Art. 1. - Zm.: prawo o ustroju sądów powszechnych.
Dz.U.1950.38.347
Akt jednorazowyW prawie o ustroju sądów powszechnych wprowadza się następujące zmiany:
"Art. 1. § 1. Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej w sprawach cywilnych i karnych sprawują sądy powszechne: sądy powiatowe, sądy wojewódzkie i Sąd Najwyższy.
§ 2. Sądy wydają wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej.
§ 3. Sądy powszechne nie sprawują wymiaru sprawiedliwości w sprawach, przekazanych ustawami szczególnymi innym sądom lub władzom.",
"Art. 2. Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej ma za zadanie ochronę:
1) ustroju demokracji ludowej i jej rozwoju w kierunku socjalizmu,
2) mienia społecznego oraz praw i interesów instytucji państwowych, spółdzielni, przedsiębiorstw państwowych i spółdzielczych oraz organizacji społecznych,
3) zagwarantowanych przez ludowy porządek prawny osobistych i majątkowych praw i interesów obywateli.",
"Art. 3. Sądy Rzeczypospolitej Polskiej powinny całą swoją działalnością wychowywać obywateli w duchu wierności Polsce Ludowej, przestrzegania zasad praworządności ludowej, dyscypliny pracy i troski o mienie społeczne.",
"Art. 4. § 1. Sąd Najwyższy ma siedzibę w Warszawie.
§ 2. Dla każdego województwa oraz dla miasta Warszawy i dla miasta Łodzi tworzy się sąd wojewódzki. Granice właściwości miejscowej sądów wojewódzkich odpowiadają granicom właściwości miejscowej wojewódzkich rad narodowych (rad narodowych m. st. Warszawy i m. Łodzi).
§ 3. Dla każdego powiatu i miasta, stanowiącego powiat miejski, tworzy się sąd powiatowy; może jednak być utworzony jeden sąd powiatowy dla powiatu i miasta, stanowiącego powiat. W miastach podzielonych administracyjnie na dzielnice można tworzyć sądy powiatowe dla każdej dzielnicy. Granice właściwości miejscowej sądów powiatowych odpowiadają granicom właściwości miejscowej powiatowych, miejskich bądź dzielnicowych rad narodowych.",
"Art. 5. § 1. Minister Sprawiedliwości w drodze rozporządzenia tworzy i znosi sądy wojewódzkie i sądy powiatowe oraz ustala obszar ich właściwości i siedziby odpowiednio do przepisów §§ 2 i 3.
§ 2. Minister Sprawiedliwości może w drodze rozporządzenia tworzyć poza siedzibą sądu powiatowego dla jednej lub kilku gmin (miast) stałe wydziały zamiejscowe sądu powiatowego. Członków wydziału zamiejscowego wyznacza Minister Sprawiedliwości.
§ 3. Zniesienie wydziału zamiejscowego następuje w drodze rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości. Członkowie zniesionego wydziału zamiejscowego przechodzą do siedziby sądu powiatowego.",
"Art. 51. § 1. Minister Sprawiedliwości w drodze rozporządzenia tworzy w sądach powiatowych osobne wydziały dla nieletnich (sądy dla nieletnich). Inne wydziały mogą być tworzone w drodze zarządzeń.
§ 2. Minister Sprawiedliwości może w drodze rozporządzenia przekazać jednemu sądowi powiatowemu rozpoznawanie spraw karnych, dotyczących nieletnich, w zakresie właściwości kilku sądów powiatowych, położonych na obszarze tego samego sądu wojewódzkiego.",
"Art. 52.§ 1. Sąd w pierwszej instancji rozpoznaje sprawy w składzie jednego sędziego jako przewodniczącego oraz dwóch ławników, jeżeli ustawa inaczej nie stanowi. W drugiej instancji oraz w innych przypadkach sąd rozpoznaje sprawy przy udziale trzech sędziów, jeżeli ustawa inaczej nie stanowi.
§ 2. Ławników sądów wojewódzkich wybierają i odwołują właściwe wojewódzkie rady narodowe (m. st. Warszawy i m. Łodzi), ławników sądów powiatowych - właściwe powiatowe (miejskie, dzielnicowe) rady narodowe.
§ 3. Rada Ministrów określi w drodze rozporządzenia tryb wyboru i odwoływania ławników oraz wyznaczania ich do udziału w posiedzeniach sądowych.
§ 4. Ławnicy, będący pracownikami, zachowują przez czas pełnienia obowiązków ławniczych prawo do wynagrodzenia lub uposażenia od pracodawcy. Inni ławnicy otrzymują na żądanie odszkodowanie za utracony zarobek. Ławnicy, zamieszkali poza miejscem urzędowania sądu, otrzymują ponadto diety i zwrot wydatków niezbędnych, związanych ze stawiennictwem i sprawowaniem obowiązków ławniczych.
§ 5. Minister Sprawiedliwości określi w drodze rozporządzenia wysokość i zasady ustalania i wypłacania odszkodowania za utracony zarobek, diet i zwrotu wydatków, związanych ze stawiennictwem i sprawowaniem obowiązków ławniczych.
§ 6. Ławnikiem może być wybrany każdy obywatel, który ukończył 21 lat życia i korzysta w pełni z praw obywatelskich i cywilnych.",
"Art. 7. Minister Sprawiedliwości może zarządzić odbywanie poza siedzibą sądu stałych roków sądów wojewódzkich i powiatowych.",
"Art. 9. Minister Sprawiedliwości może w drodze rozporządzenia powierzyć prowadzenie ksiąg wieczystych, rejestrów handlowych i innych, przekazane ustawami sądom powiatowym, jednemu z nich dla kilku tych sądów.",
"Art. 10. Językiem sądowym jest język polski. Osoby, nie władające tym językiem, mają prawo zaznajomienia się z materiałami sprawy przy pomocy tłumacza, jak również prawo występowania przed sądem w języku ojczystym.",
"Art. 101. Sąd wojewódzki składa okresowe sprawozdania ze swej pracy właściwej wojewódzkiej radzie narodowej, sąd powiatowy - właściwej powiatowej (miejskiej, dzielnicowej) radzie narodowej.",
"Rozdział II. Sądy powiatowe.
Art. 11. Sąd powiatowy rozpoznaje sprawy karne i cywilne, należące na podstawie przepisów postępowania sądowego do jego właściwości, oraz inne sprawy, przekazane mu przez ustawy szczególne.
Art. 12. Sąd powiatowy składa się z prezesa, wiceprezesa oraz sędziów.
Art. 13. § 1. Sądy powiatowe są obowiązane spełniać poszczególne czynności sądowe na żądanie innych sądów, zarówno powszechnych jak i szczególnych, oraz w przypadkach przez ustawy przewidzianych na żądanie innych władz.
§ 2. Sądy powiatowe są obowiązane udzielać pomocy sądowej również na żądanie sądów zagranicznych, jeżeli wzajemność jest zapewniona; żądanie pomocy sądowej, skierowane przez Ministra Sprawiedliwości, jest wiążące dla sądu wezwanego.
§ 3. O spełnienie czynności należy zwracać się do sądu powiatowego, w którego okręgu czynność ma być spełniona.",
"Rozdział III. Sądy wojewódzkie.
Art. 16. § 1. Sąd wojewódzki rozpoznaje w pierwszej instancji sprawy karne i cywilne, należące do jego właściwości na mocy przepisów postępowania sądowego.
§ 2. Sąd wojewódzki rozpoznaje ponadto środki odwoławcze od orzeczeń sądów powiatowych oraz inne sprawy, przekazane mu przez ustawy szczególne.
Art. 17. Sąd wojewódzki składa się z prezesa, wiceprezesów oraz sędziów.
Art. 18. Sąd wojewódzki dzieli się na wydziały.",
"Art. 37. Sąd Najwyższy jest najwyższym organem sądowym i sprawuje swe funkcje przez:
1) rozpoznawanie środków odwoławczych od orzeczeń sądów wojewódzkich, wydanych w pierwszej instancji,
2) rozpoznawanie nadzwyczajnych środków odwoławczych od prawomocnych orzeczeń sądowych,
3) rozpoznawanie spraw, należących do jego właściwości na mocy przepisów postępowania sądowego lub na mocy ustaw szczególnych,
4) ustalanie wytycznych wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej.",
"Art. 39. § 1. Sąd Najwyższy na zgromadzeniu ogólnym lub w składzie całej izby na wniosek Ministra Sprawiedliwości, Generalnego Prokuratora Rzeczypospolitej lub Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, ustala wytyczne wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej w sprawach karnych i cywilnych. Uchwały, zawierające wytyczne, ogłasza Minister Sprawiedliwości.
§ 2. Wytyczne, ustalone przez Sąd Najwyższy, mają na celu zapewnienie jednolitości orzecznictwa wszystkich sądów Rzeczypospolitej Polskiej oraz jego zgodności z zasadami praworządności ludowej.
§ 3. Naruszenie wytycznych Sądu Najwyższego może być podstawą środka odwoławczego.",
"Art. 52. Prezes sądu najpóźniej w listopadzie każdego roku ustala podział czynności na rok kalendarzowy następny lub na okres dłuższy, jeżeli ustawy szczególne to stanowią, a w razie potrzeby - także w ciągu roku. Prezes sądu oznacza zakres czynności własny i wiceprezesów.",
"§ 3. Jeżeli czynu, określonego w § 1, dopuścił się żołnierz w czynnej służbie wojskowej, sąd zwraca się do przełożonej władzy wojskowej, która stosuje środki, przewidziane w przepisach wojskowych.",
"§ 4. Przepis § 3 stosuje się odpowiednio do funkcjonariuszów służby bezpieczeństwa publicznego.",
"Art. 65. Kierownikami sądów są:
w Sądzie Najwyższym - pierwszy prezes,
w sądach wojewódzkich i powiatowych - prezesi tych sądów.",
"Art. 66. Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego oraz prezesi sądów wojewódzkich i powiatowych sprawują kierownictwo sądu, pełnią czynności administracji sądowej oraz czynności, przewidziane w przepisach postępowania sądowego i w regulaminach urzędowania. Mogą powoływać do współdziałania w czynnościach administracyjnych, nie wyłączając nadzorczych, swoich zastępców, w poszczególnych wypadkach - sędziów.",
"Art. 70. Nadzór nad sądami i sędziami pełnią:
a) kierownik - nad sądem powierzonym jego kierownictwu,
b) prezes sądu wojewódzkiego - nad sądami powiatowymi swego okręgu.",
"Art. 71. § 1. Naczelny nadzór nad wszystkimi sądami i sędziami sprawuje Minister Sprawiedliwości.
§ 2. Minister Sprawiedliwości wykonywa nadzór osobiście, przez powołane w tym celu organy nadzoru lub przez wyznaczone osoby.",
"§ 4. Nadzór nie może wkraczać w dziedzinę, w której w myśl ustawy konstytucyjnej sędziowie są niezawiśli.",
"Art. 73. Do pracowników sądowych, nie będących sędziami, stosuje się przepisy o państwowej służbie cywilnej, dotyczące nadzoru służbowego.",
"§ 2. Minister Sprawiedliwości wydaje przepisy o wykonywaniu nadzoru nad sądami powiatowymi przez prezesów sądów wojewódzkich.",
"§ 1. Minister Sprawiedliwości wyda regulaminy, w których określi tryb wewnętrznego urzędowania sądów powiatowych, sądów wojewódzkich i Sądu Najwyższego.",
"Art. 82. § 1. Na stanowisko sędziego może być mianowany ten, kto:
a) daje rękojmię należytego wykonywania obowiązków sędziego w Polsce Ludowej,
b) posiada obywatelstwo polskie i korzysta w pełni z praw cywilnych i obywatelskich,
c) jest nieskazitelnego charakteru,
d) ukończył studia prawnicze z przepisanymi egzaminami,
e) odbył aplikację sądową.
§ 2. Minister Sprawiedliwości może zwolnić poszczególne osoby od wymagań, wskazanych w § 1 pkt d) i e).",
"Art. 100. § 1. Obejmując stanowisko, sędzia (ławnik) składa wobec prezesa właściwego sądu ślubowanie według przepisanej roty.
§ 2. Sędzia, przechodzący z jednego stanowiska sędziowskiego na drugie, ponownego ślubowania nie składa.",
"§ 1. Mianowanie sędziego na inne stanowisko lub przeniesienie go na inne miejsce służbowe może nastąpić tylko za jego zgodą.",
"Art. 105. § 1. Delegować sędziego za jego zgodą do zastępczego pełnienia w innym sądzie obowiązków sędziego lub czynności administracyjnych albo do czynności w Ministerstwie Sprawiedliwości może tylko Minister Sprawiedliwości.
§ 2. Minister Sprawiedliwości może delegować sędziego nawet bez jego zgody, jednakże na czas nie dłuższy, niż trzy miesiące w ciągu roku.
§ 3. Jeżeli chodzi o czynności sędziowskie w okręgu tego samego sądu wojewódzkiego, prawo, wymienione w § 2, służy także prezesowi sądu wojewódzkiego, jednakże na czas nie dłuższy, niż miesiąc w ciągu roku.
§ 4. Łączny czas delegacji, zarządzonych na zasadzie §§ 2 i 3, nie może przekraczać trzech miesięcy w ciągu roku.",
"Art. 119. Sędzia (ławnik) obowiązany jest wiernie służyć Polsce Ludowej, przestrzegać zasad praworządności ludowej, sprawiedliwość wymierzać bezstronnie, zgodnie z interesem Państwa Ludowego, obowiązki swe wypełniać sumiennie i gorliwie, dochować tajemnicy służbowej oraz stale podnosić poziom swego uświadomienia społecznego i wiedzy zawodowej.",
"Art. 124. Sędziemu nie wolno obok piastowanego stanowiska sędziowskiego zajmować żadnego urzędu państwowego z wyjątkiem stanowisk wykładowcy i pracownika nauki, jeżeli zajmowanie takiego stanowiska nie przeszkadza w pełnieniu obowiązków sędziowskich.",
"§ 3. Prezes sądu może zezwolić sędziemu na branie udziału we władzach spółdzielni.",
"Art. 143. § 1. Przed powzięciem jakiegokolwiek orzeczenia sąd wysłucha wniosków rzecznika dyscyplinarnego.
§ 2. Rzecznikiem dyscyplinarnym w sądzie dyscyplinarnym jest sędzia, wyznaczony przez Ministra Sprawiedliwości.",
"Art. 255. Aplikantów sądowych mianuje i zwalnia Minister Sprawiedliwości.",
"Art. 256. § 1. Aplikantem może być mianowany ten, kto odpowiada wymaganiom, wymienionym w art. 82 § 1 pkt a)-d).
§ 2. Minister Sprawiedliwości może zezwolić na odbycie aplikacji w całości lub częściowo w czasie studiów prawniczych.",
"Art. 257. Aplikacja sądowa polega na zaznajomieniu się z czynnościami sędziego i sekretariatów sądowych.",
"Art. 258. Aplikacja sądowa trwa od trzech miesięcy do roku. W tych granicach okres aplikacji oznacza w każdym przypadku Minister Sprawiedliwości.",
"Art. 260. § 1. Aplikanta, który ukończył aplikację, Minister Sprawiedliwości może mianować asesorem sądowym.
§ 2. Prezes sądu wojewódzkiego może powierzyć asesorowi sądowemu na określony czas pełnienie czynności sędziowskich.
§ 3. Okres pracy w charakterze asesora sądowego nie może trwać dłużej, niż sześć miesięcy.",
"Art. 261. Minister Sprawiedliwości w drodze rozporządzenia określi organizację aplikacji sądowej i czynności asesorów, prawa i obowiązki aplikantów i asesorów oraz ich odpowiedzialność dyscyplinarną.",
"Sekretariaty, komornicy i inni pracownicy sądowi.",
"Art. 297. Z dniem wejścia w życie niniejszego prawa tracą moc wszystkie przepisy dotychczasowe, dotyczące przedmiotów unormowanych w tym prawie.",
"Art. 2971. § 1. Ławnicy, wybrani na zasadzie art. 5 § 2, mogą również uczestniczyć w składzie sądów wojskowych przy rozpoznawaniu spraw osób cywilnych o przestępstwa, dla których z mocy przepisów prawa przewidziana jest właściwość sądów wojskowych, przy czym przewodniczącym składu sądzącego jest sędzia wojskowy.
§ 2. Przepisy art. 5 i przepisy, wydane na podstawie tego artykułu, stosuje się odpowiednio do ławników cywilnych w sądach wojskowych.
Art. 2972. Przepis art. 102 § 1 nie będzie stosowany w czasie trwania mocy obowiązującej dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 4 listopada 1944 r. o upoważnieniu do tworzenia sądów i zmiany ich okręgów, a ponadto do przenoszenia sędziów na inne miejsce służbowe (Dz. U. R. P. Nr 11, poz. 58) i dekretu z dnia 14 maja 1946 r. o tymczasowym unormowaniu stosunku służbowego funkcjonariuszów państwowych (Dz. U. R. P. z 1946 r. Nr 22, poz. 139, z 1947 r. Nr 65, poz. 382 i z 1948 r. Nr 50, poz. 382)".