Rozdział 4 - PRZEPISY SZCZEGÓLNE DOTYCZĄCE SPALARNI ODPADÓW I WSPÓŁSPALARNI ODPADÓW - Dyrektywa 2010/75/UE w sprawie emisji przemysłowych i emisji pochodzących z chowu zwierząt gospodarskich (zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola) (wersja przekształcona)

Dzienniki UE

Dz.U.UE.L.2010.334.17

Akt obowiązujący

Wersja od: 4 sierpnia 2024 r.

ROZDZIAŁ  IV

PRZEPISY SZCZEGÓLNE DOTYCZĄCE SPALARNI ODPADÓW I WSPÓŁSPALARNI ODPADÓW

Artykuł  42

Zakres

1. 96  Niniejszy rozdział ma zastosowanie do spalarni odpadów oraz współspalarni odpadów, w których spalane lub współspalane są odpady stałe lub płynne.

Niniejszy rozdział nie ma zastosowania do instalacji do zgazowania lub pirolizy, jeżeli gazy lub ciecze powstałe w wyniku tego przetwarzania termicznego odpadów są przed spaleniem oczyszczone w takim stopniu, że:

a) spalanie powoduje niższy poziom emisji niż energetyczne spalanie najmniej zanieczyszczających paliw dostępnych na rynku, które mogłyby zostać spalone w instalacji;

b) w przypadku emisji innych niż tlenki azotu, tlenki siarki i pyły spalanie nie powoduje wyższego poziomu emisji niż emisje ze spalania lub współspalania odpadów..

Na użytek niniejszego rozdziału spalarnie odpadów i współspalarnie odpadów obejmują wszystkie linie spalania odpadów lub współspalania odpadów, przyjmowanie odpadów, magazynowanie odpadów, znajdujące się na miejscu urządzenia do obróbki wstępnej, systemy dostarczania odpadów, paliwa i powietrza, kotły, urządzania do oczyszczania gazów odlotowych, znajdujące się na miejscu urządzenia do przetwarzania lub magazynowania pozostałości i ścieków, kominy, urządzenia i systemy sterowania operacjami spalania lub współspalania, oraz do rejestracji i monitorowania warunków spalania lub współspalania.

Jeżeli do termicznego przetwarzania odpadów stosuje się procesy inne niż utlenianie, takie jak piroliza, zgazowanie lub proces plazmowy, wówczas spalarnia odpadów i współspalarnia odpadów obejmują zarówno proces termicznego przetwarzania jak i następujący po nim proces spalania odpadów.

Jeśli współspalanie odpadów odbywa się w taki sposób, że głównym celem instalacji nie jest wytwarzanie energii lub produkcja produktów materialnych, a raczej termiczne przetwarzanie odpadów, obiekt uważany jest za spalarnię odpadów.

2. Niniejszy rozdział nie ma zastosowania do następujących obiektów:

a) obiektów przetwarzających jedynie następujące odpady:

(i) odpady wymienione w art. 3 pkt 31 lit. b);

(ii) odpady radioaktywne;

(iii) zwłoki zwierzęce zgodnie z przepisami rozporządzenia (WE) nr 1774/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 3 października 2002 r. ustanawiającego przepisy sanitarne dotyczące produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi⁽³⁵⁾;

(iv) odpady wynikające z poszukiwań i eksploatacji zasobów ropy naftowej i gazu, pochodzące z instalacji pozabrzeżnych i spalane na pokładzie takich instalacji;

b) obiektów doświadczalnych wykorzystywanych do badań, rozwoju i testowania w celu poprawy procesu spalania, w których przetwarzane jest mniej niż 50 ton odpadów rocznie.

Artykuł  43

Definicja pozostałości

Na użytek niniejszego rozdziału "pozostałość" oznacza odpad płynny lub stały wytworzony przez spalarnię odpadów lub współspalarnię odpadów.

Artykuł  44

Wnioski o pozwolenia

Wniosek o pozwolenie na spalarnię odpadów lub współspalarnię odpadów zawiera opis środków, które są przewidziane w celu zagwarantowania spełnienia następujących wymogów:

a) obiekt jest zaprojektowany, wyposażony i będzie utrzymywany i eksploatowany w sposób zapewniający spełnienie wymogów niniejszego rozdziału uwzględniając kategorie odpadów, które mają być spalane lub współspalane;

b) ciepło wytworzone w trakcie procesu spalania i współspalania jest odzyskiwane w zakresie, w jakim jest to wykonalne, poprzez produkcję ciepła, wytwarzanie pary technologicznej lub energii;

c) pozostałości będą minimalizowane zarówno pod względem ich ilości, jak i szkodliwości oraz, w stosownych przypadkach, poddawane recyklingowi;

d) unieszkodliwianie pozostałości, których powstaniu nie można zapobiec, których ilości nie można zmniejszyć ani też poddać recyklingowi, będzie przeprowadzane zgodnie z przepisami prawa krajowego i prawa unijnego.

Artykuł  45

Warunki pozwolenia

1. Pozwolenie zawiera następujące informacje:

a) wykaz wszystkich rodzajów odpadów, które mogą być przetwarzane, wykorzystujący przynajmniej rodzaje odpadów ustalone w europejskim wykazie odpadów ustanowionym decyzją 2000/532/WE, oraz, w miarę możliwości, zawierający informacje na temat ilości odpadów każdego rodzaju, w stosownych przypadkach;

b) całkowitą przepustowość spalania lub współspalania obiektu;

c) dopuszczalne wielkości emisji do powietrza i wody;

d) wymogi w odniesieniu do pH, temperatury i natężenia przepływu zrzutów ścieków;

e) procedury i częstotliwość pobierania próbek i pomiarów, które mają być stosowane w celu spełniania warunków określonych dla monitorowania emisji;

f) maksymalny dozwolony okres wszelkich technicznie niemożliwych do uniknięcia przestojów, zakłóceń lub awarii urządzeń oczyszczających lub urządzeń pomiarowych, w trakcie których emisje do powietrza i zrzuty ścieków mogą przekroczyć określone dopuszczalne wielkości emisji.

2. Oprócz wymogów określonych w ust. 1 pozwolenie udzielone spalarni odpadów lub współspalarni odpadów wykorzystującej odpady niebezpieczne zawiera następujące informacje:

a) wykaz ilości różnych rodzajów odpadów niebezpiecznych, które mogą być przetwarzane;

b) minimalny i maksymalny przepływ masy tych odpadów nieb ezpiecznych, ich najniższą i najwyższą wartość opałową oraz maksymalną zawartość bifenylu polichlorowanego, pentachlorofenolu, chloru, fluoru, siarki, metali ciężkich i innych substancji zanieczyszczających.

3. Państwa członkowskie mogą określić kategorie odpadów, które mają być wskazane w pozwoleniu, które mogą być współspalane w określonych kategoriach współspalarni odpadów.

4. Właściwy organ okresowo ponownie rozpatruje oraz, w miarę potrzeby, aktualizuje warunki pozwolenia.

Artykuł  46

Kontrola emisji

1. Gazy odlotowe ze spalarni odpadów i współspalarni odpadów uwalniane są w sposób kontrolowany przez komin, którego wysokość obliczana jest w taki sposób, aby chronić zdrowie ludzi i środowisko.

2. Emisje do powietrza ze spalarni odpadów i współspalarni odpadów nie mogą przekraczać dopuszczalnych wielkości emisji określonych w załączniku VI części 3 i 4 lub określonych zgodnie z częścią 4 tego załącznika.

Jeśli we współspalarni odpadów ponad 40 % powstającego wydzielanego ciepła pochodzi z odpadów niebezpiecznych lub jeśli w obiekcie współspalane są nieprzetworzone mieszane odpady komunalne, zastosowanie mają dopuszczalne wielkości emisji określone w załączniku VI część 3.

3. W zakresie, w jakim jest to wykonalne należy ograniczyć zrzuty do środowiska wodnego ścieków będących rezultatem oczyszczania gazów odlotowych, a stężenie substancji zanieczyszczających nie może przekraczać dopuszczalnych wielkości emisji określonych w załączniku VI część 5.

4. 97  Dopuszczalne wielkości emisji mają zastosowanie w punkcie, w którym ścieki z oczyszczania gazów odlotowych zrzucane są ze spalarni odpadów lub ze współspalarni odpadów.

Jeśli ścieki z oczyszczania gazów odlotowych oczyszczane są poza spalarnią odpadów lub współspalarnią odpadów, w oczyszczalni przeznaczonej do oczyszczania tylko ścieków tego rodzaju stosowane są dopuszczalne wielkości emisji określone w załączniku VI część 5, w punkcie, w którym ścieki odprowadzane są z oczyszczalni. W przypadku gdy ścieki z oczyszczania gazów odlotowych są oczyszczane zbiorczo z innymi źródłami ścieków na miejscu lub poza zakładem, operator wykonuje właściwe obliczenia bilansu masy, przy wykorzystaniu wyników obliczeń określonych w załączniku VI część 6 pkt 3 w celu ustalenia poziomu emisji w końcowym zrzucie ścieków, który można przypisać ściekom pochodzącym z oczyszczania gazów odlotowych.

W żadnym przypadku nie można rozcieńczać ścieków w celu osiągnięcia zgodności z dopuszczalnymi wielkościami emisji określonymi w załączniku VI część 5.

5. Miejsca spalarni odpadów oraz współspalarni odpadów, włączając w to towarzyszące miejsca magazynowania odpadów, są projektowane i eksploatowane w taki sposób, aby zapobiec niedozwolonemu lub przypadkowemu uwolnieniu substancji zanieczyszczających do gleby, wód powierzchniowych i podziemnych.

Musi zostać przewidziana pojemność magazynowania zanieczyszczonego odcieku deszczówki z miejsca spalarni odpadów lub współspalarni odpadów lub zanieczyszczonej wody pochodzącej z rozlewów lub gaszenia pożaru. Pojemność magazynowania musi być odpowiednia w celu zapewnienia możliwości badania i oczyszczania takich wód przed ich odprowadzeniem, w miarę potrzeby.

6. Bez uszczerbku dla art. 50 ust. 4 lit. c), spalarnia odpadów lub współspalarnia odpadów lub poszczególne piece będące częścią spalarni odpadów lub współspalarni odpadów nie mogą w żadnych okolicznościach kontynuować spalania odpadów przez nieprzerwany okres przekraczający cztery godziny w przypadku gdy przekraczane są dopuszczalne wielkości emisji.

Łączny czas eksploatacji w takich warunkach w okresie jednego roku nie może przekraczać 60 godzin.

Okres określony w akapicie drugim ma zastosowanie do tych pieców, które są połączone z jednym urządzeniem do oczyszczania gazów odlotowych.

Artykuł  47

Awaria

W przypadku awarii operator zmniejsza eksploatację lub jej zaprzestaje tak szybko, jak to jest wykonalne i do czasu, aż zostanie przywrócona normalna eksploatacja.

Artykuł  48

Monitorowanie emisji

1. 98  Państwa członkowie zapewniają, aby monitorowanie emisji było prowadzone zgodnie z załącznikiem VI części 6 i 7.

Emisje do powietrza ze spalarni i współspalarni odpadów są również monitorowane w innych niż normalne warunkach eksploatacji. Emisje podczas rozruchu i wyłączenia w czasie, gdy żadne odpady nie są spalane, w tym emisje PCDD/F i dioksynopodobnych PCB, szacuje się na podstawie kampanii pomiarowych prowadzonych w regularnych odstępach czasu, takich jak co trzy lata, przeprowadzanych podczas planowanych operacji rozruchu lub wyłączenia. W miarę możliwości należy zapobiegać emisjom PCDD/F i dioksynopodobnych PCB lub je minimalizować.

2. Instalacja i funkcjonowanie automatycznych systemów pomiarowych podlega kontroli i corocznemu testowi nadzorczemu zgodnie z załącznikiem VI część 6 pkt 1.

3. Właściwy organ określa lokalizację punków pobierania próbek lub punktów pomiarowych, które mają służyć monitorowaniu emisji.

4. Wszystkie wyniki monitorowania są rejestrowane, przetwarzane i prezentowane w sposób umożliwiający właściwemu organowi weryfikację ich zgodności z warunkami eksploatacji i z dopuszczalnymi wielkościami emisji zawartymi w pozwoleniu.

5. Kiedy tylko odpowiednie techniki pomiarowe staną się dostępne w Unii, Komisja ustali - w drodze aktów delegowanych zgodnie z art. 76 oraz z zastrzeżeniem warunków ustanowionych w art. 77 i 78 - datę, od której przeprowadzane będą pomiary ciągłe dopuszczalnych wielkości emisji do powietrza w odniesieniu do metali ciężkich, dioksyn i furanów.

Artykuł  49

Zgodność z dopuszczalnymi wielkościami emisji

Uznaje się, że dopuszczalne wielkości emisji do powietrza i wody są przestrzegane, jeśli spełnione są warunki określone w załączniku VI część 8.

Artykuł  50

Warunki eksploatacji

1. Spalarnie odpadów muszą być eksploatowane w taki sposób, aby zawartość całkowitego węgla organicznego w żużlu i popiołach paleniskowych była niższa niż 3 % lub ich strata w czasie zapłonu była niższa niż 5 % suchej masy materiału. O ile to konieczne, stosuje się techniki wstępnej obróbki odpadów.

2. Spalarnie odpadów muszą być projektowane, wyposażane, budowane i eksploatowane w taki sposób, aby można było podnieść w kontrolowany i jednorodny sposób temperaturę gazu powstającego w trakcie spalania po ostatnim doprowadzeniu powietrza spalania, nawet w najbardziej niesprzyjających warunkach, do temperatury co najmniej 850 °C przez co najmniej dwie sekundy.

Współspalarnie odpadów muszą być projektowane, wyposażane, budowane i eksploatowane w taki sposób, aby można było podnieść w kontrolowany i jednorodny sposób temperaturę gazu powstającego w trakcie współspalania nawet w najbardziej niesprzyjających warunkach, do temperatury co najmniej 850 °C przez co najmniej dwie sekundy.

Jeśli spalane lub współspalane są odpady niebezpieczne zawierające powyżej 1 % związków chlorowcoorganicznych, przeliczonych na chlor, temperatura wymagana do osiągnięcia zgodności z akapitem pierwszym i drugim powinna wynosić co najmniej 1 100 °C.

W spalarniach odpadów dokonuje się pomiarów temperatury określonej w akapicie pierwszym i trzecim blisko ściany wewnętrznej komory spalania. Właściwy organ może zezwolić na dokonywanie pomiarów w innym reprezentatywnym punkcie komory spalania.

3. Każda komora spalania spalarni odpadów musi być wyposażona w co najmniej jeden palnik pomocniczy. Palnik ten włącza się automatycznie, jeśli temperatura gazów spalinowych po ostatnim doprowadzeniu powietrza spalania spadnie poniżej temperatury określonej w ust. 2. Palnika używa się także w czasie rozruchu i wyłączenia obiektu w celu zapewnienia utrzymania tej temperatury przez cały czas wykonywania tych operacji i tak długo, jak niespalone odpady znajdują się w komorze spalania.

Nie podaje się do palnika pomocniczego paliw, które mogą spowodować wyższe emisje niż powstające w wyniku spalania oleju napędowego określonego w art. 2 pkt 2 dyrektywy Rady 1999/32/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r. odnoszącej się do redukcji zawartości siarki w niektórych paliwach ciekłych⁽³⁶⁾, gazu płynnego lub gazu ziemnego.

4. Spalarnie odpadów i współspalarnie odpadów muszą być wyposażone w automatyczny system zapobiegający podawaniu odpadów w następujących sytuacjach:

a) podczas rozruchu, dopóki nie zostanie osiągnięta temperatura określona w ust. 2 niniejszego artykułu lub temperatura określona zgodnie z art. 51 ust. 1;

b) w każdym przypadku gdy nie jest utrzymana temperatura określona w ust. 2 niniejszego artykułu lub temperatura określona zgodnie z art. 51 ust. 1;

c) w każdym przypadku gdy ciągłe pomiary pokazują, że jakakolwiek dopuszczalna wielkość emisji została przekroczona z powodu zakłóceń lub awarii urządzeń oczyszczających gazy odlotowe.

5. W zakresie, w jakim jest to wykonalne odzyskuje się wszelkie ciepło wytwarzane przez spalarnie odpadów lub współspalarnie odpadów.

6. Zakaźne odpady medyczne umieszcza się bezpośrednio w piecu, bez wcześniejszego mieszania z innymi kategoriami odpadów oraz w sposób zapobiegający bezpośredniemu kontaktowi z odpadami.

7. Państwa członkowskie zapewniają, aby spalarnię odpadów lub współspalarnię odpadów eksploatowała i kontrolowała osoba fizyczna, która posiada odpowiednie kompetencje w zakresie zarządzania obiektem.

Artykuł  51

Zezwolenie na zmianę warunków eksploatacji

1. Właściwy organ może zezwolić na warunki inne od warunków określonych w art. 50 ust. 1, 2 i 3 i, w odniesieniu do temperatury, w ust. 4 tego artykułu oraz określone w pozwoleniu dla niektórych kategorii odpadów lub dla niektórych procesów termicznych, pod warunkiem że spełnione są inne wymogi niniejszego rozdziału. Państwa członkowskie mogą ustanowić przepisy regulujące przyznawanie takich zezwoleń.

2. W przypadku spalarni odpadów zmiana warunków eksploatacji nie może spowodować powstawania większej ilości pozostałości lub pozostałości o wyższej zawartości organicznych substancji zanieczyszczających w porównaniu z pozostałościami, których można byłoby oczekiwać na warunkach określonych w art. 50 ust. 1, 2 i 3.

3. Emisje węgla organicznego ogółem i tlenku węgla ze współspalarni odpadów posiadających zezwolenie na zmianę warunków eksploatacji zgodnie z ust. 1, muszą być także zgodne z dopuszczalnymi wielkościami emisji określonymi w załączniku VI część 3.

Emisje węgla organicznego ogółem z kotłów opalanych korą używanych w przemyśle wyrobu pulpy i przemyśle papierniczym, służących do współspalania odpadów na miejscu ich powstawania, które były eksploatowane i posiadały pozwolenie przed dniem 28 grudnia 2002 r. i które posiadają pozwolenie na zmian ę warunków eksploatacji zgodnie z ust. 1, muszą być także zgodne z dopuszczalnymi wielkościami emisji określonymi w załączniku VI część 3.

4. Państwa członkowskie powiadamiają Komisję o wszystkich warunkach eksploatacji, na które udzielono pozwolenia na podstawie ust. 1, 2 i 3, oraz o wynikach przeprowadzonych weryfikacji, jako część informacji przekazywanych zgodnie z wymogami sprawozdawczości określonymi w art. 72.

Artykuł  52

Odbiór i dostarczanie odpadów

1. Operator spalarni odpadów lub współspalarni odpadów podejmuje wszystkie niezbędne środki ostrożności dotyczące dostarczania i odbioru odpadów w celu uniknięcia lub ograniczenia, w zakresie, w jakim jest to wykonalne, zanieczyszczeń powietrza, gleby, wód powierzchniowych i podziemnych, jak również inny negatywny wpływ na środowisko, zapachów i hałasu oraz bezpośredniego zagrożenia zdrowia ludzi.

2. Przed przyjęciem odpadów do spalarni odpadów lub współspalarni odpadów operator ustala masę każdego rodzaju odpadów, jeśli to możliwe - według Europejskiego wykazu odpadów ustanowionego decyzją 2000/532/WE.

3. Przed przyjęciem odpadów niebezpiecznych w spalarni odpadów lub współspalarni odpadów operator gromadzi dostępne informacje na temat odpadów do celów weryfikacji zgodności z warunkami pozwolenia określonymi w art. 45 ust. 2.

Informacje te obejmują:

a) wszystkie informacje administracyjne dotyczące procesu wytwarzania zawarte w dokumentach, o których mowa w ust. 4 lit. a);

b) fizyczny oraz, w zakresie, w jakim jest to wykonalne, chemiczny skład odpadów oraz wszelkie inne informacje niezbędne do oceny tego, czy odpady nadają się do zamierzonego procesu spalania;

c) charakterystykę zagrożenia powodowanego przez odpady, substancje, z którymi nie można ich mieszać, oraz środki ostrożności, które należy zachować podczas postępowania z odpadami.

4. Przed przyjęciem odpadów niebezpiecznych do spalarni odpadów lub współspalarni odpadów operator przeprowadza co najmniej następujące czynności:

a) 99  sprawdzenie dokumentów wymaganych dyrektywą 2008/98/WE i, gdy ma to zastosowanie, wymaganych rozporządzeniem (WE) nr 1013/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie przemieszczania odpadów⁽³⁷⁾ oraz na mocy przepisów dotyczących transportu towarów stwarzających zagrożenie;

b) pobranie reprezentatywnych próbek, chyba że jest to niewłaściwe, w możliwie najszerszym zakresie przed rozładunkiem, w celu weryfikacji, poprzez przeprowadzenie kontroli, zgodności z informacjami przewidzianymi w ust. 3 i umożliwienia właściwym organom określenia rodzaju odpadów poddawanych przetworzeniu.

Próbki, o których mowa w lit. b), przechowywane są przez co najmniej jeden miesiąc po spaleniu lub współspaleniu danych odpadów.

5. Właściwy organ może udzielić zwolnienia z obowiązków ust. 2, 3 i 4 spalarniom odpadów lub współspalarniom odpadów będącym częścią instalacji objętej rozdziałem II i spalającym lub współspalającym jedynie odpady wytworzone w tej instalacji.

Artykuł  53

Pozostałości

1. Minimalizuje się ilość i szkodliwość pozostałości. W stosownych przypadkach, pozostałości poddaje się recyklingowi bezpośrednio w obiekcie lub poza nim.

2. Transport i przejściowe magazynowanie suchych pozostałości w formie pyłu odbywają się w taki sposób, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się tych pozostałości do środowiska.

3. Przed określeniem dróg unieszkodliwiania lub recyklingu pozostałości przeprowadza się odpowiednie badania w celu ustalenia ich charakterystyki fizycznej i chemicznej oraz możliwości spowodowania zanieczyszczeń. Badania te obejmują całą frakcję rozpuszczalną oraz frakcję rozpuszczalną metali ciężkich.

Artykuł  54

Istotna zmiana

Zmianę sposobu eksploatacji spalarni odpadów lub współspalarni odpadów przetwarzających jedynie odpady niebędące odpadami niebezpiecznymi w instalacji objętej rozdziałem II, która obejmuje spalanie lub współspalanie odpadów niebezpiecznych, uważa się za istotną zmianę.

Artykuł  55

Sprawozdawczość i informowanie społeczeństwa na temat spalarni odpadów i współspalarni odpadów

1. Wnioski o nowe pozwolenia na spalarnie odpadów oraz współspalarnie odpadów udostępniane są publicznie w co najmniej jednym miejscu przez odpowiedni okres, w celu umożliwienia społeczności zajęcia stanowiska w sprawie tych wniosków przed podjęciem decyzji przez właściwy organ. Decyzja ta, łącznie z co najmniej kopią pozwolenia, oraz jej wszelkie uaktualnienia również są udostępniane publicznie.

2. W przypadku spalarni odpadów i współspalarni odpadów o przepustowości nominalnej dwóch ton na godzinę lub większej, sprawozdanie, o którym mowa w art. 72, zawiera informacje na temat funkcjonowania i monitorowania obiektu oraz opis przebiegu procesu spalania lub współspalania i poziomu emisji do powietrza i wody w porównaniu z dopuszczalnymi wielkościami emisji. Informacje te są udostępniane publicznie.

3. Właściwy organ sporządza wykaz spalarni odpadów lub współspalarni odpadów o przepustowości nominalnej poniżej dwóch ton na godzinę oraz udostępnia go publicznie.

⁹⁶ Art. 42 ust. 1 zmieniony przez art. 1 pkt 35 dyrektywy nr 2024/1785 z dnia 24 kwietnia 2024 r. (Dz.U.UE.L.2024.1785) zmieniającej nin. dyrektywę z dniem 4 sierpnia 2024 r.

⁹⁷ Art. 46 ust. 4 zmieniony przez pkt 11 sprostowania z dnia 19 czerwca 2012 r. (Dz.U.UE.L.12.158.25).

⁹⁸ Art. 48 ust. 1 zmieniony przez art. 1 pkt 36 dyrektywy nr 2024/1785 z dnia 24 kwietnia 2024 r. (Dz.U.UE.L.2024.1785) zmieniającej nin. dyrektywę z dniem 4 sierpnia 2024 r.

⁹⁹ Art. 52 ust. 4 lit. a) zmieniona przez pkt 12 sprostowania z dnia 19 czerwca 2012 r. (Dz.U.UE.L.12.158.25).