsca zwykłego pobytu.

2. Aby ocenić, czy stosuje się ust. 1 akapit pierwszy lit. e) i f), organ rozstrzygający:

a) uwzględnia dokładne i aktualne informacje uzyskane z odpowiednich i dostępnych źródeł krajowych, unijnych i międzynarodowych oraz, jeżeli są one dostępne, wspólną analizę sytuacji w konkretnych krajach pochodzenia oraz wytyczne, o których mowa w art. 11 rozporządzenia (UE) 2021/2303;

b) bierze pod uwagę to, czy zmiana okoliczności jest na tyle znacząca i długotrwała, że obawa uchodźcy przed prześladowaniem nie jest już uzasadniona.

Artykuł  12

Wykluczenie

1. Obywatel państwa trzeciego lub bezpaństwowiec zostaje wykluczony z możliwości uzyskania statusu uchodźcy, jeżeli ten obywatel państwa trzeciego lub bezpaństwowiec:

a) jest objęty zakresem art. 1 lit. D konwencji genewskiej odnoszącego się do udzielania ochrony lub pomocy przez organy lub agencje Organizacji Narodów Zjednoczonych inne niż Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców; jeżeli taka ochrona lub pomoc ustała z jakichkolwiek powodów, bez ustalenia stanowiska tego obywatela państwa trzeciego lub bezpaństwowca zgodnie z odpowiednimi rezolucjami przyjętymi przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych, ten obywatel państwa trzeciego lub bezpaństwowiec staje się tym samym uprawniony do skorzystania z niniejszego rozporządzenia;

b) jest uznawany przez właściwe organy państwa, w którym ten obywatel państwa trzeciego lub bezpaństwowiec się osiedliła, za osobę mającą prawa i obowiązki związane z posiadaniem obywatelstwa tego państwa lub równorzędne prawa i obowiązki.

2. Obywatel państwa trzeciego lub bezpaństwowiec zostaje wykluczony z możliwości otrzymania statusu uchodźcy, jeżeli istnieją poważne podstawy, aby sądzić, że ten obywatel państwa trzeciego lub bezpaństwowiec:

a) popełnił zbrodnię przeciwko pokojowi, zbrodnię wojenną lub zbrodnię przeciwko ludzkości w rozumieniu aktów międzynarodowych opracowanych dla ustanowienia przepisów odnoszących się do tych zbrodni;

b) popełnił poważne przestępstwo o charakterze niepolitycznym poza państwem uchodźstwa, zanim ten obywatel państwa trzeciego lub bezpaństwowiec został przyjęty jako uchodźca, czyli zanim nadano mu status uchodźcy; szczególnie okrutne działania, nawet jeżeli były popełnione z rzekomo politycznych pobudek, mogą zostać zakwalifikowane jako poważne przestępstwa o charakterze niepolitycznym;

c) jest winny czynów sprzecznych z celami i zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych określonymi w preambule i art. 1 i 2 Karty Narodów Zjednoczonych.

3. Ust. 2 stosuje się do osób podżegających do popełnienia przestępstw lub czynów, o których mowa w tym ustępie, lub w inny sposób uczestniczących w ich popełnianiu.

4. Gdy organ rozstrzygający - na podstawie oceny powagi popełnionych przez daną osobę przestępstw lub czynów oraz jej odpowiedzialności indywidualnej, z uwzględnieniem wszystkich okoliczności związanych z tymi przestępstwami lub czynami oraz sytuacji danej osoby - ustali, że zastosowanie ma co najmniej jedna z podstaw wykluczenia określonych w ust. 2 lub 3, wówczas wyklucza możliwość nadania danej osobie ubiegającej się o ochronę międzynarodową statusu uchodźcy bez przeprowadzania oceny proporcjonalności związanej z obawą przed prześladowaniem.

5. W ramach oceny, o której mowa w ust. 4, organ rozstrzygający rozpatrując ust. 2 i 3 w odniesieniu do małoletniego uwzględnia między innymi zdolność małoletniego do ponoszenia odpowiedzialności karnej, która miałaby zastosowanie, gdyby popełnił on przestępstwo na terytorium państwa członkowskiego rozpatrującego wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej, zgodnie z przepisami krajowymi dotyczącymi zdolności wiekowej do ponoszenia odpowiedzialności karnej.