Rozdział 11 - Cele społeczne i sposoby ich realizacji. - Narodowy plan społeczno-gospodarczy na lata 1986-1990.

Dziennik Ustaw

Dz.U.1986.45.224

Akt utracił moc

Wersja od: 1 stycznia 1990 r.

Rozdział  11 ⁸

Cele społeczne i sposoby ich realizacji.

1. Polityka rozwoju konsumpcji i rynek wewnętrzny

Przewiduje się, że w latach 1986-1990 średnioroczny wzrost spożycia przez ludność dóbr materialnych i usług niematerialnych wyniesie 3,4% (licząc na mieszkańca).

W ciągu pięciolecia nastąpią zmiany w poziomie i strukturze wyżywienia, polegające na zwiększeniu ilości i asortymentu oferowanej żywności oraz poprawie funkcjonowania rynku. Ocenia się, że spożycie mięsa i podrobów w 1990 r. ukształtuje się w granicach 67 kg (licząc na mieszkańca) wobec 60,2 kg w 1985 r. W pozostałych grupach artykułów żywnościowych poziom produkcji i dostaw będzie lepiej dostosowany do potrzeb rynku zarówno przez wzrost podaży, jak i jakości wyrobów. Obok zwiększenia podaży podstawowych grup towarowych nastąpi wzbogacenie oferty asortymentowej, zwłaszcza w zakresie przetwórstwa rolno-spożywczego, koncentratów, przypraw i używek oraz napojów bezalkoholowych.

Osiągnięcie zamierzonej poprawy wyżywienia powinno następować wraz z procesami wdrażania reformy systemu ekonomiczno-finansowego gospodarki żywnościowej, stwarzającej warunki rozwoju przedsiębiorczości i konkurencji w obrocie i przetwórstwie, a tym samym wzrost podaży, przy jednoczesnym wykorzystaniu aktywnej polityki cen.

Przewiduje się, że w globalnym spożyciu wzrośnie udział wydatków na towary nieżywnościowe i usługi. Dostawy rynkowe wielu artykułów będą wyższe od przeciętnego wzrostu spożycia z dochodów osobistych ludności. Do tej grupy artykułów należy zaliczyć wyroby przemysłu lekkiego, takie jak okrycia i ubiory, bielizna osobista, obuwie, oraz wyroby przemysłu elektromaszynowego będące nośnikami najnowszej techniki (osprzęt elektroniczny, audiowizualny itd.).

Ocenia się, że podaż towarów na zaopatrzenie rynku wzrośnie w granicach 26%, w tym towarów nieżywnościowych o 31%.

Zakłada się przyspieszenie rozwoju usług dla ludności. Szacuje się, że w latach 1986-1990 średnie tempo wzrostu kształtować się będzie w granicach ok. 6%, z czego w gospodarce uspołecznionej ok. 5% i w sektorze nie uspołecznionym ok. 8%. Przewiduje się, że liczba placówek usługowych powiększy się o ok. 5 tysięcy obiektów, a zatrudnienie w usługach wzrośnie o blisko 26 tysięcy pracowników. Wolnej nieco będą wzrastać usługi bytowe (ok. 4% średniorocznie).

Będą tworzone warunki ekonomiczne i rzeczowe dla osiągnięcia wyższej dynamiki wzrostu usług. Duża rola przypada tu inicjatywie i przedsiębiorczości władz lokalnych i terenowych struktur organizacyjnych. Będą preferowane usługi związane z zaspokojeniem potrzeb remontowo-budowlanych, napraw sprzętu domowego, higienicznosanitarnego itp.

Podejmowane będą działania dla poprawy funkcjonowania handlu, głównie poprzez rozwiązania systemowe. Będą one skłaniać samodzielne jednostki obrotu towarowego do usprawnienia obsługi klientów, w tym drogą rozwoju bazy technicznej handlu, obejmujące w szczególności rozwój agencji.

Będzie także rozszerzony profil działalności jednostek handlu zarówno terytorialnie, jak i branżowo, co powinno osłabiać istniejące jeszcze struktury o charakterze monopolistycznym.

Wszystko to razem powinno spowodować umocnienie pozycji konsumenta na rynku oraz odczuwalną poprawę warunków życia rodzin przez zmniejszenie codziennych trudności rynkowych.

2. Polityka kształtowania dochodów

Głównymi celami polityki kształtowania dochodów ludności w latach 1986-1990 będą:

- utrzymanie założonej w planie relacji przychodów pieniężnych i dostaw rynkowych,

- zapewnienie motywacyjnej funkcji dochodów pracowniczych, prowadzącej do stymulowania wzrostu produkcji i usług w drodze zwiększenia wydajności pracy, ściślejszego powiązania wynagrodzeń z efektami pracy i wynikami pracy przedsiębiorstwa oraz niwelowania nieuzasadnionych dysproporcji płacowych poprzez zobiektywizowane metody oceny i wartościowania pracy,

- stymulowanie produkcji żywności oraz wybranych usług preferowanych zgodnie z potrzebami społecznymi poprzez odpowiednią politykę dochodową w odniesieniu do rolnictwa indywidualnego i rzemiosła,

- ochrona grup ekonomicznie najsłabszych, nie mogących pracą poprawić warunków życia.

Zakłada się, że realne dochody pieniężne ludności na osobę w 1990 r. będą o blisko 5% wyższe w stosunku do roku 1985. Wzrosną zasoby pieniężne ludności o 13,4%. Systematycznie ulegać będzie poprawie relacja przeciętnej emerytury i renty do przeciętnego wynagrodzenia.

Kształtowanie się płac realnych poszczególnych grup pracowniczych będzie zależeć od wyników działalności przedsiębiorstw. Zakłada się, że przeciętna płaca realna nie ulegnie obniżeniu.

Podstawowymi celami centralnej polityki płac jest stymulowanie wzrostu wydajności pracy i efektywności wykorzystania czynników wytwórczych. Polityka ta będzie realizowana przy zachowaniu samodzielności przedsiębiorstw w kształtowaniu zakładowych systemów wynagradzania oraz pełnej ich odpowiedzialności za efektywność gospodarowania.

Urzeczywistnienie centralnej polityki płac, jak i polityki płac w przedsiębiorstwach, wymagać będzie konsekwentnego przestrzegania następujących zasad:

- podziału według pracy, co oznacza równość miar i ocen, zarówno dla wszystkich podmiotów gospodarczych, jak i poszczególnych pracowników,

- stabilizacji i wydłużenia horyzontu czasowego polityki płac, co stworzy warunki dla długofalowej racjonalizacji decyzji płacowych przedsiębiorstw.

W celu racjonalizacji polityki płac przewiduje się:

- zmianę zasady kształtowania najniższego wynagrodzenia i wprowadzenie jego indeksacji,

- uchylenie obowiązujących obecnie zróżnicowanych mechanizmów waloryzacji wynagrodzeń w jednostkach sfery budżetowej i zastąpienie ich jednolitym systemem kształtowania środków na wynagrodzenia,

- nierozszerzanie wymiaru i zakresu stosowania deputatów i innych świadczeń branżowych oraz ekwiwalentów pieniężnych za deputaty i świadczenia,

- nieuwzględnianie we wskaźniku kosztów utrzymania, będącym podstawą kształtowania płac i dochodów realnych, wzrostu cen napojów alkoholowych i wyrobów tytoniowych.

W jednostkach sfery budżetowej wynagrodzenia będą kształtowane w odpowiedniej relacji do wynagrodzeń w sferze produkcji materialnej.

Zakłada się przebudowę zasad wynagradzania kadry kierowniczej przedsiębiorstw z myślą o zwiększeniu jej zainteresowania wynikami ekonomicznymi przedsiębiorstwa.

W rolnictwie indywidualnym, podobnie jak w gospodarce uspołecznionej, wzrost realnych dochodów będzie konsekwencją wzrostu produkcji rolniczej i jej towarowości. Polityka dochodowa w odniesieniu do rolnictwa indywidualnego opierać się będzie o zasadę opłacalności produkcji rolniczej oraz parytet dochodów w warunkach efektywności produkcji.

Generalny kierunek polityki świadczeń społecznych będzie wyznaczać zasada koncentrowania pomocy i środków dla tych grup ludności, które z tytułu specyficznych uwarunkowań demograficznych i zdrowotnych znajdują się w szczególnie niekorzystnej sytuacji materialnej.

Szczególnej ochronie podlegać będą przede wszystkim emerytury i renty. Wzrost wypłat emerytur i rent w okresie 1986-1990 będzie wyznaczony przez następujące czynniki:

- waloryzację świadczeń emerytalno-rentowych, która zgodnie z ustawą weszła w życie z dniem 1 marca 1986 r.,

- zakładane na lata 1986-1989 dodatkowe, etapowe podwyżki emerytur i rent przyznanych do końca 1983 r.,

- stały wzrost liczby świadczeniobiorców.

Elementem uzupełniającym dochody emerytów i rencistów będzie dalsza możliwość uzyskiwania dochodów z pracy.

Rozszerzane będą systematycznie możliwości uzyskania dodatkowych dochodów przez kobiety korzystające z zasiłków wychowawczych, bez zawieszania uprawnień do zasiłku.

Propozycje generalnego uporządkowania systemu świadczeń z ubezpieczenia społecznego Rada Ministrów przedstawi - po konsultacji społecznej - do rozpatrzenia na Krajowej Konferencji Delegatów PZPR.

Polityka dochodowa wobec nie uspołecznionej gospodarki nierolniczej zmierzać będzie do zapewnienia dalszej poprawy warunków jej rozwoju, a zarazem przeciwdziałania - nie uzasadnionemu wkładem pracy - wzrostowi dochodów.

Realizacja wyżej wymienionych celów polityki kształtowania dochodów ludności będzie wymagać dokonania modyfikacji istniejących ustaw i aktów wykonawczych do ustaw.

3. Polityka cen

Polityka cen w latach 1986-1990 będzie zmierzać do:

- ograniczenia inflacji,

- tworzenia warunków dla obiektywizacji rachunku ekonomicznego zarówno w skali gospodarki narodowej, jak i w skali przedsiębiorstwa poprzez odpowiednie zmiany poziomu i relacji cen,

- likwidowania istniejącej i niedopuszczenia do powstawania w przyszłości luki inflacyjnej oraz osiągnięcia równowagi przede wszystkim na rynku konsumpcyjnym oraz dóbr i usług inwestycyjnych. Polityka cen w tym zakresie będzie uzupełniana odpowiednimi przedsięwzięciami w zakresie stymulowania podaży oraz sterowania wielkością dochodu przedsiębiorstw, ludności i budżetu.

Dla osiągnięcia tych celów podejmowane będą następujące działania:

1) ceny podstawowych surowców i materiałów będących przedmiotem obrotu towarowego z zagranicą będą ustalane według cen transakcyjnych,

2) ceny produktów poza surowcami i materiałami będzie się ustalać w zasadzie na poziomie cen równowagi, wykorzystując do osiągnięcia tego celu instrument podatku obrotowego. W pierwszej kolejności dążyć się będzie do ustalenia cen równowagi na dobra ponadstandardowe,

3) doskonalony będzie system udzielania dotacji poprzez wprowadzanie jednolitych dotacji kwotowych w miejsce dotacji procentowych. Ograniczeniu ulegnie zakres udzielanych dotacji podmiotowych,

4) dotacje utrzymane zostaną jedynie w stosunku do dóbr i usług o ważnym społecznym znaczeniu, w odniesieniu do których kształtowany poziom cen nie zapewni producentom środków na samofinansowanie.

4. Polityka mieszkaniowa

Rozwiązywaniu problemu mieszkaniowego w latach 1986-1990 służyć będą wielokierunkowe działania. Koncentrować się one będą na:

1) ochronie i lepszym wykorzystaniu istniejącej substancji mieszkaniowej,

2) zwiększeniu nowego budownictwa oraz podejmowaniu przedsięwzięć zapewniających zmniejszenie kosztów budowy i eksploatacji,

3) tworzeniu warunków dla istotnego zwiększenia programu budownictwa mieszkaniowego po 1990 r.

W celu powstrzymania procesu dekapitalizacji istniejącej substancji mieszkaniowej, a także poprawy jej standardu, zakłada się objęcie remontami około 1.400 tys. mieszkań, tj. o ponad 130% więcej niż w ubiegłym 5-leciu. Na modernizację i remonty zostaną zapewnione niezbędne środki materiałowe oraz środki budżetowe i kredyty dla ludności.

Odpowiednie zadania i środki na te cele powinny być ujęte w planach terytorialnych wszystkich szczebli.

Lepsze wykorzystanie substancji mieszkaniowej będzie możliwe także dzięki usprawnieniu trybu zamiany mieszkań. Służyć temu będzie, obok uproszczenia procedury formalnej, także odpowiednie kształtowanie opłat za użytkowanie mieszkań.

Przewiduje się zwiększenie rozmiarów nowego budownictwa w skali umożliwiającej wybudowanie w ciągu 5-lecia 1.000-1.050 tys. mieszkań. Realizacja tego zamierzenia w decydującym stopniu będzie zależeć od zmniejszenia kosztów budownictwa. Z oceny środków rzeczowych i finansowych, którymi będzie mogło dysponować budownictwo mieszkaniowe, wynika, że wybudowanie 1.050 tys. mieszkań będzie wymagać zmniejszenia jednostkowego zużycia materiałów o ok. 2% średniorocznie. Każdy dalszy postęp w obniżaniu kosztów pozwoli na odpowiednie powiększanie programu budownictwa mieszkaniowego.

Niezbędnym warunkiem dla osiągnięcia pożądanej obniżki kosztów jest zwiększenie zainteresowania spółdzielni mieszkaniowych i przyszłych użytkowników mieszkań poprawą pracy przedsiębiorstw budowlanych.

Powinna zostać zachowana równoległość budownictwa mieszkaniowego oraz towarzyszącego: obiektów handlowych, usługowych, placówek służby zdrowia, szkół, przedszkoli i żłobków.

Rady narodowe powinny pełniej korzystać z uprawnień gospodarza terenu w koordynowaniu planów inwestorów i użytkowników budowanych obiektów.

W efekcie realizacji powyższych zadań zasoby mieszkaniowe kraju wzrosną o ok. 10%, a powierzchnia użytkowa mieszkań o ok. 12-13%. Doprowadzi to jednocześnie do zmniejszenia deficytu mieszkań w stosunku do liczby gospodarstw domowych z obecnie szacowanego na ok. 1,4 mln mieszkań do ok. 1,1 mln w 1990 r.

Będą tworzone warunki dla wzrostu efektywności budownictwa przede wszystkim przez modernizację i rozbudowę przemysłu wytwarzającego materiały i wyroby dla budownictwa, pozyskiwanie i zbrojenie terenów pod budownictwo mieszkaniowe oraz powiększanie mocy wykonawczych w budownictwie.

W miarę osiągania szybszego tempa wzrostu dochodu narodowego Rada Ministrów i rady narodowe powinny zapewnić powiększenie nakładów oraz osiągniecie wyższego poziomu efektów rzeczowych budownictwa mieszkaniowego, a także infrastruktury komunalnej.

Równolegle do realizacji powyższych zadań Rada Ministrów powinna stworzyć nowe instytucjonalne warunki dla gromadzenia środków ludności i środków z innych źródeł pozabudżetowych przeznaczonych na gospodarkę mieszkaniową. Środki te powiększyłyby nakłady na kompleks gospodarki mieszkaniowej, a ich wykorzystanie powinno się znajdować pod społeczną kontrolą.

W celu złagodzenia deficytu materiałów budowlanych, a także zdolności wykonawczych, będą tworzone warunki dla rozwoju przedsiębiorstw uspołecznionych i nie uspołecznionych. Preferowane będą zwłaszcza przedsiębiorstwa wykorzystujące lokalne zasoby surowców, a także przedsiębiorstwa remontowo-budowlane. W większym niż dotąd zakresie zakłady pracy powinny uczestniczyć w rozwiązywaniu problemów mieszkaniowych swoich pracowników.

W celu poprawy jakości budowanych mieszkań będą doskonalone technologie i systemy realizacji budowy, między innymi będą eliminowane technologie materiało- i energochłonne. Istotnym źródłem zmniejszenia zużycia materiałów powinny być również działania rad narodowych i spółdzielczości budownictwa mieszkaniowego w kierunku ograniczenia powierzchni projektowanych osiedli, skrócenia ich odległości od istniejącej infrastruktury komunalnej (źródła wody, ciepła itp.) oraz zwiększenia stopnia wykorzystania powierzchni na terenach już zabudowanych.

Rozwiązywanie problemu mieszkaniowego jest ściśle uzależnione od wprowadzenia nowych rozwiązań organizacyjnych i finansowych zwiększających udział środków ludności i zakładów pracy w finansowaniu budowy i eksploatacji mieszkań. Zakłada się modyfikację obecnego systemu finansowania i kredytowania budownictwa mieszkaniowego, zapewniającą przede wszystkim wzrost udziału środków własnych ludności w kosztach budowy, między innymi poprzez podwyższenie wkładów własnych na mieszkania spółdzielcze (lokatorskie i własnościowe) i budownictwo jednorodzinne, skrócenie okresu spłaty kredytów udzielanych na budowę.

Dążyć się będzie również do stopniowego wprowadzania zasady upodmiotowienia pomocy państwa na cele mieszkaniowe w formie kredytu bankowego. Zróżnicowanie warunków udzielania tej pomocy będzie uzależnione od sytuacji materialnej i rodzinnej osób starających się o mieszkanie.

Wprowadzone też będą dalsze zmiany w systemie opłat za użytkowanie mieszkań, które zapewnią ograniczenie i docelowo likwidację dotacji budżetowych udzielanych na pokrycie kosztów eksploatacji budynków mieszkalnych. Jednocześnie zostanie rozszerzona pomoc finansowa dla użytkowników mieszkań, mających bardzo niskie dochody. Pomoc ta nie będzie udzielana na opłacanie powierzchni ponadnormatywnej.

Realizacja założeń planu wymagać będzie aktywnej współpracy ze strony związków zawodowych, organizacji młodzieżowych, politycznych i społecznych oraz stowarzyszeń naukowo-technicznych i twórczych.

5. Polityka rozwoju gospodarki komunalnej

Podstawowym zadaniem gospodarki komunalnej w latach 1986-1990 jest przygotowanie terenów uzbrojonych pod budownictwo mieszkaniowe, ze szczególnym uwzględnieniem jego przyspieszenia w latach 90-tych, i zaopatrzenie go w niezbędne usługi komunalne. Zwiększy się ogólny poziom usług świadczonych przez gospodarkę komunalną.

Ocenia się, że przyrost zdolności produkcyjnych wodociągów wyniesie około 2 mln m³ na dobę, a przepustowość komunalnych oczyszczalni ścieków zwiększy się o 1,2 mln m³ na dobę. Przewiduje się, że ścieki odprowadzane do kanalizacji miejskiej w 1990 r. zwiększą się o około 6% w porównaniu z rokiem 1985, a ścieki oczyszczane o około 24%. W rezultacie odsetek ludności miejskiej korzystającej z wodociągów zwiększy się z 88,8% w 1985 r. do 90,4% w 1990 r., a z kanalizacji miejskiej z 79,7% w 1985 r. do 81,7% w 1990 r.

W efekcie realizacji w pięcioleciu 1986-1990 dużych systemów wodociągowych przewiduje się uzyskanie poprawy zaopatrzenia w wodę na obszarze aglomeracji katowickiej, m.st. Warszawy, m. Krakowa, Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego oraz w województwie wałbrzyskim.

Realizacji inwestycji związanych z zaopatrzeniem w wodę największych aglomeracji miejskich i innych obszarów deficytowych towarzyszyć będzie współzależny proces budowy komunalnych oczyszczalni ścieków, z których największe kontynuowane będą jako inwestycje centralne.

Ze względów ekonomicznych i wymogów ochrony środowiska rozwój ciepłownictwa w miastach oparty będzie na dużych systemach sieci cieplnych, zasilanych przez elektrociepłownie zawodowe i centralne ciepłownie miejskie. Ilość energii cieplnej dostarczanej na cele komunalno-bytowe wzrośnie o 12,9%. W latach 1986-1990 w energetyce zawodowej może być rozpoczęta budowa 8 nowych elektrociepłowni w: Gdańsku, Kielcach, Bydgoszczy, Bielsku-Białej, Szczecinie, Zielonej Górze, Krakowie i Chorzowie.

Rozwój komunikacji miejskiej w dużych miastach i aglomeracjach będzie oparty głównie na różnych formach trakcji elektrycznej. W miastach mniejszych podstawowym środkiem komunikacji pozostaną autobusy. Z ważniejszych inwestycji komunikacyjnych w latach 1986-1990 będzie budowana I linia metra w Warszawie oraz Drogowa Trasa Średnicowa Katowice-Gliwice. Będą prowadzone prace z myślą o usprawnieniu regionalnego kolejowego ruchu pasażerskiego w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym.

6. Polityka rozwoju oświaty i wychowania

Rozwój oświaty i wychowania traktowany jest priorytetowo w polityce społeczno-gospodarczej lat 1986-1990. Dotyczy to zarówno procesu dydaktyczno-wychowawczego, jak i zwiększenia oraz doskonalenia kadr dla oświaty, a także rozwoju bazy materialnej. Priorytety te uzasadnia wysoka dynamika wzrostu liczby dzieci i młodzieży w wieku szkolnym do 1990 r. Oczekuje się, że w realizacji zadań związanych z rozwojem oświaty i wychowania aktywnie będzie uczestniczyć całe społeczeństwo, zwłaszcza poprzez Narodowy Czyn Pomocy Szkole.

Za podstawowe cele planu przyjmuje się podniesienie poziomu wiedzy i świadomości obywatelskiej dzieci i młodzieży, zapewnienie wyższego stopnia przygotowania młodzieży do pracy zawodowej, rozwój sieci obiektów szkolnych i przedszkolnych oraz poprawę zaopatrzenia uczniów w podręczniki i pomoce dydaktyczne, doskonalenie i rozszerzenie opieki socjalnej poprzez modyfikację systemu stypendialnego, rozwój świetlic szkolnych, zmodernizowanie stołówek i rozszerzenie zakresu żywienia dzieci i młodzieży w placówkach opiekuńczo-wychowawczych.

Realizacja tych zadań wymagać będzie m.in. umocnienia funkcji wychowawczej szkół, wdrożenia reformy programowej do szkół ponadpodstawowych oraz opracowania długofalowych kierunków rozwoju systemu edukacji narodowej. Zakłada się również opracowanie i wdrożenie koncepcji wychowania do pracy poprzez pracę, osiągnięcie dalszych postępów w wyrównywaniu szans oświatowych dzieci i młodzieży z różnych środowisk. Rozwijany będzie system kształcenia nauczycieli w celu pełniejszego zaspokojenia potrzeb kadrowych oświaty oraz lepszego przygotowania nauczycieli do zadań wychowawczych. Doskonalone także będą warunki pracy i zasady wynagradzania nauczycieli.

Dzięki wybudowaniu 112 tys. nowych miejsc w przedszkolach i pozyskaniu blisko 28 tys. miejsc w wyniku działań pozainwestycyjnych, nastąpi przyspieszenie procesu upowszechniania wychowania przedszkolnego. Udział dzieci objętych tym wychowaniem zwiększy się, mimo wyżu demograficznego, z 50,2% w 1985 r. do 58,5% w roku 1990. Będzie utrzymana zasada powszechności obejmowania wychowaniem przedszkolnym dzieci 6-letnich w przedszkolach i oddziałach przedszkolnych przy szkołach podstawowych.

Głównym zadaniem w szkolnictwie podstawowym będzie zahamowanie procesu pogarszania się warunków pracy szkół i nauczania, co jest zadaniem trudnym, zważywszy zwiększenie się liczby uczniów tylko w tych szkołach o około 515 tys. Budowa co najmniej 15,9 tys. nowych pomieszczeń do nauki oraz pozyskanie ok. 2 tys. takich pomieszczeń ze źródeł pozainwestycyjnych pozwoli jednak poprawić tzw. współczynnik zmianowości z 1,18 w 1985 r. do 1,16 w 1990 r. Uzyskanie planowanych efektów inwestycyjnych będzie wymagać wydatnego skracania cykli inwestycyjnych obiektów oświatowych, zwiększenia dyscypliny w zakresie terminowej realizacji budownictwa oświatowego oraz powstrzymania wzrostu kosztów tego budownictwa.

W roku szkolnym 1986/1987 rozpocznie się proces wdrażania reformy programowej w szkolnictwie ponadpodstawowym. Ulegać będzie m.in. zmianom struktura kształcenia w tych szkołach, w coraz większym stopniu absolwenci szkół podstawowych będą podejmować naukę w pełnych szkołach średnich. Liczba uczniów w szkołach ponadpodstawowych zwiększy się o około 350 tys., a liczba pomieszczeń do nauki o ok. 1,5 tys. W szkolnictwie zawodowym wprowadzone będą szersze profile kształcenia, zwiększające skalę możliwości zatrudnienia i zdobywania nowych specjalności.

W latach 1986-1990 będzie doskonalony system zaopatrywania uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych oraz studentów w podręczniki i książki szkolne w ramach planowanych priorytetów dla zwiększonych nakładów podręczników szkolnych i akademickich oraz poprawy ich jakości.

Zostanie nadana szczególna ranga problemowi kształcenia nauczycieli.

Poprawa efektywności kształcenia i wychowania będzie głównym problemem szkolnictwa wyższego w nadchodzących latach. Działalność uczelni koncentrować się będzie na przemianach jakościowych w kształceniu studentów i kadr naukowych, dyscyplinowaniu procesów nauczania, modernizacji programów, planów studiów, umacnianiu funkcji wychowawczych szkół wyższych, ściślejszym sprzężeniu działalności naukowo-badawczej z praktyką społeczno-gospodarczą kraju.

Ilościowy rozwój szkolnictwa wyższego wyrazi się we wzroście rekrutacji na I rok studiów z 65,4 tys. osób w 1985 r. do 76,6 tys. w 1990 r. (w tym 18 tys. na studia dla pracujących, w których największy udział będą miały kierunki nauczycielskie) oraz we wzroście liczby studentów z 331,5 tys. w 1985 r. do 348,6 tys. w 1990 r. W wyniku działalności inwestycyjnej zostaną oddane do użytku pomieszczenia dydaktyczne o kubaturze ok. 900 tys. m³. O 12,5 tys. wzrośnie liczba miejsc w internatach oraz o 6,5 tys. liczba miejsc w domach akademickich.

W ramach znowelizowanego programu poprawy startu życiowego i zawodowego młodzieży będą kontynuowane działania w zakresie poprawy opieki nad dzieckiem oraz pomocy materialnej dla młodzieży szkolnej i studenckiej. Zostanie zapewniona realna wartość pomocy materialnej do 1990 r. Stopniowej poprawie będą ulegać warunki opieki zdrowotnej i badań profilaktycznych, a także warunki żywienia i dożywiania rosnącej liczby dzieci i młodzieży w szkołach.

7. Polityka ochrony zdrowia

Przyjmuje się, że głównymi kierunkami rozwoju opieki zdrowotnej będą:

- usprawnienie podstawowej opieki zdrowotnej w miejscu zamieszkania i pracy, a także opieki nad matką i dzieckiem,

- zapobieganie i zwalczanie chorób cywilizacyjnych (choroby układu krążenia, nowotwory, wypadki, urazy i zatrucia),

- zapobieganie i zwalczanie głównych zagrożeń zdrowotnych, takich jak uzależnienie od alkoholu i środków odurzających oraz palenia tytoniu.

Zostaną wybudowane i oddane do użytku nowe szpitale na co najmniej 16 tys. łóżek. W rezultacie liczba łóżek szpitalnych wyniesie w 1990 r. 221 tys., co stanowi na 10 tys. mieszkańców 57,7 łóżek w porównaniu z 56,4 w 1985 r. Wzrośnie o ok. 370 liczba przychodni i ośrodków zdrowia, a liczba miejsc w żłobkach zwiększy się do 1990 r. o ok. 8 tys.

Poprawa stanu bazy materialnej w dużym stopniu będzie zależeć od terminowego oddania do użytku obiektów służby zdrowia, w szczególności szpitali, a także innych obiektów finansowanych zarówno z budżetu, jak i Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia. W nadchodzących latach zrealizowanych zostanie szereg przedsięwzięć organizacyjnych i innych mających na celu usprawnienie dostępności świadczeń służby zdrowia, poprawę efektywności pracy personelu medycznego i wykorzystania bazy materialnej. Zwiększone zostaną środki materialne na cele związane z podnoszeniem poziomu kultury zdrowotnej ludności. Doskonalić się będzie funkcjonowanie opieki zdrowotnej w miejscu zamieszkania, m.in. poprzez rozszerzanie systemu wolnego wyboru lekarza.

Zapobieganiu i zwalczaniu chorób cywilizacyjnych służyć będzie intensyfikacja i rozwój działań służby zdrowia w zakresie wczesnego ich wykrywania. Rozwijana będzie rehabilitacja lecznicza, umożliwiająca przywracanie ludziom utraconej sprawności, a tym samym ich powrót do aktywności zawodowej i społecznej.

W latach 1986-1990 liczba lekarzy medycyny wzrośnie z 73,2 tys. do 84,4 tys., lekarzy dentystów z 17,4 tys. do 18,4 tys., pielęgniarek ze 179,7 tys. do 212 tys.

Rozszerzenie świadczeń opieki środowiskowej i rzeczowej pomocy socjalnej oraz zwiększenie liczby miejsc w domach opieki społecznej - to główne kierunki rozwoju pomocy społecznej w stosunku do powiększającej się liczby osób starszych, zwłaszcza samotnych i niepełnosprawnych.

Liczba miejsc w domach pomocy społecznej zwiększy się w 5-leciu co najmniej o ok. 4,5 tys., a liczba pracowników socjalnych zatrudnionych w terenowych jednostkach opieki społecznej osiągnie ok. 15 tys. osób. Należy wydatnie zwiększyć liczbę miejsc w domach dla przewlekle chorych.

Istotnej poprawie ulegnie stan zaopatrzenia służby zdrowia. Znacznie wzrosną dostawy wyrobów farmaceutycznych z produkcji krajowej oraz aparatury i sprzętu medycznego. Zwiększony będzie import leków oraz sprzętu i aparatury nie produkowanej w kraju, jak również surowców i komponentów do produkcji krajowych wyrobów farmaceutycznych. Poprawie stanu sanitarnego kraju służyć będzie zapewnienie odpowiedniej produkcji i dostaw na rynek środków czystości oraz środków dezynfekcyjnych i technicznych, a także wzmocnienie działalności służb sanitarno-epidemiologicznych i stacji diagnostycznych w zakresie badania skażeń wody, żywności, powietrza itp.

8. Bezpieczeństwo i higiena pracy

W okresie 1986-1990 r. podejmowane będą działania na rzecz dalszej poprawy warunków bezpieczeństwa i higieny pracy, zmniejszenia liczby wypadków przy pracy i chorób zawodowych, ograniczenia o co najmniej 10% liczby osób zatrudnionych w warunkach szkodliwych dla zdrowia.

W tym celu konieczne jest:

- likwidowanie zagrożeń wypadkami przy pracy, zmniejszenie narażenia pracowników na czynniki szkodliwe dla zdrowia w środowisku pracy oraz ograniczenie prac szczególnie uciążliwych przez stosowanie właściwych środków technicznych i organizacyjnych,

- rozwijanie produkcji urządzeń niezbędnych dla zapewnienia właściwych warunków pracy, jak urządzenia wentylacyjne, klimatyzacyjne, odpylające, oświetleniowe, urządzenia transportu wewnętrznego i przeładunkowe,

- mechanizowanie i automatyzowanie prac na stanowiskach pracy o najwyższym zagrożeniu zdrowia, a w miarę postępu technicznego wykonywanie prac najbardziej szkodliwych przy stosowaniu robotów mechanicznych,

- rozszerzanie badań i pomiarów zagrożeń występujących w zakładach i na stanowiskach pracy,

- rozszerzanie wykazu maszyn i urządzeń produkcyjnych objętych obowiązkiem oznaczania znakiem bezpieczeństwa oraz ujawnianie przypadków kwalifikujących się do stosowania sankcji za wprowadzanie do obrotu maszyn i urządzeń podlegających oznaczeniu znakami bezpieczeństwa, a nie posiadających takiego oznakowania,

- egzekwowanie stosowania norm bezpieczeństwa i higieny pracy przy projektowaniu obiektów, maszyn i urządzeń produkcyjnych,

- zdyscyplinowanie przeprowadzania okresowych badań stanu zdrowia pracowników, szczególnie zatrudnionych na stanowiskach zagrożonych czynnikami szkodliwymi dla zdrowia,

- zapewnienie pełnego wyposażenia pracowników w środki ochrony osobistej oraz poprawa ich jakości i funkcjonalności,

- poprawa gospodarki ochronami osobistymi i odzieżą roboczą w zakładach pracy,

- wzmożenie i rozszerzenie zakresu kontroli warunków bhp oraz szkolenia pracowników i osób kierujących zespołami pracowniczymi w dziedzinie przestrzegania zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,

- zaostrzenie sankcji wobec kierownictw zakładów pracy nie zapewniających załogom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, pomimo istnienia takich możliwości oraz w stosunku do pracowników nie przestrzegających przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

W celu zapewnienia należytego zaopatrzenia załóg w odzież ochronną, roboczą i sprzęt ochrony osobistej utrzymane będą zamówienia rządowe na te wyroby.

Prowadzona będzie działalność naukowo-badawcza dotycząca bezpieczeństwa, higieny i ochrony pracy oraz ergonomii w ramach centralnych programów badawczo-rozwojowych oraz zamówień rządowych.

Realizacja przedsięwzięć inwestycyjnych poprawiających warunki bezpieczeństwa i higieny pracy finansowana będzie ze środków własnych przedsiębiorstw oraz kredytu bankowego przyznawanego na warunkach preferencyjnych, tj. przy wyższym udziale kredytu w finansowaniu przedsięwzięcia, wydłużonym okresie jego spłaty i niskim oprocentowaniu.

W celu wspierania realizacji inwestycji służących poprawie warunków pracy:

- zastosowane zostaną zwolnienia z wpłat amortyzacji do budżetu centralnego lub na scentralizowane rachunki amortyzacji przedsiębiorstw o szczególnym zagrożeniu zawodowym, określonych w wykazie Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych,

- utrzymane zostaną zwolnienia inwestycji służących poprawie warunków pracy z obowiązku uiszczania kaucji.

W sytuacji szczególnego zagrożenia życia i zdrowia pracowników inwestycje służące likwidacji tych zagrożeń mogą być na podstawie odrębnych, indywidualnych decyzji wspierane dotacją z budżetu centralnego lub z scentralizowanych rachunków amortyzacji przedsiębiorstw.

Stosowane będą także ulgi w podatku dochodowym, polegające w szczególności na refundacji kosztów inwestycji poprawiających warunki pracy, oraz:

- z tytułu zastosowania krajowych wynalazków i wyników prac badawczo-rozwojowych, które zmierzają do poprawy warunków pracy,

- z tytułu przyrostu produkcji urządzeń, aparatury i ochron indywidualnych, niezbędnych do ochrony pracy.

Ulgi w podatku dochodowym, przeznaczone na refundację kosztów inwestycji służących poprawie warunków pracy, przyznawane będą dla przedsięwzięć realizowanych nie dłużej niż w cyklu 5-letnim i będą przysługiwać również w tym przypadku, gdy suma ulg w podatku dochodowym przysługujących przedsiębiorstwu w roku podatkowym przekroczy 20%.

Podwyższone zostaną ulgi w podatku dochodowym z tytułu zastosowania krajowych wynalazków oraz takich projektów wynalazczych i wyników prac badawczo-rozwojowych, które zmierzają do poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy.

Realizacja tych przedsięwzięć, wsparta zaangażowanym działaniem związków zawodowych, społecznej inspekcji pracy i ogółu zatrudnionych, powinna spowodować odczuwalną przez załogi poprawę warunków bezpieczeństwa i higieny pracy w okresie do 1990 r.

9. Polityka rozwoju kultury

Za główne cele rozwoju kultury w latach 1986-1990 uznaje się tworzenie warunków dla powszechnego uczestnictwa w kulturze, rozwoju twórczości artystycznej, przezwyciężania dysproporcji w zaspokojeniu potrzeb kulturalnych pomiędzy środowiskami i regionami oraz ochronę dziedzictwa kulturalnego. Rozwój działalności kulturalno-oświatowej i ideowo-wychowawczej jednostek kultury powinien sprzyjać kształtowaniu i umacnianiu socjalistycznych stosunków i norm współżycia społecznego, zwiększaniu wpływu nauki, oświaty, kultury i sztuki na kształtowanie racjonalnych postaw społeczeństwa oraz etyki zawodowej i stosunku do pracy. Efektem tej działalności powinno być podniesienie ogólnej kultury społeczeństwa i ograniczanie zasięgu negatywnych zjawisk społecznych.

Materialne warunki upowszechniania i rozwoju kultury oparte będą na intensyfikacji wykorzystania istniejącej bazy materialnej oraz wzroście produkcji artykułów użytku kulturalnego. Będą wspierane pozainwestycyjne sposoby rozwijania sieci placówek kultury, zwłaszcza w szkołach i osiedlach mieszkaniowych.

Jednocześnie ustala się priorytet dla inwestycji kulturalno-oświatowych (domy kultury, kluby, biblioteki) w zakresie zaopatrzenia w nowoczesny sprzęt wideofoniczny, magnetowidy i zestawy wideokaset.

Liczba bibliotek publicznych i ich filii wzrośnie o około 685 jednostek, a liczba domów i ośrodków kultury zwiększy się do poziomu około 3.300 placówek.

Za podstawowe zadanie uznaje się rozwój bazy poligraficznej. Będzie on polegał na modernizacji i rozbudowie istniejących drukarń, wspieranych inwestycjami odtworzeniowymi. Dążyć się będzie do systematycznego wzrostu nakładów książek i broszur.

Ważnym zadaniem jest rekonstrukcja i modernizacja przestarzałej obecnie i nie odpowiadającej zadaniom rozwoju twórczości filmowej bazy produkcyjnej kinematografii tak w zakresie produkcji filmów fabularnych, jak dokumentalnych i oświatowych.

Niezbędne jest rozpoczęcie produkcji płyt do odtwarzania przy pomocy systemu "compact" i wykorzystanie innych najnowszych rozwiązań technologicznych związanych z rozwojem elektroniki. Rozwój produkcji sprzętu magnetowidowego i kaset wideo sprzyjać będzie realizacji programu edukacji kulturalnej całego społeczeństwa. Stopniowo będzie modernizowana baza materialno-techniczna radia i telewizji, między innymi w celu poprawy słyszalności programów na obszarach o słabych warunkach odbioru. W ramach współpracy państw socjalistycznych tworzone będą warunki dla uruchomienia emisji i odbioru programu telewizyjnego w oparciu o technikę satelitarną.

W trybie inwestycji centralnych imiennie wymienionych będzie kontynuowana budowa pomieszczeń dla Biblioteki Narodowej w Warszawie. Ponadto w trosce o zachowanie dóbr kultury tworzone będą warunki dla rozwoju państwowej i społecznej opieki nad zabytkami narodowego dziedzictwa cywilizacyjnego i kulturalnego. Kontynuowane będą prace rewaloryzacyjne w Krakowie i innych miastach, wzmożone będą działania na rzecz ochrony zabytków przed niszczeniem, opracowywane będą plany renowacji zabytkowych zespołów architektonicznych.

Ważnym czynnikiem oddziaływania na upowszechnienie kultury będzie Fundusz Rozwoju Kultury. Środki gromadzone na tym funduszu, zgodnie z przyjętymi rozwiązaniami, będą systematycznie wzrastały (przeznacza się na Fundusz Rozwoju Kultury następujące stawki odpisów z podatku od płac w gospodarce uspołecznionej: 1987 - 14,0%, 1988 i 1989 - 14,5%, 1990 - 15,0%). Powinny być one możliwie najlepiej wykorzystywane nie tylko na cele bieżące, ale także na modernizację i rozwój placówek kultury. Aktywizacja działalności związków zawodowych, organizacji społecznych i stowarzyszeń kulturalnych powinna sprzyjać upowszechnianiu wartości kultury w zakładach pracy w mieście i na wsi.

10. Polityka rozwoju kultury fizycznej, turystyki i wypoczynku

Podstawowym celem w zakresie rozwoju kultury fizycznej, turystyki i wypoczynku będzie tworzenie warunków dla dalszego wzrostu uczestnictwa społeczeństwa w korzystaniu z usług oraz bazy turystycznej i sportowej, przy zwróceniu szczególnej uwagi na zwiększanie aktywności ruchowej młodzieży szkolnej i osób w wieku produkcyjnym.

Tworzenie warunków do upowszechniania kultury fizycznej, turystyki i wypoczynku będzie polegało przede wszystkim na bardziej efektywnym wykorzystaniu bazy materialnej oraz realizacji rozpoczętych obiektów i urządzeń: stadionów, boisk do gier, sal gimnastyczno-sportowych, pływalni, campingów oraz innych obiektów turystyczno-wypoczynkowych i rekreacyjnych. Zakres inwestycji nowo rozpoczynanych będzie niewielki, wspomagany między innymi udziałem środków Centralnego Funduszu Turystyki i Wypoczynku oraz Centralnego Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej. Zakłada się, że ogólny stan bazy kultury fizycznej do 1990 r. powiększy się między innymi o 432 sale gimnastyczne, 48 hal sportowych oraz 80 pływalni krytych i otwartych. Zwrócona zostanie szczególna uwaga na rozwój działalności remontowej, związanej z przeciwdziałaniem procesom dekapitalizacji bazy turystycznej i sportowej, oraz na jej modernizację i poprawę jakości usług.

Zwiększeniu ulegnie produkcja podstawowych artykułów sportowych i turystycznych, w tym zwłaszcza sprzętu, ubiorów i obuwia dla młodzieży.

Zapewnione zostaną warunki sprzyjające dalszemu rozwojowi turystyki zagranicznej oraz zwiększeniu wpływów dewizowych z tytułu sprzedaży usług turystycznych, hotelarskich i campingowych.

11. Polityka ochrony i kształtowania środowiska, gospodarka wodna

1) Ochrona i kształtowanie środowiska

Przyjmuje się trzy podstawowe i równorzędne cele ochrony środowiska. Celami tymi są: tworzenie warunków dla stopniowej poprawy jakości wód powierzchniowych i podziemnych, zmniejszanie tempa wzrostu zanieczyszczenia środowiska, w tym zwłaszcza dalsze ograniczenie emisji pyłów, a także wdrożenie technologii odsiarczania paliw i spalin dla tworzenia warunków do ograniczania po 1990 r. emisji związków siarki, ze szczególnym uwzględnieniem działań na obszarach ekologicznego zagrożenia oraz na obszarach o specjalnych wartościach przyrodniczych.

W latach 1986-1990 będzie kontynuowana budowa oczyszczalni ścieków objętych planem centralnym oraz planami terytorialnymi przedsiębiorstw. W ramach planu centralnego będą budowane oczyszczalnie ścieków dla Warszawy, Łodzi. Chorzowa, Siemianowic, Sosnowca, Lublina, Gdyni i Elbląga. Zostanie położony nacisk na usprawnienie procesów wykonawczych na tych budowach. W zakładach przemysłowych będą preferowane przedsięwzięcia zmniejszające ilość nie oczyszczonych ścieków. Szacuje się, że poza inwestycjami centralnymi będzie prowadzona budowa, rozbudowa i modernizacja 920 urządzeń do oczyszczania ścieków miejskich lub przemysłowych.

Działania zmierzające do: zmniejszenia emisji pyłów i gazów, zrzutu nie oczyszczonych ścieków oraz utylizacji i neutralizacji odpadów przemysłowych i komunalnych, będą koncentrowane na obszarach szczególnego zagrożenia środowiska. Podjęte zostaną przedsięwzięcia pilotujące, umożliwiające redukcję emisji związków siarki (głębokie wzbogacanie węgla energetycznego, instalacje kotłów fluidalnych, instalacje dla odsiarczania spalin).

W stosunku do obszarów szczególnie zagrożonych, jak również obszarów o wyjątkowo cennych wartościach przyrodniczych, będą obowiązywać zakazy budowy i rozbudowy zakładów pogarszających stan środowiska.

Przy pomocy środków ekonomicznych będą preferowane rozwiązania techniczne i technologiczne, zmniejszające uciążliwość działalności produkcyjnej dla środowiska, oraz rozwój produkcji odpowiednich urządzeń.

Ocenia się, że łączne nakłady inwestycyjne na ochronę środowiska wyniosą w pięcioleciu 330 mld zł, a średnioroczne tempo ich wzrostu wynosić będzie 12,7%. W strukturze rzeczowej dominować będą nakłady na ochronę wód (bez nakładów na retencję i zaopatrzenie w wodę) - 200 mld zł. Najwyższe tempo wzrostu nakładów przewiduje się natomiast w sferze ochrony powierzchni ziemi - 17,1% średniorocznie oraz odpowiednio ochrony powietrza - 15,4%.

Przewiduje się, iż średnioroczny wzrost nakładów na inwestycje przedsiębiorstw związanych z ochroną środowiska w latach 1986-1990 wyniesie 14,5%. Podobnie znaczna dynamika inwestowania w tym zakresie, wynosząca średniorocznie 12,3%, dotyczyć będzie inwestycji realizowanych w ramach planów terytorialnych. Ocenia się, iż udział nakładów na inwestycje ochrony środowiska w nakładach ogółem władz terenowych w pięcioleciu osiągnie w skali kraju około 9%.

W rezultacie udział nakładów na ochronę środowiska w nakładach inwestycyjnych w gospodarce uspołecznionej powinien wzrosnąć z 2,8% w 1985 r. do 4% w 1990 r., a w nakładach na inwestycje przedsiębiorstw - odpowiednio z 3,1% do 5,0%.

2) Gospodarka wodna

Działania inwestycyjne w gospodarce wodnej będą skoncentrowane na zakończeniu i uruchomieniu obecnie kontynuowanych obiektów umożliwiających ograniczenie najbardziej dotkliwych deficytów wody. W latach 1986-1990 zostanie zakończona budowa m.in. następujących zbiorników wodnych: Dobczyce na rz. Rabie, Klimkówka na rz. Ropie, Jeziorsko na rz. Warcie, Mietków na rz. Bystrzycy, Bukówka na rz. Bóbr, Dobromierz na rz. Strzegomce, Łąka na rz. Pszczynce. Wraz z innymi zbiornikami zwiększy to stopień zretencjonowania zasobów wodnych o 1% średniego odpływu rocznego, czyli pojemność zbiorników retencyjnych wzrośnie o 666 mln m³, tj. o ok. 23%. Będzie kontynuowana ponadto budowa zespołu zbiorników wodnych Czorsztyn-Nidzica-Sromowce Wyżne na rz. Dunajec.

Na całym obszarze kraju przewiduje się osiągnięcie wyraźnej poprawy efektywności gospodarowania zasobami wodnymi i ich ochrony poprzez sukcesywne wprowadzanie zintegrowanej gospodarki w zlewniowych obszarach wodnogospodarczych. Pozwoli to na postęp w zakresie oszczędności i wielokrotności zużycia, poprawy eksploatacji i konserwacji urządzeń, modernizacji i rozbudowy obiektów w miarę wzrostu potrzeb i przestrzegania prawa wodnego. Ze względu na tkwiące w tym układzie rezerwy w szeregu zlewni spowoduje to poprawę zaopatrzenia w wodę i ochronę jej jakości.

W okresie pięciolecia 1986-1990 zostanie zakończona, realizowana jako inwestycja centralna, budowa I etapu "Wodociągu Północnego" dla m.st. Warszawy, a także - realizowanych w planach terytorialnych: systemu "Wielka Woda" dla Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego oraz I etapu wodociągu "Sudety" w województwie wałbrzyskim. Podjęta będzie budowa zbiornika wodnego "Świnna Poręba" na rz. Skawie, związanego także z zaopatrzeniem w wodę Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, a w miarę powstających możliwości inwestycyjnych, zbiornika "Rzymówka" na rz. Kaczawie oraz II etapu "Wodociągu Północnego" dla m.st. Warszawy. Ponadto w ramach planowanych nakładów na inwestycje jednostek budżetowych resortu ochrony środowiska i zasobów naturalnych przewiduje się rozpoczęcie budowy zbiorników: "Sosnówka" na rzece Czerwonce, "Wióry" na rzece Świślinie, "Oleśniki" na rzece Wieprz oraz zbiorników kojarzonych z eksploatacją kruszywa: "Kozielno", "Kamieniec Ząbkowicki", "Topola" na rzece Nysie Kłodzkiej oraz "Racibórz" na Odrze, a także stopnia wodnego "Malczyce" na Odrze.

Ocenia się, ze łączne nakłady na inwestycje gospodarki wodnej (bez nakładów na ochronę wód) wyniosą 430 mld zł, a średnioroczne tempo ich wzrostu osiągnie 9,8%.

W strukturze rzeczowej dominować będą nakłady na budowę i rozbudowę ujęć i doprowadzeń wody.

⁸ Część I rozdział 11:

- zmieniony przez uchwałę z dnia 31 stycznia 1989 r. (Dz.U.89.5.30) zmieniającą nin. uchwałę z dniem 14 lutego 1989 r.

- zmieniony przez uchwałę z dnia 23 lutego 1990 r. (Dz.U.90.13.83) zmieniającą nin. uchwałę z dniem 1 stycznia 1990 r.