Rozdział 4 - Kierunki zmian strukturalnych. - Narodowy plan społeczno-gospodarczy na lata 1986-1990.
Dz.U.1986.45.224
Akt utracił mocRozdział 4 3
Kierunki zmian strukturalnych.
Kierunki zmian strukturalnych.
Polityka zmian strukturalnych w gospodarce narodowej będzie nastawiona przede wszystkim na przyspieszenie procesów poprawy efektywności gospodarowania. Osiąganiu tego celu podporządkowana będzie polityka rozwoju poszczególnych działów, gałęzi i branż, polityka inwestycyjna, polityka naukowo-techniczna, jak również rozwiązania systemu ekonomiczno-finansowego. W celu unowocześnienia struktury gospodarki niezbędne jest tworzenie warunków dla rozwoju stosunków rynkowych, zapewnienie równoprawności wszystkich sektorów, usuwanie ograniczeń w podejmowaniu działalności produkcyjnej, popieranie wzrostu opłacalnego eksportu, większe wdrażanie postępu naukowo-technicznego. Realizacja zmian strukturalnych w gospodarce pozwoli na przyspieszenie rozwoju dziedzin bezpośrednio wpływających na warunki życia ludności: rolnictwa i gospodarki żywnościowej, budownictwa mieszkaniowego, ochrony środowiska naturalnego.
Zmiany w strukturze gospodarki będą polegać przede wszystkim na:
1) przyspieszonym rozwoju tych gałęzi i branż, które charakteryzują się wytwarzaniem dóbr wysoce uszlachetnionych, niskim zużyciem paliw, energii i materiałów na jednostkę produkcji. Dotyczy to w szczególności takich branż, jak elektrotechnika i elektronika, aparatura kontrolno-pomiarowa, farmaceutyka, chemia małotonażowa, wysokojakościowe przetwórstwo artykułów rolno-spożywczych. Wzrost udziału takich gałęzi i branż w całości produkcji będzie powodował ogólne obniżenie materiało- i energochłonności tworzenia dochodu narodowego,
2) poszerzeniu zastosowań już istniejących oraz wdrożeniu nowych materiało- i energooszczędnych technologii, materiałów i konstrukcji. Wymagać to będzie odpowiedniego zwiększenia krajowej produkcji, a także importu. Rezultatem tego kierunku działań będzie podwyższenie efektywności u wszystkich odbiorców nowych rozwiązań. Ich wdrożenie będzie się dokonywało w ramach inwestycji odtworzeniowo-modernizacyjnych,
3) zwiększeniu udziału eksportu w produkcji przemysłu przetwórczego głównie poprzez pogłębienie specjalizacji produkcji, co z punktu widzenia poprawy efektywności powinno przynieść obniżenie kosztów wytwarzania w wyniku zwiększenia skali produkcji, a także w wyniku stworzenia możliwości rezygnacji z wytwarzania w kraju produktów niezbędnych gospodarce, lecz charakteryzujących się w naszych warunkach niską efektywnością,
4) pełniejszym wykorzystaniu krajowych surowców poprzez pogłębienie ich przetwórstwa i zmniejszenie strat. Dotyczy to w głównej mierze lepszego zagospodarowania surowców rolnych, przetwórstwa produktów koksochemii, szerszego wykorzystania surowców lokalnych oraz surowców wtórnych i odpadowych.
Zmiany strukturalne w gospodarce będą dokonywać się w wyniku odpowiednich działań centralnych, jak też samodzielnych decyzji przedsiębiorstw.
Centrum będzie oddziaływać przy pomocy instrumentów ekonomicznych na realizację wybranych przedsięwzięć z zakresu nauki i techniki, drogą uruchamiania produkcji nowoczesnych materiałów i podzespołów, obejmując je zamówieniami rządowymi, pomocy finansowej z funduszu wspomagania wdrożeń, w dostępie do kredytów inwestycyjnych, a także rozwiązań systemu ekonomiczno-finansowego.
Obowiązkiem przedsiębiorstw jest wykorzystanie własnego potencjału kadrowego, potencjału zaplecza naukowo-badawczego, a także własnych zasobów finansowych dla podejmowania przedsięwzięć zmierzających do obniżenia energo- i materiałochłonności produkcji i zwiększenia wydajności pracy.
2. Przemysł
Z oceny podaży czynników produkcji oraz skutków działań efektywnościowych wynika, że produkcja przemysłu uspołecznionego powinna wzrosnąć w 5-leciu o ponad 21,5%. W przekroju gałęziowo-branżowym wzrost ten będzie znacznie zróżnicowany. Najszybsze tempo rozwoju osiągną następujące gałęzie i branże: przemysł precyzyjny, elektrotechniczny i elektroniczny, maszynowy, chemiczny. Szczególny nacisk należy położyć na rozwój produkcji materiałów budowlanych.
Produkcja przemysłu elektromaszynowego wzrośnie o ok. 39%. Szczególnie szybko będzie wzrastać produkcja przemysłu precyzyjnego (ok. 76%) oraz elektrotechnicznego i elektronicznego (ok. 52%). W ramach przemysłu elektromaszynowego zwiększy się produkcja ciągników i maszyn rolniczych, samochodów dostawczych oraz części zamiennych. Rozwijana będzie produkcja elementów kooperacyjnych, zwłaszcza nowoczesnych podzespołów, co wpłynie na poprawę jakości i unowocześnienie produkcji finalnej. Szczególnie wysokie tempo osiągnie produkcja materiałów i podzespołów elektronicznych (wzrost 2-krotny) oraz środków elektronizacji (wzrost o ok. 75%). Stworzy to warunki do upowszechnienia technik elektronicznych, stosowania nowoczesnych technologii oraz automatyzacji procesów wytwórczych. Wpłynie to na oszczędności w zużyciu materiałów i nośników energii, obniżenie kosztów wytwarzania, poprawę jakości oraz wzrost wydajności pracy. Wpłynie również na podniesienie konkurencyjności produkowanych wyrobów, a tym samym na wzrost eksportu. Podjęta zostanie modernizacja samochodów osobowych oraz samochodów dostawczych w kierunku obniżenia ich materiałochłonności oraz zmniejszenia zużycia paliwa. Produkcja przemysłu maszynowego wzrośnie o 40%, w tym głównie wysokowydajnych maszyn i urządzeń, jak: nowych generacji obrabiarek, robotów i manipulatorów, maszyn górniczych oraz wybranych maszyn budowlanych. Rozwijana będzie produkcja zaopatrzeniowo-kooperacyjna, głównie łożysk, silników elektrycznych, elementów automatyki i narzędzi. Ustabilizowana lub ograniczona produkcja będzie dotyczyć przemysłu: okrętowego, konstrukcji metalowych, wysokomateriałochłonnych maszyn i urządzeń hutniczych i odlewniczych.
W ramach przemysłu elektromaszynowego produkcja maszyn powinna wzrosnąć o około 28%. Szczególnie szybko wzrośnie produkcja wysokowydajnych maszyn i urządzeń (nowe generacje obrabiarek, robotów i manipulatorów, elastycznych systemów obróbczych, maszyn górniczych itp.). Podjęta zostanie modernizacja samochodów osobowych i dostawczych w kierunku obniżenia ich materiałochłonności oraz zmniejszenia zużycia paliwa. Zwiększy się ilość produkowanych ciągników i maszyn rolniczych, działać się będzie w kierunku rozwiązania problemu produkcji i dostaw części zamiennych. Rozwijana będzie produkcja zaopatrzeniowo-kooperacyjna (m.in. łożyska, silniki elektryczne, elementy pneumatyki i hydrauliki).
Wzrost produkcji przemysłu chemicznego powinien wynieść ok. 27,4%. W przemyśle tym pierwszeństwo uzyskają branże pracujące na rzecz poprawy ochrony zdrowia, zaopatrzenia rolnictwa i wzrostu eksportu oraz przedsięwzięcia ukierunkowane na rozwój bazy półproduktów. Preferowane będą przedsięwzięcia sprzyjające zmianom struktury produkcji na korzyść chemikaliów i wyrobów wysoko przetworzonych.
Zostanie zwiększona produkcja i dostawy środków produkcji dla rolnictwa, w pierwszym rzędzie nawozów sztucznych i środków ochrony roślin przy znacznym rozszerzeniu ich asortymentu. Wzrośnie o 81% produkcja wyrobów farmaceutycznych. Rozwiązany zostanie problem zwiększenia produkcji i dostaw środków higieny i czystości. Zostaną utrzymane zdolności wydobywcze i eksport siarki. Uruchomiona zostanie produkcja nowego tworzywa konstrukcyjnego - politrioksanu. Rozwój produkcji surowców do wyrobów lakierowych, chemizacja tłuszczów technicznych, pełniejsze wykorzystanie smoły koksowniczej - spowodują zmniejszenie potrzeb importowych, a także stworzą możliwości eksportu wyrobów produkowanych na bazie surowców krajowych.
Produkcja przemysłu mineralnego wzrośnie o ok. 18%. W związku z potrzebami budownictwa mieszkaniowego przewiduje się wyższą dynamikę rozwoju przemysłu materiałów budowlanych. Znaczne tempo wzrostu produkcji przemysłu ceramiki szlachetnej wynika z potrzeb dostaw wyrobów dla budownictwa, na zaopatrzenie ludności i na eksport. Podjęte zostaną niezbędne środki zmierzające do zwiększenia produkcji i dostaw dla rolnictwa nawozów wapniowych, zwłaszcza wapniowo-magnezowych.
W przemyśle mineralnym będą podjęte szerokie działania zmierzające do obniżenia jego energo- i materiałochłonności.
W wyniku modernizacji przemysłu cementowego będzie stopniowo eliminowana metoda mokra w produkcji klinkieru. Rozszerzenie skali produkcji m.in.: betonów komórkowych, wełny mineralnej, spoiw budowlanych (gips, wapno, cement), płyt gipsowych, osłonowych płyt cementowo-drzewnych pozwoli na zwiększenie dostaw dla budownictwa uspołecznionego i ludności materiałów ściennych i izolacyjnych, poprawi zaopatrzenie w materiały wiążące. Będzie także wpływać na zmiany w technologiach budownictwa na rzecz technologii mniej materiało- i energochłonnych.
Wzrost produkcji przemysłu lekkiego przewiduje się o ok. 26%. Wzrost ten uzależniony będzie przede wszystkim od możliwości importu podstawowych surowców dla tego przemysłu, modernizacji niektórych zakładów, jak również zwiększenia zmianowości.
W wyniku kontynuacji programów modernizacyjnych i wzrostu zdolności produkcyjnych nastąpi m.in. zwiększenie produkcji skór miękkich, przędzy bawełnianej i wełnianej, dzięki czemu poprawi się zaopatrzenie produkcyjne zakładów w pozostałych branżach przemysłu lekkiego. Będą kontynuowane przedsięwzięcia w zakresie modernizacji parku maszynowego, mające na celu zwiększenie wydajności pracy i rekompensowania tą drogą spadku zatrudnienia, jaki miał miejsce w przemyśle lekkim. Zostaną stworzone lepsze warunki dla produkcji wyrobów z lnu i konopi, zwiększy się udział tkanin lnianych wykończonych o wysokim stopniu uszlachetnienia. Istotnie będzie rozszerzona małoseryjna produkcja wyrobów atrakcyjnych na rynek krajowy i eksport.
Produkcja przemysłu drzewno-papierniczego powinna wzrosnąć o ok. 25%. W przemyśle tym nastąpi znaczne zwiększenie produkcji w podstawowej branży produkującej na potrzeby rynku i eksportu, tj. w przemyśle meblarskim. Wobec ograniczonych możliwości pozyskania tarcicy iglastej będzie to wymagać rozwoju przemysłu płytowego. Wzrost produkcji płyt wiórowych, które stanowią podstawowy substytut tarcicy, będzie wyprzedzać dynamikę produkcji mebli.
W wyniku przeprowadzonych modernizacji i uruchomienia produkcji z inwestycji kontynuowanych znacznie wzrośnie produkcja niektórych asortymentów papieru i tektury. Wzrośnie produkcja papieru toaletowego oraz kartonów do wytwarzania specjalistycznych opakowań do żywności. Umiarkowany będzie wzrost produkcji tektury falistej, worków i kartonaży. Dokonywana będzie modernizacja celulozowni, m.in. w trosce o ochronę środowiska.
Rozwój przemysłu paliwowo-energetycznego będzie pod względem tempa bardzo zróżnicowany. Przy zakładanym dla całej grupy gałęzi wskaźniku wzrostu o ok. 8% najbardziej, bo ok. 17%, wzrośnie produkcja przemysłu energetycznego.
W latach 1986-1990 będzie realizowany długookresowy zwrot w polityce rozwoju bazy paliwowo-energetycznej, polegający na wydatnym zwiększeniu udziału węgla brunatnego w bilansie paliwowo-energetycznym, a następnie wprowadzeniu energetyki jądrowej. Począwszy od przełomu lat 80 i 90-tych przyrosty mocy energetycznej będą związane w coraz większym stopniu z budową elektrowni jądrowych.
Stabilizacja wydobycia węgla kamiennego dyktuje konieczność bardzo oszczędnego gospodarowania tym paliwem.
Zwiększenie wykorzystania węgla brunatnego poza energetyką zawodową będzie realizowane przez preferowanie budowy sortowni oraz uruchamianie produkcji urządzeń do spalania węgla brunatnego i gorszych gatunków węgla kamiennego.
Produkcja przemysłu metalurgicznego zwiększy się w latach 1986-1990 o ok. 3%, przy czym w przemyśle hutnictwa żelaza wzrost wyniesie ok. 0,5%, a w przemyśle metali nieżelaznych ok. 6%.
W przemyśle hutnictwa żelaza i stali zostanie rozpoczęty proces modernizacji technik wytwarzania w kierunku poprawy struktury produkcji, poprawy parametrów jakościowych produkowanych stali, lepszego dostosowania wytwarzanych asortymentów do potrzeb odbiorców, rozwoju technologii energo- i materiałooszczędnych, poprawy warunków pracy i ochrony środowiska.
Zostanie podjęta rekonstrukcja i modernizacja Huty im. Lenina oraz zwiększy się produkcja w nowoczesnych jednostkach Huty "Katowice". Działania te umożliwią dalszą, stopniową likwidację przestarzałych i kosztownych w eksploatacji wydziałów w hutnictwie żelaza i stali.
W przemyśle metali nieżelaznych stopniowo będą likwidowane dysproporcje pomiędzy zdolnościami produkcyjnymi hutnictwa a możliwościami górnictwa rud miedzi, cynku i ołowiu. Nastąpi poprawa warunków pracy i ochrony środowiska. Przewiduje się m.in. dalszą rozbudowę kopalni miedzi "Lubin" i "Sieroszowice", poprawę technicznego wyposażenia zakładów hutniczych i przetwórczych cynku i ołowiu, rozpoczęcie modernizacji przemysłu aluminiowego.
Przyjmując średnioroczne tempo wzrostu przemysłu uspołecznionego w latach 1986-1990 za 100, wskaźniki wyprzedzenia lub opóźnienia rozwoju poszczególnych grup gałęzi w stosunku do całego przemysłu będą kształtować się następująco:
1) elektromaszynowy 170
w tym:
- precyzyjny 300
- elektrotechniczny i elektroniczny 217
- maszynowy 170
2) chemiczny 125
3) mineralny 85
w tym: materiałów budowlanych 100
4) drzewno-papierniczy 112
5) lekki 117
w tym: skórzany 132
6) spożywczy 83
w tym:
- olejarski 194
- mięsny 100
7) paliwowo-energetyczny 38
8) metalurgiczny 12
3. Gospodarka żywnościowa
Zmiany strukturalne w gospodarce żywnościowej będą podporządkowane głównemu celowi, jakim jest poprawa wyżywienia społeczeństwa. Będzie ona osiągana w warunkach samowystarczalności wyżywieniowej, realizowanej przy możliwie najwyższym poziomie obrotów artykułami żywnościowymi w handlu zagranicznym. W tym celu będzie utrzymany priorytet dla rozwoju gospodarki żywnościowej. Znajdzie to odzwierciedlenie w strukturze nakładów inwestycyjnych, w bieżącym zasilaniu rzeczowym i finansowym oraz w rozwiązaniach ekonomiczno-finansowych. Będą tworzone warunki zapewniające wzrost nakładów inwestycyjnych na gospodarkę żywnościową w tempie, jakie przewiduje się w całej gospodarce narodowej, a na przemysł spożywczy w tempie wyższym niż w sferze produkcji materialnej.
W roku 1990 globalna produkcja rolnicza wzrośnie o ok. 8% w stosunku do 1985 r., w tym produkcja roślinna o ok. 11%, a zwierzęca o ok. 5%. Produkcja przedsiębiorstw przemysłu spożywczego wzrośnie o ponad 12%. Wydatnie zwiększy się eksport artykułów rolno-spożywczych.
Będzie to wymagać osiągnięcia w 1990 r. zbiorów zbóż w wysokości 27,5 mln ton, buraków cukrowych ok. 15 mln ton, ziemniaków ok. 35 mln ton, produkcji żywca na poziomie 4,3 mln ton, a mleka około 15,3 mld litrów.
Osiąganiu celów i zadań rozwojowych kompleksu żywnościowego służyć będzie doskonalenie struktur i powiązań wewnętrznych w ramach kompleksu, szersze wykorzystanie intensywnych czynników wzrostu, doskonalenie systemu zarządzania oraz dalszy postęp w rozwiązywaniu spraw socjalno-bytowych zatrudnionych w gospodarce żywnościowej.
W nakładach inwestycyjnych preferencje otrzymają dziedziny o największym znaczeniu dla intensyfikacji produkcji żywności, a mianowicie: przemysł chemiczny pracujący dla gospodarki żywnościowej, produkcja wapna nawozowego, melioracje oraz zaopatrzenie wsi i rolnictwa w wodę, reelektryfikacja, przemysł rolno-spożywczy, rybołówstwo śródlądowe. Nakłady na przemysł spożywczy i paszowy w latach 1986-1990 zwiększą się o ok. 72% (łącznie z przemysłem spożywczym w dziale "Handel") w porównaniu z okresem 1981-1985, a nakłady na przemysł chemiczny pracujący na rzecz gospodarki żywnościowej o ok. 45%.
W przemysłach pracujących na rzecz rolnictwa zostanie m.in. zakończona budowa kompleksu nawozowego w Policach (polifoska, mocznik), wspierane będą inwestycje mające na celu poprawę zaopatrzenia rolnictwa w nawozy wapniowe i wapniowo-magnezowe. Niezależnie od tych przedsięwzięć trzeba zapewnić pełne wykorzystanie lokalnych zasobów wapna i wapieni odpadowych, m.in. organizując w tym celu terenowe jednostki ich utylizacji.
Kontynuowana będzie rozbudowa kompleksu ciągnikowego "Ursus", wydatnie zwiększy się produkcję maszyn i narzędzi rolniczych.
W odniesieniu do rolnictwa w latach 1986-1990 przewiduje się m.in.:
- zmeliorowanie co najmniej 700 tys. ha użytków rolnych, tj. o około 56% więcej niż w latach 1981-1985,
- rozbudowę sieci wodociągowej na wsi, limitującej poprawę warunków pracy i życia ludzi na wsi, oraz zwiększenie koncentracji i specjalizacji produkcji zwierzęcej. Nakłady inwestycyjne na zaopatrzenie wsi i rolnictwa w wodę zostaną zwiększone z 62 mld zł w latach 1981-1985 do 95 mld zł w latach 1986-1990,
- zwiększenie poziomu nawożenia mineralnego z 175 kg NPK na 1 ha w 1985 r. do 212 kg NPK w 1990 r., przy zwiększeniu udziału nawozów azotowych, nawozów skoncentrowanych i wieloskładnikowych oraz granulowanych,
- rozwiązanie problemu nawozów wapniowych poprzez zwiększenie ich dostaw z 2,82 mln ton w 1985 r. do 3,8-4,0 mln ton w 1990 r. Dostawy nawozów wapniowo-magnezowych ulegną przy tym co najmniej podwojeniu,
- zwiększenie dostaw środków ochrony roślin z 12,4 tys. ton w 1985 r. do około 25,0 tys. ton w 1990 r., przy poprawie ich jakości: powierzchnia robocza zabiegów zwiększy się z 14,4 mln ha w 1985 r. do 26 mln ha w 1990 r., tj. o 80,5%,
- zwiększenie dostaw pasz treściwych z zasobów państwowych z 4,9 mln ton w 1985 r. do 5,3 mln ton w 1990 r., w tym koncentratów wysokobiałkowych odpowiednio z 0,9 do 1,9 mln ton przy zmniejszeniu w 1990 r. importu zbóż do 2,2 mln ton oraz zwiększeniu importu pasz wysokobiałkowych do 2,0 mln ton,
- zwiększenie dostaw ciągników i sprzętu rolniczego ze 120 mld zł w 1985 r. do co najmniej 136 mld zł w 1990 r. (w cenach 1984 r.), przy wydatnej poprawie ich jakości, oraz rozwiązanie problemu części zamiennych,
- dokonanie znacznego postępu w reelektryfikacji wsi poprzez zwiększenie nakładów na ten cel z 14,0 mld zł w latach 1981-1985 do 25,0 mld w latach 1986-1990.
Konsekwentna realizacja tych zamierzeń stworzy materialne podstawy dla osiągnięcia założonego wzrostu produkcji rolniczej.
Wydatnie zwiększy się też rola czynników efektywnościowych związanych z postępem naukowo-technicznym, zmianami strukturalnymi, tworzeniem infrastruktury technicznej i społecznej oraz z postępem naukowo-technicznym, w tym zwłaszcza przez wykorzystanie środków postępu biologicznego.
W produkcji roślinnej zwiększony zostanie areał uprawy bardziej wydajnych gatunków zbóż, tj. pszenicy, jęczmienia i pszenżyta, kosztem zmniejszenia areału uprawy owsa, żyta i ziemniaków. Rozszerzy się do 3,6 mln ha w 1990 r. stosowanie kompleksowych systemów upraw zbóż, rzepaku i innych roślin. Zostaną podjęte intensywne prace umożliwiające w przyszłości masowe wdrożenie biotechnologii przez zastosowanie bakterii i mikroorganizmów do nawożenia azotem i biologicznej ochrony roślin.
W produkcji zwierzęcej zapewni się warunki dla wzrostu chowu trzody chlewnej i powstrzymania spadku pogłowia bydła, zwłaszcza krów, oraz przywrócenia tendencji rozwojowych w chowie owiec. Podejmowane będą dalsze wszechstronne działania zmierzające do zwiększenia intensywności chowu zwierząt gospodarskich, wzrostu wydajności jednostkowej, w tym zwłaszcza mleczności krów oraz poprawy efektywności pasz, m.in. przez zwiększenie udziału w nich pasz białkowych.
Dla zwiększenia produkcji rolniczej, a zwłaszcza poprawy jej efektywności, przewiduje się szersze wykorzystanie nauki rolniczej, doradztwa i oświaty rolniczej. Działania w tym kierunku znajdą odbicie w centralnych i resortowych programach badawczo-rozwojowych, zamówieniach rządowych z zakresu nauki i techniki oraz w doskonaleniu systemu doradztwa rolniczego.
Wzrostowi produkcji rolniczej i poprawie jej efektywności sprzyjać także będą:
- zmiany struktury agrarnej, co powinno umożliwić postęp w racjonalnym wykorzystaniu czynników produkcji,
- rozwiązania ekonomiczne i system zasilania rzeczowego.
Intensyfikacja produkcji rolniczej w gospodarstwach drobnych, w tym w gospodarstwach chłopo-robotników, osiągana będzie zwłaszcza poprzez rozwój upraw intensywnych. Sprzyjać temu będzie zapewnienie usług mechanizacyjnych oraz kooperacja produkcyjna z gospodarstwami uspołecznionymi.
Poprawi się stan infrastruktury technicznej i społecznej wsi, co polepszy warunki życia i pracy oraz będzie mieć również istotne znaczenie dla rozwoju produkcji rolniczej.
Lepszemu wykorzystaniu płodów rolnych, w tym także obniżeniu strat w skupie, transporcie, przechowalnictwie i przetwórstwie, sprzyjać będzie rozbudowa i modernizacja zdolności przerobowych przemysłu rolno-spożywczego. Znaczne zwiększenie nakładów inwestycyjnych na rozwój tego przemysłu koncentrowane będzie przede wszystkim na rozbudowie potencjału przetwórczego w takich branżach, jak: mleczarska, olejarska, zbożowo-młynarska, piekarnicza, ziemniaczana, owocowo-warzywna i chłodnicza. W pozostałych branżach główny nacisk zostanie położony na modernizację aparatu wytwórczego. Wpłynie to również na unowocześnienie technologii produkcji, rozszerzenie asortymentu i poprawę jakości produkowanych wyrobów, w tym półfabrykatów i produktów gotowych, ułatwiających prowadzenie gospodarstw domowych.
W polityce lokalizacyjnej będzie się dążyć do poprawy przestrzennego rozmieszczenia zakładów przetwórczych w stosunku do rozmieszczenia bazy surowcowej. Prowadzona będzie ochrona użytków rolnych i leśnych przed przeznaczeniem na inne cele.
Planowany na lata 1986-1990 przyrost produkcji przemysłu spożywczego zostanie osiągnięty głównie przez wzrost wydajności pracy. Nastąpi wzmożenie działań na rzecz unowocześnienia procesów technologicznych (m.in. wykorzystanie biotechnologii) w celu poprawy jakości żywności, ograniczenia zużycia energii i materiałów na jednostkę wyrobu. Ocenia się, że 20% przyrostu produkcji przemysłu spożywczego uzyska się w drodze szeroko rozumianej racjonalizacji gospodarowania, w tym pełniejszego zagospodarowania odpadów produkcyjnych.
Będzie przestrzegana zasada trwałej opłacalności produkcji rolniczej oraz parytetu dochodów. Doskonalone będą systemy cen, kredytów, podatków, subwencji oraz system wynagrodzeń i inne systemy motywacyjne. Likwidowane będą bariery i ograniczenia w skupie, przetwórstwie i obrocie poprzez likwidację monopolu w tym zakresie.
4. Gospodarka leśna
W gospodarce leśnej będą podejmowane dalsze działania w kierunku organizowania intensywnego gospodarstwa leśnego, zdolnego do zaspokajania rosnących potrzeb gospodarki narodowej na produkty leśne i drzewne oraz do spełniania rosnących funkcji ekologicznych i społecznych. Polegać one będą głównie na dalszym porządkowaniu stanu sanitarnego lasów, wzmożeniu zabiegów pielęgnacyjnych i ochronnych, powiększeniu i pełniejszym zagospodarowaniu powierzchni leśnej na terenach poklęskowych i zdegradowanych przez emisje przemysłowe, a także zwiększeniu odporności lasów poprzez ich przebudowę oraz na racjonalnym pozyskaniu surowca drzewnego.
W celu odbudowy zasobności drzewostanów i ich struktury ograniczać się będzie rozmiary pozyskania drewna w lasach państwowych do wielkości wynikających z możliwości bazy surowcowej; pozyskanie drewna ogółem będzie w 1990 r. mniejsze niż w 1985 r.
Nastąpi wzrost (o ok. 5%) zalesień i odnowień oraz prac pielęgnacyjnych w lasach państwowych, zmierzających do zwiększenia lesistości i potencjału produkcyjnego lasów.
5. Budownictwo
Wartość produkcji budownictwa powinna zwiększyć się o ok. 18%. Podstawowymi zadaniami budownictwa są:
- zapewnienie sprawnej realizacji przedsięwzięć inwestycyjnych poprzez skrócenie cykli realizacji inwestycji,
- obniżenie kosztów inwestowania przez wdrożenie nowoczesnych materiało- i energooszczędnych rozwiązań projektowych, zarówno w budownictwie ogólnym, jak i przemysłowym.
Zmiany strukturalne w budownictwie obejmą potencjał wykonawczy, technologie wznoszenia obiektów i organizację jednostek wykonawczych.
Zmiany strukturalne potencjału wykonawczego przedsiębiorstw budowlano-montażowych będą polegały na znacznym przyspieszeniu wzrostu mocy wykonawczych terenowych przedsiębiorstw budownictwa ogólnego oraz przedsiębiorstw budownictwa specjalistycznego, tzn. instalacyjnych, inżynieryjnych oraz robót wykończeniowych.
Zmiany w strukturze organizacyjnej przedsiębiorstw budowlanych polegać będą na zwiększeniu udziału małych przedsiębiorstw budowlanych - państwowych, spółdzielczych i rzemieślniczych.
Zmiany w stosowanych technologiach wznoszenia obiektów będą dokonywane równolegle ze zmianami w strukturze wytwarzanych materiałów budowlanych i wdrażaniem postępu technicznego w budownictwie. Działania te powinny przynieść w efekcie zmniejszenie energochłonności, materiałochłonności i pracochłonności oraz podniesienie jakości budownictwa.
W wielorodzinnym budownictwie mieszkaniowym nadal będą dominowały technologie prefabrykowane, z tym że zakłada się spadek udziału "wielkiego bloku", natomiast podwojeniu ulegnie udział technologii wykonywanych na budowie, zwłaszcza technologii monolitycznej, które charakteryzują się niższą energochłonnością i możliwością szerokiego stosowania w różnych warunkach realizacji.
W budownictwie jednorodzinnym obniży się udział systemu tradycyjnego, natomiast wydatnie wzrośnie udział systemu technologicznego z użyciem elementów prefabrykowanych i drewnopochodnych.
W wyniku projektowanych zmian w budownictwie będą stworzone warunki dla systematycznego wzrostu liczby przekazywanych do użytku mieszkań.
6. Transport
Podstawowym kierunkiem działania w transporcie w latach 1986-1990 będzie zwiększanie wykorzystania posiadanych zasobów i środków, poprawa efektywności pracy oraz racjonalizacja przewozów.
Następować będzie stopniowe unowocześnianie transportu. Zakłada się, że w miarę postępu w procesie zmian strukturalnych gospodarki obniżać się będzie transportochłonność.
W rozwoju transportu priorytet uzyska transport kolejowy, w którym do najważniejszych zadań będzie należeć: modernizacja i rozbudowa kolejowych stacji rozrządowych, rozbudowa zdolności remontowej zaplecza eksploatacyjnego, zwiększenie zakresu kapitalnych remontów nawierzchni oraz zwiększenie stanu środków trakcyjnych i wagonów. Postępować będzie dalsze unowocześnienie systemu trakcyjnego kolei poprzez elektryfikację linii, co powinno zapewnić obniżenie energochłonności oraz oszczędności w zużyciu węgla i oleju napędowego.
Zwiększone będą zdolności kolei do wywozu towarów z portów morskich, głównie przez zastosowanie wagonów spełniających wymogi nowoczesnej techniki przeładunkowej i stosowną modernizację urządzeń kolejowych w rejonach portów.
W transporcie samochodowym nastąpi przede wszystkim zwiększenie zdolności przewozowych wyspecjalizowanych przedsiębiorstw, co pozwoli na bardziej racjonalne zaspokajanie potrzeb przewozowych gospodarki narodowej i lepsze wykorzystanie środków transportu. Poprawi się wyposażenie zaplecza technicznego. Zwiększony zostanie udział samochodów wyposażonych w silniki wysokoprężne.
W zakresie konteneryzacji w latach 1986-1990 będą podejmowane przedsięwzięcia zmierzające do usprawnienia obsługi transportowej ładunków handlu zagranicznego. Organy założycielskie jednostek, które uczestniczą w Kontenerowym Systemie Transportowym, spowodują wzajemne skoordynowanie rozwoju konteneryzacji w tych latach.
W drogownictwie głównym zadaniem jest utrzymanie istniejącej sieci dróg w należytym stanie technicznym, do czego przyczyni się intensyfikacja kapitalnych remontów.
W transporcie lotniczym dokonana zostanie wymiana znacznej części taboru latającego na nowocześniejszy i bardziej ekonomiczny w eksploatacji. Prowadzona będzie modernizacja lotnisk.
W transporcie wodnym śródlądowym, w szczególności na Odrze, podstawowym zadaniem jest powstrzymanie dalszej dekapitalizacji urządzeń i taboru dla sprostania potrzebom przewozowym krajowym i tranzytowym.
7. Łączność
W telekomunikacji nastąpi przyłączenie ok. 750 tys. nowych abonentów telefonicznych (tj. ponad 40% więcej niż w latach 1981-1985) oraz kontynuowana będzie automatyzacja systemów łączności dalekosiężnej. Przyspieszona zostanie telefonizacja wsi. Modernizacji istniejących towarzyszyć będzie oddanie do użytku ok. 200 nowych placówek pocztowo-telekomunikacyjnych.
Podjęte zostaną działania dla poprawy warunków odbioru programów telewizyjnych oraz radiofonicznych na falach średnich i UKF.
Rozszerzone zostaną działania usprawniające działalność usługową poczty i telekomunikacji, przede wszystkim przez modernizację i uzupełnienie wyposażenia technicznego węzłów pocztowych i modernizację central telefonicznych.
W bezpośredniej obsłudze ludności, oprócz planowego rozwoju sieci placówek pocztowych i telekomunikacyjnych, wprowadzane będą odpowiednie, nowoczesne urządzenia i środki techniczne zmniejszające pracochłonność i usprawniające czynności związane z obsługą klientów poczty i telekomunikacji.
Niezbędną poprawę jakości usług poczty i telekomunikacji powinien przynieść dalszy rozwój kształcenia i dokształcania kadr na wyższym niż obecnie poziomie w zawodach i specjalnościach związanych z tym działem. Odpowiednie usprawnienie systemu organizacji i obrotu przesyłkami, zwiększanie odpowiedzialności pracowników za terminowe doręczanie zmierzać będą do skrócenia okresów ich doręczania adresatom.
8. Gospodarka morska
Podstawowym zadaniem w gospodarce morskiej w latach 1986-1990 będzie umacnianie materialnej bazy jej rozwoju oraz kształtowanie racjonalnych powiązań wewnętrznych i zewnętrznych, co pozwoli na zwiększenie efektywności posiadanego potencjału produkcyjno-usługowego.
We flocie handlowej, przy niezmiennym poziomie ogólnej zdolności przewozowej całej floty, nastąpi przekształcenie struktury floty liniowej w kierunku zwiększenia liczby i tonażu nowoczesnych statków do przewozu ładunków zjednostkowanych.
W portach morskich zostanie przyspieszona modernizacja obiektów infrastruktury technicznej. Będzie kontynuowana rozbudowa zdolności portów do obsługi ładunków drobnicowych oraz zdolności składowej dla ładunków masowych.
W gospodarce rybnej zostaną podjęte działania na rzecz unowocześnienia floty rybackiej oraz zaplecza lądowego, co umożliwi wyższe wykorzystanie zdolności połowowych, w tym również na Bałtyku, i bardziej racjonalne zagospodarowanie ryb na cele spożywcze, m.in. przez zwiększanie udziału innych, poza przedsiębiorstwem przemysłowo-handlowym "Centrala Rybna", przedsiębiorstw handlowych, a także przedsiębiorstw przetwórczych w handlu rybami i przetworami rybnymi.
W przemyśle okrętowym podjęte działania restrukturyzacyjne powinny zapewnić lepsze wykorzystanie istniejących zdolności produkcyjnych. Nastąpi rozwój zdolności remontowych stoczni z myślą o potrzebach floty, jak i wzroście eksportu efektywnych usług remontowych.
9. Drobna wytwórczość
Aktywizowany będzie nadal rozwój drobnej wytwórczości, spółdzielczości pracy (zwłaszcza spółdzielni inwalidów oraz spółdzielni rękodzieła ludowego i artystycznego), państwowego przemysłu terenowego i innych form drobnej wytwórczości, w tym także sektora nie uspołecznionego.
Rady narodowe powinny sprzyjać powstawaniu drobnych przedsiębiorstw usługowo-produkcyjnych w miastach i na wsi, w szczególności celem lepszego wykorzystania surowców rolnych, pełniejszego spożytkowania surowców miejscowych w produkcji materiałów budowlanych. Popierana będzie działalność innowacyjna, polegająca na wprowadzaniu nowych technologii w powiązaniu z działalnością dużych zakładów przemysłowych oraz w powiązaniu z przedsiębiorstwami zagranicznymi.
Rady narodowe rozwijając w swych planach założenia npsg powinny tworzyć warunki i zachęty do lokalizowania nowo tworzonych jednostek drobnej wytwórczości w szczególności w rejonach, miastach i osiedlach posiadających nie wykorzystane zasoby siły roboczej.
Drobna wytwórczość powinna odegrać rolę aktywizującą zatrudnienie, z korzyścią dla ogólnego bilansu siły roboczej w kraju.
Przewiduje się więc, że na tle ogólnego wzrostu produkcji materialnej rozwój działalności gospodarczej drobnej wytwórczości będzie stosunkowo szybszy. Przyrost wartości produkcji sprzedanej powinien wynieść minimum 25% w pięcioleciu.
Wzrost produkcji powinien nastąpić głównie drogą podniesienia wydajności pracy. Przewiduje się uzyskanie stosunkowo szybkiego powiększenia zatrudnienia w pracy nakładczej.
W rozwoju drobnej wytwórczości rzemieślniczej będą preferowane usługi, zwłaszcza budowlane, oraz produkcja materiałów budowlanych. Przewiduje się, że produkcja rzemieślnicza wzrośnie w ciągu pięciolecia o ok. 50-60%.
Rada Ministrów opracuje kompleksowy program rozwoju usług jako ważnej dziedziny dla osiągnięcia równowagi rynkowej.