Dział 3 - Przewietrzanie - Szczegółowe wymagania dotyczące prowadzenia ruchu podziemnych zakładów górniczych.
Dziennik Ustaw
Dz.U.2017.1118
Akt obowiązujący Wersja od: 13 marca 2020 r.
DZIAŁ III
Przewietrzanie
Przewietrzanie
Wymagania ogólne
Wymagania ogólne
§ 142.
1.
Ilość powietrza doprowadzana do wyrobisk zapewnia utrzymanie w tych wyrobiskach wymaganego składu powietrza i temperatury.2.
Wszystkie dostępne wyrobiska i pomieszczenia przewietrza się w taki sposób, aby zawartość tlenu w powietrzu nie była mniejsza niż 19% objętościowo, a stężenie gazów w powietrzu było nie większe niż dla:1)
dwutlenku węgla 1%;2)
tlenku węgla 0,0026%;3)
tlenku azotu 0,00026%;4)
dwutlenku siarki 0,000075%;5)
siarkowodoru 0,0007%.3.
W zakładach górniczych stosujących maszyny z napędem spalinowym, zawartość tlenków azotu określa się na podstawie stężenia dwutlenku azotu.4.
Prawidłowość wskazań i działań przyrządów automatycznych oraz indywidualnych stosowanych do pomiarów stężeń gazów, o których mowa w ust. 2, kontroluje się za pomocą mieszanek wzorcowych.5.
Dopuszcza się występowanie przekroczeń stężeń gazów określonych w ust. 2 w wyniku stosowania dopuszczalnych procesów technologicznych, w szczególności robót strzałowych, prac spawalniczych, pracy maszyn z napędem spalinowym lub wydzielania się gazów wskutek urabiania, na zasadach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego.6.
Kierownik ruchu zakładu górniczego ustala:1)
miejsca i sposób oraz częstotliwość wykonywania pomiarów stężeń gazów określonych w ust. 2;2)
osoby odpowiedzialne za prowadzenie pomiarów stężeń gazów określonych w ust. 2.§ 143.
1.
W przypadku stwierdzenia, że skład powietrza nie odpowiada wymaganiom określonym w § 142 ust. 2, niezwłocznie wycofuje się ludzi z zagrożonego wyrobiska, a wejście do niego zabezpiecza się. W tych miejscach wykonuje się wyłącznie prace mające na celu przywrócenie prawidłowego składu powietrza lub prowadzi akcję ratowniczą.2.
Wyrobiska zakładów górniczych wydobywających rudy miedzi, w których jest przekroczone dopuszczalne stężenie siarkowodoru, izoluje się, oznacza i zabezpiecza przed możliwością wstępu.3.
Sposób izolowania oraz oznakowania i zabezpieczenia przed możliwością wstępu nieupoważnionych osób do wyrobisk, o których mowa w ust. 2, zasady przebywania załogi w rejonie tych wyrobisk, monitorowania stężenia siarkowodoru oraz automatycznego pomiaru prędkości lub ilości powietrza w wyrobiskach wygrodzonych i rejonie tych wyrobisk oraz zasady przeprowadzania okresowych kontroli tych wyrobisk są określane przez rzeczoznawcę i zatwierdzane przez kierownika ruchu zakładu górniczego.§ 144.
1.
Nieprzewietrzane wyrobiska niezwłocznie otamowuje się lub likwiduje.2.
Do czasu wykonania czynności, o których mowa w ust. 1, nieprzewietrzane wyrobiska odpowiednio się oznakowuje i zabezpiecza przed wstępem osób nieupoważnionych.3.
Przepisu ust. 1 nie stosuje się do zakładów górniczych wydobywających kopalinę niepalną oraz do określonych w art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy, w których nieprzewietrzane wyrobiska odpowiednio się oznakowuje i zabezpiecza przed wstępem osób nieupoważnionych.4.
W polach II-IV kategorii zagrożenia metanowego, tamy izolujące wyrobiska wykonuje się jako tamy o konstrukcji przeciwwybuchowej, a wyznaczone przez kierownika działu wentylacji zakładu górniczego tamy lub grupy tam izolacyjnych monitoruje się czujnikami gazometrii automatycznej.5.
Stosowanie tam izolujących o konstrukcji innej niż przeciwwybuchowa jest dopuszczalne za zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego po zasięgnięciu opinii zespołu, o którym mowa w § 240 ust. 2, oraz określeniu warunków ich zastosowania.6.
W przypadku prowadzenia ścian w warunkach zagrożenia metanowego zbędne wyrobiska przyścianowe likwiduje się w sposób ustalony w projekcie technicznym ściany, na podstawie opinii zespołów, o których mowa w § 240 ust. 2.§ 145.
1.
Prędkość prądu powietrza w wyrobiskach:1)
w polach metanowych, z wyjątkiem komór, wynosi nie mniej niż 0,3 m/s;2)
z trakcją elektryczną przewodową w polach metanowych wynosi nie mniej niż 1 m/s.2.
W przypadku stosowania w wyrobiskach w polach metanowych śluz wentylacyjnych dopuszcza się mniejsze prędkości prądu powietrza od określonych w ust. 1, pod warunkiem zapewnienia składu powietrza spełniającego wymagania określone w § 142.3.
Prędkość prądu powietrza nie przekracza:1)
5 m/s - w wyrobiskach wybierkowych;2)
8 m/s - w wyrobiskach korytarzowych;3)
12 m/s - w szybach i szybikach podczas jazdy ludzi.4.
Dopuszczalne jest zwiększenie prędkości prądu powietrza do 10 m/s w wyrobiskach korytarzowych, w których nie odbywa się regularny ruch ludzi.5.
Pomiaru prędkości prądu powietrza dokonuje się w wolnym przekroju wyrobiska.§ 146.
W zakładach górniczych organizuje się służbę wentylacyjną wyposażoną w przyrządy kontrolno-pomiarowe, która:1)
kontroluje stan urządzeń wentylacyjnych i klimatyzacyjnych oraz skuteczność przewietrzania i klimatyzacji;2)
dokumentuje przebieg i wyniki kontroli, o której mowa w pkt 1, w sposób określony przez kierownika działu wentylacji zakładu górniczego.§ 147.
1.
Przewietrzanie ścian w pokładach zaliczonych do II-IV kategorii zagrożenia metanowego kontroluje się przez automatyczny pomiar prędkości lub ilości powietrza.2.
W projektach technicznych ścian, o których mowa w ust. 1, ustala się minimalną prędkość prądu powietrza oraz czas, po którym nastąpi automatyczne wyłączenie energii elektrycznej w rejonie ściany.§ 148.
Na nadszybiu szybu zjazdowego instaluje się urządzenie sygnalizujące czerwonym światłem zniżkę ciśnienia barometrycznego.§ 149.
Pomieszczenia dyspozytora ruchu zakładu górniczego, kierownika działu wentylacji zakładu górniczego oraz kierownika kopalnianej stacji ratownictwa górniczego wyposaża się w barograf.§ 150.
O wszelkich niezamierzonych zmianach w wentylacji wyrobisk osoby dozoru ruchu niezwłocznie zawiadamiają służbę wentylacyjną i dyspozytora ruchu zakładu górniczego.
Przewietrzanie za pomocą wentylatorów głównych
Przewietrzanie za pomocą wentylatorów głównych
§ 151.
1.
Wyrobiska przewietrza się prądami powietrza wytwarzanymi przez wentylatory główne, zabudowane na powierzchni.2.
W zakładzie górniczym eksploatującym kopaliny palne stosuje się przewietrzanie ssące.3.
W zakładach górniczych wydobywających kopaliny niepalne oraz w zakładach prowadzących działalność określoną w art. 2 ust. 1 ustawy, w których nie występuje zagrożenie metanowe, jest dopuszczalne stosowanie wentylatorów głównych umieszczonych w wyrobiskach, na warunkach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego albo zakładu.§ 152.
1.
Przy czynnym wentylatorze głównym lub zespole wentylatorów głównych instaluje się główny wentylator rezerwowy, którego uruchomienie będzie możliwe w ciągu 10 minut od wyłączenia wentylatora głównego lub zespołu wentylatorów głównych.2.
W zakładach górniczych eksploatujących złoża lub pokłady niemetanowe lub zaliczone do I kategorii zagrożenia metanowego oraz w zakładach górniczych, w których pokłady węgla są zaliczone do I lub II grupy samozapalności, dopuszczalne jest utrzymywanie silnika zapasowego do wentylatora wraz z częściami zapasowymi zamiast wentylatora rezerwowego.§ 153.
1.
Wartość różnicy ciśnienia między ciśnieniem atmosferycznym a ciśnieniem statycznym powietrza w przekroju szybu wydechowego poniżej kanału wentylacyjnego, wynosząca nie mniej niż 785 Pa jest zapewniana przez wentylator główny.2.
Dopuszcza się zmianę wartości różnicy ciśnienia, o której mowa w ust. 1, przez kierownika ruchu zakładu górniczego w likwidowanych zakładach górniczych.3.
Przepisu ust. 1 nie stosuje się do zakładów górniczych i zakładów, o których mowa w § 151 ust. 3.§ 154.
Wentylator główny dobiera się do sieci wentylacyjnej w sposób umożliwiający jego stabilną pracę.§ 155.
Punkty pracy wentylatorów głównych i rezerwowych zainstalowanych przy danym szybie, opisane wielkościami spiętrzenia i wydajności, nie mogą różnić się o więcej niż 10% tych wielkości.§ 156.
Charakterystykę wentylatorów głównych aktualizuje się nie rzadziej niż raz na 5 lat oraz po zmianie konstrukcji wentylatorów.§ 157.
1.
Stacje wentylatorów głównych wyposaża się w urządzenia do regulacji wydajności i spiętrzenia.2.
W zakładach górniczych posiadających jeden szyb wydechowy stację wentylatorów głównych wyposaża się w urządzenie do zmiany kierunku przepływu powietrza.§ 158.
1.
Jeżeli w sieci wentylacyjnej jest więcej szybów wydechowych, zapewnia się możliwość zmiany kierunku przepływu powietrza w poszczególnych podsieciach.2.
Urządzenia służące do zmiany kierunku przepływu powietrza utrzymuje się w stanie umożliwiającym taką zmianę w czasie nie dłuższym niż 20 minut.3.
Zakres i częstotliwość przeprowadzania kontroli urządzeń służących do zmiany kierunku przepływu powietrza są określane przez kierownika ruchu zakładu górniczego.§ 159.
1.
Stacje wentylatorów głównych wyposaża się w przyrządy dokonujące ciągłych pomiarów:1)
ciśnienia statycznego powietrza w kanale wentylacyjnym przed i za zasuwą (klapą);2)
prędkości powietrza w kanale wentylacyjnym;3)
ciśnienia statycznego powietrza w przekroju szybu wydechowego poniżej kanału wentylacyjnego.2.
Pomiary ciśnienia statycznego przed zasuwą i prędkości powietrza w kanale wentylacyjnym są automatycznie rejestrowane, a wyniki pozostałych pomiarów, o których mowa w ust. 1, są dokumentowane.3.
Miejsce zainstalowania przyrządów do dokonywania pomiarów, o których mowa w ust. 1, w zakładach górniczych i zakładach, o których mowa w § 151 ust. 3, jest określane przez kierownika ruchu zakładu górniczego albo zakładu.§ 160.
1.
Zmiana parametrów pracy wentylatora głównego lub jego unieruchomienie są dopuszczalne wyłącznie za zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego i na warunkach przez niego określonych.2.
W likwidowanych zakładach górniczych lub w ich częściach zapewnia się bieżącą kontrolę i odpowiednie modyfikowanie sieci wentylacyjnej, z uwzględnieniem dostosowania parametrów pracy wentylatorów głównych do poszczególnych etapów likwidacji.§ 161.
1.
W przypadku awaryjnej przerwy w pracy wentylatora głównego i braku możliwości uruchomienia wentylatora rezerwowego:1)
wstrzymuje się prowadzenie robót;2)
wyłącza się urządzenia w polach metanowych II-IV kategorii zagrożenia metanowego;3)
wyprowadza się ludzi w kierunku szybów wdechowych lub na powierzchnię.2.
Czas, po którym nastąpi wykonanie czynności określonych w ust. 1, jest określany przez kierownika ruchu zakładu górniczego na wniosek kierownika działu wentylacji zakładu górniczego.3.
Sposób postępowania, o którym mowa w ust. 1, jest określony przez kierownika ruchu zakładu górniczego i zapisany w planie ratownictwa.§ 162.
Przerwy w pracy wentylatora głównego automatycznie sygnalizuje się w dyspozytorni zakładu górniczego, dokumentując jednocześnie czas trwania przerw oraz przyczyny ich wystąpienia.§ 163.
1.
Budynek stacji wentylatorów głównych:1)
wykonuje się z materiałów niepalnych;2)
wyposaża się w:a)
łączność telefoniczną z centralą telefoniczną zakładu górniczego,b)
oświetlenie stałe i rezerwowe.2.
W ramach oświetlenia rezerwowego dopuszcza się stosowanie przenośnych lamp akumulatorowych.§ 164.
1.
Stan techniczny wentylatorów głównych, w tym zdolność do ruchu wentylatora rezerwowego i urządzeń do zmiany kierunku przepływu powietrza, oraz stan aparatury kontrolno-pomiarowej jest kontrolowany przez osoby dozoru ruchu działu energomechanicznego i wentylacji.2.
Wyniki kontroli, o której mowa w ust. 1, dokumentuje się.3.
Zakres i częstotliwość przeprowadzania kontroli, o której mowa w ust. 1, oraz sposób dokumentowania jej wyników są określane przez kierownika ruchu zakładu górniczego.§ 165.
1.
Doprowadzenie pod ziemię powietrza i odprowadzenie powietrza tym samym wyrobiskiem jest dopuszczalne wyłącznie w okresie prowadzenia robót mających na celu uzyskanie połączenia dwoma wyjściami na powierzchnię.2.
Prowadzenie powietrza przez nieczynne wyrobiska i zroby, z wyjątkiem ich likwidacji, jest niedopuszczalne.3.
W zakładach górniczych wydobywających kopaliny niepalne, w których nie występuje zagrożenie metanowe, oraz w zakładach prowadzących działalność określoną w art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy, prowadzenie powietrza przez nieczynne wyrobiska i zroby jest dopuszczalne za zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego albo kierownika ruchu zakładu.§ 166.
Połączenie wentylacyjne sąsiednich zakładów górniczych jest dopuszczalne wyłącznie za zgodą kierowników ruchu tych zakładów i na warunkach przez nich określonych. O zamiarze połączenia powiadamia się właściwy organ nadzoru górniczego, w terminie nie krótszym niż 14 dni przed planowanym połączeniem.§ 167.
1.
Projektując wyrobiska, tworzy się jak najmniej złożoną sieć wentylacyjną.2.
W sieci wentylacyjnej wydziela się rejony wentylacyjne przewietrzane niezależnymi prądami powietrza.3.
Dla rejonów wentylacyjnych ścian wykonuje się schemat przestrzenny sieci wentylacyjnej z naniesionymi potencjałami w punktach węzłowych.4.
Częstotliwość aktualizacji potencjałów, o których mowa w ust. 3, jest określana przez kierownika działu wentylacji zakładu górniczego.§ 168.
Projektując i wykonując wyrobiska korytarzowe, uwzględnia się konieczność najszybszego uzyskania w nich prądu powietrza wytwarzanego przez wentylator główny.§ 169.
1.
Projektując udostępnienie, rozcięcie oraz prowadzenie eksploatacji złoża lub jego części, uwzględnia się konieczność ograniczenia odprowadzenia powietrza z wyrobisk korytarzowych z wentylacją odrębną do prądów powietrza przewietrzających wyrobiska wybierkowe.2.
Przepisu ust. 1 nie stosuje się do zakładów górniczych eksploatujących kopaliny niepalne.§ 170.
1.
Przewietrzanie jednym prądem powietrza grupy przodków jest dopuszczalne wyłącznie w przypadku, gdy stężenie metanu w powietrzu doprowadzonym do każdego przodka wynosi nie więcej niż:1)
0,5%;2)
1% - w przypadku stosowania systemu gazometrycznego.2.
Przewietrzanie jednym prądem powietrza grupy przodków drążonych kombajnami z zastosowaniem wentylacji lutniowej kombinowanej z ssącym lutniociągiem wyposażonym w urządzenie odpylające jest dopuszczalne pod warunkiem, że stężenie metanu w powietrzu doprowadzanym do każdego z przodków wynosi nie więcej niż 0,5%.§ 171.
1.
Ściany przewietrza się niezależnymi prądami powietrza, z tym że długość ściany lub łączna długość ścian przewietrzanych jednym niezależnym prądem powietrza wynosi nie więcej niż 400 m.2.
W pokładach niemetanowych lub zaliczonych do I kategorii zagrożenia metanowego czasowe przewietrzanie jednym niezależnym prądem powietrza ścian o łącznej długości większej niż 400 m jest dopuszczalne za zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego pod warunkiem utrzymywania między tymi ścianami dróg wyjścia w odstępach nie większych niż 250 m.3.
Dopuszczalną długość dróg z niezależnym prądem powietrza określa się, uwzględniając czas działania stosowanego ucieczkowego sprzętu ochrony układu oddechowego.§ 172.
1.
Niezależnymi prądami powietrza przewietrza się:1)
składy materiałów wybuchowych;2)
komory:a)
pomp głównego odwadniania,b)
rozdzielni elektrycznych średniego napięcia zasilających urządzenia głównego odwadniania,c)
ładowni akumulatorów.2.
Ilość powietrza przepływającego przez komory, o których mowa w ust. 1 pkt 2, uniemożliwia powstanie wybuchowej mieszaniny wydzielających się gazów lub par szkodliwych dla zdrowia.§ 173.
1.
Opływowym prądem powietrza przewietrza się:1)
komory i składy paliw, olejów lub środków smarnych oraz miejsca tankowania paliwa;2)
komory rozdzielni elektroenergetycznych średniego napięcia innych niż wymienione w § 172 ust. 1 pkt 2 lit. b.2.
Przepis ust. 1 pkt 2 nie dotyczy rozdzielnic zestawionych z nie więcej niż czterech pól rozdzielczych wyłącznikowych, które mogą być instalowane na warunkach ustalonych dla stacji transformatorowych, o których mowa w § 741.§ 174.
1.
Komory, o których mowa w § 172 ust. 1 pkt 2:1)
wykonuje się w kamieniu lub złożu kopaliny niepalnej;2)
lokalizuje się w polach niemetanowych lub w wyrobiskach niezagrożonych wybuchem.2.
Wykonanie w złożu kopaliny palnej komór, o których mowa w § 172 ust. 1 pkt 2, jest dopuszczalne wyłącznie w przypadkach uzasadnionych względami bezpieczeństwa pod warunkiem wykonania ich w obudowie z materiałów niepalnych, zapewniającej skuteczną izolację kopaliny palnej.3.
Przepis ust. 1 pkt 1 stosuje się do miejsc napełniania paliwem zbiorników maszyn.§ 175.
1.
Do poziomu wydobywczego powietrze doprowadza się możliwie najkrótszą drogą.2.
Z poziomu wydobywczego powietrze odprowadza się prądami wznoszącymi w kierunku powierzchni.3.
Sprowadzanie powietrza wyrobiskiem na upad jest dopuszczalne wyłącznie w przypadku, gdy średni upad wyrobiska lub bocznicy wentylacyjnej wynosi:1)
mniej niż 5°;2)
nie mniej niż 5° i nie więcej niż 10° - w przypadku gdy prędkość przepływu powietrza jest większa niż 0,5 m/s;3)
więcej niż 10° - na zasadach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego na podstawie opinii rzeczoznawcy.§ 176.
1.
Regulację przewietrzania prowadzi się tamami regulacyjnymi umieszczonymi na początku prądów rejonowych.2.
Do prowadzenia regulacji przewietrzania jest dopuszczalne zastosowanie wentylatorów umieszczonych w wolnym przekroju wyrobiska.3.
Regulacja przewietrzania z zastosowaniem wentylatorów lub tam regulacyjnych zabudowanych w grupowych prądach powietrza lub rejonowych prądach powietrza odprowadzanego do szybu wydechowego lub na powierzchnię jest dopuszczalna za zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego, który określa warunki jej prowadzenia.§ 177.
1.
W wyrobiskach korytarzowych, stanowiących połączenie między prądem powietrza prowadzonym od szybu wdechowego a odprowadzanym do szybu wydechowego, zabudowuje się śluzy wentylacyjne.2.
W przypadku:
2)
zakładów górniczych wydobywających kopaliny niepalne, w których nie występuje zagrożenie metanowe- śluzy wentylacyjne zabudowuje się na polecenie kierownika ruchu zakładu górniczego.
§ 178.
1.
Śluzy wentylacyjne wyznaczone przez kierownika działu wentylacji zakładu górniczego wyposaża się w:1)
blokady uniemożliwiające równoczesne otwarcie drzwi w dwóch tamach śluzy wentylacyjnej z zachowaniem możliwości otwarcia tych drzwi w przypadkach uzasadnionych względami bezpieczeństwa;2)
czujniki:a)
sygnalizujące we właściwej dyspozytorni otwarcie drzwi w tamach śluzy wentylacyjnej,b)
dokonujące ciągłych pomiarów różnicy ciśnienia powietrza po obu stronach śluzy wentylacyjnej lub po obu stronach tam tej śluzy, których wyniki rejestruje się w centrali systemu gazometrycznego.2.
Tamy śluz wentylacyjnych uruchamiane mechanicznie oraz tamy wewnątrz rejonów wentylacyjnych wyposaża się w drzwi otwierane w jedną stronę.3.
Tamę przy moście wentylacyjnym wyposaża się w dwoje drzwi otwieranych w przeciwne strony albo zabezpieczonych przed samoczynnym otwarciem.§ 179.
1.
Tamy wentylacyjne wykonuje się z materiałów niepalnych, z wyjątkiem zakładów określonych w art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy, w których dopuszcza się zastosowanie materiałów zabezpieczonych ogniochronnie.2.
Przepisu ust. 1 nie stosuje się do tam śluz wentylacyjnych:1)
zlokalizowanych wewnątrz rejonu wentylacyjnego;2)
tymczasowych, niezbędnych na czas budowy tam wykonanych z materiałów niepalnych.3.
W wyrobisku korytarzowym łączącym wyrobisko, w którym znajduje się taśmociąg, z innym wyrobiskiem, które stanowi drogę ucieczkową, nie mniej niż jedną z tam wentylacyjnych, łącznie z drzwiami, wykonuje się z materiałów niepalnych.§ 180.
Odstęp między tamami w śluzie wentylacyjnej lub między sąsiednimi śluzami wentylacyjnymi podczas ruchu osób lub urządzeń transportowych umożliwia zamknięcie drzwi jednej z tych tam lub drzwi w sąsiedniej śluzie wentylacyjnej.§ 181.
Drzwi w tamach wentylacyjnych:1)
wykonuje się z materiałów niepalnych i zabezpiecza je przed samoczynnym otwarciem;2)
są zamykane samoczynnie albo mechanicznie.§ 182.
1.
Drzwi w tamach śluz wentylacyjnych zainstalowanych na drogach przewozu lokomotywowego lub przewozu z napędem własnym oraz głównego transportu samojezdnymi maszynami górniczymi są otwierane i zamykane mechanicznie lub automatycznie.2.
W zakładach górniczych wydobywających kopaliny niepalne, w których nie występuje zagrożenie metanowe, usytuowanie tam śluz wentylacyjnych na drodze przewozu lub na drogach głównego transportu pojazdami oponowymi, których drzwi są otwierane i zamykane mechanicznie lub automatycznie, jest określane przez kierownika ruchu zakładu górniczego.§ 183.
Jeżeli różnica ciśnień powietrza uniemożliwia ręczne otwarcie drzwi w tamie wentylacyjnej, tamę tę wyposaża się w urządzenie zapewniające otwarcie drzwi i bezpieczne przejście.§ 184.
Pozostawianie otwartych drzwi w tamach wentylacyjnych lub składowanie materiałów lub sprzętu w bezpośrednim sąsiedztwie tam wentylacyjnych jest niedopuszczalne.§ 185.
1.
W wyrobiskach, w których jest konieczne zabudowanie tam wentylacyjnych, umieszczenie urządzeń transportu linowego jest niedopuszczalne.2.
Przepisu ust. 1 nie stosuje się w przypadku, gdy jest zapewnione mechaniczne lub samoczynne zamknięcie i otwarcie tam wentylacyjnych bez potrzeby wejścia pracowników na drogi transportowe.§ 186.
W zakładach górniczych eksploatujących kopalinę palną, tamy wentylacyjne buduje się w możliwie najbliższej odległości od skrzyżowań wyrobisk.§ 187.
W zakładach górniczych eksploatujących kopalinę palną wyrobiska przewietrzane grupowymi prądami powietrza wyposaża się w urządzenia transportowe.§ 188.
1.
Kierownik działu wentylacji zakładu górniczego, za zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego, wprowadza zmiany w sieci wentylacyjnej i regulacji przewietrzania, które nanosi się na mapy przewietrzania i schematy wentylacyjne.2.
Zmiany w sieci wentylacyjnej i regulacji przewietrzania, powodujące zmiany sposobu wycofywania załogi drogami ucieczkowymi, nanosi się na mapy przewietrzania i schematy wentylacyjne znajdujące się w planie ratownictwa górniczego w ciągu doby, a pozostałe zmiany w terminach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego.
Przewietrzanie za pomocą lutniociągów, pomocniczych urządzeń wentylacyjnych lub przez dyfuzję
Przewietrzanie za pomocą lutniociągów, pomocniczych urządzeń wentylacyjnych lub przez dyfuzję
§ 189.
1.
Wyrobiska, które nie są przewietrzane prądami powietrza wytwarzanymi przez wentylator główny, przewietrza się za pomocą lutniociągów.2.
Lutniociągi wykonuje się z lutni metalowych lub innych spełniających wymagania, o których mowa w § 28 ust. 2.3.
Dopuszcza się przewietrzanie wyrobiska za pomocą pomocniczych urządzeń wentylacyjnych, w przypadku gdy długość tego wyrobiska nie jest większa niż:1)
w polach niemetanowych lub w polach metanowych I kategorii zagrożenia metanowego:a)
15 m - przy nachyleniu nie większym niż 10° we wzniosie i upadzie,b)
10 m - przy nachyleniu większym niż 10° we wzniosie i upadzie;2)
w polach metanowych II-IV kategorii zagrożenia metanowego:a)
6 m - przy nachyleniu nie większym niż 10° we wzniosie i upadzie,b)
4 m - przy nachyleniu większym niż 10° we wzniosie i upadzie.4.
W przypadku zakładów górniczych eksploatujących kopalinę niepalną, w których nie ma zagrożenia metanowego, po spełnieniu wymagań, o których mowa w § 142 ust. 2, kierownik ruchu zakładu górniczego może zezwolić na przewietrzanie wyrobisk o długości nie większej niż:1)
60 m - w przypadku zastosowania wentylatorów wolnostrumieniowych, umieszczonych w wolnych przekrojach wyrobisk z opływowym prądem powietrza i wytwarzających strugę strumienia na odległość nie mniejszą niż 45 m;2)
30 m - w przypadku zastosowania wentylatorów wolnostrumieniowych, umieszczonych w wolnych przekrojach wyrobisk z opływowym prądem powietrza i wytwarzających strugę strumienia na odległość nie mniejszą niż 15 m.§ 190.
1.
Przewietrzanie wyrobiska przez dyfuzję jest dopuszczalne w przypadku, gdy długość tego wyrobiska nie jest większa niż:1)
w polach niemetanowych lub w polach metanowych I kategorii zagrożenia metanowego:a)
10 m - przy nachyleniu nie większym niż 10° we wzniosie i upadzie,b)
6 m - przy nachyleniu większym niż 10° we wzniosie i upadzie;2)
2 m - w polach metanowych II-IV kategorii zagrożenia metanowego.2.
W polach metanowych przewietrzanie przez dyfuzję wnęk odmetanowania, wnęk wiertniczych oraz dojść do tam izolacyjnych i pożarowych jest niedopuszczalne.3.
W polach metanowych przelewowe komory pomp oraz wloty do podszybi o długości nie większej niż 10 m, w których strop na całej długości ma wznios wynoszący nie mniej niż 15° w kierunku szybu, przewietrza się przez dyfuzję lub za pomocą pomocniczych urządzeń wentylacyjnych pod warunkiem spełnienia wymagań określonych w § 142 ust. 2.4.
W zakładach górniczych eksploatujących kopalinę niepalną oraz w zakładach, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy, przewietrzanie przez dyfuzję wyrobisk o długościach większych od ustalonych w ust. 1 jest dopuszczalne za zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego albo kierownika ruchu zakładu pod warunkiem spełnienia wymagań, o których mowa w § 142 ust. 2.§ 191.
1.
Przewietrzanie za pomocą lutniociągu może być ssące, tłoczące lub kombinowane.2.
Odległość lutniociągu od czoła przodka wynosi nie więcej niż:1)
w polach niemetanowych i niezagrożonych wyrzutami gazów i skał - 10 m;2)
w polach metanowych lub zagrożonych wyrzutami gazów i skał przy wentylacji:a)
ssącej - 6 m,b)
tłoczącej - 8 m.3.
Zwiększenie do 15 m odległości, o której mowa w ust. 2 pkt 1, jest dopuszczalne za zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego pod warunkiem zastosowania wentylacji tłoczącej.4.
W wyrobiskach drążonych kombajnami:1)
odległość lutniociągu ssącego od czoła przodka wynosi nie więcej niż:a)
przy wentylacji ssącej - 3 m,b)
przy wentylacji ssącej dla kopalin niepalnych i w polach niemetanowych - 6 m,c)
przy wentylacji kombinowanej - 6 m;2)
odległość lutniociągu tłoczącego od czoła przodka wynosi nie więcej niż:a)
przy wentylacji tłoczącej w polach niemetanowych - 10 m,b)
przy wentylacji tłoczącej w polach metanowych - 8 m,c)
przy wentylacji kombinowanej - 12 m.§ 192.
1.
Odległość lutniociągu od czoła przodka w szybach lub szybikach wynosi nie więcej niż:1)
przy wentylacji tłoczącej i kombinowanej - 4 
,2)
przy wentylacji ssącej - 2 - gdzie "s" oznacza powierzchnię przekroju wyrobiska pionowego w wyłomie wyrażoną w m2.
2.
W szybach lub szybikach, w których pomost znajduje się w odległości od czoła przodka mniejszej niż określona w ust. 1, koniec lutniociągu znajduje się między przodkiem a pomostem.§ 193.
1.
Lutniociąg wyprowadza się do przepływającego prądu powietrza na odległość nie mniejszą niż 8 m, w kierunku uniemożliwiającym występowanie recyrkulacji powietrza.2.
Przepisu ust. 1 nie stosuje się do lutniociągów pomocniczych wykorzystywanych:1)
przy wentylacji kombinowanej;2)
do usuwania nagromadzeń metanu;3)
do poprawy warunków klimatycznych.3.
W przypadku zastosowania w zakładach górniczych wydobywających rudy miedzi, cynku i ołowiu systemu komorowo-filarowego dopuszcza się wyprowadzenie lutniociągu do przepływającego prądu powietrza na odległość uniemożliwiającą występowanie recyrkulacji powietrza.§ 194.
W wyrobisku, z którego jest pobierane powietrze do przewietrzania wyrobiska z użyciem lutniociągu, ilość przepływającego powietrza uniemożliwia występowanie jego recyrkulacji.§ 195.
1.
W wyrobisku z opływowym prądem powietrza, w którym jest zainstalowany lutniociąg, utrzymuje się prędkość powietrza, o której mowa w § 145 ust. 1.2.
Prędkość przepływającego powietrza w wyrobisku przewietrzanym za pomocą lutniociągu wynosi nie mniej niż:1)
0,15 m/s - w polach niemetanowych lub w polach metanowych I kategorii zagrożenia metanowego;2)
0,30 m/s - w polach metanowych II-IV kategorii zagrożenia metanowego.3.
W drążonym wyrobisku o przekroju poprzecznym w wyłomie większym niż 20 m2 przewietrzanym za pomocą lutniociągu dopuszcza się mniejszą niż określona w ust. 2 prędkość przepływającego powietrza pod warunkiem spełnienia wymagań określonych w § 142 ust. 2.§ 196.
W części szybu lub szybiku przewietrzanej za pomocą lutniociągu prędkość przepływającego powietrza wynosi nie mniej niż:1)
0,10 m/s - w polach niemetanowych lub w polach metanowych I kategorii zagrożenia metanowego;2)
0,15 m/s - w polach metanowych II-IV kategorii zagrożenia metanowego.§ 197.
W szybach głębionych z powierzchni w złożach metanowych lutniociąg wyprowadza się na wysokość nie mniejszą niż:1)
3 m nad poziom terenu;2)
0,5 m nad dach budynku - w przypadku gdy wentylator znajduje się w tym budynku.§ 198.
Przy szybie lub szybiku, lub nadsięwłomie drążonym w warunkach zagrożenia metanowego oprócz wentylatora czynnego instaluje się wentylator rezerwowy.§ 199.
Pomosty w drążonych szybach lub szybikach lub nadsięwłomach wykonuje się w sposób zapewniający stały, swobodny przepływ powietrza uniemożliwiający nagromadzenie się metanu pod lub nad tymi pomostami.§ 200.
1.
Wyrobiska drążone metodą nadsięwłomu w polach metanowych przewietrza się prądem powietrza wytwarzanym przez wentylator główny.2.
Przewietrzanie za pomocą lutniociągu dukli wiertniczej w polu metanowym drążonej metodą nadsięwłomu jest dopuszczalne wyłącznie do wysokości 15 m.§ 201.
1.
Wentylatory lutniowe w polach metanowych pracują bez przerwy.2.
W przypadku przerwy awaryjnej w pracy wentylatora lutniowego wstrzymuje się roboty, wycofuje się pracowników, a wejście do wyrobiska zabezpiecza się przed wstępem osób nieupoważnionych.3.
W zakładach górniczych wydobywających sól, warunki pracy wentylatorów określa kierownik ruchu zakładu górniczego.§ 202.
1.
W szybach głębionych z powierzchni, w warunkach zagrożenia metanowego, elektryczne silniki wentylatorów umieszczonych na początku lutniociągu przewietrza się bezpośrednio z atmosfery.2.
W polach metanowych II-IV kategorii zagrożenia metanowego elektryczne silniki wentylatorów umieszczonych na początku lutniociągu przewietrza się powietrzem pobieranym bezpośrednio z prądu opływowego, doprowadzanym w celu przewietrzania wyrobiska.§ 203.
1.
Wentylatory lutniowe umieszcza się na początku lutniociągu w prądzie powietrza wytworzonym przez wentylator główny.2.
Dla wyrobiska przewietrzanego za pomocą lutniociągu opracowuje się projekt wentylacji lutniowej, który zawiera:1)
kategorię zagrożeń naturalnych partii złoża lub pokładu, w której będzie wykonywane wyrobisko;2)
prognozowaną metanowość bezwzględną wyrobiska w [m3CH4/min];3)
krytyczny czas potencjalnej przerwy w przewietrzaniu;4)
temperaturę pierwotną skał w [°C];5)
docelową długość wyrobiska w [m];6)
powierzchnię przekroju poprzecznego wyrobiska w świetle obudowy w [m2];7)
sposób drążenia wyrobiska;8)
maksymalną ilość materiału wybuchowego odpalanego jednocześnie w [kg];9)
wyposażenie przodka w urządzenia do schładzania powietrza, zwalczania zapylenia i hałasu;10)
rodzaj wentylacji lutniowej oraz rodzaj i średnicę lutni, długości lutniociągu;11)
typ i parametry punktu pracy wentylatora, wydajność i spiętrzenie;12)
sprawność lutniociągu w [%];13)
ilość powietrza w:a)
prądzie opływowym w [m3/min],b)
przodku wyrobiska w [m3/min];14)
schemat wentylacji lutniowej i lokalizacji czujników stanu przewietrzania wyrobiska;15)
sposób zawieszenia lutniociągów wraz z wentylatorami do obudowy wyrobisk.3.
W projekcie wentylacji lutniowej przyjmuje się wartość maksymalną ilości powietrza doprowadzonego do przodka wyrobiska, wynikającą z obliczeń uwzględniających:1)
utrzymanie w wyrobisku wymaganego składu oraz wymaganej prędkości i temperatury powietrza;2)
zwiększenie się oporu lutniociągu - w przypadku zainstalowania w nim urządzeń odpylających lub chłodzących powietrze.4.
W przypadku stosowania wentylacji kombinowanej ilość powietrza dostarczanego lutniociągiem do przodka jest o nie mniej niż 20% większa od ilości powietrza pobieranego przez wentylator pomocniczy.§ 204.
1.
Przebudowy, naprawy lutniociągów i wentylatorów oraz sieci energetycznych, powodujące przerwy w przewietrzaniu wyrobisk wentylacją lutniową, wykonuje się na zasadach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego.2.
Warunki prowadzenia przebudowy i naprawy, o których mowa w ust. 1, oraz sposób wznowienia przewietrzania określane są przez kierownika ruchu zakładu górniczego.3.
Prace, o których mowa w ust. 1, powodujące przerwy w przewietrzaniu wyrobisk z wentylacją lutniową prowadzone w polach metanowych II-IV kategorii zagrożenia metanowego lub w warunkach zagrożenia wyrzutami gazów i skał, prowadzi się pod stałym nadzorem osoby dozoru ruchu zakładu górniczego, po uzyskaniu zgody kierownika ruchu zakładu górniczego, który określa sposób:1)
zabezpieczenia osób przebywających w wyrobisku z wentylacją lutniową;2)
kontroli stężeń gazów w wyrobisku z wentylacją lutniową.§ 205.
1.
Wznowienie przewietrzania wyrobisk wentylacją lutniową oraz usuwanie powstałych w nich nagromadzeń gazów prowadzi się w sposób uniemożliwiający przekroczenie ich dopuszczalnych stężeń w prądach powietrza wytwarzanych przez wentylator główny.2.
Dla wyrobiska przewietrzanego wentylacją lutniową w polach II-IV kategorii zagrożenia metanowego określa się krytyczny czas potencjalnej przerwy w przewietrzaniu, po przekroczeniu którego w trakcie wznowienia przewietrzania reguluje się wypływ powietrza z tego wyrobiska.§ 206.
1.
Szczegółowy sposób usuwania nagromadzonych gazów z wyrobisk przewietrzanych wentylacją lutniową jest określany przez kierownika ruchu zakładu górniczego.2.
Wznowienie przewietrzania i usuwanie nagromadzeń gazów z wyrobisk przewietrzanych wentylacją lutniową, gdy została przekroczona ich dopuszczalna zawartość w prądach powietrza wytwarzanych przez wentylator główny, jest dopuszczalne wyłącznie na zasadach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego.3.
Przed wznowieniem przewietrzania i usuwaniem nagromadzeń gazów wycofuje się osoby z wyznaczonej strefy zagrożenia, a dostęp do tej strefy zabezpiecza się posterunkami.§ 207.
W szybach głębionych z powierzchni, w warunkach zagrożenia metanowego:1)
z pomostu roboczego na zrębie szybu wyprowadza się kominy wentylacyjne na wysokość nie mniejszą niż 10 m nad poziom terenu i nie mniejszą niż 2 m nad pomost wysypowy i poza budynek wieży szybowej, przy czym łączna powierzchnia ich przekrojów poprzecznych jest większa o 50% od powierzchni przekroju poprzecznego lutniociągu wentylacyjnego, za pomocą którego jest przewietrzany szyb;2)
zadaszone pomieszczenia oraz kanały mające połączenie z szybem wyposaża się w odpowiednie odpowietrzniki kominowe, wyprowadzone do atmosfery na wysokość nie mniejszą niż 2,5 m od powierzchni terenu;3)
wylot wysypu szybowego umieszczonego w budynku wieży szybowej odgradza się od rury szybowej szczelną ścianką o wysokości nie mniejszej niż 2,5 m i szerokości nie mniejszej niż średnica szybu.§ 208.
W przypadku przerwy w przewietrzaniu szybu wentylacją lutniową głębionego w warunkach zagrożenia metanowego w szybie oraz na powierzchni w promieniu 10 m od szybu i wylotów wentylacyjnych tego szybu niezwłocznie:1)
wycofuje się osoby i wyłącza spod napięcia urządzenia elektryczne, z wyjątkiem urządzeń przeznaczonych do transportu ludzi i urządzeń iskrobezpiecznych;2)
wstrzymuje się ruch pojazdów i maszyn z napędem spalinowym.§ 209.
1.
Wyrobiska korytarzowe drążone kombajnami prowadzi się z zastosowaniem urządzeń odpylających.2.
Wyłączenie urządzenia odpylającego powoduje zatrzymanie urabiania kombajnem.3.
W przypadku zastosowania w wyrobisku korytarzowym drążonym kombajnem i przewietrzanym wentylacją lutniową stacjonarnego urządzenia odpylającego lub lutniociągu pomocniczego prędkość przepływającego powietrza wynosi nie mniej niż 0,3 m/s, z wyjątkiem tej części wyrobiska, w której równolegle jest umieszczony lutniociąg pomocniczy.§ 210.
1.
W wentylacji z pomocniczym lutniociągiem ssącym wyposażonym w urządzenia odpylające lub pomocniczym lutniociągiem tłoczącym wyposażonym w chłodnicę powietrza, końcowy odcinek lutniociągu tłoczącego w przodku wyrobiska wyposaża się w:1)
klapę zamykającą wylot lutniociągu lub inne urządzenie do zmiany kierunku przepływu powietrza;2)
odcinek o długości 10 m zbudowany z lutni wirowych;3)
lutnię zasobnikową.2.
Do budowy odcinka, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, w polach niemetanowych lub w polach metanowych I kategorii zagrożenia metanowego dopuszcza się stosowanie lutni perforowanych.§ 211.
W przypadku stosowania wentylacji kombinowanej w polach metanowych zapewnia się możliwość wyłączenia za pomocą systemu zabezpieczenia metanometrycznego urządzeń układu wentylacji kombinowanej w przodku.§ 212.
1.
Długość odcinka, w którym równolegle został umieszczony lutniociąg doprowadzający powietrze do przodka i lutniociąg pomocniczy, wynosi nie więcej niż 10 m.2.
Do długości odcinka, w którym równolegle zostały umieszczone lutniociągi, o których mowa w ust. 1, nie wlicza się długości odcinka lutniociągu wykonanego z lutni wirowych lub perforowanych.§ 213.
Zainstalowanie dodatkowego wentylatora w lutniociągu tłoczącym jest dopuszczalne wyłącznie w celu pokonania dodatkowych oporów spowodowanych umieszczeniem chłodnicy powietrza i pod warunkiem, że:1)
z lutniociągu tłoczącego zostanie wyprowadzony bocznik, w którym została umieszczona chłodnica powietrza;2)
w lutniociągu przed dodatkowym wentylatorem zostanie umieszczony manometr;3)
na długości lutniociągu występuje nadciśnienie;4)
przerwy w ruchu obu wentylatorów lub obniżenie prędkości powietrza w lutniociągu, poniżej wartości ustalonej przez kierownika działu wentylacji, są sygnalizowane w dyspozytorni;5)
długość odcinka lutniociągu od miejsca umieszczenia dodatkowego wentylatora do przodka, wynosi nie więcej niż 200 m;6)
w polach metanowych dodatkowy wentylator z napędem elektrycznym jest automatycznie wyłączany za pomocą systemu zabezpieczenia metanometrycznego;7)
w polach niemetanowych lub polach I kategorii zagrożenia metanowego można nie wykonywać bocznika.§ 214.
1.
Lutniociągi wykonuje się tak, aby:1)
lutnie nie stykały się z przewodami i urządzeniami elektrycznymi;2)
lutnie były łączone w sposób niezawężający przekroju lutniociągu;3)
do zmiany kierunku zabudowy lutniociągu stosowane były sztywne lub usztywnione lutnie, a w przypadku stosowania lutni z tworzyw sztucznych kształtki lutniowe niezawężające przekroju lutniociągu;4)
były zabezpieczone przed uszkodzeniami mechanicznymi.2.
Stosowanie w szybach lub szybikach lutni z tworzyw sztucznych jest dopuszczalne na zasadach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego.§ 215.
1.
W przodkach wyrobisk przewietrzanych wentylacją lutniową dokonuje się pomiarów prędkości przepływu i temperatury powietrza.2.
Niezależnie od pomiarów, o których mowa w ust. 1, dokonuje się pomiarów prędkości powietrza w prądzie opływowym, w którym jest umieszczony wentylator.3.
Na podstawie wyników pomiarów, o których mowa w ust. 1 i 2, określa się wielkość różnicy między ilością powietrza:1)
płynącą w prądzie opływowym a ilością powietrza pobieraną przez wentylator w [%];2)
dostarczaną do przodka przez lutniociąg a ilością powietrza pobieraną przez wentylator pomocniczy w [%].4.
Na podstawie wyników pomiarów, o których mowa w ust. 1 i 2, oraz wyników analiz próbek, o których mowa w § 216 ust. 1, określa się metanowość bezwzględną wyrobiska w [m3CH4/min].§ 216.
1.
W przodkach wyrobisk raz w miesiącu pobiera się próbki powietrza w celu określenia jego składu.2.
Wyniki analizy próbek, o których mowa w ust. 1, dokumentuje się w sposób określony przez kierownika ruchu zakładu górniczego.§ 217.
W wyrobiskach drążonych w polach metanowych stosuje się urządzenia sygnalizujące w dyspozytorni ruchu lub w dyspozytorni gazometrycznej przerwy w pracy wentylatorów lutniowych lub zmniejszanie się prędkości powietrza w lutniociągu.