Rozdział 1 - Ustrój sądów obywatelskich. - Prawo o sądach obywatelskich.

Dziennik Ustaw

Dz.U.1946.8.64

Akt utracił moc

Wersja od: 1 stycznia 1965 r.

Rozdział  I.

Ustrój sądów obywatelskich.

Art.  1. ¹

§ 1. W każdej gminie wiejskiej i miejskiej tworzy się sąd obywatelski.

§ 2. Jednakże Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z Ministrem Administracji Publicznej, a na obszarze Ziem Odzyskanych w porozumieniu z Ministrem Ziem Odzyskanych może utworzyć jeden sąd obywatelski dla kilku gmin.

§ 3. W miastach liczących ponad 10.000 mieszkańców tworzy się sądy obywatelskie w ilości, jaką ustali Minister Sprawiedliwości na wniosek miejskiej rady narodowej. Wniosek ten winien określać granice okręgów sądów obywatelskich.

Art.  2.

§ 1. W skład sądu obywatelskiego wchodzą: sędzia obywatelski, jego zastępca i sześciu ławników.

§ 2. Przepisy niniejszego prawa dotyczące sędziego obywatelskiego stosuje się odpowiednio do jego zastępcy.

§ 3. Przepisy art. 3, 4, 7 § 1, 10-15 i 18 stosuje się odpowiednio do ławników. Przepisy dekretu z dnia 4 grudnia 1945 r. o należnościach ławników za udział w posiedzeniach sądowych oraz o karach porządkowych na ławników (Dz. U. R. P. Nr 58, poz. 336) nie mają zastosowania do ławników sądów obywatelskich.

Art.  3. ²

Sędzią obywatelskim może być osoba, która posiada obywatelstwo polskie, korzysta w pełni z praw cywilnych i obywatelskich, mieszka przynajmniej od roku w gminie, w której mieści się siedziba sądu obywatelskiego lub w jednej z gmin wchodzących do okręgu tego sądu, jest nieskazitelnego charakteru, ukończyła 30 lat i włada językiem polskim w słowie i piśmie.

Art.  4.

§ 1. Nie może być sędzią obywatelskim: a) pozostający w służbie czynnej: państwowy sędzia i prokurator, funkcjonariusz administracji państwowej i samorządowej, funkcjonariusz służby bezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej oraz wojskowy, b) duchowny, c) adwokat, obrońca sądowy i właściciel biura pisania podań oraz pracownik ich kancelarii.

§ 2. Nie może być sędzią obywatelskim ten, przeciwko komu toczy się postępowanie sądowe o przestępstwo z chęci zysku lub o zbrodnię.

Art.  5. ³

§ 1. Sędziego obywatelskiego, jego zastępcę i ławników wybiera gminna (miejska) rada narodowa na trzy lata w głosowaniu tajnym zwykłą większością głosów przy udziale co najmniej 2/3 liczby członków rady.

§ 2. W przypadku, gdy okręg sądu obywatelskiego obejmuje więcej gmin, sędziego obywatelskiego, jego zastępcę i ławników wybiera powiatowa rada narodowa.

Poza tym do wyborów przez powiatową radę narodową sędziego obywatelskiego, jego zastępcy i ławników stosuje się odpowiednio przepisy paragrafu poprzedzającego.

§ 3. Przewodniczący rady narodowej, która dokonała wyboru, przesyła niezwłocznie odpis protokółu zawierającego przebieg i wyniki wyborów prezydium rady narodowej wyższego stopnia do zatwierdzenia wyborów.

Art.  6.

§ 1. 4 Odpis protokółu zawierającego przebieg i wyniki wyborów ze wzmianką o ich prawomocności przewodniczący rady narodowej, która dokonała wyborów, przesyła prezesowi sądu okręgowego za pośrednictwem sędziego sprawującego kierownictwo sądu grodzkiego.

§ 2. Prezes sądu okręgowego po stwierdzeniu, że wybrani odpowiadają wymaganiom prawa, powołuje ich do objęcia stanowisk.

§ 3. Sędzia sprawujący kierownictwo sądu grodzkiego wzywa wybranych do stawienia się celem doręczenia im wymienionego w § 2 powołania do objęcia stanowiska i zarazem przyjmuje od sędziego obywatelskiego i jego zastępcy ślubowanie sędziowskie, a od ławników - przyrzeczenie ławnicze.

Art.  7.

§ 1. Sędzia obywatelski wykonuje swoje czynności aż do czasu objęcia stanowiska przez jego następcę.

§ 2. 5 Minister Sprawiedliwości może zwolnić sędziego obywatelskiego przed upływem jego kadencji na prośbę tego sędziego oraz na wniosek właściwego prezesa sądu okręgowego. Złożenie tego wniosku następuje z urzędu z własnej inicjatywy prezesa sądu okręgowego oraz na skutek uchwały prezydium rady narodowej, które zatwierdziło wybór sędziego. Uchwała prezydium rady narodowej co do zwolnienia sędziego obywatelskiego wiąże prezesa sądu okręgowego.

§ 3. Jeżeli przyczyny zwolnienia przewidziane w § 2 zachodzą w stosunku do ławnika, zwolnić go może prezes sądu okręgowego.

Art.  8. ⁶

§ 1. Zarząd gminny (miejski) siedziby sądu obywatelskiego przydziela sędziemu obywatelskiemu na jego żądanie urzędnika do wykonywania funkcyj kancelaryjnych i protokółowania.

§ 2. Jeżeli na obszarze gminy, w której ma nastąpić doręczenie pisma lub wezwania sądu obywatelskiego, nie ma urzędu pocztowego lub agencji pocztowej, doręczanie powyższych pism i wezwań dokonuje się przez funkcjonariuszów gminnych.

Art.  9. ⁷

§ 1. Gmina siedziby sądu obywatelskiego dostarcza sądowi obywatelskiemu lokalu i ponosi wszelkie koszty związane z urzędowaniem tego sądu.

§ 2. Na pokrycie kosztów związanych z urzędowaniem sądu obywatelskiego gmina siedziby sądu obywatelskiego pobiera specjalne opłaty sądowe, których wysokość oraz zasady i sposób uiszczenia określi w drodze rozporządzenia Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z Ministrami: Administracji Publicznej, Ziem Odzyskanych i Skarbu.

§ 3. Jeżeli okręg sądu obywatelskiego obejmuje kilka gmin, wszelkie koszty związane z urzędowaniem sądu obywatelskiego, nie wyłączając kosztów lokalu i wynagrodzenia urzędnika gminnego przydzielonego do wykonywania funkcyj kancelaryjnych i protokółowania, obciążają wszystkie gminy wchodzące do okręgu sądu obywatelskiego. Udział poszczególnych gmin w nadwyżce wpływów ze specjalnych opłat sądowych i w niedoborach określa powiatowa rada narodowa.

Art.  10.

Sędzia obywatelski jest w sprawowaniu swego urzędu sędziowskiego niezawisły i podlega tylko ustawom. Obowiązany jest on służyć wiernie Rzeczypospolitej Polskiej i obowiązki swe wypełniać zgodnie z ustawami bezstronnie i gorliwie.

Art.  11.

§ 1. Sędzia obywatelski obowiązany jest zachować w tajemnicy okoliczności, o których poza jawną rozprawą sądową powziął wiadomość ze względu na swe stanowisko.

§ 2. Obowiązek zachowania tajemnicy ustaje, gdy sędzia składa zeznania jako świadek przed sądem, chyba że ujawnienie tajemnicy zagraża dobru Państwa albo takiemu ważnemu interesowi prywatnemu, który nie jest sprzeczny z celami wymiaru sprawiedliwości.

§ 3. Od obowiązku zachowania tajemnicy może zwolnić sędziego tylko Minister Sprawiedliwości.

§ 4. Obowiązek zachowania tajemnicy trwa także po opuszczeniu stanowiska.

Art.  12.

Sędziemu obywatelskiemu w związku z urzędowaniem przysługuje ochrona prawna jak urzędnikowi państwowemu.

Art.  13.

Sędzia obywatelski pełni swe obowiązki bezpłatnie, jednak ma prawo otrzymać za stratę zarobku w związku z oderwaniem go od zwykłych zajęć zawodowych wynagrodzenie, którego wysokość i sposób wypłaty ustali w rozporządzeniu Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z Ministrami: Administracji Publicznej i Skarbu.

Art.  14.

§ 1. Jeżeli sędzia obywatelski nie może pełnić swych obowiązków z powodu choroby lub innej uzasadnionej przyczyny, powinien o tym niezwłocznie zawiadomić sędziego sprawującego kierownictwo sądu grodzkiego.

§ 2. Sędzia obywatelski może z ważnych powodów uzyskiwać zwolnienie od zajęć na terminy określone; zwolnienia tego udziela sędzia sprawujący kierownictwo sądu grodzkiego.

Art.  15. ⁸

§ 1. Sędzia obywatelski powinien mieszkać na obszarze gminy, w której sprawuje swój urząd.

§ 2. Jednakże w przypadku, gdy okręg sądu obywatelskiego obejmuje więcej gmin, sędzia obywatelski może mieszkać na obszarze jednej z gmin należących do tego okręgu.

Art.  16.

Minister Sprawiedliwości określi odznaki służbowe dla sędziego obywatelskiego.

Art.  17.

Bezpośredni nadzór służbowy nad sądem obywatelskim wykonuje sędzia sprawujący kierownictwo sądu grodzkiego.

Art.  18.

§ 1. Na wniosek sędziego sprawującego kierownictwo sądu grodzkiego albo z urzędu kolegium administracyjne sądu okręgowego zarządzić może przeprowadzenie przez jednego ze swych członków dochodzenia w sprawie przewinienia służbowego lub uchybienia godności stanowiska sędziego obywatelskiego, a następnie bądź umorzy dochodzenie, bądź poweźmie uchwałę przewidzianą w art. 7 albo w przypadku mniejszej wagi udzieli sędziemu obywatelskiemu upomnienia.

§ 2. Po wszczęciu dochodzenia przewidzianego w § 1 kolegium administracyjne może sędziego obywatelskiego zawiesić w czynnościach służbowych.

¹ Art. 1 zmieniony przez art. 1 pkt 1 dekretu z dnia 21 kwietnia 1948 r. (Dz.U.48.23.153) zmieniającego nin. dekret z dniem 12 maja 1948 r.

² Art. 3 zmieniony przez art. 1 pkt 2 dekretu z dnia 21 kwietnia 1948 r. (Dz.U.48.23.153) zmieniającego nin. dekret z dniem 12 maja 1948 r.

³ Art. 5 zmieniony przez art. 1 pkt 3 dekretu z dnia 21 kwietnia 1948 r. (Dz.U.48.23.153) zmieniającego nin. dekret z dniem 12 maja 1948 r.

⁴ Art. 6 § 1 zmieniony przez art. 1 pkt 4 dekretu z dnia 21 kwietnia 1948 r. (Dz.U.48.23.153) zmieniającego nin. dekret z dniem 12 maja 1948 r.

⁵ Art. 7 § 2 zmieniony przez art. 1 pkt 5 dekretu z dnia 21 kwietnia 1948 r. (Dz.U.48.23.153) zmieniającego nin. dekret z dniem 12 maja 1948 r.

⁶ Art. 8 zmieniony przez art. 1 pkt 6 dekretu z dnia 21 kwietnia 1948 r. (Dz.U.48.23.153) zmieniającego nin. dekret z dniem 12 maja 1948 r.

⁷ Art. 9 zmieniony przez art. 1 pkt 7 dekretu z dnia 21 kwietnia 1948 r. (Dz.U.48.23.153) zmieniającego nin. dekret z dniem 12 maja 1948 r.

⁸ Art. 15 zmieniony przez art. 1 pkt 8 dekretu z dnia 21 kwietnia 1948 r. (Dz.U.48.23.153) zmieniającego nin. dekret z dniem 12 maja 1948 r.