Rozdział 4 - PRZEPISY DOTYCZĄCE INTELIGENTNEGO I ODPORNEGO TRANSPORTU - Rozporządzenie 2024/1679 w sprawie unijnych wytycznych dotyczących rozwoju transeuropejskiej sieci transportowej, zmieniające rozporządzenia (UE) 2021/1153 i (UE) nr 913/2010 oraz uchylające rozporządzenie (UE) nr 1315/2013

Dzienniki UE

Dz.U.UE.L.2024.1679

Akt obowiązujący

Wersja od: 28 czerwca 2024 r.

ROZDZIAŁ  IV

PRZEPISY DOTYCZĄCE INTELIGENTNEGO I ODPORNEGO TRANSPORTU

Artykuł  43

Systemy ICT dla transportu

1. Systemy ICT dla transportu muszą umożliwiać zarządzanie przepustowością i ruchem oraz wymianę informacji w ramach poszczególnych rodzajów transportu i pomiędzy nimi na potrzeby operacji transportu multimodalnego i usług o wartości dodanej związanych z transportem, poprawę odporności, bezpieczeństwa, ochrony, eliminowanie zatorów komunikacyjnych oraz zwiększenie wydajności operacyjnej i efektywności środowiskowej, a także uproszczenie procedur administracyjnych. Systemy ICT dla transportu ułatwiają również niezakłócone połączenie między infrastrukturą a składnikami mobilnymi.

2. Zgodnie z przepisami szczegółowymi ustanowionymi w prawie Unii i w granicach tych przepisów następujące systemy ICT dla transportu są wdrażane w całej Unii, tak aby zapewnić obecność zestawu podstawowych interoperacyjnych zdolności we wszystkich państwach członkowskich:

a) w przypadku kolei: ERTMS, aplikacje telematyczne dla przewozów towarowych i usług przewozu pasażerskiego, o których mowa w technicznych specyfikacjach interoperacyjności, w szczególności wyniki prac Wspólnego Przedsięwzięcia Shift2Rail i Wspólnego Europejskiego Przedsięwzięcia Kolejowego;

b) w przypadku śródlądowych dróg wodnych: RIS;

c) w przypadku transportu drogowego: inteligentny system transportowy (ITS);

d) w przypadku transportu morskiego: odnośnie do zarządzania ruchem statków - usługi VTMIS, a odnośnie do wymiany informacji - europejski system morskich pojedynczych punktów kontaktowych (EMSWe);

e) w przypadku transportu lotniczego: systemy ATM/ANS, w szczególności te wynikające z projektu SESAR; oraz

f) w przypadku transportu multimodalnego: eFTI.

3. W stosownych przypadkach państwa członkowskie mogą także promować, w sposób skoordynowany i zharmonizowany, inne systemy ICT dla transportu w transeuropejskiej sieci transportowej. Może to obejmować usprawnienie procesów cyfryzacji w przypadku kolei, promowanie unijnej przestrzeni danych dotyczących mobilności i ram - w przypadku gdy Unia je ustanowiła - ułatwiających wymianę danych między przedsiębiorstwami w celu zapewnienia przejrzystości i optymalizacji łańcucha dostaw oraz odpowiednią infrastrukturę ICT umożliwiającą inteligentne egzekwowanie przepisów w oparciu o wymianę informacji w czasie rzeczywistym między podmiotami gospodarczymi a organami egzekwującymi przepisy w celu sprawdzania, czy spełnione są mające zastosowanie wymogi regulacyjne, w tym w sytuacjach gdy pojazdy są w ruchu.

Artykuł  44

Zrównoważone usługi transportu towarowego

Państwa członkowskie wspierają projekty będące przedmiotem wspólnego zainteresowania, które zarówno zapewniają efektywne usługi transportu towarowego wykorzystujące infrastrukturę transeuropejskiej sieci transportowej, jak i przyczyniają się do redukcji emisji gazów cieplarnianych i innych negatywnych skutków społeczno-gospodarczych i środowiskowych, takich jak zanieczyszczenie powietrza i zanieczyszczenie hałasem, i których celem jest:

a) poprawa zrównoważonego wykorzystania infrastruktury transportowej, w tym poprzez efektywne zarządzanie tą infrastrukturą;

b) wspieranie wdrażania innowacyjnych usług transportowych, w tym poprzez połączenia żeglugi morskiej bliskiego zasięgu w ramach europejskiego obszaru transportu morskiego, poprzez systemy ICT dla transportu oraz poprzez rozwój infrastruktury pomocniczej niezbędnej do osiągnięcia głównie celów środowiskowych tych usług i ich celów związanych z bezpieczeństwem;

c) usprawnianie operacji w zakresie usług transportu multimodalnego, w tym niezbędnych towarzyszących przepływów informacji, oraz poprawa współpracy między uczestnikami łańcucha logistycznego, w tym nadawcami, przewoźnikami, usługodawcami i ich klientami;

d) stymulowanie zasobooszczędności oraz działania bezemisyjnego i niskoemisyjnego, w szczególności w zakresie technologii, operacji, napędu i prowadzenia pojazdów, planowania systemów i operacji; lub

e) usprawnianie połączeń z obszarami Unii o najbardziej niekorzystnych warunkach i najbardziej odizolowanymi, w szczególności z regionami najbardziej oddalonymi oraz innymi regionami odległymi, wyspiarskimi, peryferyjnymi i górzystymi, a także obszarami słabo zaludnionymi, poprzez promowanie regularnych i częstych usług.

Artykuł  45

Nowe technologie i innowacje

Aby transeuropejska sieć transportowa nadążała za innowacyjnymi zmianami i zastosowaniami technologicznymi, państwa członkowskie i Komisja w skoordynowany sposób promują projekty będące przedmiotem wspólnego zainteresowania, których celem jest w szczególności:

a) wspieranie i promowanie obniżenia emisyjności transportu poprzez przestawienie się na bezemisyjne i niskoemisyjne pojazdy, pociągi, statki i napędzane paliwami alternatywnymi statki powietrzne oraz inne innowacyjne i zrównoważone technologie transportowe i sieciowe;

b) promowanie nowych zrównoważonych technologii usprawniających i ułatwiających transport i mobilność pasażerów i towarów;

c) przyspieszenie obniżenia emisyjności wszystkich rodzajów transportu poprzez stymulowanie efektywności energetycznej, wprowadzanie rozwiązań bezemisyjnych i niskoemisyjnych napędzanych paliwami alternatywnymi oraz zapewnienie odpowiedniej infrastruktury, w miarę możliwości dzięki synergiom z transeuropejską siecią energetyczną;

d) wspieranie absorpcji i wdrażania nowych technologii cyfrowych, w szczególności promowanie wymiany danych i infrastruktury łączności o nieprzerwanym zasięgu w całej sieci w celu zapewnienia najwyższego poziomu i wydajności infrastruktury cyfrowej oraz osiągnięcia wyższych poziomów automatyzacji, ze szczególnym naciskiem na sektor kolejowy;

e) poprawa bezpieczeństwa i zrównoważonego charakteru przepływu osób i transportu towarów;

f) poprawa działania sieci, zarządzania nią, jej dostępności, interoperacyjności, multimodalności i efektywności, w tym poprzez rozwój usług cyfrowych w zakresie mobilności multimodalnej, takich jak rozwiązania typu mobilność jako usługa;

g) promowanie efektywnych sposobów zapewnienia wszystkim użytkownikom i dostawcom usług transportowych dostępnych i zrozumiałych informacji na temat wzajemnych połączeń, interoperacyjności i multimodalności oraz wpływu ich wyborów w zakresie transportu na środowisko;

h) wspieranie środków umożliwiających zmniejszenie negatywnych efektów zewnętrznych, takich jak zatory komunikacyjne, szkody na zdrowiu oraz wszelkiego rodzaju zanieczyszczenia, w tym hałas i emisje;

i) wprowadzenie technologii bezpieczeństwa;

j) zwiększenie odporności infrastruktury transportowej na zakłócenia i zmianę klimatu poprzez modernizację i projektowanie infrastruktury, a także cyfrowe, cyberbezpieczne rozwiązania mające na celu ochronę sieci w kontekście klęsk żywiołowych i katastrof spowodowanych przez człowieka; oraz

k) dalszy rozwój i wdrażanie systemów ICT i nowych technologii dla transportu w ramach poszczególnych rodzajów transportu i pomiędzy nimi.

Do celów lit. b) akapitu pierwszego odnośna infrastruktura transportowa może:

(i) obejmować dostęp do sieci, rurociągi i inne obiekty niezbędne do dostaw energii;

(ii) uwzględniać interfejs między pojazdem a infrastrukturą, w tym ładowanie inteligentne i dwukierunkowe;

(iii) obejmować systemy ICT dla transportu;

(iv) służyć jako centrum energetyczne do obsługi różnych rodzajów transportu w celu połączenia lokalnej produkcji czystej energii z zastosowaniami mobilności bezemisyjnej; oraz

(v) przyczynić się do wdrożenia innych technologii przyspieszających obniżenie emisyjności gospodarki.

Artykuł  46

Odporność infrastruktury

1. Podczas planowania i realizacji projektów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania państwa członkowskie dokładają wszelkich możliwych starań w celu zwiększenia bezpieczeństwa infrastruktury i jej odporności na zmianę klimatu, zagrożenia naturalne, zagrożenia hybrydowe, katastrofy spowodowane przez człowieka, wypadki i zakłócenia operacyjne, a także zamierzone zakłócenia mające wpływ na funkcjonowanie unijnego systemu transportu. W szczególności należy zwrócić uwagę na:

a) współzależności, powiązania i efekty kaskadowe z innymi sieciami, takimi jak sieć telekomunikacyjna i energoelektryczna;

b) bezpieczeństwo, ochronę i wydajność wobec występowania wielu zagrożeń;

c) wytrzymałość infrastruktury przez cały okres jej użytkowania, ze szczególnym uwzględnieniem uwarunkowań środowiskowych i przyszłych przewidywanych warunków klimatycznych;

d) potrzeby w zakresie ochrony ludności w kontekście reakcji na zakłócenia, w tym potrzeby w przypadku transportu towarów niebezpiecznych; oraz

e) cyberbezpieczeństwo i odporność infrastruktury, ze szczególnym uwzględnieniem infrastruktury transgranicznej.

2. Projekty będące przedmiotem wspólnego zainteresowania, w stosunku do których należy przeprowadzić ocenę oddziaływania na środowisko zgodnie z dyrektywą 2011/92/UE, zostają poddane weryfikacji pod względem wpływu na klimat. Weryfikację pod względem wpływu na klimat przeprowadza się z uwzględnieniem najnowszych dostępnych najlepszych praktyk i wytycznych, aby zapewnić odporność infrastruktury transportowej na negatywne skutki zmiany klimatu, poprzez przeprowadzenie oceny ryzyka związanego z klimatem i narażenia na to ryzyko, w tym przez wprowadzenie odpowiednich środków dostosowawczych, oraz poprzez uwzględnienie kosztów emisji gazów cieplarnianych w ocenie kosztów i korzyści. Bez uszczerbku dla innych aktów prawnych Unii wymóg ten nie ma zastosowania do projektów, w których procedura udzielania zamówień na ocenę oddziaływania na środowisko rozpoczęła się przed dniem 18 lipca 2024 r.

3. Do dnia 19 lipca 2026 r. Komisja w ścisłej współpracy z zainteresowanymi państwami członkowskimi przeprowadza ocenę odporności i podatności sieci bazowej na skutki zmiany klimatu i na podstawie tej oceny może opracować i publicznie udostępnić najlepsze praktyki w zakresie ewentualnych środków dostosowawczych w celu zapewnienia odporności sieci.

Artykuł  47

Zagrożenia dla bezpieczeństwa lub porządku publicznego

1. Państwa członkowskie dokładają wszelkich możliwych starań w celu zapewnienia, aby infrastruktura transeuropejskiej sieci transportowej była chroniona przed zagrożeniami dla bezpieczeństwa lub porządku publicznego, i w tym celu przeprowadzają ocenę potencjalnych zagrożeń dla bezpieczeństwa lub porządku publicznego wynikających z udziału przedsiębiorstw z państw trzecich w projektach stanowiących przedmiot wspólnego zainteresowania lub wkładów tych przedsiębiorstw w te projekty.

2. Ustalając, czy udział przedsiębiorstwa z państwa trzeciego w projektach stanowiących przedmiot wspólnego zainteresowania lub wkład tego przedsiębiorstwa w taki projekt mogą mieć wpływ na infrastrukturę pod względem bezpieczeństwa lub porządku publicznego, państwa członkowskie mogą rozważyć potencjalny wpływ tego udziału lub wkładu między innymi na:

a) dostawy materiałów niezbędnych do budowy, użytkowania i utrzymania infrastruktury krytycznej; oraz

b) dostęp do informacji szczególnie chronionych, w tym danych osobowych, lub zdolność kontrolowania takich informacji w związku z budową, użytkowaniem i utrzymaniem infrastruktury krytycznej.

Państwa członkowskie mogą także uwzględnić, w szczególności czynniki wymienione w art. 4 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2019/452.

3. Bez uszczerbku dla rozporządzenia (UE) 2019/452, dla wyłącznej odpowiedzialności każdego z państw członkowskich za swoje bezpieczeństwo narodowe, jak przewidziano w art. 4 ust. 2 TUE, oraz dla prawa każdego z państw członkowskich do ochrony swoich podstawowych interesów bezpieczeństwa zgodnie z art. 346 TFUE, w przypadku gdy państwo członkowskie uzna, że udział przedsiębiorstwa z państwa trzeciego w projektach stanowiących przedmiot wspólnego zainteresowania lub wkład tego przedsiębiorstwa w taki projekt mogą mieć wpływ na infrastrukturę transeuropejskiej sieci transportowej pod względem bezpieczeństwa lub porządku publicznego, to państwo członkowskie informuje Komisję o wszelkich odpowiednich środkach przyjętych w celu złagodzenia takiego ryzyka.

4. Niniejszy artykuł nie ma zastosowania do udziału osoby fizycznej, w tym osoby fizycznej wykonującej za wynagrodzeniem w przedsiębiorstwie z państwa trzeciego usługi przez określony okres dla innej osoby i pod jej kierunkiem, w projektach stanowiących przedmiot wspólnego zainteresowania ani do wkładu tej osoby w taki projekt.

Artykuł  48

Mobilność wojskowa

1. Podczas budowy lub modernizacji infrastruktury tych części transeuropejskiej sieci transportowej, które pokrywają się z siecią transportu wojskowego wskazaną w dokumencie "Wymagania wojskowe w zakresie mobilności wojskowej w ramach UE i poza nią" zatwierdzonym przez Radę 26 czerwca 2023 r. i 23 października 2023 r. i we wszelkich zatwierdzonych później dokumentach zmieniających te wymagania, państwa członkowskie uwzględniają potrzebę, znaczenie i wykonalność działań wykraczających poza wymogi określone w rozdziale III niniejszego rozporządzenia, które to działania miałyby być podjęte w celu uwzględnienia wagi, rozmiaru i skali wojskowego transportu oddziałów i sprzętu.

2. Do dnia 19 lipca 2025 r. Komisja, uwzględniając wymogi konstytucyjne państw członkowskich, przeprowadza analizę w celu określenia możliwości dokonywania przemieszczeń z krótkim wyprzedzeniem i na dużą skalę w całej Unii, w tym na potrzeby mobilności wojskowej. W trakcie tej analizy Komisja zasięga opinii państw członkowskich.

Artykuł  49

Utrzymanie i cykl życia projektu

Bez uszczerbku dla odpowiedzialności państw członkowskich w zakresie planowania i finansowania utrzymania infrastruktury i zarządzania utrzymaniem infrastruktury oraz bez uszczerbku dla budżetowej zasady jednoroczności, w stosownych przypadkach, państwa członkowskie dokładają wszelkich możliwych starań, aby zapewnić;

a) utrzymanie infrastruktury transeuropejskiej sieci transportowej w sposób zapewniający - przez cały okres jej użytkowania - wysoki poziom usług i bezpieczeństwa dostosowany do przepływu ruchu, oraz uwzględnienie - na etapie planowania budowy lub modernizacji - potrzeb związanych z prewencyjnym utrzymaniem transeuropejskiej infrastruktury transportowej, zwiększenia jej odporności i szacowanych kosztów infrastruktury przez cały okres jej użytkowania;

b) długoterminowe planowanie utrzymania dróg i, w stosownych przypadkach, infrastruktury śródlądowych dróg wodnych; oraz

c) spójność między potrzebami w zakresie utrzymania i modernizacji w przypadku infrastruktury kolejowej związanymi z rozwojem transeuropejskiej sieci transportowej a orientacyjną strategią rozwoju infrastruktury kolejowej, o której mowa w art. 8 ust. 1 dyrektywy 2012/34/UE, oraz umową, o której mowa w art. 30 dyrektywy 2012/34/UE.

Artykuł  50

Dostępność dla wszystkich użytkowników

Transeuropejska infrastruktura transportowa umożliwia niezakłóconą mobilność i dostępność dla wszystkich użytkowników, w szczególności:

a) dla osób doświadczających ubóstwa transportowego lub znajdujących się w trudnej sytuacji, w tym dla osób z niepełnosprawnościami lub osób o ograniczonej możliwości poruszania się; oraz

b) dla osób mieszkających w regionach najbardziej oddalonych oraz innych regionach oddalonych, wiejskich, wyspiarskich, peryferyjnych i górzystych, a także na obszarach słabo zaludnionych.