Dział 3 - Znoszenie służebności w trybie przymusowym. - Zniesienie służebności w województwie kieleckiem, lubelskiem, łódzkiem, warszawskiem i w zachodniej części województwa białostockiego.

Dziennik Ustaw

Dz.U.1927.10.74

Akt obowiązujący

Wersja od: 12 czerwca 1938 r.

Dział  III

Znoszenie służebności w trybie przymusowym.

Art.  22.

1. W razie zaginięcia tabel, fakt istnienia w nich wpisów służebnościowych może być udowodniony poza dokumentami urzędowemi również i na podstawie przeprowadzonego z urzędu badania na mocy decyzji okręgowej komisji ziemskiej.

2. Dla określenia postaci i rozciągłości służebności miarodajne są wpisy tabelowe, a w razie ich zaginięcia - wpisy hipoteczne. W braku wpisów tabelowych i hipotecznych, lub w razie ich niejasności, o ile uprzednio zostało udowodnione istnienie wpisów tabelowych - zgodne ustalenie stron i wyniki urzędowego zbadania stosunków służebnościowych.

3. Postać i rozciągłość służebności mogą być dowiedzione zeznaniami świadków zbadanych w sądzie pod przysięgą, o tyle, o ile zostały stwierdzone innemi dowodami.

Art.  23.

1. Przy stosowaniu trybu przymusowego ulegają zniesieniu jednocześnie wszyskie uprawnienia służebnościowe, obciążającę dziedzinę służebną na rzecz osad tabelowych jednej wsi (osady, miasta).

2. Służebności czerpania wody, pojenia bydła, kopania piasku, gliny wapienia i innych materjałów, oraz służebności przegonu i przejazdu mogą być znoszone przymusowo na mocy niniejszego rozporządzenia tylko wówczas, gdy gospodarcze korzyści, osiągane z tych służebności, przy uwzględnieniu miejscowych warunków mogą być odpowiednio zastąpione.

Art.  24.

1. Wynagrodzenia za przymusowo znoszone służebności pastwiskowe i leśne (opałowe, budulcowe, zbieranie posuszu i ściółki) winno być wyznaczone, o ile niniejsze rozporządzenie nie stanowi inaczej, w przydatnych dla dziedzin władnących użytkach rolnych, leśnych, nie mających znaczenia ochronnego, lub w innych (torfowych itp.) i przedewszystkiem z tych obszarów, na których te służebności mogą być prawnie wykonywane.

2. Lasy, mające znaczenie ochronne, tylko wtedy mogą być włączone do obszaru wydzielonego jako wynagrodzenie za służebności, gdy stanowią enklawy, nieprzekraczające 20% obszaru leśnego lub gruntów z pod lasu.

3. 7 Wynagrodzenie za służebności pastwiskowe winno być wydzielone w użytkach rolnych lub w gruntach z pod lasu bez rosnącego na nim drzewostanu, a za służebności leśne wraz z drzewostanem. Jednak za zgodą obu stron wynagrodzenie w gruntach wraz z drzewostanem może być wydzielone i za służebności pastwiskowe, a w gruntach bez drzewostanu - i za służebności leśne. Wynagrodzenie w gruntach wraz z drzewostanem za służebności pastwiskowe oraz wynagrodzenie w gruntach bez drzewostanu lub w użytkach rolnych za służebności leśne może być wydzielone częściowo lub w całości także bez zgody stron w przypadkach niemożności innego wydzielania (cz. 1) lub w przypadkach, uzasadnionych względami ogólno-gospodarczemi.

4. Jako wynagrodzenie za znoszone służebności nie mogą być wydzielone grunty, których przynależność jest przedmiotem sporu sądowego.

Art.  25.

Wynagrodzenie pieniężne może być wyznaczone za znoszone przymusowo służebności tylko w jednym z następujących przypadków:

a) za zgodą stron;

b) gdy dziedzina służebna nie posiada użytków, wskazanych w cz. 1 art. 24, lub gdy posiadane użytki są niezbędne dla celów obrony Państwa;

c) gdy dziedzina służebna posiada wskazane w cz. 1 art. 24 użytki jedynie w takiej odległości od dziedzin władnących, że wydzielenie tych użytków nie dawałoby tym dziedzinom możności prowadzenia na nich racjonalnej gospodarki;

d) w przypadkach znoszenia służebności innych, jak pastwiskowe i leśne;

e) gdy dziedzina służebna należy do drobnych rolników i grunty tej dziedziny oraz dziedzin władnących nie leżą w szachownicy;

f) we wszystkich przypadkach, gdy przez wydzielenie wynagrodzenia w gruncie obszar poszczególnego gospodarstwa dziedziny służebnej uległby zmniejszeniu poniżej 20 ha.

Art.  26.

1. Wynagrodzenie za przymusowo znoszone służebności może być wydzielone i w użytkach (art. 24), znajdujących się w posiadaniu drobnych dzierżawców rolnych, do których mają zastosowanie przepisy ustawy z dnia 31 lipca 1924 r. w przedmiocie ochrony drobnych dzierżawców (Dz. U. R. P. N° 75, poz. 741).

2. W razie przewidzianego w cz. 1 wydzielenia wynagrodzenia, drobni dzierżawcy rolni winni być przeniesieni na wydzielone im nowe działki na wrunkach, wskazanych w powołanej ustawie z dnia 31 lipca 1924 r. Jeżeli właściciel dziedziny służebnej w wyznaczonym mu przez powiatowy urząd ziemski miesięcznym terminie nie wskaże działek zastępczych dla drobnych dzierżawców, to powiatowy urząd ziemski wyznaczy dla nich z gruntów dziedziny służebnej tegoż właściciela nowe działki, odpowiadające pod względem wartości rolniczej dotychczas dzierżawionym, i zarządzi przeniesienie dzierżawców na te działki. Gdy powiatowy urząd ziemski stwierdzi, iż wydzielenie zastępczych działek z uwagi na miejscowe warunki byłoby niemożliwe lub naruszałoby interesy gospodarcze w sposób oczywisty, to orzeknie, że umowa ulega rozwiązaniu po upływie pół roku od doręczenia dzierżawcom orzeczenia. Właściciel obowiązany będzie w tym przypadku wypłacić dzierżawcom odszkodowanie w wysokości trzykrotnego czynszu rocznego. Powiatowy urząd ziemski nie może wyznaczyć zastępczych działek na obszarach, podlegających wyłączeniu od obowiązku parcelacyjnego na zasadzie art. 4 ustawy z dnia 28 grudnia 1925 r. o wykonaniu reformy rolnej (Dz. U. R. P. z 1926 r. N° 1, poz. 1), ani też na gruntach , uprzednio już zwolnionych od tego obowiązku na mocy art. 5 tejże ustawy. Zarządzenia powiatowego urzędu ziemskiego mogą być zaskarżone w trybie art. 24 ustawy z dnia 11 sierpnia 1923 r. o zakresie działania Ministra Reform Rolnych i organizacji urzędów i komisyj ziemskich (Dz. U. R. P. N° 90, poz. 706).

3. Przewidzianego w cz. 2 odszkodowania można dochodzić tylko w drodze sądowej.

4. Dzierżawcy winni usunąć się z dzierżawionych działek po zebraniu plonów.

5. Nieprzeniesienie dzierżawców i niewypłacenie im odszkodowania nie wstrzymuje wydzielenia z dzierżawionych użytków wynagrodzenia za znoszone służebności.

Art.  27.

Wynagrodzenie za znoszone służebności może być wydzielone z całego obszaru dziedziny służebnej, niezależnie od tego, czy służebności były wykonywane na całym jej obszarze, czy też tylko na poszczególnych częściach, wyodrębnionych po powstaniu służebności w odzielne jednostki hipoteczne. Wydzielenie to jest dozwolone tylko wówczas, gdy jest niezbędne do zachowania racjonalnej struktury gospodarczej zarówno dziedzin władnących, jak i dziedziny służebnej.

Art.  28.

1. Wynagrodzenie za służebności, przysługujące indywidualnie poszczególnym osadom tabelowym, wydziela się dla każdej osady tabelowej w formie możliwie niewymagającej scalenia.

2. 8 Wynagrodzenie to może być również wydzielone na wspólną własność uprawnionych osad tabelowych, o ile powiatowy urząd ziemski uzna, że jest to konieczne ze względu na miejscowe stosunki agrarne.

3. Wynagrodzenie za służebności, należące do wszyskich (gromadzkie) lub pewnej grupy (grupowe) osad tabelowych jednej wsi, winno być wydzielone na wspólną własność.

Art.  29.

Przy zanoszeniu służebności łącznie ze scalaniem gruntów dziedzin władnących i służebnej, wynagrodzenie za służebności, przysługujące poszczególnym osadom tabelowym indywidualnie, pewnej ich grupie lub wszystkim osadom tabelowym jednej wsi, może być wyznaczone w idealnej części wartości gruntów całej dziedziny służebnej albo jej części. Wydzielenie wynagrodzenia na gruncie nastąpi łącznie ze scaleniem gruntów.

Art.  30.

1. Postępowanie wdraża powiatowy urząd ziemski, właściwy dla dziedzin władnących:

A. na skutek podania właściciela lub posiadacza w rozumieniu art. 2229 kodeksu cywilnego albo jednego ze współwłaścicieli lub takichże współposiadaczy dziedziny służebnej;

B. na skutek podania pełnomocników przedstawicieli osad tabelowych lub jednego z takich przedstawicieli, upoważnionych do osobistego występowania;

C. z urzędu:

a) przy przebudowie ustroju rolnego na obszarze dziedziny służebnej lub władnących;

b) przy przeprowadzaniu meljoracji;

c) na wniosek właściwej władzy ochrony lasów w związku z zatwierdzeniem lub wykonaniem planu urządzenia gospodarstwa leśnego;

d) co do wszystkich służebności, które podlegają zniesieniu na mocy niniejszego rozporządzenia, jeżeli do dnia 1 stycznia 1930 r. nie zostaną zniesione.

2. Jeżeli znoszone są służebności pastwiskowe lub leśne, a nadto inne służebności, obciążające tę samą dziedzinę służebną, to powiatowy urząd ziemski może wyodrębnić znoszenie tych innych służebności w oddzielne postępowanie, którego tok nie będzie oddziaływał na postępowanie znoszenia służebności pastwiskowych lub leśnych.

3. 9 Postępowanie przymusowe nie pozbawia stron możności zniesienia w jego toku służebności na podstawie umowy i zostaje wstrzymane w razie przedłożenia urzędom ziemskim takiej umowy, a przy jej zatwierdzeniu ulega umorzeniu.

4. Niewybranie przez strony pełnomocników (art. 4 i 5) nie wstrzymuje postępowania.

Art.  31. ¹⁰

1. W razie zaprojektowania, jako wynagrodzenie za znoszone służebności, obszarów leśnych lub ziemi z pod lasu, powiatowy urząd ziemski zwróci się do właściwej władzy ochrony lasów o ustalenie, czy dane obszary posiadają cechy ochronne, oraz o zezwolenie na wyrąb drzewostanu i zmianę użytkowania. Władza ta w ciągu jednego miesiąca od daty otrzymania odezwy winna zakomunikować powiatowemu urzędowi ziemskiemu swą decyzję. Jeżeli urzędy ziemskie nie otrzymają w powyższym teminie tej decyzji, to mogą uznać, że odnośne obszary są pozbawione cech ochronnych i że żądane zezwolenie zostało udzielone.

2. Jeżeli tytułem wynagrodzenia za zniesienie służebności wydzielono ziemię z pod lasu, z której drzewostany nie zostały usunięte, komisja ziemska, zatwierdzając projekt przymusowego zniesienia służebności (art. 41), ustali termin, w którym właściciel dziedziny służebnej powinien drzewostany usunąć. W razie nieusunięcia drzewostanów w oznaczonym terminie, przechodzą one na własność dziedziny władnącej. Termin usunięcia drzewostanów wyznaczony będzie na okres nie przekraczający lat pięciu, licząc od daty wykonalności orzeczenia komisji ziemskiej, zatwierdzającego projekt zniesienia służebności. Na wniosek właściciela dziedziny służebnej, zgłoszony przed upływem terminu, wyznaczonego do usunięcia drzewostanów, okręgowa komisja ziemska może ze względu na ogólną konjunkturę gospodarczą termin ten przedłużyć, przyczem okres, wyznaczony do usunięcia drzewostanów, nie może przekraczać ogółem lat siedmiu.

3. Okręgowa komisja ziemska może dodatkowem orzeczeniem ustalić termin usunięcia drzewostanów, jeżeli termin ten w orzeczeniu, zatwierdzającem projekt zniesienia służebności, nie został ustalony. Postanowienia cz. 2 stosują się odpowiednio.

4. Do czasu usunięcia drzewostanów lub przejścia ich na własność dziedzin władnących, dziedziny te mogą korzystać z uprawnień służebnościowych, za które wydzielona została ziemia z pod lasu.

Art.  32.

1. Projekt przymusowego zniesienia służebności opracowuje komisja oszacowania służebności w składzie następującym:

a) w charakterze przewodniczącego - komisarz ziemski, jego zastępca lub osoba, delegowana przez okręgowy urząd ziemski;

b) po jednym przedstawicielu każdej strony lub jego zastępcy, wyznaczonych przez nią z poza grona osób, zainteresowanych w sprawie (cz. 3 art. 12).

2. Przy opracowywaniu projektu mogą brać udział rzeczoznawcy, powołani przez powiatowy urząd ziemski na wniosek komisji.

Art.  33.

Jeżeli strony lub jedna z nich, w ciągu 14-tu dni od daty otrzymania wezwania powiatowego urzędu ziemskiego nie zgłoszą nazwisk swych przedstawicieli i zastępców ze wskazaniem ich zamieszkania oraz złożeniem oświadczenia, że powierzone mandaty przyjmują, to opracowanie projektu zniesienia służebności należy do komisarza ziemskiego, jego zastępcy lub delegata okręgowego urzędu ziemskiego.

Art.  34.

Odwołanie przedstawicieli lub ich zastępców z komisji może nastąpić za zgodą obu stron przy jednoczesnem wskazaniu zastępców i ich zamieszkania oraz złożeniu oświadczenia, że mandat przyjmują.

Art.  35.

W przypadku, gdy dwa posiedzenia komisji nie dojdą do skutku z powodu niestawiennictwa członków lub ich zastępców pomimo zawiadomienia o posiedzeniu, komisarz ziemski lub jego zastępca może rozwiązać komisję, o czem winien zawiadomić strony i członków komisji; wówczas projekt opracowuje on sam, jego zastępca lub delegat okręgowego urzędu ziemskiego.

Art.  36.

1. Projekt winien być opracowany zgodnie z przepisami niniejszego rozporządzenia na podstawie szacunku znoszonych służebności po obeznaniu się z wnioskami i życzeniami stron.

2. Projekt winien zawierać:

a) wyszczególnienie postaci i rozciągłości znoszonych służebności;

b) oszacowanie służebności i użytków, wydzielonych tytułem wynagrodzenia za służebności, oraz wymienienie zasad szacunku;

c) wyszczególnienie rodzaju, obszaru i położenia wymienionych w p. b użytków, gdy równocześnie nie jest prowadzone scalanie gruntów (art. 29 ), lub też wysokości wynagrodzenia w gotowiźnie ze szczegółowem umotywowaniem zastosowania takiego wynagrodzenia.

Art.  37.

1. Ocenę wartości wszystkich służebności przeprowadza się na podstawie przeciętnych cen rynkowych w danej okolicy z okresu dwuletniego, licząc od chwili rozpoczęcia opracowania projektu, poczem ustaloną roczną wartość prawnych korzyści służebnościowych kapitalizuje się według stopy 3 i ¹/⁸% tj. mnoży się przez 30.

2. Wartość użytków, przypadających do wydzielenia jako równowartość za znoszone służebności, ustala się podług przeciętnych cen rynkowych z wyżej wymienionego okresu dwuletniego.

Art.  38.

W razie zgodnego życzeń przedstawicieli obu stron komisja oszacowania służebności może opracować projekt przymusowego zniesienia służebności nie na podstawie szczegółowego ich szacunku, lecz na podstawie norm, zawartych w instrukcjach wydawanych przez Ministra Reform Rolnych w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa i Dóbr Państwowych dla poszczególnych części lub dla całych obszarów, na których niniejsze rozporządzenie obowiązuje.

Art.  39. ¹¹

Projekt zniesienia służebności, sporządzony oddzielnie dla każdej wsi (osady, miasta), zostaje przez komisarza ziemskiego lub jego zastępcę okazany przedstawicielom dziedziny służebnej i dziedzin władnących na zwołanem w tym celu zebraniu przedstawicieli wszystkich tych dziedzin. Nieobecni na zebraniu, mimo zawiadomienia o jego terminie, będą uważani za przyjmujących projekt. Przedstawicielom służy prawo zgłoszenia sprzeciwu i uzasadnienie sprzeciwu należy złożyć na piśmie do powiatowego urzędu ziemskiego w ciagu 14-tu dni od daty zebrania. W razie niezłożenia uzasadnienia w powyższym terminie uznaje się, iż sprzeciwy zostały cofnięte. Niestawienie się przedstawicieli na zebranie nie wstrzymuje dalszego postępowania.

Art.  40. ¹²

Gdy na powołanem w cz. 39 zebraniu projekt zniesienia służebności zostanie przyjęty w rozumieniu tego artykułu przez właścicieli dziedziny służebnej i zwykłą większością przedstawicieli dziedzin władnących, co komisarz ziemski lub jego zastępca winien ustalić w protokóle, który w tym przypadku zastąpi umowę, albo gdy w toku przymusowego postępowania strony zawrą umowę o zniesienie służebności - dalszy bieg postępowania przymusowego ulegnie zawieszeniu do czasu zakończenia sprawy w trybie umownym. Postanowienia cz. 2, 3 i 4 art. 31 stosują się analogicznie, jeżeli postępowanie przymusowe w myśl artykułu niniejszego zakończone zostanie w trybie umownym.

Art.  41.

Gdy projekt zniesienia służebności nie zostanie przyjęty w rozumieniu art. 39 przez którąkolwiek ze stron, powiatowy urząd ziemski po upływie terminu do złożenia uzasadnionego sprzeciwu, przesyła do okręgowego urzędu ziemskiego akta sprawy ze sprzeciwami oraz opinję swoją co do projektu i sprzeciwów, celem zbadania pod względem prawnym i wniesienia na posiedzenie okręgowej komisji ziemskiej, która albo projekt ten zatwierdza, albo wprowadza w nim zmiany, albo go odrzuca.

Art.  42.

1. Wartości wyznaczonego w użytkach wynagrodzenia nie wolno przed oddaniem tego wynagrodzenia w posiadanie dziedzinom władnącym zmniejszać bez zezwolenia urzędów ziemskich.

2. Osoby, winne takiego zmiejszenia wartości wynagrodzenia, ulegają karze na podstawie art. 139 kodeksu prawnego oraz zobowiązane są do odpowiedniego odszkodowania na rzecz uprawnionych dziedzin władnących.

Art.  43.

1. 13 W razie zatwierdzenia projektu, wyznaczającego wynagrodzenie za znoszone służebności w gotowiźnie, okręgowa komisja ziemska ustali jednocześnie tryb spłaty tego wynagrodzenia, przyczem może rozłożyć spłatę na raty płatne najdłużej w ciągu lat dziesięciu. Na wniosek osób, które na podstawie wykonalnych orzeczeń komisyj ziemskich obowiązane są do spłaty wynagrodzenia w krótszych terminach, okręgowe komisje ziemskie mogą wydać nowe orzeczenia, przedłużające okres spłaty do lat dziesięciu. Orzeczenia w tym przedmiocie mają moc wyroków sądowych i ulegają wykonaniu w trybie przewidzianym w ustawie postępowania cywilnego (komornicy , wójci). Szczegółowe przepisy w tym przedmiocie wyda Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z Ministrem Reform Rolnych. Postanowienie to dotyczy również orzeczeń, wydanych przed wejściem w życie niniejszego rozporządzenia. Do czasu całkowitej spłaty wynagrodzenia dziedziny władnące mają prawo nadal korzystać z uprawnień służebnościowych. Dziedzinie służebnej przysługuje prawo częściowego lub całkowitego spłacenia wynagrodzenia przed upływem terminu, wskazanego w orzeczeniu. W razie odmowy przyjęcia wynagrodzenia przez dziedzinę władnącą, wynagrodzenie winno być złożone do depozytu sądowego.

2. Jeżeli w toku postępowania zostanie ujawnione, że w mieniu całej osady tabelowej występuje osobiście lub przez pełnomocnika osoba, która nie jest bezspornym właścicielem tej osady, to przypadająca na tę osadę część wynagrodzenia w gotowiźnie winna być złożona do depozytu sądowego w papierach pupilarnych, opiewających na złote w złocie. Jeżeli w ciągu trzech lat od daty złożenia do depozytu nikt nie wylegitymuje się wobec sądu, że jest bezspornym właścicielem osady lub jego pełnomocnikiem, i nie podniesie depozytu, to sąd wyda depozyt osobie, która występowała w imieniu osady w postępowaniu zniesienia służebności. Osobie tej będą wydawane przez cały czas do chwili podniesienia lub wydania depozytu kupony od zdeponowanych papierów pupilarnych.

⁷ Art. 24 ust. 3 zmieniony przez art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 28 marca 1933 r. (Dz.U.33.29.251) zmieniającej nin. rozporządzenie z mocą ustawy z dniem 14 maja 1933 r.

⁸ Art. 28 ust. 2 zmieniony przez art. 13 pkt 6 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 lipca 1932 r. o unormowaniu właściwości władz i trybu postępowania w zakresie administracji rolnictwa i reform rolnych (Dz.U.32.67.622) z dniem 20 sierpnia 1932 r.

⁹ Art. 30 ust. 3 zmieniony przez art. 13 pkt 7 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 lipca 1932 r. o unormowaniu właściwości władz i trybu postępowania w zakresie administracji rolnictwa i reform rolnych (Dz.U.32.67.622) z dniem 20 sierpnia 1932 r.

¹⁰ Art. 31 zmieniony przez art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 28 marca 1933 r. (Dz.U.33.29.251) zmieniającej nin. rozporządzenie z mocą ustawy z dniem 14 maja 1933 r.

¹¹ Art. 39 zmieniony przez art. 13 pkt 8 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 lipca 1932 r. o unormowaniu właściwości władz i trybu postępowania w zakresie administracji rolnictwa i reform rolnych (Dz.U.32.67.622) z dniem 20 sierpnia 1932 r.

¹² Art. 40 zmieniony przez art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 28 marca 1933 r. (Dz.U.33.29.251) zmieniającej nin. rozporządzenie z mocą ustawy z dniem 14 maja 1933 r.

¹³ Art. 43 ust. 1 zmieniony przez art. 1 pkt 4 i 5 ustawy z dnia 28 marca 1933 r. (Dz.U.33.29.251) zmieniającej nin. rozporządzenie z mocą ustawy z dniem 14 maja 1933 r.