Tytuł 4 - WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA I SEKTOROWA - Układ o stowarzyszeniu między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej oraz ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Republiką Mołdawii, z drugiej strony. Bruksela.2014.06.27.

Dziennik Ustaw

Dz.U.2016.1347

Akt obowiązujący

Wersja od: 1 lipca 2016 r.

TYTUŁ  IV

WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA I SEKTOROWA

ROZDZIAŁ  I

Reforma administracji publicznej

Artykuł  21

Celem współpracy jest rozwój efektywnej i rozliczalnej administracji publicznej w Republice Mołdawii, której celem będzie wspieranie wdrażania praworządności, zapewniając, aby instytucje państwowe działały na korzyść całego społeczeństwa Republiki Mołdawii i promowały harmonijny rozwój stosunków Republiki Mołdawii z jej partnerami. Ze szczególną uwagą potraktowana zostanie kwestia modernizacji i rozwoju funkcji wykonawczych w celu zapewnienia wysokiej jakości usług obywatelom Republiki Mołdawii.

Artykuł  22

Współpraca obejmuje następujące obszary:

a) rozwój instytucjonalny i funkcjonalny organów publicznych mający na celu zwiększenie ich effektywności oraz zapewnienie effektywnego, partycypacyjnego i przejrzystego procesu podejmowania decyzji i planowania strategicznego;

b) modernizacja usług publicznych obejmująca wprowadzenie i wykonanie e-rządzenia w celu zwiększenia effektywności świadczenia usług na rzecz obywateli i zmniejszenia kosztów prowadzenia działalności;

c) stworzenie profesjonalnej służby cywilnej zgodnie z zasadą odpowiedzialności kierowniczej i skutecznego delegowania uprawnień, a także sprawiedliwej i przejrzystej rekrutacji, szkolenia, oceny i wynagrodzeń;

d) skuteczne i profesjonalne zarządzanie personelem i rozwojem kariery;

e) propagowanie wartości etycznych w służbie cywilnej.

Artykuł  23

Współpraca obejmuje wszystkie szczeble administracji publicznej, w tym samorząd lokalny.

ROZDZIAŁ  2

Dialog gospodarczy

Artykuł  24

1. UE i Republika Mołdawii ułatwiają proces reform gospodarczych, dążąc do lepszego zrozumienia podstawowych zasad rządzących ich gospodarkami. Współpraca Stron ma na celu propagowanie polityki gospodarczej dostosowanej do warunków sprawnie działającej gospodarki rynkowej, a także opracowanie i wdrożenie takiej polityki gospodarczej.

2. Republika Mołdawii dąży do stworzenia sprawnie działającej gospodarki rynkowej oraz do stopniowego zbliżenia swojej polityki do polityki UE zgodnie z podstawowymi zasadami stabilności makroekonomicznej i fiskalnej, w tym niezależności banku centralnego i stabilności cen, zdrowych finansów publicznych i trwałej równowagi płatniczej.

Artykuł  25

1. W tym celu Strony zgodnie postanawiają współpracować w następujących obszarach:

a) wymiana informacji na temat polityki makroekonomicznej i reform strukturalnych, a także na temat wyników i prognoz makroekonomicznych, a także na temat strategii rozwoju gospodarczego;

b) wspólna analiza kwestii ekonomicznych będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, w tym środków polityki gospodarczej oraz instrumentów ich wdrażania, takich jak metody prognozowania gospodarczego i opracowywania strategicznych dokumentów politycznych, tak aby usprawnić tworzenie polityki w Republice Mołdawii zgodnie z zasadami i praktyką UE; oraz

c) wymiana wiedzy fachowej w kwestiach makroekonomicznych i makrofinansowych, w tym w obszarze finansów publicznych, zmian i regulacji w sektorze finansowym, polityki pieniężnej i kursowej oraz dotyczących ich zasad ramowych, zewnętrznej pomocy finansowej i statystyki gospodarczej.

2. Współpraca będzie też obejmować wymianę informacji dotyczących zasad i funkcjonowania europejskiej unii gospodarczej i walutowej.

Artykuł  26

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

ROZDZIAŁ  3

Prawo spółek, rachunkowość i audyt oraz ład korporacyjny

Artykuł  27

1. Uznając znaczenie dla ustanowienia w pełni funkcjonującej gospodarki rynkowej i dla stymulowania handlu istnienia skutecznego zbioru przepisów i praktyk w obszarze prawa spółek i ładu korporacyjnego, a także w dziedzinach rachunkowości i audytu. Strony zgodnie postanawiają współpracować w zakresie:

a) ochrony akcjonariuszy i wspólników, wierzycieli i innych zainteresowanych stron zgodnie z przepisami UE w tej dziedzinie;

b) wprowadzenia odpowiednich norm międzynarodowych na poziomie krajowym oraz stopniowego zbliżenia przepisów Republiki Mołdawii w dziedzinie rachunkowości i audytu do przepisów UE w tej dziedzinie; oraz

c) dalszego rozwijania polityki ładu korporacyjnego zgodnie z normami międzynarodowymi, a także stopniowego zbliżenia przepisów Republiki Mołdawii do przepisów i zaleceń UE w tej dziedzinie.

2. Odpowiednie przepisy i zalecenia UE są wymienione w załączniku II do niniejszego Układu.

Artykuł  28

Strony będą czynić starania w celu wymiany informacji i wiedzy fachowej na temat istniejących systemów oraz istotnych zmian zachodzących w tych dziedzinach. Ponadto Strony będą dążyć do poprawy wymiany informacji między rejestrami spółek państw członkowskich a krajowym rejestrem spółek w Republice Mołdawii.

Artykuł  29

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

Artykuł  30

Republika Mołdawii dokonuje zbliżenia swojego prawodawstwa do aktów UE i instrumentów międzynarodowych, o których mowa w załączniku II do niniejszego Układu, zgodnie z postanowieniami zawartymi w tym załączniku.

ROZDZIAŁ  4

Zatrudnienie, polityka społeczna i równość szans

Artykuł  31

Strony wzmacniają dialog i współpracę w zakresie wspierania programu godnej pracy Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP), polityki zatrudnienia, bezpieczeństwa i higieny pracy, dialogu społecznego, ochrony socjalnej, włączenia społecznego, równości płci i przeciwdziałania dyskryminacji oraz praw socjalnych, przyczyniając się w ten sposób do tworzenia większej liczby lepszych miejsc pracy, zmniejszenia ubóstwa, zwiększenia spójności społecznej, zrównoważonego rozwoju i lepszej jakości życia.

Artykuł  32

Współpraca, realizowana na podstawie wymiany informacji i najlepszych praktyk, może obejmować wybraną liczbę zagadnień, które zostaną wskazane w następujących obszarach:

a) ograniczanie ubóstwa i zwiększenie spójności społecznej;

b) polityka zatrudnienia, której celem jest większa liczba lepszych miejsc pracy zapewniających godziwe warunki pracy, w tym ograniczenie gospodarki nieformalnej i zatrudnienia nieformalnego;

c) propagowanie aktywnych instrumentów rynku pracy oraz efektywnych służb zatrudnienia w celu zmodernizowania rynków pracy i dostosowania do potrzeb tych rynków;

d) wspieranie rynków pracy sprzyjających włączeniu społecznemu oraz systemów bezpieczeństwa socjalnego integrujących osoby w trudnej sytuacji, w tym osoby niepełnosprawne i osoby należące do mniejszości;

e) skuteczne zarządzanie migracją zarobkową, tak aby wzmocnić jej korzystny wpływ na rozwój;

f) równość szans, której celem jest dążenie do równości płci i zapewnienie równych szans kobietom i mężczyznom, a także zwalczanie wszystkich rodzajów dyskryminacji;

g) polityka społeczna służąca podniesieniu poziomu ochrony socjalnej, w tym pomocy społecznej i zabezpieczenia społecznego, a także unowocześnieniu systemów ochrony socjalnej pod względem ich jakości, dostępności i stabilności finansowania;

h) zwiększenie udziału partnerów społecznych oraz wspieranie dialogu społecznego, w tym poprzez zwiększenie zdolności wszystkich zainteresowanych stron; oraz

i) propagowanie bezpieczeństwa i zdrowia w miejscu pracy.

Artykuł  33

Strony zachęcają wszystkie zainteresowane strony, w tym organizacje społeczeństwa obywatelskiego, a w szczególności partnerów społecznych, do zaangażowania w zmiany i reformy polityczne w Republice Mołdawii oraz we współpracę między Stronami w ramach niniejszego Układu.

Artykuł  34

Strony dążą do wzmocnienia współpracy w kwestiach zatrudnienia i polityki społecznej na wszystkich odpowiednich forach i we wszystkich odpowiednich organizacjach regionalnych, wielostronnych i międzynarodowych.

Artykuł  35

Strony propagują społeczną odpowiedzialność przedsiębiorstw i ich rozliczalność, a także zachęcają do prowadzenia działalności w sposób odpowiedzialny, na przykład zgodnie z inicjatywą ONZ Global Compact oraz trójstronną deklaracją zasad MOP dotyczącą przedsiębiorstw wielonarodowych i polityki społecznej.

Artykuł  36

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

Artykuł  37

Republika Mołdawii dokonuje zbliżenia swojego prawodawstwa do aktów UE i instrumentów międzynarodowych, o których mowa w załączniku III do niniejszego Układu, zgodnie z postanowieniami zawartymi w tym załączniku.

ROZDZIAŁ  5

Ochrona konsumentów

Artykuł  38

Strony współpracują w celu zapewnienia wysokiego poziomu ochrony konsumentów oraz osiągnięcia zgodności między swoimi systemami ochrony konsumentów.

Artykuł  39

Współpraca zmierzająca do osiągnięcia tych celów może obejmować w szczególności:

a) dążenie do zbliżenia prawodawstwa dotyczącego ochrony konsumentów zgodnie z priorytetami określonymi w załączniku IV do niniejszego Układu, a równocześnie unikanie tworzenia barier w handlu, w celu zapewnienia konsumentom realnych możliwości wyboru;

b) wspieranie wymiany informacji na temat systemów ochrony konsumentów, w tym prawodawstwa dotyczącego ochrony konsumentów i jego egzekwowania, bezpieczeństwa produktów dla konsumentów, w tym nadzoru nad rynkiem, systemów i narzędzi informowania konsumentów, edukacji konsumenckiej, wzmocnienia pozycji konsumentów i konsumenckich środków odwoławczych, a także umów sprzedaży i umów o świadczenie usług zawieranych przez handlowców i konsumentów;

c) wspieranie szkoleń dla urzędników administracji i innych osób reprezentujących interesy konsumentów; oraz

d) wspieranie rozwoju niezależnych zrzeszeń konsumentów, w tym pozarządowych organizacji konsumenckich, oraz kontaktów między przedstawicielami konsumentów, a także współpracy między organami administracji a organizacjami pozarządowymi w obszarze ochrony konsumentów.

Artykuł  40

Republika Mołdawii dokonuje zbliżenia swojego prawodawstwa do aktów UE i instrumentów międzynarodowych, o których mowa w załączniku IV do niniejszego Układu, zgodnie z postanowieniami zawartymi w tym załączniku.

ROZDZIAŁ  6

Statystyka

Artykuł  41

Strony rozwijają i wzmacniają współpracę w kwestiach statystycznych, przyczyniając się w ten sposób do realizacji długoterminowego celu, jakim jest terminowe dostarczanie porównywalnych w skali międzynarodowej rzetelnych danych statystycznych. Trwały, efektywny i zawodowo niezależny krajowy system statystyczny powinien dostarczać informacji istotnych dla obywateli, przedsiębiorstw i decydentów w UE i Republice Mołdawii, umożliwiając im podejmowanie świadomych decyzji na tej podstawie. Krajowy system statystyczny powinien być zgodny z podstawowymi zasadami ONZ dotyczącymi statystyk urzędowych, z uwzględnieniem dorobku prawnego UE w zakresie statystyki, w tym Europejskiego kodeksu praktyk statystycznych, w celu dostosowania krajowego systemu statystycznego do norm i standardów europejskich.

Artykuł  42

Celem współpracy jest:

a) dalsze zwiększanie zdolności krajowego systemu statystycznego, koncentrując się na solidnych podstawach prawnych, generowaniu odpowiednich danych i metadanych, polityce rozpowszechniania i łatwości użytkowania z uwzględnieniem różnych grup użytkowników, w tym z sektora publicznego i prywatnego, ze środowiska uniwersyteckiego i innych użytkowników;

b) stopniowe dostosowanie systemu statystycznego Republiki Mołdawii do Europejskiego Systemu Statystycznego;

c) usprawnienie przekazywania danych do UE z uwzględnieniem stosowania odpowiednich metod międzynarodowych i europejskich, w tym klasyfikacji;

d) podnoszenie kwalifikacji zawodowych i umiejętności menedżerskich krajowych kadr statystycznych w celu ułatwienia stosowania standardów statystycznych UE i przyczynienia się do rozwoju systemu statystycznego Republiki Mołdawii;

e) wymiana doświadczeń między Stronami w zakresie rozwoju wiedzy specjalistycznej w dziedzinie statystyki; oraz

f) propagowanie kompleksowej kontroli jakości wszystkich procesów sporządzania statystyk i ich rozpowszechniania.

Artykuł  43

Strony współpracują w ramach Europejskiego Systemu Statystycznego, którego europejskim organem statystycznym jest Eurostat. Główne obszary współpracy to:

a) statystyki demograficzne, w tym spisy powszechne i statystyki socjalne;

b) statystyki rolne, w tym spisy rolne i statystyki dotyczące środowiska;

c) statystyki działalności gospodarczej, w tym rejestry działalności gospodarczej i wykorzystywanie źródeł administracyjnych do celów statystycznych;

d) statystyki makroekonomiczne, w tym rachunki narodowe, statystyki dotyczące handlu zagranicznego oraz bezpośrednich inwestycji zagranicznych;

e) statystyki dotyczące energii, w tym bilansów;

f) statystyki regionalne; oraz

g) działania horyzontalne, w tym klasyfikacje statystyczne, zarządzanie jakością, szkolenia, rozpowszechnianie i wykorzystanie nowoczesnych technologii informacyjnych.

Artykuł  44

Strony wymieniają między innymi informacje i wiedzę specjalistyczną oraz rozwijają współpracę, z uwzględnieniem nabytych już doświadczeń w zakresie reformy systemu statystycznego rozpoczętej w ramach różnych programów pomocy. Podejmowane działania zmierzają do dalszego stopniowego zbliżenia do dorobku prawnego UE w dziedzinie statystyki, opierając się na krajowej strategii rozwoju systemu statystycznego Republiki Mołdawii, z uwzględnieniem rozwoju Europejskiego Systemu Statystycznego. W ramach procesu sporządzania danych statystycznych nacisk kładzie się na dalszy rozwój badań reprezentacyjnych oraz wykorzystanie danych administracyjnych, uwzględniając równocześnie konieczność zmniejszenia obciążenia, związanego z wypełnianiem kwestionariuszy. Dane muszą być adekwatne do celów opracowania i monitorowania polityki w kluczowych dziedzinach życia społecznego i gospodarczego.

Artykuł  45

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale są omawiane w ramach regularnego dialogu. W miarę możliwości Republika Mołdawii powinna mieć możliwość uczestnictwa w działaniach prowadzonych w ramach Europejskiego Systemu Statystycznego, w tym w szkoleniach.

Artykuł  46

1. Strony zobowiązują się ustanowić i okresowo weryfikować program stopniowego zbliżenia prawodawstwa Republiki Mołdawii do dorobku prawnego UE w obszarze statystyki.

2. Dorobek prawny w dziedzinie statystyki jest określony w aktualizowanym corocznie kompendium wymogów statystycznych (Statistical Requirements Compendium), które Strony uznają za załącznik do niniejszego Układu (załącznik V).

ROZDZIAŁ  7

Zarządzanie finansami publicznymi: polityka budżetowa, kontrola wewnętrzna, kontrola finansowa i audyt zewnętrzny

Artykuł  47

Współpraca w dziedzinie objętej zakresem niniejszego rozdziału będzie się koncentrowała na wdrażaniu norm międzynarodowych, a także dobrej praktyki UE w tym obszarze, co przyczyni się do stworzenia w Republice Mołdawii nowoczesnego systemu zarządzania finansami publicznymi, zgodnego z podstawowymi unijnymi i międzynarodowymi zasadami przejrzystości, rozliczalności, oszczędności, efektywności i skuteczności.

Artykuł  48

Systemy budżetowe i rachunkowe

Strony współpracują w następujących obszarach:

a) poprawa i systematyzacja dokumentów regulacyjnych dotyczących systemów budżetowych, skarbowych, rachunkowych i sprawozdawczych oraz ich harmonizacja na podstawie standardów międzynarodowych, z zachowaniem dobrej praktyki w sektorze publicznym w UE;

b) stały rozwój wieloletniego planowania budżetowego i dostosowaniem do dobrej praktyki w UE;

c) analiza praktyki stosowanej przez kraje europejskie w ich kontaktach budżetowych w celu wprowadzenia usprawnień w tej dziedzinie w Republice Mołdawii;

d) wspieranie zbliżania procedur przetargowych do praktyk stosowanych w UE; oraz

e) wymiana informacji, doświadczeń i dobrych praktyk, w tym poprzez osobiste kontakty i wspólne szkolenia w tym zakresie.

Artykuł  49

Kontrola wewnętrzna, kontrola finansowa i audyt zewnętrzny

Strony współpracują także w następujących obszarach:

a) dalsza poprawa systemu kontroli wewnętrznej (w tym funkcjonalnie niezależnej jednostki audytu wewnętrznego) w organach władz państwowych i samorządowych poprzez harmonizację z ogólnie przyjętymi międzynarodowymi standardami i metodami, a także dobrą praktyką stosowaną w UE;

b) stworzeniem odpowiedniego systemu kontroli finansowej, który będzie uzupełnieniem jednostki audytu wewnętrznego, ale nie będzie jej powielał, i będzie zapewniał odpowiednią kontrolę dochodów i wydatków państwa, zarówno w okresie przejściowym, jak i po jego zakończeniu;

c) skuteczną współpracą między podmiotami zaangażowanymi w zarządzanie finansowe i kontrolę oraz audyt a podmiotami odpowiedzialnymi za budżet, skarb państwa i rachunkowość, w celu stymulowania rozwoju sprawowania rządów;

d) poprawą kompetencji centralnej jednostki odpowiedzialnej za harmonizację publicznej wewnętrznej kontroli finansowej;

e) wdrażaniem uznanych na szczeblu międzynarodowym standardów audytu zewnętrznego opracowanych przez Międzynarodową Organizację Najwyższych Organów Kontroli (INTOSAI) oraz

f) wymianą informacji, doświadczeń i dobrych praktyk, między innymi poprzez osobiste kontakty i wspólne szkolenia w tym zakresie.

Artykuł  50

Walka z nadużyciami finansowymi i korupcją

Strony współpracują także w następujących obszarach:

a) wymiana informacji, doświadczeń i dobrych praktyk;

b) poprawa metod zwalczania nadużyć finansowych i korupcji w obszarach objętych niniejszym rozdziałem i zapobiegania im, w tym również współpraca między właściwymi organami administracyjnymi; oraz

c) zapewnienie skutecznej współpracy z odpowiednimi instytucjami i organami UE w przypadku kontroli i audytów na miejscu związanych z zarządzaniem środkami finansowymi UE i kontrolą nad nimi, zgodnie z odpowiednimi zasadami i procedurami.

Artykuł  51

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

ROZDZIAŁ  8

Podatki

Artykuł  52

Strony współpracują w celu zwiększania dobrej administracji w dziedzinie podatków z myślą o dalszej poprawie stosunków gospodarczych, handlu, inwestycji i uczciwej konkurencji.

Artykuł  53

W odniesieniu do art. 52 niniejszego Układu Strony uznają zasady dobrego zarządzania w kwestiach podatkowych, czyli zasady przejrzystości, wymiany informacji i uczciwej konkurencji podatkowej, przyjęte przez państwa członkowskie na poziomie UE, oraz zobowiązują się do wdrażania tych zasad. W tym celu, bez uszczerbku dla kompetencji UE i państw członkowskich, Strony udoskonalają współpracę międzynarodową w dziedzinie podatków, usprawniają pobór należnych podatków oraz opracowują środki skutecznego wdrażania wyżej wymienionych zasad.

Artykuł  54

Strony usprawniają i wzmacniają swoją współpracę zmierzającą do poprawy i rozwoju systemu podatkowego i administracji podatkowej Republiki Mołdawii, co obejmuje poprawę zdolności w zakresie poboru i kontroli, ze szczególnym naciskiem na procedury zwrotu podatku od wartości dodanej (VAT) w celu uniknięcia kumulowania zaległości, zapewnienia skutecznego poboru podatków i zwiększenia skuteczności zwalczania oszustw podatkowych i unikania opodatkowania. Strony dążą do wzmocnienia współpracy i wymiany doświadczeń w zakresie zwalczania oszustw podatkowych, a w szczególności oszustwa karuzelowego.

Artykuł  55

Strony rozwijają współpracę i harmonizują politykę w zakresie przeciwdziałania nadużyciom finansowym i przemytowi produktów podlegających akcyzie oraz w zakresie zwalczania takich praktyk. Współpraca ta obejmuje między innymi stopniowe zbliżenie stawek akcyzy na wyroby tytoniowe w maksymalnym możliwym zakresie, z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z kontekstu regionalnego, w tym w ramach dialogu na poziomie regionalnym i zgodnie z Ramową konwencją Światowej Organizacji Zdrowia o ograniczeniu użycia tytoniu z 2003 r. W tym celu Strony będą dążyć do wzmocnienia współpracy w kontekście regionalnym.

Artykuł  56

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

Artykuł  57

Republika Mołdawii dokonuje zbliżenia swojego prawodawstwa do aktów UE i instrumentów międzynarodowych, o których mowa w załączniku VI do niniejszego Układu, zgodnie z postanowieniami zawartymi w tym załączniku.

ROZDZIAŁ  9

Usługi finansowe

Artykuł  58

Uznając, że dla ustanowienia w pełni funkcjonującej gospodarki rynkowej oraz dla sprzyjania wymianie handlowej między Stronami duże znaczenie ma istnienie skutecznego zbioru przepisów i praktyk w obszarze usług finansowych, Strony zgodnie postanawiają współpracować w dziedzinie usług finansowych, mając na względzie następujące cele:

a) wspieranie procesu dostosowania uregulowań w dziedzinie usług finansowych do potrzeb otwartej gospodarki rynkowej;

b) zapewnienie skutecznej i odpowiedniej ochrony inwestorów i innych podmiotów korzystających z usług finansowych;

c) zapewnienie stabilności i integralności systemu finansowego w Republice Mołdawii;

d) propagowanie współpracy między różnymi podmiotami działającymi w ramach systemu finansowego, w tym organami regulacji i nadzoru; oraz

e) zapewnienie niezależnego i skutecznego nadzoru.

Artykuł  59

1. Strony stymulują współpracę między odpowiednimi organami regulacji i nadzoru, obejmującą wymianę informacji i wiedzy fachowej dotyczącej rynków finansowych oraz inne takie działania.

2. Szczególną uwagę zwraca się na rozwój zdolności administracyjnych tych organów, między innymi poprzez wymianę personelu i wspólne szkolenia.

Artykuł  60

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

Artykuł  61

Republika Mołdawii dokonuje zbliżenia swojego prawodawstwa do aktów UE i instrumentów międzynarodowych, o których mowa w załączniku XXVIII-A do niniejszego Układu, zgodnie z postanowieniami zawartymi w tym załączniku.

ROZDZIAŁ  10

Polityka w dziedzinie przemysłu i przedsiębiorstw

Artykuł  62

Strony rozwijają i wzmacniają współpracę w zakresie polityki w dziedzinie przemysłu i przedsiębiorstw, dokonując w ten sposób poprawy warunków prowadzenia działalności gospodarczej dla wszystkich podmiotów gospodarczych, jednak ze szczególnym uwzględnieniem małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP). Zwiększona współpraca powinna korzystnie wpłynąć na ramy administracyjne i regulacyjne obowiązujące przedsiębiorstwa z UE i Republiki Mołdawii działające w UE i w Republice Mołdawii oraz powinna opierać się na polityce UE w odniesieniu do MŚP i przemysłu, z uwzględnieniem uznanych na poziomie międzynarodowym zasad i praktyk w tej dziedzinie.

Artykuł  63

W tym celu Strony współpracują w celu:

a) wdrożenia strategii rozwoju MŚP, opierających się na zasadach sformułowanych w programie Smali Business Aa dla Europy, oraz monitorowania procesu realizacji poprzez regularne składanie sprawozdań i dialog. Współpraca ta będzie też koncentrować się na mikroprzedsiębiorstwach, które są niezwykle ważne dla obu gospodarek - UE i Republiki Mołdawii;

b) tworzenia lepszych warunków ramowych poprzez wymianę informacji i dobrych praktyk, co przyczyni się do poprawy konkurencyjności. Współpraca ta będzie obejmować zarządzanie zmianami strukturalnymi (restrukturyzacjami), rozwój partnerstw publiczno-prywatnych oraz kwestie środowiska i energii, takie jak efektywność energetyczna i czystsza produkcja;

c) uproszczenie i racjonalizacja uregulowań i praktyki regulacyjnej, ze szczególnym uwzględnieniem wymiany dobrych praktyk w zakresie technik regulacyjnych, w tym zasad obowiązujących w UE;

d) stymulowanie rozwoju polityki innowacji poprzez wymianę informacji i dobrych praktyk w zakresie komercyjnego wykorzystywania wyników działań badawczo-rozwojowych (co obejmuje instrumenty wsparcia dla nowo tworzonych przedsiębiorstw technologicznych), rozwoju klastrów i dostępu do finansowania;

e) zachęcanie do rozwijania kontaktów między przedsiębiorstwami z UE i Republiki Mołdawii, a także między tymi przedsiębiorstwami a organami UE i Republiki Mołdawii;

f) wspieranie działań w zakresie promocji eksportu w Republice Mołdawii; oraz

g) ułatwianie modernizacji i restrukturyzacji określonych gałęzi przemysłu w Republice Mołdawii.

Artykuł  64

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu. Uczestniczyć w nim będą również przedstawiciele przedsiębiorstw z UE i przedsiębiorstw z Republiki Mołdawii.

ROZDZIAŁ  11

Przemysł wydobywczy i surowce

Artykuł  65

Strony rozwijają i wzmacniają współpracę w zakresie przemysłu wydobywczego i handlu surowcami w celu promowania wzajemnego zrozumienia, poprawy warunków prowadzenia działalności gospodarczej, wymiany informacji i współpracy w zakresie kwestii niedotyczących energetyki, odnoszących się w szczególności do wydobycia rud metali i minerałów przemysłowych.

Artykuł  66

W tym celu Strony podejmują współpracę w następujących obszarach:

a) wymiana informacji między Stronami na temat rozwoju sektora wydobywczego i sektora surowców;

b) wymiana informacji na temat kwestii dotyczących handlu surowcami, w celu wspierania dwustronnej wymiany;

c) wymiana informacji i najlepszych praktyk w odniesieniu do wpływu sektora wydobywczego na zrównoważony rozwój; oraz

d) wymiana informacji i najlepszych praktyk w odniesieniu do szkoleń, umiejętności i bezpieczeństwa w sektorze wydobywczym.

ROZDZIAŁ  12

Rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich

Artykuł  67

Strony współpracują w celu promowania rozwoju rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich, w szczególności poprzez stopniowe wprowadzanie zbieżności polityk i prawodawstwa.

Artykuł  68

Współpraca Stron w dziedzinie rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich obejmuje między innymi następujące obszary:

a) sprzyjanie wzajemnemu zrozumieniu polityki rolnej i polityki rozwoju obszarów wiejskich;

b) zwiększanie zdolności administracyjnych na poziomie centralnym i lokalnym w zakresie planowania, oceny i wdrażania polityk zgodnie z przepisami i najlepszymi praktykami obowiązującymi w UE;

c) propagowanie modernizacji i zrównoważonego charakteru produkcji rolnej;

d) dzielenie się wiedzą i najlepszymi praktykami w zakresie polityki rozwoju obszarów wiejskich w celu propagowania dobrobytu ekonomicznego społeczności wiejskich;

e) poprawa konkurencyjności sektora rolnego oraz efektywności i przejrzystości rynków;

f) propagowanie polityk zapewniania jakości i związanych z nimi mechanizmów kontroli, w szczególności oznaczeń geograficznych i rolnictwa ekologicznego;

g) upowszechnianie wiedzy oraz promowanie usług upowszechniania wiedzy wśród producentów rolnych; oraz

h) wspieranie harmonizacji kwestii omawianych na forum organizacji międzynarodowych, do których Strony należą.

Artykuł  69

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

Artykuł  70

Republika Mołdawii dokonuje zbliżenia swojego prawodawstwa do aktów UE i instrumentów międzynarodowych, o których mowa w załączniku VII do niniejszego Układu, zgodnie z postanowieniami zawartymi w tym załączniku.

ROZDZIAŁ  13

Polityka rybołówstwa i polityka morska

Sekcja  1

Polityka rybołówstwa

Artykuł  71

Strony rozwijają i wzmacniają współpracę w kwestiach dotyczących rybołówstwa i gospodarki morskiej, przez co rozwijają bliższą współpracę dwustronną i wielostronną w sektorze rybołówstwa. Strony propagują także zintegrowane podejście do kwestii związanych z rybołówstwem i wspierają zrównoważony rozwój tej gałęzi gospodarki.

Artykuł  72

Strony podejmują wspólne działania, wymieniają informacje oraz wspierają się nawzajem w celu propagowania:

a) dobrego zarządzania i najlepszych praktyk w gospodarowaniu rybołówstwem dla zapewnienia ochrony zasobów rybnych i gospodarowania nimi w sposób zrównoważony, zgodnie z podejściem ekosystemowym;

b) odpowiedzialnych połowów i zarządzania rybołówstwem zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju w celu zachowania zasobów rybnych i ekosystemów w zdrowym stanie; oraz

c) współpracy za pośrednictwem odpowiednich organizacji regionalnych odpowiedzialnych za zarządzanie żywymi zasobami wodnymi i ich ochronę.

Artykuł  73

Strony będą wspierać inicjatywy, takie jak wzajemna wymiana doświadczeń i wsparcie, zmierzające do wdrażania zrównoważonej polityki rybołówstwa, w tym w zakresie:

a) zarządzania zasobami rybołówstwa i akwakultury;

b) inspekcji i kontroli działalności połowowej, a także rozwoju odpowiednich struktur administracyjnych i sądowych zdolnych do stosowania odpowiednich środków;

c) gromadzenia danych o połowach, wyładunkach oraz danych biologicznych i gospodarczych;

d) poprawy efektywności rynków, w szczególności poprzez wspieranie organizacji producentów, dostarczanie informacji konsumentom oraz normy handlowe i identyfikowalność; oraz

e) rozwój polityki strukturalnej w sektorze rybołówstwa, ze szczególnym uwzględnieniem zrównoważonego rozwoju obszarów rybackich, które są określone jako obszar obejmujący brzeg jeziora bądź obejmujący stawy lub estuarium rzeczne i charakteryzujący się wysokim poziomem zatrudnienia w sektorze rybołówstwa.

Sekcja  2

Polityka morska

Artykuł  74

Uwzględniając współpracę w obszarach rybołówstwa, transportu, środowiska i innych polityk związanych z morzem, Strony rozwijają również współpracę i wzajemne wsparcie, w stosownych przypadkach, w kwestiach morskich, zwłaszcza poprzez aktywne wsparcie zintegrowanego podejścia do spraw morskich i dobrego zarządzania na Morzu Czarnym na forum odpowiednich międzynarodowych organizacji morskich.

Artykuł  75

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

ROZDZIAŁ  14

Współpraca w dziedzinie energii

Artykuł  76

Strony zgodnie postanawiają kontynuować bieżącą współpracę w kwestiach energetycznych na podstawie zasad partnerstwa, wspólnego interesu, przejrzystości i przewidywalności. Współpraca powinna służyć zapewnieniu efektywności energetycznej, integracji rynków i zbieżności przepisów w sektorze energii, biorąc pod uwagę konieczność zapewnienia konkurencyjności i dostępu do bezpiecznej, zrównoważonej środowiskowoi przystępnej cenowo energii, w tym poprzez postanowienia Traktatu o Wspólnocie Energetycznej.

Artykuł  77

Wzajemna współpraca obejmuje między innymi następujące obszary i cele:

a) strategia i polityka energetyczna;

b) stworzenie konkurencyjnych, przejrzystych i niedyskryminacyjnych rynków energii zgodnie z normami UE, w tym z obowiązkami wynikającymi z Traktatu o Wspólnocie Energetycznej, poprzez reformy regulacyjne i udział w regionalnej współpracy energetycznej;

c) stworzenie atrakcyjnych i stabilnych warunków inwestycyjnych poprzez rozwiązanie kwestii instytucjonalnych, prawnych, podatkowych i innych;

d) infrastruktura energetyczna, w tym projekty będące przedmiotem wspólnego zainteresowania; w celu zdywersyfikowania źródeł energii, dostawców i szlaków transportowych w sposób efektywny, oszczędny i przyjazny dla środowiska, między innymi poprzez ułatwienie inwestycji finansowanych z kredytów i dotacji;

e) wzmocnienie i utrwalenie długoterminowej stabilności i bezpieczeństwa dostaw energii i handlu nią, tranzytu i transportu na zasadach wzajemnie korzystnych i niedyskryminacyjnych zgodnie z przepisami UE i międzynarodowymi;

f) propagowanie efektywności energetycznej i oszczędności energii, między innymi w zakresie charakterystyki energetycznej budynku, a także rozwijanie i wspieranie energii odnawialnej w sposób oszczędny i przyjazny dla środowiska;

g) zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych, w tym poprzez projekty sprzyjające efektywności energetycznej i energii odnawialnej;

h) współpraca naukowa i techniczna oraz wymiana informacji sprzyjające rozwojowi i udoskonalaniu technologii stosowanych w produkcji, transporcie, dostawach i końcowym zużyciu energii, ze zwróceniem szczególnej uwagi na technologie energooszczędne i ekologiczne; oraz

i) możliwa współpraca w obszarach: bezpieczeństwa jądrowego, ochrony obiektów jądrowych i ochrony przed promieniowaniem, zgodnie z zasadami i normami Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA) i odpowiednimi traktatami i konwencjami międzynarodowymi zawartymi w ramach MAEA, a także w stosownych przypadkach zgodnie z Traktatem ustanawiającym Europejską Wspólnotę Energii Atomowej.

Artykuł  78

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

Artykuł  79

Republika Mołdawii dokonuje zbliżenia swojego prawodawstwa do aktów UE i instrumentów międzynarodowych, o których mowa w załączniku VIII do niniejszego Układu, zgodnie z postanowieniami zawartymi w tym załączniku.

ROZDZIAŁ  15

Transport

Artykuł  80

Strony:

a) rozszerzają i wzmacniają współpracę w dziedzinie transportu w celu przyczynienia się do rozwoju zrównoważonych systemów transportu;

b) propagują efektywne i bezpieczne funkcjonowanie transportu oraz intermodalność i interoperacyjność systemów transportu; oraz

c) dokładają starań w celu poprawy głównych połączeń transportowych pomiędzy swoimi terytoriami.

Artykuł  81

Współpraca obejmuje między innymi następujące obszary:

a) opracowanie zrównoważonej krajowej polityki transportowej, obejmującej wszystkie rodzaje transportu, w szczególności w celu zapewnienia efektywnych i bezpiecznych systemów transportowych oraz propagowania uwzględniania zagadnień związanych z transportem w innych obszarach polityki;

b) opracowanie strategii sektorowych w świetle krajowej polityki transportowej (w tym wymogów prawnych dotyczących modernizacji wyposażenia technicznego i flot transportowych w celu sprostania standardom międzynarodowym) w zakresie transportu drogowego, kolejowego, wodnego śródlądowego, lotniczego oraz intermodalności, z uwzględnieniem ram czasowych i etapów wykonania, zakresów odpowiedzialności administracyjnej oraz planów finansowania;

c) usprawnienie polityki infrastrukturalnej w celu lepszej identyfikacji i oceny projektów infrastrukturalnych dotyczących różnych rodzajów transportu;

d) opracowywanie strategii finansowania koncentrujących się na utrzymaniu, ograniczeniach zdolności przewozowej oraz brakujących ogniwach infrastruktury, a także na stymulowaniu i promowaniu uczestnictwa sektora prywatnego w projektach transportowych;

e) przystąpienie do odpowiednich organizacji i umów międzynarodowych w dziedzinie transportu, w tym procedur zapewniających ścisłe wdrożenie i skuteczne egzekwowanie międzynarodowych umów i konwencji w dziedzinie transportu;

f) współpracę naukowo-techniczną oraz wymianę informacji służącą rozwojowi i doskonaleniu technologii stosowanych w transporcie, takich jak inteligentne systemy transportu; oraz

g) propagowanie stosowania inteligentnych systemów transportu oraz technologii informacyjnych w zarządzaniu wszystkimi rodzajami transportu i w ich eksploatacji, a także wspieranie intermodalności i współpracy w wykorzystywaniu systemów kosmicznych i zastosowań komercyjnych usprawniających transport.

Artykuł  82

1. Współpraca służy również poprawie przepływu pasażerów i towarów oraz zwiększeniu płynności przepływów transportowych między Republiką Mołdawii, UE i państwami trzecimi w regionie poprzez likwidację przeszkód administracyjnych, technicznych i innych, poprawę stanu sieci transportowych i modernizację infrastruktury, w szczególności na głównych osiach łączących Strony. Współpraca obejmuje działania ułatwiające przekraczanie granic.

2. Współpraca obejmuje wymianę informacji i wspólne działania:

a) na poziomie regionalnym, w szczególności z uwzględnieniem postępu osiągniętego w ramach różnych umów dotyczących współpracy regionalnej w dziedzinie transportu, takich jak korytarz transportowy Europa-Kaukaz-Azja (TRACECA), współpraca transportowa w ramach Partnerstwa Wschodniego i inne inicjatywy w zakresie transportu; oraz

b) na poziomie międzynarodowym, w tym w odniesieniu do międzynarodowych organizacji w dziedzinie transportu oraz umów i konwencji międzynarodowych ratyfikowanych przez Strony oraz w ramach różnych agencji UE zajmujących się transportem.

Artykuł  83

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

Artykuł  84

Strony będą współpracować w celu poprawy połączeń transportowych zgodnie z postanowieniami, o których mowa w załączniku IX do niniejszego Układu.

Artykuł  85

Republika Mołdawii dokonuje zbliżenia swojego prawodawstwa do aktów UE i instrumentów międzynarodowych, o których mowa w załączniku X oraz XXVIII-D do niniejszego Układu, zgodnie z postanowieniami zawartymi w tym załączniku.

ROZDZIAŁ  16

Środowisko

Artykuł  86

Strony rozwijają i wzmacniają współpracę w kwestiach dotyczących środowiska, przyczyniając się w ten sposób do realizacji długoterminowego celu, jakim jest zrównoważony rozwój i stworzenie zielonej gospodarki. Lepsza ochrona środowiska powinna przynieść korzyści obywatelom i przedsiębiorstwom w UE i w Republice Mołdawii, między innymi dzięki poprawie zdrowia publicznego, ochronie zasobów naturalnych, zwiększonej efektywności gospodarczej i środowiskowej, włączeniu ochrony środowiska do innych obszarów polityki, a także stosowaniu nowoczesnych, czystszych technologii przyczyniających się do rozwijania bardziej zrównoważonych modeli produkcji. Współpraca prowadzona jest z uwzględnieniem interesów Stron na zasadach równości i wzajemnej korzyści, przy poszanowaniu wzajemnych zależności między Stronami w dziedzinie ochrony środowiska oraz umów wielostronnych w tym obszarze.

Artykuł  87

Współpraca zmierza do zachowania, ochrony, poprawy i przywracania jakości środowiska, ochrony zdrowia ludzi, zrównoważonego korzystania z zasobów naturalnych oraz propagowania środków na poziomie międzynarodowym służących rozwiązywaniu regionalnych i globalnych problemów dotyczących środowiska, między innymi w następujących dziedzinach:

a) zarządzanie w zakresie środowiska i kwestie horyzontalne, w tym ocena oddziaływania na środowisko i strategiczna ocena oddziaływania na środowisko, kształcenie i szkolenie, odpowiedzialność za szkody w środowisku, zwalczanie przestępstw przeciwko środowisku, współpraca transgraniczna, dostęp do informacji o środowisku, procesy decyzyjne oraz skuteczne procedury kontroli administracyjnej i sądowej;

b) jakość powietrza;

c) jakość wód i gospodarka zasobami wodnymi, w tym zarządzanie ryzykiem powodziowym, niedobór wody i susze;

d) gospodarka odpadami i zasobami oraz przemieszczanie odpadów;

e) ochrona przyrody, w tym zachowanie i ochrona bioróżnorodności i różnorodności krajobrazu;

f) zanieczyszczenia przemysłowe i zagrożenia przemysłowe;

g) chemikalia;

h) zagrożenie hałasem;

i) ochrona gleb;

j) środowisko na obszarach miejskich i wiejskich;

k) opłaty i podatki środowiskowe;

l) systemy monitorowania i informacji o środowisku;

m) kontrola i egzekwowanie; oraz

n) ekoinnowacje obejmujące najlepsze dostępne technologie.

Artykuł  88

Strony między innymi:

a) wymieniają się informacjami i wiedzą specjalistyczną;

b) prowadzą wspólne działania badawcze oraz wymianę informacji dotyczących czystszych technologii;

c) planują postępowanie na wypadek zagrożeń i awarii przemysłowych;

d) prowadzą wspólne działania na poziomie regionalnym i międzynarodowym, w tym w odniesieniu do wielostronnych umów w dziedzinie środowiska ratyfikowanych przez Strony oraz - w stosownych przypadkach - wspólne działania w ramach odpowiednich agencji.

Strony poświęcają szczególną uwagę kwestiom transgranicznym i współpracy regionalnej.

Artykuł  89

Współpraca obejmuje między innymi następujące cele:

a) opracowanie ogólnej strategii w dziedzinie środowiska, obejmującej zaplanowane reformy instytucjonalne (wraz z ramami czasowymi) służące zapewnieniu wdrożenia i egzekwowania prawodawstwa w dziedzinie środowiska; podział kompetencji organów odpowiedzialnych za kwestie środowiska na poziomie krajowym, regionalnym i gminnym; stworzenie procedur podejmowania decyzji i ich wdrażania; opracowanie procedur służących promowaniu uwzględniania kwestii środowiska w innych obszarach polityki; propagowanie środków z zakresu zielonej gospodarki i ekoinnowacji; określenie niezbędnych zasobów kadrowych i finansowych oraz mechanizmu przeglądu; oraz

b) opracowanie strategii sektorowych w dziedzinie jakości powietrza, jakości wód i zarządzania zasobami, gospodarki odpadami i zarządzania zasobami, bioróżnorodności i ochrony przyrody, zanieczyszczeń przemysłowych i zagrożeń przemysłowych oraz chemikaliów, zagrożenia hałasem, ochrony gleb, środowiska w obszarach miejskich i wiejskich, ekoinnowacji, w tym jasno określonych ram czasowych i etapów wdrożenia, zakresów odpowiedzialności administracyjnej, a także strategii finansowania inwestycji w infrastrukturę i technologię.

Artykuł  90

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

Artykuł  91

Republika Mołdawii dokonuje zbliżenia swojego prawodawstwa do aktów UE i instrumentów międzynarodowych, o których mowa w załączniku XI do niniejszego Układu, zgodnie z postanowieniami zawartymi w tym załączniku.

ROZDZIAŁ  17

Działania w dziedzinie klimatu

Artykuł  92

Strony rozwijają i wzmacniają współpracę na rzecz przeciwdziałania zmianie klimatu. Współpraca prowadzona jest z uwzględnieniem interesów Stron na zasadach równości i wzajemnej korzyści, przy poszanowaniu wzajemnych zależności między dwustronnymi i wielostronnymi zobowiązaniami w tym obszarze.

Artykuł  93

Współpraca ma na celu propagowanie środków podejmowanych na poziomie krajowym, regionalnym i międzynarodowym, w tym w następujących obszarach:

a) łagodzenie zmiany klimatu;

b) przystosowanie się do zmiany klimatu;

c) handel uprawnieniami do emisji;

d) badania, rozwój, demonstracje, rozmieszczenie i rozpowszechnianie bezpiecznych i trwałych technologii niskoemisyjnych i adaptacyjnych;

e) uwzględnianie kwestii klimatu w polityce sektorowej; oraz

f) podnoszenie świadomości, kształcenie i szkolenie.

Artykuł  94

Strony w szczególności:

a) wymieniają się informacjami i wiedzą specjalistyczną;

b) prowadzą wspólne działania badawcze oraz wymianę informacji dotyczących czystszych technologii;

c) prowadzą wspólne działania na poziomie regionalnym i międzynarodowym, w tym w odniesieniu do wielostronnych umów w dziedzinie środowiska ratyfikowanych przez Strony oraz - w stosownych przypadkach - wspólne działania w ramach odpowiednich agencji.

Strony poświęcają szczególną uwagę kwestiom transgranicznym i współpracy regionalnej.

Artykuł  95

Współpraca obejmuje między innymi opracowanie i wdrożenie:

a) ogólnej strategii w dziedzinie klimatu i planu działania na rzecz długofalowego łagodzenia skutków zmiany klimatu i przystosowania się do niej;

b) oceny wrażliwości i działań adaptacyjnych;

c) krajowej strategii przystosowania się do zmiany klimatu;

d) strategii rozwoju niskoemisyjnego;

e) długoterminowych środków służących zmniejszeniu emisji gazów cieplarnianych;

f) środków przygotowujących do handlu uprawnieniami do emisji;

g) środków wspierających transfer technologii na podstawie oceny potrzeb technologicznych;

h) środków służących uwzględnianiu kwestii klimatu w politykach sektorowych; oraz

i) środków związanych z substancjami zubożającymi warstwę ozonową.

Artykuł  96

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

Artykuł  97

Republika Mołdawii dokonuje zbliżenia swojego prawodawstwa do aktów UE i instrumentów międzynarodowych, o których mowa w załączniku XII do niniejszego Układu, zgodnie z postanowieniami zawartymi w tym załączniku.

ROZDZIAŁ  18

Społeczeństwo informacyjne

Artykuł  98

Strony wzmacniają współpracę w zakresie rozwoju społeczeństwa informacyjnego, przynoszącego korzyści obywatelom i przedsiębiorstwom dzięki powszechnej dostępności technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT) oraz lepszej jakości usług w przystępnych cenach. Celem współpracy powinno być ułatwianie dostępu do rynków łączności elektronicznej, wspieranie konkurencji i inwestycji w tym sektorze oraz działanie na rzecz rozwoju usług publicznych online.

Artykuł  99

Współpraca może obejmować następujące kwestie:

a) wymiana informacji i najlepszych praktyk w zakresie wdrażania krajowych strategii na rzecz społeczeństwa informacyjnego, w tym między innymi inicjatyw mających na celu propagowanie dostępu szerokopasmowego, poprawę bezpieczeństwa sieci i rozwój elektronicznych usług publicznych;

b) wymiana informacji, najlepszych praktyk i doświadczeń, aby wspierać tworzenie wszechstronnych ram regulacyjnych dla łączności elektronicznej, a w szczególności aby zwiększyć potencjał administracyjny organów krajowych odpowiedzialnych za technologie informacyjno-komunikacyjne, a także niezależnego organu regulacyjnego, co ułatwi lepsze wykorzystanie dostępnego widma i zapewni interoperacyjność sieci w Republice Mołdawii i w UE;

c) stymulowanie i wspieranie stosowania narzędzi ICT na potrzeby lepszego sprawowania rządów, e - uczenia się i badań, publicznej opieki zdrowotnej, cyfryzacji dziedzictwa kulturowego, rozwijania treści elektronicznych i handlu elektronicznego; oraz

d) podnoszenie poziomu bezpieczeństwa danych osobowych i ochrona prywatności w łączności elektronicznej.

Artykuł  100

Strony wspierają współpracę między organami regulacyjnymi UE a krajowymi organami regulacyjnymi Republiki Mołdawii w dziedzinie łączności elektronicznej. Strony rozważają również współpracę w innych odpowiednich obszarach, w tym poprzez inicjatywy regionalne.

Artykuł  101

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

Artykuł  102

Republika Mołdawii dokonuje zbliżenia swojego prawodawstwa do aktów UE i instrumentów międzynarodowych, o których mowa w załączniku XXVIII-B do niniejszego Układu, zgodnie z postanowieniami zawartymi w tym załączniku.

ROZDZIAŁ  19

Turystyka

Artykuł  103

Strony współpracują w dziedzinie turystyki w celu utrwalenia rozwoju konkurencyjnej i zrównoważonej branży turystycznej, jako sektora przyczyniającego się do wzrostu i potencjału gospodarczego, zatrudnienia oraz transakcji walutowych.

Artykuł  104

Współpraca na szczeblu dwustronnym, regionalnym i europejskim opierałaby się na następujących zasadach:

a) poszanowanie integralności i interesu społeczności lokalnych, szczególnie na obszarach wiejskich;

b) znaczenie dziedzictwa kulturowego; oraz

c) pozytywne powiązanie turystyki z ochroną środowiska.

Artykuł  105

Współpraca koncentruje się na następujących tematach:

a) wymiana informacji, najlepszych praktyk i doświadczeń oraz transfer know-how, w tym dotyczących innowacyjnych technologii;

b) nawiązanie strategicznego partnerstwa łączącego interesy publiczne, prywatne i interesy wspólnotowe w celu zapewnienia zrównoważonego rozwoju turystyki;

c) promowanie i rozwój produktów, rynków, infrastruktury, zasobów kadrowych i struktur instytucjonalnych w dziedzinie turystyki, a także identyfikacja i wyeliminowanie barier w usługach dla podróżnych;

d) opracowywanie i wdrażanie efektywnych polityk i strategii z uwzględnieniem odpowiednich aspektów prawnych, administracyjnych i finansowych;

e) szkolenie i budowanie zdolności w dziedzinie turystyki, służące poprawie standardów świadczenia usług; oraz

f) rozwój i promowanie turystyki opartej na społeczności lokalnej.

Artykuł  106

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

ROZDZIAŁ  20

Rozwój regionalny, współpraca transgraniczna i regionalna

Artykuł  107

1. Strony promują wzajemne zrozumienie i współpracę dwustronną w dziedzinie polityki regionalnej, z uwzględnieniem metod opracowywania i wdrażania polityk regionalnych, wielopoziomowego sprawowania rządów oraz partnerstwa, ze szczególnym naciskiem na rozwój obszarów będących w niekorzystnej sytuacji oraz współpracę terytorialną, z myślą o stworzeniu kanałów komunikacji i o zwiększeniu wymiany informacji i doświadczeń między organami władz krajowych, regionalnych i lokalnych oraz podmiotami społeczno-gospodarczymi i społeczeństwem obywatelskim.

2. Strony współpracują przede wszystkim w celu dostosowania praktyki stosowanej przez Republikę Mołdawii do następujących zasad:

a) decentralizacja procesu podejmowania decyzji, ze szczebla centralnego do szczebla samorządu regionalnego;

b) konsolidacja partnerstwa wszystkich stron zaangażowanych w rozwój regionalny; oraz

c) współfinansowanie poprzez wkład finansowy Stron zaangażowanych w wykonanie programów i projektów rozwoju regionalnego.

Artykuł  108

1. Strony wspierają i wzmacniają zaangażowanie organów władz lokalnych i regionalnych we współpracę transgraniczną i regionalną oraz w powiązane struktury zarządzania, zwiększają współpracę poprzez ustanowienie sprzyjających ram prawnych, podtrzymują i rozwijają środki budowania zdolności oraz promują utrwalanie transgranicznych i regionalnych sieci gospodarczych i biznesowych.

2. Strony będą współpracować na rzecz konsolidacji instytucjonalnego i operacyjnego potencjału instytucji krajowych i regionalnych w dziedzinach rozwoju regionalnego i planowania przestrzennego, między innymi poprzez:

a) poprawę mechanizmu kontaktów pionowych i poziomych organów administracji centralnej i lokalnej w procesie rozwijania i wdrażania polityki regionalnej;

b) budowanie zdolności organów władz lokalnych, aby wspierać współpracę transgraniczną zgodnie z przepisami i praktykami UE; oraz

c) wymianę wiedzy, informacji i najlepszych praktyk w zakresie polityki rozwoju regionalnego, aby wspierać dobrobyt gospodarczy społeczności lokalnych i jednolity rozwój regionów.

Artykuł  109

1. Strony wspierają i stymulują rozwój transgranicznych i regionalnych aspektów w takich dziedzinach jak transport, energia, sieci komunikacyjne, kultura, kształcenie, turystyka, zdrowie i inne obszary objęte niniejszym Układem, mające znaczenie dla współpracy transgranicznej i regionalnej.

2. Strony wzmacniają współpracę między swoimi regionami w formie ponadnarodowych, transgranicznych programów, sprzyjając udziałowi regionów Republiki Mołdawii w europejskich strukturach i organizacjach regionalnych oraz wspierając ich rozwój gospodarczy i instytucjonalny poprzez realizację projektów stanowiących przedmiot wspólnego zainteresowania.

Działania te będą prowadzone w kontekście:

a) kontynuowania współpracy terytorialnej z regionami europejskimi, w tym w ramach programów współpracy ponadnarodowej i transgranicznej;

b) współpracy w ramach Partnerstwa Wschodniego, z organami UE, w tym z Komitetem Regionów, a także udział w różnych europejskich projektach i inicjatywach regionalnych; oraz

c) współpracy między innymi z Europejskim Komitetem Ekonomiczno-Społecznym, Europejskim Stowarzyszeniem Agencji Rozwoju Regionalnego (EURADA) i Europejską Siecią Obserwacyjną Planowania Przestrzennego (ESPON).

Artykuł  110

1. Strony zapewniają wzmożoną i lepszą koordynację i współpracę między krajami i regionami w ramach strategii UE na rzecz regionu Dunaju, koncentrując się między innymi na poprawie połączeń transportowych i energetycznych, środowisku, rozwoju gospodarczym i społecznym oraz bezpieczeństwie, co przyczyni się do zapewnienia szybszego transportu drogowego i kolejowego, tańszej i bezpieczniejszej energii, lepszego stanu środowiska i czystszych wód, zachowanej bioróżnorodności i skuteczniejszej transgranicznej ochrony przeciwpowodziowej.

2. Strony zwiększają współpracę transgraniczną mającą na celu przywrócenie żeglugi na rzece Prut, która pozwoli zapobiegać powodziom w jej dorzeczu, a także poprawić jakość wód i nawodnienie pól oraz zintensyfikować działalność gospodarczą, wspierać turystykę i działania kulturalne, a także przyczynić się do budowania zdolności.

Artykuł  111

Strony ułatwiają przemieszczanie się obywateli UE i Republiki Mołdawii, którzy są zmuszeni często przekraczać granicę, a przemieszczają się na krótkich dystansach.

Artykuł  112

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

ROZDZIAŁ  21

Zdrowie publiczne

Artykuł  113

Strony zgodnie postanawiają rozwijać współpracę w dziedzinie zdrowia publicznego w celu podniesienia poziomu bezpieczeństwa w zakresie zdrowia publicznego i ochrony zdrowia ludzkiego, co stanowi niezbędny warunek zrównoważonego rozwoju i wzrostu gospodarczego.

Artykuł  114

Współpraca obejmuje w szczególności następujące obszary:

a) wzmocnienie systemu zdrowia publicznego Republiki Mołdawii, zwłaszcza poprzez wdrożenie reformy sektora zdrowia, zapewnienie wysokiej jakości opieki podstawowej oraz poprawę zarządzania zdrowiem i finansowania opieki zdrowotnej;

b) nadzór epidemiologiczny i kontrolę chorób zaraźliwych, takich jak HIV/AIDS, wirusowe zapalenie wątroby i gruźlica, a także podwyższoną gotowość na zagrożenia dla zdrowia publicznego i sytuacje nadzwyczajne;

c) zapobieganie chorobom niezaraźliwym i ich kontrolę, przede wszystkim poprzez wymianę informacji i dobrych praktyk, promowanie zdrowego trybu życia i uwzględnienie najważniejszych uwarunkowań zdrowotnych, takich jak sposób odżywiania, uzależnienie od alkoholu, środków odurzających czy tytoniu:

d) jakość i bezpieczeństwo substancji pochodzenia ludzkiego;

e) informacje i wiedzę o zdrowiu; oraz

f) pełne i terminowe wykonanie międzynarodowych umów w dziedzinie zdrowia, w szczególności Międzynarodowych przepisów zdrowotnych oraz ramowej konwencji antytytoniowej Światowej Organizacji Zdrowia z 2003 r.

Artykuł  115

Współpraca umożliwia:

a) stopniowe włączanie Republiki Mołdawii do sieci UE dotyczących zdrowia; oraz

b) stopniowe zacieśnianie wzajemnych relacji między Republiką Mołdawii a Europejskim Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób.

Artykuł  116

Republika Mołdawii dokonuje zbliżenia swojego prawodawstwa do aktów UE i instrumentów międzynarodowych, o których mowa w załączniku XIII do niniejszego Układu, zgodnie z postanowieniami zawartymi w tym załączniku.

ROZDZIAŁ  22

Ochrona ludności

Artykuł  117

Strony rozwijają i wzmacniają współpracę w zakresie katastrof naturalnych i katastrof spowodowanych przez człowieka. Współpraca prowadzona jest z uwzględnieniem interesów Stron na zasadach równości i wzajemnej korzyści, przy poszanowaniu wzajemnych zależności między Stronami w dziedzinie ochrony ludności oraz wielostronnych działań w tym obszarze.

Artykuł  118

Celem współpracy jest poprawa zapobiegania katastrofom naturalnym i katastrofom spowodowanym przez człowieka, a także gotowości i reakcji na nie.

Artykuł  119

Strony w szczególności wymieniają informacje i wiedzę specjalistyczną oraz realizują wspólne działania na poziomie krajowym, regionalnym i międzynarodowym. Współpraca obejmuje wdrażanie określonych umów i porozumień administracyjnych w tej dziedzinie, zawartych między Stronami zgodnie z odpowiednimi uprawnieniami i kompetencjami UE i jej państw członkowskich oraz zgodnie z procedurami prawnymi Stron.

Artykuł  120

Współpraca obejmuje między innymi następujące cele:

a) ułatwienie wzajemnej pomocy w sytuacjach wyjątkowych;

b) całodobową wymianę wczesnych ostrzeżeń i zaktualizowanych informacji dotyczących sytuacji wyjątkowych o dużej skali dotykających UE lub Republikę Mołdawii, w tym prośby o pomoc i oferty pomocy;

c) ocenę wpływu katastrof na środowisko;

d) zapraszanie ekspertów na specjalistyczne warsztaty techniczne i sympozja poświęcone kwestiom ochrony ludności;

e) zapraszanie w konkretnych przypadkach obserwatorów na specjalne ćwiczenia i szkolenia organizowane przez UE lub Republikę Mołdawii; oraz

f) wzmacnianie współpracy w zakresie jak najskuteczniejszego wykorzystania dostępnych zdolności w zakresie ochrony ludności.

Artykuł  121

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

ROZDZIAŁ  23

Współpraca w zakresie kształcenia, szkolenia, wielojęzyczności, młodzieży i sportu

Artykuł  122

Strony współpracują w celu promowania uczenia się przez całe życie i wspierają współpracę i przejrzystość na wszystkich poziomach kształcenia i szkolenia ze szczególnym uwzględnieniem szkolnictwa wyższego.

Artykuł  123

Współpraca koncentruje się między innymi na następujących obszarach:

a) propagowaniu uczenia się przez całe życie, które jest istotne dla wzrostu i zatrudnienia i umożliwia obywatelom pełny udział w życiu społecznym;

b) modernizacji systemów kształcenia i szkolenia, poprawie jakości, przydatności i dostępu;

c) wspieraniu zbieżności szkolnictwa wyższego, na podstawie procesu bolońskiego i planu modernizacji europejskich systemów szkolnictwa wyższego UE;

d) wzmocnieniu międzynarodowej współpracy akademickiej oraz uczestnictwa w unijnych programach współpracy oraz zwiększeniu mobilności studentów i nauczycieli;

e) ustanowieniu krajowych ram kwalifikacji w celu poprawy przejrzystości i uznawania kwalifikacji i kompetencji; oraz

f) wspierania celów określonych w procesie kopenhaskim w zakresie zwiększonej współpracy europejskiej w dziedzinie kształcenia zawodowego i szkolenia.

Artykuł  124

Strony wspierają współpracę i kontakty w obszarach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, takich jak różnorodność językowa i uczenie się języków obcych przez całe życie, poprzez wymianę informacji i najlepszych praktyk.

Artykuł  125

Strony zgodnie postanawiają współpracować w dziedzinie młodzieży, aby:

a) wzmocnić współpracę i kontakty w obszarze polityki dotyczącej młodzieży i kształcenia pozaformalnego dla młodzieży i młodych pracowników;

b) ułatwić aktywny udział wszystkich młodych ludzi w społeczeństwie;

c) wspierać mobilność młodzieży i młodych pracowników, gdyż przyczynia się ona do wspierania dialogu międzykulturowego i zdobywania wiedzy, umiejętności i kompetencji poza systemami kształcenia formalnego, w tym poprzez wolontariat; oraz

d) propagować współpracę między organizacjami zrzeszającymi młodzież w celu wspierania społeczeństwa obywatelskiego.

Artykuł  126

Strony promują współpracę w obszarze sportu i aktywności fizycznej poprzez wymianę informacji i dobrych praktyk, aby propagować zdrowy tryb życia, społeczne i edukacyjne walory sportu oraz dobre zarządzanie sportem w społeczeństwie, zarówno w UE, jak i w Republice Mołdawii.

ROZDZIAŁ  24

Współpraca w obszarze badań, rozwoju technologicznego i demonstracji

Artykuł  127

Strony promują współpracę we wszystkich obszarach cywilnych badań naukowych oraz rozwoju technologicznego i demonstracji na zasadach wzajemnej korzyści oraz przy zapewnieniu odpowiedniej i skutecznej ochrony praw własności intelektualnej.

Artykuł  128

Współpraca w zakresie badań, rozwoju technologicznego i demonstracji obejmuje:

a) dialog polityczny i wymianę informacji z zakresu nauki i technologii;

b) ułatwianie należytego dostępu do odpowiednich programów Stron;

c) zwiększanie zdolności badawczych i udziału jednostek badawczych z Republiki Mołdawii w ramowych programach badań UE;

d) wspieranie wspólnych projektów badawczych we wszystkich obszarach badań, rozwoju technologicznego i demonstracji;

e) działania szkoleniowe i programy mobilności dla naukowców, badaczy i innych pracowników badawczych zaangażowanych w badania, rozwój technologiczny i demonstracje po obu stronach;

f) ułatwianie, w ramach mającego zastosowanie prawodawstwa, swobodnego przepływu badaczy uczestniczących w działaniach objętych niniejszym Układem oraz transgranicznego przemieszczania towarów przeznaczonych do stosowania w ramach tych działań; oraz

g) inne formy współpracy w ramach badań, rozwoju technologicznego i demonstracji (w tym poprzez strategie i inicjatywy regionalne) na podstawie wspólnego porozumienia Stron.

Artykuł  129

W ramach współpracy w ramach badań, rozwoju technologicznego i demonstracji należy szukać synergii z działaniami finansowanymi przez Centrum Nauki i Techniki (STCU) oraz innymi działaniami realizowanymi w ramach współpracy finansowej między UE a Republiką Mołdawii.

ROZDZIAŁ  25

Współpraca w obszarze kultury, polityki audiowizualnej i mediów

Artykuł  130

Strony będą promowały współpracę kulturalną zgodnie z zasadami zawartymi w Konwencji w sprawie ochrony i promowania różnorodności form wyrazu kulturowego Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (Unesco) z 2005 r. Strony będą dążyć do regularnego dialogu politycznego w obszarach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, w tym do rozwoju sektora kultury w UE i Republice Mołdawii. Współpraca między Stronami sprzyjać będzie dialogowi międzykulturowemu, między innymi dzięki zaangażowaniu w nim sektora kultury i społeczeństwa obywatelskiego w UE i w Republice Mołdawii.

Artykuł  131

1. Strony prowadzą regularny dialog i współpracę w celu promowania przemysłu audiowizualnego w Europie oraz wspierają koprodukcję w obszarach kinematografii i telewizji.

2. Współpraca mogłaby obejmować między innymi kwestię szkolenia dziennikarzy i innych przedstawicieli mediów, a także wsparcia dla mediów, tak aby zwiększyć ich niezależność, profesjonalizm i powiązania z mediami w UE zgodnie z europejskimi standardami, w tym standardami Rady Europy oraz Konwencji Unesco w sprawie ochrony i promowania różnorodności form wyrazu kulturowego z 2005 r.

Artykuł  132

Współpraca Stron koncentruje się na następujących obszarach:

a) współpracy kulturalnej i wymianie kulturalnej, a także mobilności sztuki i artystów;

b) dialogu międzykulturowym;

c) dialogu politycznym na temat polityki kulturalnej i audiowizualnej;

d) współpracy na forach międzynarodowych takich jak Unesco i Rada Europy, między innymi w celu rozwijania różnorodności kulturowej oraz zachowania i podkreślenia wartości dziedzictwa kulturowego i historycznego oraz

e) współpracy w dziedzinie mediów.

Artykuł  133

Republika Mołdawii dokonuje zbliżenia swojego prawodawstwa do aktów UE i instrumentów międzynarodowych, o których mowa w załączniku XIV do niniejszego Układu, zgodnie z postanowieniami zawartymi w tym załączniku.

ROZDZIAŁ  26

Współpraca społeczeństwa obywatelskiego

Artykuł  134

Strony nawiązują dialog na temat współpracy społeczeństwa obywatelskiego, którego cele są następujące:

a) intensyfikacja kontaktów oraz wymiany informacji i doświadczeń między wszystkimi sektorami społeczeństwa obywatelskiego w UE i w Republice Mołdawii;

b) zapewnienie szerszej wiedzy na temat Republiki Mołdawii i lepszego jej zrozumienia, w tym jej historii i kultury, w UE, a zwłaszcza wśród organizacji społeczeństwa obywatelskiego znajdujących się w państwach członkowskich, co pozwoli na lepszą świadomość szans i wyzwań w ramach przyszłych stosunków; oraz

c) wzajemne zapewnienie szerszej wiedzy na temat UE i lepszego jej zrozumienia w Republice Mołdawii, a w szczególności wśród organizacji społeczeństwa obywatelskiego Republiki Mołdawii, gdzie nacisk kładzie się między innymi na wartości, na których UE jest oparta, jej polityki i jej funkcjonowanie.

Artykuł  135

Strony promują dialog i współpracę podmiotów społeczeństwa obywatelskiego z obu stron jako integralną część stosunków między UE a Republiką Mołdawii. Cele takiego dialogu i takiej współpracy są następujące;

a) zapewnienie udziału społeczeństwa obywatelskiego w stosunkach między UE a Republiką Mołdawii, zwłaszcza w wykonywaniu niniejszego Układu;

b) zwiększenie udziału społeczeństwa obywatelskiego w publicznym procesie podejmowania decyzji, szczególnie poprzez ustanowienie otwartego, przejrzystego i regularnego dialogu między instytucjami publicznymi a stowarzyszeniami przedstawicielskimi i społeczeństwem obywatelskim;

c) ułatwienie procesu budowania instytucji i konsolidacji organizacji społeczeństwa obywatelskiego na różne sposoby, w tym poprzez rzecznictwo, tworzenie nieformalnych i formalnych sieci, wzajemne wizyty i warsztaty, zwłaszcza w celu poprawy otoczenia prawnego dla funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego; oraz

d) umożliwienie przedstawicielom społeczeństwa obywatelskiego z każdej strony zaznajomienia się z procesami konsultacji i dialogu między partnerami obywatelskimi i społecznymi z drugiej strony, w szczególności w celu włączenia społeczeństwa obywatelskiego w publiczny proces podejmowania decyzji w Republice Mołdawii.

Artykuł  136

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

ROZDZIAŁ  27

Współpraca w zakresie ochrony i promowania praw dziecka

Artykuł  137

Strony zgodnie postanawiają współpracować w zapewnianiu promowania praw dziecka zgodnie z przepisami i standardami międzynarodowymi, a w szczególności zgodnie z Konwencją ONZ o prawach dziecka z 1989 r., uwzględniając cele priorytetowe dostosowane do warunków panujących w Republice Mołdawii, zwłaszcza w odniesieniu do grup szczególnie wrażliwych.

Artykuł  138

Współpraca obejmuje w szczególności:

a) zapobieganie wszelkim formom wykorzystywania (w tym pracy dzieci), znęcania się, zaniedbania i przemocy wobec dzieci oraz ich zwalczanie, w tym poprzez stworzenie i wzmocnienie ram prawnych i instytucjonalnych, a także poprzez kampanie uświadamiające w tej kwestii;

b) poprawę systemu wyszukiwania dzieci w szczególnie trudnej sytuacji i udzielania im pomocy, w tym poprzez większy udział dzieci w procesach podejmowania decyzji oraz wdrożenie skutecznych mechanizmów reagowania na indywidualne skargi składane przez dzieci;

c) wymianę informacji i najlepszych praktyk w zakresie ograniczania ubóstwa wśród dzieci, w tym środków koncentrujących politykę społeczną na dobrobycie dzieci oraz promujących i ułatwiających dostęp dzieci do edukacji;

d) wdrożenie środków mających na celu promowanie praw dzieci w rodzinie i instytucjach opieki, a także zwiększenie możliwości rodziców i opiekunów w celu zapewnienia rozwoju dziecka; oraz

e) przystąpienie do odpowiednich aktów międzynarodowych, w tym aktów opracowanych przez Organizację Narodów Zjednoczonych, Radę Europy i Haską Konferencję Prawa Prywatnego Międzynarodowego, ich ratyfikację oraz wykonanie w celu promowania i ochrony praw dziecka zgodnie z najwyższymi standardami w tej dziedzinie.

Artykuł  139

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

ROZDZIAŁ  28

Uczestnictwo w programach unii i w działaniach jej agencji

Artykuł  140

Republika Mołdawii ma prawo uczestniczyć w działaniach wszystkich agencji Unii, w przypadku których odpowiednie przepisy ustanawiające daną agencję dopuszczają uczestnictwo Republiki Mołdawii. Republika Mołdawii zawiera z UE osobne umowy umożliwiające jej uczestnictwo w działaniach poszczególnych agencji i określające wysokość jej wkładu finansowego.

Artykuł  141

Republika Mołdawii ma prawo uczestniczyć we wszelkich obecnych i przyszłych programach Unii, w przypadku których odpowiednie przepisy ustanawiające te programy dopuszczają uczestnictwo Republiki Mołdawii. Udział Republiki Mołdawii w programach Unii musi być zgodny z postanowieniami określonymi w Protokole I do niniejszego Układu w sprawie umowy ramowej między Unią Europejską a Republiką Mołdawii dotyczącej ogólnych zasad uczestnictwa Republiki Mołdawii w programach unijnych.

Artykuł  142

Strony będą prowadzić regularny dialog na temat uczestnictwa Republiki Mołdawii w programach Unii i działaniach jej agencji. W szczególności UE informuje Republikę Mołdawii o ewentualnym ustanowieniu nowych agencji i programów Unii, a także o zmianach w kwestii uczestnictwa w programach Unii i działaniach jej agencji, o których mowa w art. 140 i 141 niniejszego Układu.