Rozdział 5 - Nauka i technika. - Narodowy plan społeczno-gospodarczy na lata 1986-1990.

Dziennik Ustaw

Dz.U.1986.45.224

Akt utracił moc

Wersja od: 1 stycznia 1990 r.

Rozdział  5

Nauka i technika.

1. Polityka naukowa i techniczna

Postęp naukowo-techniczny uznaje się za jeden z głównych czynników rozwoju społeczno-gospodarczego kraju. Będą tworzone warunki do pełniejszego włączenia potencjału naukowo-badawczego w rozwiązywanie najważniejszych problemów rozwoju gospodarki w dłuższym horyzoncie czasowym i do podniesienia efektywności działalności badawczej i rozwojowej zgodnie z uchwałą X Zjazdu PZPR i postulatami III Kongresu Nauki Polskiej. Podjęte zostaną działania dla rozwoju potencjału kadrowego i materialnego w celu osiągnięcia stanu umożliwiającego prowadzenie badań zgodnie z potrzebami społeczno-gospodarczymi kraju. W tym celu zakłada się znaczne zwiększenie nakładów na prace badawcze i rozwojowe. W latach 1986-1990 będą podejmowane działania w kierunku sprawniejszego wdrażania do praktyki osiągnięć naukowo-technicznych, a także w kierunku upowszechnienia efektywnych form technicznego wychowania społeczeństwa i kształtowania świadomości społecznej, odpowiednio do potrzeb, jakie narzuca rozwój współczesnej cywilizacji technicznej.

Kierunki rozwoju nauki i techniki będą przede wszystkim podporządkowane rozwiązywaniu zasadniczych perspektywicznych i bieżących problemów społeczno-gospodarczych, a zwłaszcza poprawie efektywności wykorzystania zasobów materiałowych i paliwowo-energetycznych, szybszemu wdrożeniu nowych technologii i kompleksowych metod produkcji, zwiększeniu zdolności eksportowych gospodarki i związanym z tym zmianom strukturalnym oraz poprawie stanu środowiska naturalnego. Kierunki badań naukowych będą ściśle skorelowane z zadaniami wynikającymi z porozumień o współpracy naukowo-technicznej z ZSRR i innymi państwami RWPG. Szczególną rolę odgrywać będą wspólne przedsięwzięcia realizowane w ramach Kompleksowego Programu Postępu Naukowo-Technicznego krajów członkowskich RWPG do 2000 r. oraz Długofalowego Polsko-Radzieckiego Kompleksowego Programu Postępu Naukowo-Technicznego.

Polityka naukowa i techniczna państwa realizowana będzie poprzez krajowy system sterowania rozwojem nauki i techniki, na który składają się programy centralne, programy resortowe, badawczo-rozwojowa działalność jednostek, przedsiębiorstw i organizacji naukowo-badawczych oraz zmodyfikowane formy finansowania rozwoju nauki i techniki. System ten powinien zapewnić zasadnicze zwiększenie efektywności realizacji zadań oraz koncentrację środków finansowych na najważniejszych przedsięwzięciach realizowanych w pełnym cyklu - od badań począwszy, na wdrożeniach kończąc.

W centralnych programach badań podstawowych i centralnych programach badawczo-rozwojowych uwzględnione są również zadania, które wymagają prac wybiegających poza 1990 r. Centralne programy badawczo-rozwojowe są formułowane pod kątem osiągnięcia ściśle określonych celów użytkowych.

Zamówienia rządowe z zakresu rozwoju nauki i techniki, uzupełniane corocznie w kolejnych centralnych planach rocznych, będące nowym elementem systemu, ułatwią proces wdrażania nowych rozwiązań naukowo-technicznych. Ich głównym celem jest sprawne przekazywanie do praktyki gospodarczej wyników uzyskanych w trakcie realizacji centralnych programów badawczo-rozwojowych. Sprzyjać temu będzie specjalny Fundusz Wspomagania Wdrożeń.

Szczególna uwaga będzie poświęcona tworzeniu warunków prawno-ekonomicznych, sprzyjających zwiększeniu zainteresowania jednostek gospodarczych tworzeniem i wdrażaniem nowej techniki. Dotyczy to zwłaszcza oddziaływania na kadrę kierowniczą przedsiębiorstw oraz działań na rzecz rozbudowy zakładowego lub międzyzakładowego zaplecza rozwojowego. Zakłada się, że istotną rolę we wdrażaniu nowych rozwiązań naukowo-technicznych odgrywać będą przedsiębiorstwa innowacyjne, tworzone i funkcjonujące na korzystnych warunkach formalnoprawnych.

2. Obszary koncentracji prac badawczych, badawczo-rozwojowych i wdrożeniowych

Program rozwoju nauki i techniki na lata 1986-1990 jest integralną częścią działań na rzecz poprawy efektywności gospodarowania, przyspieszania procesów modernizacji gospodarki, w tym zwłaszcza przemysłu, rozwoju produkcji i zastosowań nowych materiałów oraz materiałooszczędnych i energooszczędnych technologii.

Określa się następujące obszary koncentracji centralnych zadań z zakresu nauki i techniki, wokół których powinno się prowadzić działania badawcze, badawczo-rozwojowe i wdrożeniowe:

1) Elektronizacja gospodarki narodowej.

Prace badawcze i rozwojowe w dziedzinie elektroniki powinny zapewnić:

- wzrost zastosowań nowoczesnych układów i systemów elektronicznych w przemyśle maszynowym, energetyce, górnictwie, w transporcie i łączności, w rolnictwie oraz w powszechnie dostępnych wyrobach rynkowych,

- upowszechnienie informatyki w gospodarce narodowej, zwłaszcza w zakresie zarządzania, w pracach projektowych i w automatyzacji procesów technologicznych.

Dla realizacji tych celów zakłada się intensyfikację prac badawczych w zakresie bazy elektronicznej, rozwój produkcji materiałów, podzespołów mikroelektronicznych i urządzeń technologicznych odpowiadających aktualnym standardom światowym. Zakłada się również zorganizowanie systemu kształcenia, który umożliwiłby powszechne korzystanie z systemów informatycznych.

2) Mechanizacja, automatyzacja i robotyzacja, w tym zwłaszcza:

- mechanizacja prac ciężkich i niebezpiecznych,

- mechanizacja prac w rolnictwie oraz robót wykończeniowych w budownictwie,

- automatyzacja prac spawalniczych, obróbki cieplnej metali i nakładania powłok ochronnych,

- automatyzacja obróbki plastycznej, obróbki skrawaniem oraz prac montażowych,

- środki automatyzacji w energetyce, górnictwie, transporcie,

- rozwój zastosowań i produkcji robotów przemysłowych jako podstawy elastycznych systemów automatyzacji,

- rozwój produkcji urządzeń technologicznych i narzędzi do bezpośredniej współpracy z robotami, w tym silników i układów napędowych, hydrauliki i pneumatyki, urządzeń spawalniczych i zgrzewalniczych, obrabiarek, środków pomiarowych.

3) Rozwój energetyki, zastosowań energii i techniki jądrowej. Realizacja zadań pozwoli uzyskać między innymi:

- nowe technologie spalania węgli zasiarczonych i niskokalorycznych, spełniające wymagania ochrony środowiska,

- rozwój specjalizacji w zakresie produkcji urządzeń dla energetyki jądrowej w ramach kooperacji z krajami RWPG,

- rozwój urządzeń opartych na zasadach techniki jądrowej dla lecznictwa, przemysłu, ochrony środowiska, geologii itp.,

- rozwój urządzeń energotechnologicznych, służących racjonalizacji użytkowania paliw i energii,

- rozwój produkcji urządzeń dla małej energetyki.

4) Nowe materiały i technologie, a zwłaszcza:

- rozwój produkcji uszlachetnionych materiałów ze stali i stopów metali kolorowych,

- rozwój produkcji materiałów polimerowych wielko- i małotonażowych, rozwój zastosowań kompozytów polimerowych opartych na wykorzystaniu włókien szklanych, węglowych itp.,

- rozwój produkcji małotonażowych produktów chemicznych, zwłaszcza wszelkiego rodzaju dodatków uszlachetniających,

- rozwój materiałów ceramicznych, konstrukcyjnych, narzędziowych, elektrotechnicznych i elektronicznych.

5) Rozwój zastosowań biotechnologii, szczególnie dla potrzeb lecznictwa, rolnictwa, przemysłu spożywczego, ochrony środowiska, a także rozwój inżynierii genetycznej i bioinżynierii procesowej.

6) Nowe technologie pozyskiwania i przetwórstwa surowców, a zwłaszcza:

- zwiększenie wykorzystania krajowych zasobów surowców mineralnych,

- rozwój efektywnych technologii wydobywczych,

- rozwój technologii umożliwiających kompleksowe wykorzystanie kopalin i surowców towarzyszących,

- rozwój technologii mało- i bezodpadowych w przemyśle, rolnictwie itp.

7) Rozwój nowoczesnych środków i systemów transportowych. Znaczący postęp przewiduje się uzyskać poprzez:

- unowocześnienie taboru kolejowego i samochodowego oraz rozwój techniki okrętowej i lotniczej,

- zwiększenie przepustowości szlaków kolejowych poprzez automatyzację systemów rozrządu i sterowania ruchem,

- rozwój technicznych i ekonomicznych systemów gospodarki morskiej.

8) Unowocześnienie gospodarki żywnościowej, zwłaszcza poprzez:

- udoskonalenie materiału genetycznego i metod produkcji rolniczej,

- rozwój maszyn rolniczych i urządzeń dla przemysłu spożywczego,

- przyspieszenie rozwoju przetwórstwa rolno-spożywczego i poprawę jakości jego produktów,

- ograniczenie strat drogą rozwoju urządzeń przechowalniczych i chłodniczych.

9) Ochrona zdrowia, warunków pracy i środowiska naturalnego. Prace w tej dziedzinie będą się koncentrować na:

- zwalczaniu najniebezpieczniejszych zagrożeń: chorób nowotworowych, układu krążenia, ochronie zdrowia dzieci i matek, zwalczaniu alkoholizmu i narkomanii,

- produkcji nowych leków, rozwoju aparatury i informatyki medycznej,

- ochronie człowieka w środowisku pracy, dalszego rozwoju medycyny pracy,

- rozwoju nowoczesnych technologii ochrony powietrza i wód oraz zastosowaniach nowych urządzeń oczyszczających.

3. Działania na rzecz poprawy jakości oraz kierunki prac normalizacyjnych i metrologicznych

Liczba wyrobów poddanych państwowej obowiązkowej kwalifikacji jakości wzrośnie z ok. 120 tys. w latach 1981-1985 do ok. 150 tys. w okresie 1986-1990. Kontynuowane będą prace nad rozszerzeniem kryteriów kwalifikacji jakości wyrobów. Przewiduje się opracowanie około 100 nowych i znowelizowanych kryteriów grupowych.

Państwowa obowiązkowa kwalifikacja jakości koncentrować się będzie w pierwszym rzędzie na wyrobach rynkowych o podstawowym znaczeniu dla życia rodzin oraz na grupie wyrobów katalogowych, stanowiących przedmiot powszechnego zaopatrzenia materiałowo-technologicznego.

Niezbędne jest zaostrzenie wymagań jakościowych wobec wyrobów stanowiących lub mogących stanowić przedmiot eksportu.

Kwalifikacji obowiązkowej do znaku bezpieczeństwa powinny podlegać w dalszym ciągu wyroby mogące stanowić zagrożenie dla zdrowia czy życia użytkownika bądź dla środowiska naturalnego.

Będzie kontynuowane również (na zasadach dobrowolności zgłoszeń) oznaczanie wyrobów państwowymi znakami jakości.

Zakłada się opracowanie około 3.000 nowych norm państwowych, co w stosunku do okresu 1981-1985 stanowi wzrost o ok. 27%. Równocześnie około 3.600 norm ulegnie nowelizacji. Zostanie przeprowadzony kompleksowy przegląd aktualności zbioru polskich norm.

Normy planowane i przewidziane do nowelizacji będą uwzględniać ustalenia około 3.000 norm międzynarodowych, w tym norm ISO, RWPG oraz norm IEC, harmonizujących ustalenia normalizacyjne między krajami członkowskimi RWPG oraz w przekroju międzynarodowym.

Działalność metrologiczna będzie się koncentrować na zapewnieniu poprawności i wymaganej dokładności wyników pomiarów, rzetelności i odpowiedniej jakości narzędzi pomiarowych.

4. Kierunki polityki patentowej i licencyjnej, rozwój wynalazczości i racjonalizacji

Przewiduje się zaktywizowanie twórczości wynalazczej i racjonalizatorskiej we wszystkich jednostkach gospodarki uspołecznionej oraz ukierunkowanie tej twórczości na realizację zadań wynikających z aktualnych potrzeb gospodarki narodowej i bieżących potrzeb jednostek gospodarki uspołecznionej. Sprzyjać temu powinny nowe systemowe rozwiązania prawno-ekonomiczne, motywujące działalność racjonalizatorską i wynalazczą załóg pracowniczych.

Przewiduje się rozszerzenie działań w zakresie ochrony własności przemysłowej i obrotu licencyjnego. W szczególności niezbędne jest zapewnienie ochrony prawnej tym opracowaniom, na podstawie których ma być uruchamiana lub modernizowana produkcja przemysłowa, przeznaczona na eksport.

Równolegle należy usprawnić działalność akwizycyjną w celu rozszerzenia eksportu polskich osiągnięć naukowo-technicznych.

Rozwijany będzie import licencji, zgodnie z najpilniejszymi potrzebami gospodarki. Nabywane licencje powinny umożliwić:

- zwiększenie eksportu i poprawę jego konkurencyjności,

- wdrożenie technologii i konstrukcji oszczędzających energię, paliwa i materiały oraz racjonalne wykorzystanie krajowych zasobów,

- poprawę jakości produkcji.

5. Nakłady na rozwój nauki i techniki

Udział nakładów na prace badawcze i rozwojowe w dochodzie narodowym podzielonym będzie wzrastał z 1,7% w roku 1985 do co najmniej 3% w 1990 r., co będzie oznaczać ponad dwukrotny wzrost tych nakładów w okresie pięciolecia.

Nie wyklucza się możliwości zwiększenia nakładów w przypadku pojawienia się realnych szans opracowania i wdrożenia szczególnie efektywnych rozwiązań o istotnym znaczeniu dla społecznego i gospodarczego rozwoju kraju.

Import z państw zaliczonych do II obszaru płatniczego na realizację centralnych i resortowych programów oraz zakupy literatury naukowej będzie finansowany z centralnego funduszu dewizowego, określanego corocznie w centralnych planach rocznych.

W centralnych planach rocznych ustalana będzie również kwota centralnego funduszu wspomagania wdrożeń z przeznaczeniem na pomoc zwrotną lub bezzwrotną jednostkom gospodarki uspołecznionej, przy wdrażaniu przede wszystkim zadań realizowanych w trybie zamówień rządowych z zakresu rozwoju nauki i techniki.

Obok środków z funduszów centralnych postęp naukowo-techniczny będzie finansowany tak jak dotychczas z odpisów na fundusz postępu naukowo-technicznego, pozostających w dyspozycji przedsiębiorstw.