Rozdział 3 - Przewietrzanie za pomocą lutniociągów, pomocniczych urządzeń wentylacyjnych lub przez dyfuzję - Szczegółowe wymagania dotyczące prowadzenia ruchu podziemnych zakładów górniczych.
Dziennik Ustaw
Dz.U.2017.1118
Akt obowiązujący Wersja od: 13 marca 2020 r.
Rozdział 3
Przewietrzanie za pomocą lutniociągów, pomocniczych urządzeń wentylacyjnych lub przez dyfuzję
Przewietrzanie za pomocą lutniociągów, pomocniczych urządzeń wentylacyjnych lub przez dyfuzję
§ 189.
1.
Wyrobiska, które nie są przewietrzane prądami powietrza wytwarzanymi przez wentylator główny, przewietrza się za pomocą lutniociągów.2.
Lutniociągi wykonuje się z lutni metalowych lub innych spełniających wymagania, o których mowa w § 28 ust. 2.3.
Dopuszcza się przewietrzanie wyrobiska za pomocą pomocniczych urządzeń wentylacyjnych, w przypadku gdy długość tego wyrobiska nie jest większa niż:1)
w polach niemetanowych lub w polach metanowych I kategorii zagrożenia metanowego:a)
15 m - przy nachyleniu nie większym niż 10° we wzniosie i upadzie,b)
10 m - przy nachyleniu większym niż 10° we wzniosie i upadzie;2)
w polach metanowych II-IV kategorii zagrożenia metanowego:a)
6 m - przy nachyleniu nie większym niż 10° we wzniosie i upadzie,b)
4 m - przy nachyleniu większym niż 10° we wzniosie i upadzie.4.
W przypadku zakładów górniczych eksploatujących kopalinę niepalną, w których nie ma zagrożenia metanowego, po spełnieniu wymagań, o których mowa w § 142 ust. 2, kierownik ruchu zakładu górniczego może zezwolić na przewietrzanie wyrobisk o długości nie większej niż:1)
60 m - w przypadku zastosowania wentylatorów wolnostrumieniowych, umieszczonych w wolnych przekrojach wyrobisk z opływowym prądem powietrza i wytwarzających strugę strumienia na odległość nie mniejszą niż 45 m;2)
30 m - w przypadku zastosowania wentylatorów wolnostrumieniowych, umieszczonych w wolnych przekrojach wyrobisk z opływowym prądem powietrza i wytwarzających strugę strumienia na odległość nie mniejszą niż 15 m.§ 190.
1.
Przewietrzanie wyrobiska przez dyfuzję jest dopuszczalne w przypadku, gdy długość tego wyrobiska nie jest większa niż:1)
w polach niemetanowych lub w polach metanowych I kategorii zagrożenia metanowego:a)
10 m - przy nachyleniu nie większym niż 10° we wzniosie i upadzie,b)
6 m - przy nachyleniu większym niż 10° we wzniosie i upadzie;2)
2 m - w polach metanowych II-IV kategorii zagrożenia metanowego.2.
W polach metanowych przewietrzanie przez dyfuzję wnęk odmetanowania, wnęk wiertniczych oraz dojść do tam izolacyjnych i pożarowych jest niedopuszczalne.3.
W polach metanowych przelewowe komory pomp oraz wloty do podszybi o długości nie większej niż 10 m, w których strop na całej długości ma wznios wynoszący nie mniej niż 15° w kierunku szybu, przewietrza się przez dyfuzję lub za pomocą pomocniczych urządzeń wentylacyjnych pod warunkiem spełnienia wymagań określonych w § 142 ust. 2.4.
W zakładach górniczych eksploatujących kopalinę niepalną oraz w zakładach, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy, przewietrzanie przez dyfuzję wyrobisk o długościach większych od ustalonych w ust. 1 jest dopuszczalne za zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego albo kierownika ruchu zakładu pod warunkiem spełnienia wymagań, o których mowa w § 142 ust. 2.§ 191.
1.
Przewietrzanie za pomocą lutniociągu może być ssące, tłoczące lub kombinowane.2.
Odległość lutniociągu od czoła przodka wynosi nie więcej niż:1)
w polach niemetanowych i niezagrożonych wyrzutami gazów i skał - 10 m;2)
w polach metanowych lub zagrożonych wyrzutami gazów i skał przy wentylacji:a)
ssącej - 6 m,b)
tłoczącej - 8 m.3.
Zwiększenie do 15 m odległości, o której mowa w ust. 2 pkt 1, jest dopuszczalne za zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego pod warunkiem zastosowania wentylacji tłoczącej.4.
W wyrobiskach drążonych kombajnami:1)
odległość lutniociągu ssącego od czoła przodka wynosi nie więcej niż:a)
przy wentylacji ssącej - 3 m,b)
przy wentylacji ssącej dla kopalin niepalnych i w polach niemetanowych - 6 m,c)
przy wentylacji kombinowanej - 6 m;2)
odległość lutniociągu tłoczącego od czoła przodka wynosi nie więcej niż:a)
przy wentylacji tłoczącej w polach niemetanowych - 10 m,b)
przy wentylacji tłoczącej w polach metanowych - 8 m,c)
przy wentylacji kombinowanej - 12 m.§ 192.
1.
Odległość lutniociągu od czoła przodka w szybach lub szybikach wynosi nie więcej niż:1)
przy wentylacji tłoczącej i kombinowanej - 4 
,2)
przy wentylacji ssącej - 2 - gdzie "s" oznacza powierzchnię przekroju wyrobiska pionowego w wyłomie wyrażoną w m2.
2.
W szybach lub szybikach, w których pomost znajduje się w odległości od czoła przodka mniejszej niż określona w ust. 1, koniec lutniociągu znajduje się między przodkiem a pomostem.§ 193.
1.
Lutniociąg wyprowadza się do przepływającego prądu powietrza na odległość nie mniejszą niż 8 m, w kierunku uniemożliwiającym występowanie recyrkulacji powietrza.2.
Przepisu ust. 1 nie stosuje się do lutniociągów pomocniczych wykorzystywanych:1)
przy wentylacji kombinowanej;2)
do usuwania nagromadzeń metanu;3)
do poprawy warunków klimatycznych.3.
W przypadku zastosowania w zakładach górniczych wydobywających rudy miedzi, cynku i ołowiu systemu komorowo-filarowego dopuszcza się wyprowadzenie lutniociągu do przepływającego prądu powietrza na odległość uniemożliwiającą występowanie recyrkulacji powietrza.§ 194.
W wyrobisku, z którego jest pobierane powietrze do przewietrzania wyrobiska z użyciem lutniociągu, ilość przepływającego powietrza uniemożliwia występowanie jego recyrkulacji.§ 195.
1.
W wyrobisku z opływowym prądem powietrza, w którym jest zainstalowany lutniociąg, utrzymuje się prędkość powietrza, o której mowa w § 145 ust. 1.2.
Prędkość przepływającego powietrza w wyrobisku przewietrzanym za pomocą lutniociągu wynosi nie mniej niż:1)
0,15 m/s - w polach niemetanowych lub w polach metanowych I kategorii zagrożenia metanowego;2)
0,30 m/s - w polach metanowych II-IV kategorii zagrożenia metanowego.3.
W drążonym wyrobisku o przekroju poprzecznym w wyłomie większym niż 20 m2 przewietrzanym za pomocą lutniociągu dopuszcza się mniejszą niż określona w ust. 2 prędkość przepływającego powietrza pod warunkiem spełnienia wymagań określonych w § 142 ust. 2.§ 196.
W części szybu lub szybiku przewietrzanej za pomocą lutniociągu prędkość przepływającego powietrza wynosi nie mniej niż:1)
0,10 m/s - w polach niemetanowych lub w polach metanowych I kategorii zagrożenia metanowego;2)
0,15 m/s - w polach metanowych II-IV kategorii zagrożenia metanowego.§ 197.
W szybach głębionych z powierzchni w złożach metanowych lutniociąg wyprowadza się na wysokość nie mniejszą niż:1)
3 m nad poziom terenu;2)
0,5 m nad dach budynku - w przypadku gdy wentylator znajduje się w tym budynku.§ 198.
Przy szybie lub szybiku, lub nadsięwłomie drążonym w warunkach zagrożenia metanowego oprócz wentylatora czynnego instaluje się wentylator rezerwowy.§ 199.
Pomosty w drążonych szybach lub szybikach lub nadsięwłomach wykonuje się w sposób zapewniający stały, swobodny przepływ powietrza uniemożliwiający nagromadzenie się metanu pod lub nad tymi pomostami.§ 200.
1.
Wyrobiska drążone metodą nadsięwłomu w polach metanowych przewietrza się prądem powietrza wytwarzanym przez wentylator główny.2.
Przewietrzanie za pomocą lutniociągu dukli wiertniczej w polu metanowym drążonej metodą nadsięwłomu jest dopuszczalne wyłącznie do wysokości 15 m.§ 201.
1.
Wentylatory lutniowe w polach metanowych pracują bez przerwy.2.
W przypadku przerwy awaryjnej w pracy wentylatora lutniowego wstrzymuje się roboty, wycofuje się pracowników, a wejście do wyrobiska zabezpiecza się przed wstępem osób nieupoważnionych.3.
W zakładach górniczych wydobywających sól, warunki pracy wentylatorów określa kierownik ruchu zakładu górniczego.§ 202.
1.
W szybach głębionych z powierzchni, w warunkach zagrożenia metanowego, elektryczne silniki wentylatorów umieszczonych na początku lutniociągu przewietrza się bezpośrednio z atmosfery.2.
W polach metanowych II-IV kategorii zagrożenia metanowego elektryczne silniki wentylatorów umieszczonych na początku lutniociągu przewietrza się powietrzem pobieranym bezpośrednio z prądu opływowego, doprowadzanym w celu przewietrzania wyrobiska.§ 203.
1.
Wentylatory lutniowe umieszcza się na początku lutniociągu w prądzie powietrza wytworzonym przez wentylator główny.2.
Dla wyrobiska przewietrzanego za pomocą lutniociągu opracowuje się projekt wentylacji lutniowej, który zawiera:1)
kategorię zagrożeń naturalnych partii złoża lub pokładu, w której będzie wykonywane wyrobisko;2)
prognozowaną metanowość bezwzględną wyrobiska w [m3CH4/min];3)
krytyczny czas potencjalnej przerwy w przewietrzaniu;4)
temperaturę pierwotną skał w [°C];5)
docelową długość wyrobiska w [m];6)
powierzchnię przekroju poprzecznego wyrobiska w świetle obudowy w [m2];7)
sposób drążenia wyrobiska;8)
maksymalną ilość materiału wybuchowego odpalanego jednocześnie w [kg];9)
wyposażenie przodka w urządzenia do schładzania powietrza, zwalczania zapylenia i hałasu;10)
rodzaj wentylacji lutniowej oraz rodzaj i średnicę lutni, długości lutniociągu;11)
typ i parametry punktu pracy wentylatora, wydajność i spiętrzenie;12)
sprawność lutniociągu w [%];13)
ilość powietrza w:a)
prądzie opływowym w [m3/min],b)
przodku wyrobiska w [m3/min];14)
schemat wentylacji lutniowej i lokalizacji czujników stanu przewietrzania wyrobiska;15)
sposób zawieszenia lutniociągów wraz z wentylatorami do obudowy wyrobisk.3.
W projekcie wentylacji lutniowej przyjmuje się wartość maksymalną ilości powietrza doprowadzonego do przodka wyrobiska, wynikającą z obliczeń uwzględniających:1)
utrzymanie w wyrobisku wymaganego składu oraz wymaganej prędkości i temperatury powietrza;2)
zwiększenie się oporu lutniociągu - w przypadku zainstalowania w nim urządzeń odpylających lub chłodzących powietrze.4.
W przypadku stosowania wentylacji kombinowanej ilość powietrza dostarczanego lutniociągiem do przodka jest o nie mniej niż 20% większa od ilości powietrza pobieranego przez wentylator pomocniczy.§ 204.
1.
Przebudowy, naprawy lutniociągów i wentylatorów oraz sieci energetycznych, powodujące przerwy w przewietrzaniu wyrobisk wentylacją lutniową, wykonuje się na zasadach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego.2.
Warunki prowadzenia przebudowy i naprawy, o których mowa w ust. 1, oraz sposób wznowienia przewietrzania określane są przez kierownika ruchu zakładu górniczego.3.
Prace, o których mowa w ust. 1, powodujące przerwy w przewietrzaniu wyrobisk z wentylacją lutniową prowadzone w polach metanowych II-IV kategorii zagrożenia metanowego lub w warunkach zagrożenia wyrzutami gazów i skał, prowadzi się pod stałym nadzorem osoby dozoru ruchu zakładu górniczego, po uzyskaniu zgody kierownika ruchu zakładu górniczego, który określa sposób:1)
zabezpieczenia osób przebywających w wyrobisku z wentylacją lutniową;2)
kontroli stężeń gazów w wyrobisku z wentylacją lutniową.§ 205.
1.
Wznowienie przewietrzania wyrobisk wentylacją lutniową oraz usuwanie powstałych w nich nagromadzeń gazów prowadzi się w sposób uniemożliwiający przekroczenie ich dopuszczalnych stężeń w prądach powietrza wytwarzanych przez wentylator główny.2.
Dla wyrobiska przewietrzanego wentylacją lutniową w polach II-IV kategorii zagrożenia metanowego określa się krytyczny czas potencjalnej przerwy w przewietrzaniu, po przekroczeniu którego w trakcie wznowienia przewietrzania reguluje się wypływ powietrza z tego wyrobiska.§ 206.
1.
Szczegółowy sposób usuwania nagromadzonych gazów z wyrobisk przewietrzanych wentylacją lutniową jest określany przez kierownika ruchu zakładu górniczego.2.
Wznowienie przewietrzania i usuwanie nagromadzeń gazów z wyrobisk przewietrzanych wentylacją lutniową, gdy została przekroczona ich dopuszczalna zawartość w prądach powietrza wytwarzanych przez wentylator główny, jest dopuszczalne wyłącznie na zasadach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego.3.
Przed wznowieniem przewietrzania i usuwaniem nagromadzeń gazów wycofuje się osoby z wyznaczonej strefy zagrożenia, a dostęp do tej strefy zabezpiecza się posterunkami.§ 207.
W szybach głębionych z powierzchni, w warunkach zagrożenia metanowego:1)
z pomostu roboczego na zrębie szybu wyprowadza się kominy wentylacyjne na wysokość nie mniejszą niż 10 m nad poziom terenu i nie mniejszą niż 2 m nad pomost wysypowy i poza budynek wieży szybowej, przy czym łączna powierzchnia ich przekrojów poprzecznych jest większa o 50% od powierzchni przekroju poprzecznego lutniociągu wentylacyjnego, za pomocą którego jest przewietrzany szyb;2)
zadaszone pomieszczenia oraz kanały mające połączenie z szybem wyposaża się w odpowiednie odpowietrzniki kominowe, wyprowadzone do atmosfery na wysokość nie mniejszą niż 2,5 m od powierzchni terenu;3)
wylot wysypu szybowego umieszczonego w budynku wieży szybowej odgradza się od rury szybowej szczelną ścianką o wysokości nie mniejszej niż 2,5 m i szerokości nie mniejszej niż średnica szybu.§ 208.
W przypadku przerwy w przewietrzaniu szybu wentylacją lutniową głębionego w warunkach zagrożenia metanowego w szybie oraz na powierzchni w promieniu 10 m od szybu i wylotów wentylacyjnych tego szybu niezwłocznie:1)
wycofuje się osoby i wyłącza spod napięcia urządzenia elektryczne, z wyjątkiem urządzeń przeznaczonych do transportu ludzi i urządzeń iskrobezpiecznych;2)
wstrzymuje się ruch pojazdów i maszyn z napędem spalinowym.§ 209.
1.
Wyrobiska korytarzowe drążone kombajnami prowadzi się z zastosowaniem urządzeń odpylających.2.
Wyłączenie urządzenia odpylającego powoduje zatrzymanie urabiania kombajnem.3.
W przypadku zastosowania w wyrobisku korytarzowym drążonym kombajnem i przewietrzanym wentylacją lutniową stacjonarnego urządzenia odpylającego lub lutniociągu pomocniczego prędkość przepływającego powietrza wynosi nie mniej niż 0,3 m/s, z wyjątkiem tej części wyrobiska, w której równolegle jest umieszczony lutniociąg pomocniczy.§ 210.
1.
W wentylacji z pomocniczym lutniociągiem ssącym wyposażonym w urządzenia odpylające lub pomocniczym lutniociągiem tłoczącym wyposażonym w chłodnicę powietrza, końcowy odcinek lutniociągu tłoczącego w przodku wyrobiska wyposaża się w:1)
klapę zamykającą wylot lutniociągu lub inne urządzenie do zmiany kierunku przepływu powietrza;2)
odcinek o długości 10 m zbudowany z lutni wirowych;3)
lutnię zasobnikową.2.
Do budowy odcinka, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, w polach niemetanowych lub w polach metanowych I kategorii zagrożenia metanowego dopuszcza się stosowanie lutni perforowanych.§ 211.
W przypadku stosowania wentylacji kombinowanej w polach metanowych zapewnia się możliwość wyłączenia za pomocą systemu zabezpieczenia metanometrycznego urządzeń układu wentylacji kombinowanej w przodku.§ 212.
1.
Długość odcinka, w którym równolegle został umieszczony lutniociąg doprowadzający powietrze do przodka i lutniociąg pomocniczy, wynosi nie więcej niż 10 m.2.
Do długości odcinka, w którym równolegle zostały umieszczone lutniociągi, o których mowa w ust. 1, nie wlicza się długości odcinka lutniociągu wykonanego z lutni wirowych lub perforowanych.§ 213.
Zainstalowanie dodatkowego wentylatora w lutniociągu tłoczącym jest dopuszczalne wyłącznie w celu pokonania dodatkowych oporów spowodowanych umieszczeniem chłodnicy powietrza i pod warunkiem, że:1)
z lutniociągu tłoczącego zostanie wyprowadzony bocznik, w którym została umieszczona chłodnica powietrza;2)
w lutniociągu przed dodatkowym wentylatorem zostanie umieszczony manometr;3)
na długości lutniociągu występuje nadciśnienie;4)
przerwy w ruchu obu wentylatorów lub obniżenie prędkości powietrza w lutniociągu, poniżej wartości ustalonej przez kierownika działu wentylacji, są sygnalizowane w dyspozytorni;5)
długość odcinka lutniociągu od miejsca umieszczenia dodatkowego wentylatora do przodka, wynosi nie więcej niż 200 m;6)
w polach metanowych dodatkowy wentylator z napędem elektrycznym jest automatycznie wyłączany za pomocą systemu zabezpieczenia metanometrycznego;7)
w polach niemetanowych lub polach I kategorii zagrożenia metanowego można nie wykonywać bocznika.§ 214.
1.
Lutniociągi wykonuje się tak, aby:1)
lutnie nie stykały się z przewodami i urządzeniami elektrycznymi;2)
lutnie były łączone w sposób niezawężający przekroju lutniociągu;3)
do zmiany kierunku zabudowy lutniociągu stosowane były sztywne lub usztywnione lutnie, a w przypadku stosowania lutni z tworzyw sztucznych kształtki lutniowe niezawężające przekroju lutniociągu;4)
były zabezpieczone przed uszkodzeniami mechanicznymi.2.
Stosowanie w szybach lub szybikach lutni z tworzyw sztucznych jest dopuszczalne na zasadach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego.§ 215.
1.
W przodkach wyrobisk przewietrzanych wentylacją lutniową dokonuje się pomiarów prędkości przepływu i temperatury powietrza.2.
Niezależnie od pomiarów, o których mowa w ust. 1, dokonuje się pomiarów prędkości powietrza w prądzie opływowym, w którym jest umieszczony wentylator.3.
Na podstawie wyników pomiarów, o których mowa w ust. 1 i 2, określa się wielkość różnicy między ilością powietrza:1)
płynącą w prądzie opływowym a ilością powietrza pobieraną przez wentylator w [%];2)
dostarczaną do przodka przez lutniociąg a ilością powietrza pobieraną przez wentylator pomocniczy w [%].4.
Na podstawie wyników pomiarów, o których mowa w ust. 1 i 2, oraz wyników analiz próbek, o których mowa w § 216 ust. 1, określa się metanowość bezwzględną wyrobiska w [m3CH4/min].§ 216.
1.
W przodkach wyrobisk raz w miesiącu pobiera się próbki powietrza w celu określenia jego składu.2.
Wyniki analizy próbek, o których mowa w ust. 1, dokumentuje się w sposób określony przez kierownika ruchu zakładu górniczego.§ 217.
W wyrobiskach drążonych w polach metanowych stosuje się urządzenia sygnalizujące w dyspozytorni ruchu lub w dyspozytorni gazometrycznej przerwy w pracy wentylatorów lutniowych lub zmniejszanie się prędkości powietrza w lutniociągu.