Dział 1 - Warunki techniczne skrzyżowań linii kolejowych z drogami publicznymi. - Skrzyżowanie linii kolejowych z drogami publicznymi.

Monitor Polski

M.P.1962.76.354

Akt utracił moc
Wersja od: 31 grudnia 1966 r.

DZIAŁ  I

Warunki techniczne skrzyżowań linii kolejowych z drogami publicznymi.

Przepisy ogólne.

§  1.
Przepisy niniejszego zarządzenia mają zastosowanie do skrzyżowań linii kolejowych kolei użytku publicznego i kolei użytku niepublicznego z drogami publicznymi.
§  2.
Skrzyżowanie linii kolejowej z drogą publiczną może być w jednym poziomie lub w różnych poziomach. Skrzyżowanie dwupoziomowe polega na przeprowadzeniu drogi nad torami kolejowymi za pomocą wiaduktu drogowego lub przeprowadzeniu linii kolejowej nad drogą za pomocą wiaduktu kolejowego.
§  3.
1.
Dla celów ustalenia w niniejszym zarządzeniu warunków technicznych skrzyżowania dróg publicznych, określonych w ustawie z dnia 29 marca 1962 r. o drogach publicznych (Dz. U. Nr 20, poz. 90), z kolejami przyjmuje się podział dróg na klasy techniczne i kategorie, określone w ust. 2 i 3.
2.
Drogi położone poza obszarem miast i osiedli oraz ulice leżące w ciągu tras dróg przelotowych w miastach nie wyłączonych z województw i nie stanowiących powiatów miejskich dzieli się na drogi:
1)
I klasy technicznej - przeznaczone dla szybkiego ruchu wyłącznie pojazdów samochodowych, mające specjalne znaczenie komunikacyjne,
2)
II klasy technicznej - przeznaczone w zasadzie dla ruchu mieszanego pojazdów, jednak o zdecydowanej przewadze ruchu samochodowego, o znaczeniu komunikacyjnym dla obszaru całego kraju,
3)
III klasy technicznej - przeznaczone dla ruchu mieszanego, o znaczeniu komunikacyjnym dla obszaru całego kraju lub też dla obszaru grupy województw (regionu),
4)
IV klasy technicznej - przeznaczone dla ruchu mieszanego, o znaczeniu komunikacyjnym dla poszczególnych województw lub powiatów,
5)
V A klasy technicznej - przeznaczone w zasadzie dla ruchu mieszanego, lecz o zdecydowanej przewadze ruchu konnego lub powolnych pojazdów samochodowych, o znaczeniu komunikacyjnym dla poszczególnych powiatów lub kilku gromad,
6)
V B klasy technicznej - przeznaczone w zasadzie dla ruchu mieszanego, lecz o zdecydowanej przewadze ruchu konnego lub powolnych pojazdów samochodowych, o małej istniejącej lub przewidywanej intensywności ruchu, o znaczeniu komunikacyjnym dla poszczególnych gromad, wsi lub gospodarstw rolnych.
3.
Drogi miejskie (ulice), z wyłączeniem ulic określonych w ust. 2, dzieli się na kategorie:
1)
E (ekspresowe) - przeznaczone do prowadzenia szybkiego ruchu tranzytowego bez obsługiwania przyległych terenów,
2)
P (pośpieszne) - przeznaczone do zapewnienia łączności komunikacyjnej między dzielnicami mieszkalnymi, przemysłowymi, parkami i z centrum miast oraz do obsługi terenów przyległych,
3)
N (normalne) - przeznaczone do zapewnienia łączności komunikacyjnej dzielnic miejskich z ulicami kategorii P oraz do obsługi potrzeb ruchu w obrębie dzielnicy,
4)
W (wolne) - przeznaczone do zapewnienia łączności komunikacyjnej bloków mieszkalnych i grup budynków z ulicami pozostałych kategorii.
4.
Drogi miejskie (ulice), określone w ust. 3, dzieli się ponadto na klasy techniczne zależnie od ilości jezdni i pasm ruchu na każdej jezdni. Zaliczenie tych dróg do poszczególnych kategorii odbywa się według następującej tabeli:
Kategoria drogi miejskiej (ulicy)Klasa techniczna drogi miejskiej (ulicy)Ilość jezdniIlość pasm ruchu na każdej jezdni
EI23
II22
PI23
II22
IIA14
III13
IV12
NI23
lub 16
II22
lub 14
III13
IV12
WIV12
V11 lub 2
§  4.
Ilekroć w zarządzeniu jest mowa:
1)
o przejazdach - należy przez to rozumieć skrzyżowanie linii kolejowej z drogą publiczną w jednym poziomie,
2)
o przejściach - należy przez to rozumieć skrzyżowanie linii kolejowej z drogą publiczną w jednym poziomie, przeznaczoną tylko dla pieszych,
3)
o drogach miejskich (ulicach) - należy przez to rozumieć również drogi (ulice) w osiedlach,
4)
o iloczynie ruchu - należy przez to rozumieć natężenie ruchu pojazdów drogowych i pociągów na przejeździe, obliczone zgodnie z § 36,
5)
o właściwym dla danej drogi zarządzie drogowym - należy przez to rozumieć właściwy wojewódzki zarząd dróg publicznych lub właściwy do spraw drogowych albo do spraw gospodarki komunalnej organ prezydium powiatowej rady narodowej (miejskiej rady narodowej w mieście stanowiącym powiat miejski) bądź rady narodowej miasta wyłączonego z województwa,
6)
o skrajni budowli - należy przez to rozumieć graniczną linię wyznaczającą dopuszczalne odległości obiektu budowlanego i urządzeń technicznych od osi toru.
§  5.
Skrzyżowanie dwupoziomowe należy stosować, jeżeli:
1)
linia kolejowa krzyżuje się z drogą I klasy technicznej, określoną w § 3 ust. 2, albo z drogą miejską (ulicą) I lub II klasy technicznej w kategorii E, określoną w § 3 ust. 3 i 4,
2)
droga (bez względu na klasę techniczną) przecina tory kolejowe w obrębię stacji kolei normalnotorowej między semaforami wjazdowymi,
3)
linia kolejowa krzyżuje się z drogą II lub III klasy technicznej, określoną w § 3 ust. 2, albo z drogą miejską (ulicą) I, II, II A lub III klasy technicznej w kalorii P, określoną w § 3 ust. 3 i 4,
4)
linia kolejowa krzyżuje się z drogą IV, V A lub V B klasy technicznej, określoną w § 3 ust. 2, albo z drogą miejską (ulicą) IV klasy technicznej w kategorii P, I, II, III lub IV klasy technicznej w kategorii N, IV lub V klasy technicznej w kategorii W, określoną w § 3 ust. 3 i 4, i zachodzą następujące warunki:
a)
iloczyn ruchu jest równy lub większy od 60.000,
b)
droga przecina tory kolejowe w obrębie stacji kolei wąskotorowej między semaforami wjazdowymi,
c)
istnieją dogodne warunki terenowe i zastosowanie skrzyżowania dwupoziomowego jest uzasadnione pod względem ekonomicznym lub obronnym.
§  6.
Odstępstwa od stosowania skrzyżowań dwupoziomowych przewidzianych w § 5 pkt 2, 3, 4 lit. a) i b) są dopuszczalne:
1)
dla skrzyżowań projektowanych, przy budowie nowej linii kolejowej lub nowej drogi - za zgodą Ministra Komunikacji, wyrażoną w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej, przy czym jeżeli projektowane skrzyżowanie ma dotyczyć dróg określonych w § 3 ust. 3 i 4, Minister Komunikacji wyraża zgodę również w porozumieniu z Ministrem Gospodarki Komunalnej, a gdy ma być urządzone w granicach zainwestowania jednostki osadniczej - także w porozumieniu z Przewodniczącym Komitetu Budownictwa, Urbanistyki i Architektury,
2)
dla skrzyżowań istniejących - za zgodą właściwej terenowo dyrekcji okręgowej kolei państwowych, wyrażoną w porozumieniu z właściwym okręgiem wojskowym, z właściwym do spraw komunikacji lub do spraw gospodarki komunalnej organem prezydium wojewódzkiej rady narodowej (rady narodowej miasta wyłączonego z województwa) i z właściwym dla danej drogi zarządem drogowym, a jeżeli istniejące skrzyżowanie znajduje się w granicach zainwestowania jednostki osadniczej - również w porozumieniu z wojewódzkim organem miejscowego planowania przestrzennego,
3) 1
dla skrzyżowań przebudowywanych w związku z przebudową (wyprostowywaniem) dróg określonych w § 3 ust. 2 pkt 5 i 6, jeżeli ilość torów kolejowych na przejeździe nie ulega zwiększeniu - za zgodą organów określonych w pkt 2.
§  7.
1.
Przy przejazdach należy dążyć do uzyskania dla skrzyżowania drogi z torami kolejowymi kąta 90°. Kąt skrzyżowania powinien wynosić co najmniej:
1)
na kolejach normalnotorowych - 60°,
2)
na kolejach wąskotorowych - 45°.
2.
W przypadkach uzasadnionych względami techniczno-ekonomicznymi, na istniejących przejazdach kąt skrzyżowania może być mniejszy, jednak powinien wynosić co najmniej:
1)
na kolejach normalnotorowych - 45°,
2)
na kolejach wąskotorowych - 30°.
§  7a. 2
Stosowanie kąta skrzyżowania mniejszego od wymaganego w § 7 jest dopuszczalne przy budowie skrzyżowania na okres przejściowy - za zgodą Ministra Komunikacji, przy czym jeżeli projektowane skrzyżowanie ma dotyczyć dróg określonych w § 3 ust. 3 i 4, Minister Komunikacji wyraża zgodę w porozumieniu z Ministrem Gospodarki Komunalnej.
§  8.
Kąt skrzyżowania dwupoziomowego określa się w zależności od konstrukcji wiaduktu oraz kosztów budowy skrzyżowania.
§  9.
Długość odcinka prostego drogi przy skrzyżowaniu jednopoziomowym, mierząc od skrajnej szyny, powinna wynosić, po obu stronach skrzyżowania, co najmniej 20 m, niezależnie od klasy technicznej drogi.
§  10.
1.
Długość odcinka prostego drogi w razie zastosowania wiaduktu drogowego powinna wynosić, po obu stronach wiaduktu, co najmniej:
1)
dla określonych w § 3 ust. 2 dróg:

II klasy technicznej - 40 m,

III klasy technicznej - 25 m,

IV, V A i V B klasy technicznej - 15 m,

2)
dla określonych w § 3 ust. 3 i 4 dróg miejskich (ulic):

wszystkich klas technicznych w kategorii P - 40 m,

I, II i III klasy technicznej w kategorii N - 25 m,

IV klasy technicznej w kategorii N oraz IV i V klasy technicznej w kategorii W - 15 m.

2.
W razie usytuowania wiaduktu drogowego na krzywej, krzywa ta powinna być zaprojektowana tak, aby jej końce znajdowały się z obu stron wiaduktu w odległości podanej w ust. 1.
3.
Długość odcinka prostego drogi w razie zastosowania wiaduktu kolejowego powinna wynosić, po obu stronach wiaduktu, co najmniej:
1)
dla określonych w § 3 ust. 2 dróg:

II klasy technicznej - 50 m,

III klasy technicznej - 30 m,

IV, V A i V B klasy technicznej - 20 m,

2)
dla określonych w § 3 ust. 3 i 4 dróg miejskich (ulic):

wszystkich klas technicznych w kategorii P - 50 m,

I, II i III klasy technicznej w kategorii N - 30 m,

IV klasy technicznej w kategorii N oraz IV i V klasy technicznej w kategorii W - 20 m.

§  11.
Do skrzyżowań dróg z liniami kolejowymi kolei wąskotorowych o jednym torze można stosować długości odcinka prostego drogi mniejsze od określonych w § 10, pod warunkiem sprawdzenia i uzyskania potrzebnej widoczności poziomej na trasie drogowej.
§  12.
Projekty skrzyżowań linii kolejowych kolei użytku publicznego z drogami powinny być uzgodnione z właściwym dla danej drogi zarządem drogowym, a kolei użytku niepublicznego z drogami - także z właściwą dyrekcją okręgową kolei państwowych.
§  13.
Dla dróg I klasy technicznej, określonych w § 3 ust. 2 pkt 1, warunki techniczne wymienione w § 10 i 11 ustala w każdym przypadku Minister Komunikacji, a dla dróg miejskich (ulic) kategorii E, określonych w § 3 ust. 3 pkt 1 - Minister Gospodarki Komunalnej.

Skrzyżowania jednopoziomowe.

§  14.
Widoczność przejazdu z drogi publicznej powinna być zachowana niezależnie od rodzaju zabezpieczenia ruchu zastosowanego na skrzyżowaniu. Najmniejsza dopuszczalna odległość widoczności powinna wynosić:
1)
przy drogach określonych w § 3 ust. 2:
Klasa techniczna drogiOdległość widoczności m
II100
III80
IV70
V a i V b60
2)
przy drogach miejskich (ulicach) określonych w § 3 ust. 3 i 4:
Kategoria i klasa techniczna drogi miejskiej (ulicy)Odległość widoczności m
I i II w kategorii P100
II A, III i IV w kategorii P80
I, II, III i IV w kategorii N70
IV i V w kategorii W60
§  15.
Przy projektowaniu przekroju podłużnego drogi w obrębie skrzyżowania należy stosować następujące zasady:
1)
z obu stron przejazdu, mierząc od skrajnej szyny, należy przewidzieć odcinki poziome lub o pochyleniu nie większym od 1,5% o długości:
a)
dla określonych w § 3 ust. 2 dróg:

II i III klasy technicznej - co najmniej 20 m,

IV, V A i V B klasy technicznej - co najmniej 10 m,

b)
dla określonych w § 3 ust. 3 i 4 dróg miejskich (ulic):

wszystkich klas technicznych w kategorii P oraz I i II klasy technicznej w kategorii N - co najmniej 20 m,

III i IV klasy technicznej w kategorii N oraz IV i V klasy technicznej w kategorii W - co najmniej 10 m,

2)
pochylenia podłużne drogi na dojazdach do przejazdów powinny odpowiadać warunkom danej klasy technicznej drogi i na odcinku przyległym do odcinka określonego w pkt 1, długości co najmniej 50 m, nie powinny przekraczać:
a)
dla określonych w § 3 ust. 2 dróg:

II klasy technicznej - 4%,

III klasy technicznej - 5%,

IV klasy technicznej - 6%,

V A i V B klasy technicznej - 8%,

b)
dla określonych w § 3 ust. 3 i 4 dróg miejskich (ulic):

I i II klasy technicznej w kategorii P - 4%,

II A, III i IV klasy technicznej w kategorii P oraz I i II klasy technicznej w kategorii N - 5%,

III i IV klasy technicznej w kategorii N - 6%,

IV i V klasy technicznej w kategorii W - 8%,

3)
jeżeli spadek drogi w stronę przejazdu jest większy od 5%, odcinki poziome określone w pkt 1 należy powiększyć o 10 m.
§  16.
W razie konieczności skrzyżowania dróg z torami kolejowymi położonymi w łuku należy dążyć do ułożenia wszystkich toków szynowych w profilu podłużnym drogi w linii prostej w sposób określony na rysunku, stanowiącym załącznik nr 1 do zarządzenia; jeżeli rozwiązanie to nie jest możliwe, należy szyny bliższe osi międzytorza doprowadzić do jednego poziomu w sposób określony na rysunku stanowiącym załącznik nr 2 do zarządzenia, dążąc do stworzenia najmniej uciążliwych warunków przejazdu. Pochylenia podłużne drogi na dojazdach do przejazdu powinny odpowiadać zasadom określonym w § 15.
§  17.
1.
Szerokość korony i jezdni drogi, określonej w § 3 ust. 2, na skrzyżowaniu poza zabudowanym terenem miast lub osiedli, mierzona prostopadle do osi drogi, powinna wynosić:
Klasa techniczna drogiSzerokość w metrach
korony drogijezdni
II127
iii116
IV106
V A85
V B75
2.
Szerokość skrzyżowania na zabudowanym terenie miast i osiedli powinna odpowiadać istniejącej lub projektowanej szerokości jezdni drogi lub ulicy miejskiej.
3.
Nawierzchnia drogowa w obrębie torowiska kolejowego powinna być płaska, szorstka i bez pochyleń poprzecznych.
§  18.
Rodzaj nawierzchni drogowej na przejeździe powinien być w zasadzie ten sam, co na drodze, z wyjątkiem odcinka w obrąbie torowiska kolejowego, na którym należy stosować nawierzchnię z kostki, płyt prefabrykowanych lub tym podobną nawierzchnię typu rozbieralnego.
§  19.
Dla ruchu pieszych, gdy nie jest konieczne zastosowanie oddzielnego wiaduktu dla pieszych, należy w miarę potrzeby, zależnie od natężenia tego ruchu, stosować oddzielne chodniki odsunięte od jezdni, a gdy względy bezpieczeństwa tego wymagają - oddzielenie chodnika od jezdni poręczami.
§  20.
Na przejazdach drogi gruntowe powinny być zaopatrzone w nawierzchnię twardą co najmniej na długości:
1)
w II i III klasie technicznej (§ 3 ust. 2) oraz we wszystkich klasach technicznych w kategorii P i w I i II klasie technicznej w kategorii N (§ 3 ust. 3 i 4) - 20 m,
2)
w IV, V A i V B klasie technicznej (§ 3 ust. 2) oraz w III i IV klasie technicznej w kategorii N i w IV i V klasie technicznej w kategorii W (§ 3 ust. 3 i 4) - 10 m

- mierząc od skrajnej szyny z każdej strony przejazdu. Gdy spadek drogi ku przejazdowi przekracza 4%, długości te należy powiększyć o 10 m. Szerokość jezdni należy ustalać zgadnie z § 17.

§  21.
Żłobek zabezpieczający na przejeździe swobodne przejście obrzeży kół taboru powinien mieć konstrukcję i wymiary przepisane dla danej linii kolejowej.
§  22.
1.
Po obu stronach przejazdu nie zaopatrzonego w rogatki i lub półrogatki należy ustawiać na odcinku drogi określonym w § 9, obustronnie, pachołki w odstępach co 2 m nawet w przypadkach, kiedy przepisy w sprawie ruchu na drogach publicznych nie przewidują zabezpieczenia trasy drogowej pachołkami lub poręczami. Najbliższe toru pachołki powinny się znajdować w odległości 3 m od osi skrajnego toru kolei normalnotorowej, a 2,5 m od osi skrajnego toru kolei wąskotorowej.
2.
Jeżeli przejazdy są zaopatrzone w rogatki lub półrogatki, pachołki, o których mowa w ust. 1, należy ustawiać na zewnątrz od tych rogatek lub półrogatek, odcinki zaś drogi pomiędzy torem a rogatkami należy ogradzać poręczami w sposób utrudniający dostęp do toru z ominięciem rogatek. Najbliższe toru końce poręczy powinny się znajdować w odległości 3 m od osi skrajnego toru kolei normalnotorowej, a 2,5 m od osi skrajnego toru kolei wąskotorowej.
§  23.
Odwodnienie przejazdu w obrębie torowiska kolejowego powinno być wykonane przez zastosowanie pod nawierzchnią drogową przepuszczającego wodę podłoża oraz w razie potrzeby, zależnie od rodzaju nawierzchni, przez ułożenie sączków; w granicach zaś obszaru kolejowego na całej długości drogi - przez urządzenie wzdłuż drogi rowów bocznych oraz przepustów pod dojazdami.

Skrzyżowania dwupoziomowe.

§  24.
1.
Wiadukty drogowe powinny być projektowane jako konstrukcje stałe. Na drogach IV, V A i V B klasy technicznej, określonych w § 3 ust, 2, oraz na drogach miejskich (ulicach) IV klasy technicznej w kategorii N i IV i V klasy technicznej w kategorii W, określonych w § 3 ust. 3 i 4, mogą być za zgodą właściwej dyrekcji okręgowej kolei państwowych i właściwego dla danej drogi zarządu drogowego projektowane tymczasowe wiadukty (drewniane i półstałe).
2.
Konstrukcja drewniana tymczasowych wiaduktów drogowych powinna być uodporniona na działanie ognia do granicy właściwej dla materiałów trudnopalnych.
§  25.
1.
Wiadukty kolejowe należy projektować w zasadzie jako jednoprzęsłowe.
2.
Skrajnia otworów wiaduktów kolejowych powinna odpowiadać wymiarom podanym na rysunku, stanowiącym załącznik nr 3 do zarządzenia, przy czym szerokość skrajni powinna odpowiadać szerokości korony drogi dla danej klasy technicznej.
3.
W razie projektowania szerokości skrajni mniejszej od szerokości korony drogi dla danej klasy technicznej, wymiary skrajni należy uzgodnić:
1)
z właściwym dla danej drogi zarządem drogowym - w stosunku do skrajni otworów wiaduktów kolejowych kolei użytku publicznego,
2)
z właściwą dyrekcją okręgową kolei państwowych i z właściwym dla danej drogi zarządem drogowym - w stosunku do skrajni otworów wiaduktów kolejowych kolei użytku niepublicznego.
4.
Dla dróg IV, V A i V B klasy technicznej określonych w § 3 ust. 2, za zgodą Ministra Komunikacji, wysokość skrajni może wynosić: nad jezdnią 4 m, a nad poboczem 3 m (załącznik nr 3). Dla dróg miejskich (ulic) IV klasy technicznej w kategorii N oraz IV i V klasy technicznej w kategorii W, określonych w § 3 ust. 3 i 4, za zgodą Ministra Gospodarki Komunalnej, wysokość skrajni może wynosić nad jezdnią 4 m, a nad chodnikiem 3 m.
5.
Jeżeli droga ma przekrój uliczny (jezdnia drogi ograniczona obustronnie krawężnikami wystającymi ponad jezdnię), szerokość skrajni oblicza się, przyjmując szerokość jezdni co najmniej 9 m oraz szerokość obustronnych chodników według potrzeby, co najmniej jednak po 1,25 m.
6.
Jeżeli po drodze krzyżującej się z linią kolejową przebiega inna linia kolejowa lub linia tramwajowa, należy przy ustalaniu skrajni otworów wiaduktów kolejowych uwzględnić przepisy obowiązujące dla linii kolejowych i tramwajowych. Szerokość pasa przeznaczonego na torowisko tramwajowe powinna być zgodna z przepisami o budowie linii tramwajowych, a torowisko powinno być wydzielone od ruchu pojazdów samochodowych. Przepis ten stosuje się tylko do budowy wiaduktów nowych.
§  26.
Jeżeli ze względu na szerokość wiaduktu kolejowego (długość po osi drogi) oświetlenie drogi światłem dziennym jest niedostateczne, należy wiadukt oświetlić światłem sztucznym.
§  27.
Jeżeli przy zagłębianiu drogi pod wiaduktem nie jest możliwe naturalne odwodnienie drogi, należy przewidzieć odprowadzenie wody za pomocą specjalnych urządzeń.
§  28.
Konstrukcja nośna wiaduktów kolejowych nad ulicami miejskimi powinna zabezpieczać użytkowników dróg od zabrudzenia smarami, żużlem i innymi odpadkami z przejeżdżających pociągów oraz wodą ściekającą z wiaduktu.
§  29.
Drogi I, II i III klasy technicznej, określone w § 3 ust. 2, oraz drogi miejskie (ulice) wszystkich klas technicznych w kategorii E i P oraz I i II klasy technicznej w kategorii N, określone w § 3 ust. 3 i 4, krzyżujące się z torami kolejowymi w różnych poziomach za pomocą wiaduktów drogowych, powinny mieć połączenie w postaci stałych objazdów awaryjnych w poziomie szyn, które powinny być wykonane na następujących zasadach:
1)
odległość objazdu awaryjnego od wiaduktu powinna wynosić od 50 do 1000 m, zależnie od warunków terenowych; jeżeli w tej odległości od wiaduktu znajduje się dogodny przejazd w poziomie szyn, połączony drogą o twardej nawierzchni, objazdu awaryjnego przy wiadukcie nie należy budować,
2)
objazdy awaryjne powinny odpowiadać warunkom dróg IV klasy technicznej, określonych w § 3 ust. 2, i w zależności od potrzeb lokalnych warunkom dróg miejskich (ulic) III lub IV klasy technicznej w kategorii N, określonych w § 3 ust. 3 i 4,
3)
na objazdach awaryjnych należy stosować nawierzchnie typu prowizorycznego, dobrze znoszące ciężki ruch (np. bruk),
4)
objazdy budowane specjalnie jako awaryjne powinny być w czasie funkcjonowania wiaduktów zamknięte dla ruchu oraz odpowiednio zabezpieczone i oznakowane.
1 § 6 pkt 3 dodany przez § 1 pkt 1 zarządzenia z dnia 6 marca 1965 r. (M.P.65.16.63) zmieniającego nin. zarządzenie z dniem 26 kwietnia 1965 r.
2 § 7a dodany przez § 1 pkt 2 zarządzenia z dnia 6 marca 1965 r. (M.P.65.16.63) zmieniającego nin. zarządzenie z dniem 26 kwietnia 1965 r.