Część 4 - MIEJSKIE I GMINNE WŁADZE SPISOWE Wytyczne ogólne. - Instrukcja dla władz spisowych w sprawie Narodowego Spisu Powszechnego 1950 r.

Monitor Polski

M.P.1950.A-90.1125

Akt utracił moc

Wersja od: 19 sierpnia 1950 r.

CZĘŚĆ  IV.

MIEJSKIE I GMINNE WŁADZE SPISOWE

Wytyczne ogólne.

§ 46. Ponieważ organizacja miejskich i gminnych władz spisowych oraz czynności tych władz wiążą się jak najściślej z organizacją i czynnościami powiatowych władz spisowych i są współzależne, przeto miejskie i gminne władze spisowe są obowiązane zapoznać się dokładnie i ze szczegółami nie tylko z częścią niniejszą instrukcji, lecz w takim samym stopniu z częścią poprzednią, dotyczącą powiatowych władz spisowych. Ułatwi im to właściwe zorientowanie się w całości zagadnienia, a w wielu przypadkach dostarczy cennych wskazówek co do własnego postępowania.

Organizacja miejskich i gminnych władz spisowych.

§  47.

1. Miejskie i gminne władze spisowe wyznaczą miejskich (gminnych) komisarzy spisowych w terminie do dnia 16 września.

2. Przy wyznaczaniu miejskich i gminnych komisarzy spisowych należy wziąć pod uwagę w szczególności następujące kandydatury:

1) członków prezydium miejskiej (gminnej) rady narodowej,

2) miejskiego (gminnego) referenta statystycznego przy prezydium tej rady.

3. Kandydat na miejskiego (gminnego) komisarza spisowego powinien posiadać analogiczne kwalifikacje na to stanowisko, jak kandydaci na powiatowych komisarzy spisowych, a mianowicie odpowiednie kwalifikacje polityczne i obywatelskie oraz zdolności organizacyjne.

4. Kandydatura na miejskiego (gminnego) komisarza spisowego powinna być przed wyznaczeniem uzgodniona z powiatowym komisarzem spisowym.

5. Miejski (gminny) komisarz spisowy powinien być zwolniony od innych zajęć służbowych, które by ograniczały możność należytego spełniania przez niego czynności spisowych.

6. Miejska (gminna) władza spisowa jednocześnie z wyznaczeniem miejskiego (gminnego) komisarza spisowego przydzieli mu odpowiednią do potrzeby pomoc fachową i biurową, a w większych miastach powoła do życia miejski referat spisowy. Skład personelu tego referatu powinien odpowiadać potrzebie i być zależnym od wielkości miasta oraz od ilości obwodów, rejonów i dzielnic. Referat powinien być wyposażony w odpowiednie rzeczowe środki działania.

7. W gminach należy wykorzystać do czynności wykonawczych oraz do ewent. asystencji urzędowej - sołtysów.

Podstawy działania.

§  48.

1. Miejskie i gminne władze spisowe oraz miejscy i gminni komisarze spisowi działają według niniejszej instrukcji oraz według instrukcyj i zarządzeń powiatowej władzy spisowej (powiatowego komisarza spisowego).

2. Władze spisowe wyższych szczebli (Generalny Komisarz Spisowy i wojewódzki komisarz spisowy) mogą w razie pilnej konieczności wydawać zarządzenia bezpośrednio miejskim i gminnym władzom (komisarzom) spisowym, powiadamiając jednocześnie o tym powiatową władzę spisową (powiatowego komisarza spisowego).

Zadania.

§ 49. Do zadań miejskich i gminnych władz spisowych należy organizacja i przeprowadzenie Spisu na obszarze miasta (gminy), w szczególności zaś:

1) powołanie miejskiej (gminnej) komisji spisowej (§ 50);

2) zaktualizowanie wykazów nieruchomości, wykazów miejscowości oraz sporządzenie wykazów powierzchniowych gospodarstw rolnych (§ 51);

3) dokonanie podziału miasta (gminy) na obwody, rejony i dzielnice spisowe (§§ 52 do 54);

4) werbunek kadr kandydatów na obwodowych, rejonowych i dzielnicowych komisarzy spisowych (§ 55);

5) przydzielenie wym. wyż. komisarzom spisowym obwodów, rejonów i dzielnic; doręczenie im legitymacyj i odebranie od nich zobowiązań (§ 56);

6) wyszkolenie wym. wyż. komisarzy (§ 57);

7) zaopatrzenie wym. wyż. komisarzy w formularze spisowe (§ 58);

8) zaopatrzenie wym. wyż. komisarzy w wyciągi z wykazów nieruchomości i wykazów powierzchniowych gospodarstw rolnych oraz planiki sytuacyjne, jak również w inne środki działania (§§ 59 i 60);

9) propaganda Spisu na obszarze miasta - gminy (§ 61);

10) nadzór nad przeprowadzeniem Spisu; rozstrzyganie powstających w toku Spisu wątpliwości komisarzy spisowych; przyjmowanie reklamacyj ludności (§ 63);

11) sprawdzenie materiału spisowego po przeprowadzeniu Spisu, dokonanie poprawek i uzupełnień i ew. wystąpienie z wnioskami o przeprowadzenie Spisu dodatkowego (§ 64);

12) sporządzenie miejskich (gminnych) zestawień materiału spisowego (§ 65);

13) przesłanie materiału spisowego i zestawień materiału spisowego powiatowemu komisarzowi spisowemu (§ 65);

14) zwrot powiatowemu komisarzowi spisowemu zobowiązań obwodowych, rejonowych i dzielnicowych komisarzy spisowych wraz z uwagami co do ich przydatności i wyników pracy (§ 66).

Miejskie i gminne komisje spisowe.

§  50.

1. Bezzwłocznie po wyznaczeniu miejskich i gminnych komisarzy spisowych wystąpią oni do miejskiej (gminnej) władzy spisowej o określenie liczby członków miejskiej (gminnej) komisji spisowej w granicach od 5 do 10 oraz o określenie organizacyj partyjnych, związkowych i społecznych, które mają tych członków do komisji delegować. Po dokonaniu powyższych czynności miejscy i gminni komisarze spisowi porozumią się z organizacjami, po czym wystąpią do miejskiej (gminnej) władzy spisowej o powołanie miejskiej (gminnej) komisji spisowej. Powołanie to powinno nastąpić w terminie do dnia 30 września.

2. Przewodniczącym miejskiej (gminnej) komisji spisowej jest miejski (gminny) komisarz spisowy. Na zastępcę przewodniczącego powinien być wyznaczony przez miejską (gminną) władzę spisową na wniosek miejskiego (gminnego) komisarza spisowego - kierownik referatu statystycznego (referent statystyczny) przy prezydium miejskiej (gminnej) rady narodowej, kierownik miejskiego referatu spisowego lub inny pracownik przydzielony miejskiemu (gminnemu) komisarzowi spisowemu do pomocy (§ 47).

3. Do zadań miejskiej (gminnej) komisji spisowej należy:

1) współdziałanie w przeprowadzeniu na obszarze miasta (gminy) propagandy Spisu (§ 61);

2) współdziałanie w przeprowadzeniu na obszarze miasta (gminy) akcji werbunkowej kadr kandydatów na obwodowych, rejonowych i dzielnicowych komisarzy spisowych (§ 55);

3) współdziałanie z miejskimi (gminnymi) komisarzami spisowymi w przeprowadzeniu podczas Spisu kontroli właściwości i zupełności jego przeprowadzenia (§ 63);

4) pomoc i doradztwo dla miejskich (gminnych) komisarzy spisowych w innych sprawach.

4. Miejski (gminny) komisarz spisowy zwoła komisję na pierwsze posiedzenie w terminie do dnia 8 października. Na posiedzeniu tym należy uchwalić szczegółowy plan prac komisji. Plan ten po uchwaleniu go przez komisję należy przedstawić do wiadomości powiatowemu komisarzowi spisowemu.

5. Posiedzenia komisji powinny być protokołowane.

6. Członkowie miejskiej (gminnej) komisji spisowej biorą udział w odprawach szkoleniowych obwodowych, rejonowych i dzielnicowych komisarzy spisowych (§ 57).

Prace przygotowawcze do Spisu. Wykazy "N" i "M" oraz "W₁" do "W₅". Uporządkowanie numeracji nieruchomości.

§  51.

1. Do obowiązków miejskich i gminnych komisarzy spisowych należy również wykonanie (kontynuowanie) prac przygotowawczych do Spisu, przewidzianych dla szczebla miasta i gminy w przepisach i zarządzeniach podanych w § 31. Powyższe dotyczy:

a) wykazów nieruchomości ("N") i miejscowości ("M"),

b) wykazów powierzchniowych gospodarstw rolnych ("W₁" do "W₄"),

c) uporządkowania numeracji nieruchomości.

2. Co do wykazów "N" i "M" należy je zaktualizować na dzień 1 października, a następnie stale aktualizować aż do dnia Spisu dla celów, o których mowa w §§ 52 do 54 i § 59. Wprowadzone do wykazów zmiany należy podawać do wiadomości powiatowemu komisarzowi spisowemu celem ich odnotowania na posiadanych przez niego egzemplarzach. Przepisy i zarządzenia dotyczące wykazów "N" i "M" są podane w § 31 ust. 2.

3. Co do wykazów "W₁" do "W₄" należy je wykonać w terminach: "W₁" i "W₂" do dnia 1 września, a "W₃" i "W₄" do dnia 1 października, po czym "W₂" i "W₄" przesłać do powiatowego komisarza spisowego. Ze względu na to, że wykazy te mają podstawowe znaczenie dla sprawy organizacji Spisu i kontroli Spisu na odcinku gospodarstw rolnych (§§ 52 do 54 i § 59), należy przywiązać jak największą wagę do właściwego i terminowego sporządzenia i przesłania do powiatów tych wykazów. Przepisy i zarządzenia dotyczące wykazów "W₁" do "W₅" są podane w § 31 ust. 3.

4. Co do uporządkowania numeracji nieruchomości, co zostało już dokonane we wszystkich miastach i gminach w Państwie, należy sprawdzić właściwość przeprowadzenia tej akcji - przez dorywczą kontrolę stanu faktycznego numeracji w poszczególnych miastach i miejscowościach. W przypadku stwierdzenia niewłaściwości lub braków należy bezzwłocznie zarządzić ich usunięcie w sposób określony przez podane w § 31 ust. 4 przepisy i zarządzenia.

Podział na obwody spisowe.

§  52.

1. Po wykonaniu czynności, o których mowa w poprzednim paragrafie, miejskie i gminne władze spisowe dokonają podziału miast i gmin na obwody spisowe.

2. Obwód spisowy jest podstawową jednostką terenową Spisu. Każda zamieszkana miejscowość, każda zamieszkana nieruchomość oraz każde gospodarstwo rolne muszą być przydzielone do jednego z obwodów spisowych - z wyjątkiem obiektów wyłączonych spod przeprowadzenia Spisu na ogólnych zasadach (§§ 26 i 27) oraz z wyjątkiem obiektów wyłączonych spod Spisu w ogóle (§ 28).

3. Podziału na obwody spisowe należy dokonać na podstawie wykazów "N", "M" i "W₃" (§ 51 ust. 2 i 3). Przed dokonaniem podziału należy sprawdzić pełną aktualność wymienionych wykazów na dzień, w którym podział jest dokonywany.

4. Przy przeprowadzaniu podziału na obwody spisowe należy kierować się następującymi zasadami:

1) obwód powinien z reguły obejmować 250 osób przewidywanych do spisania. W przypadkach szczególnie uzasadnionych są dopuszczalne przekroczenia tej liczby (np. w przypadku, gdy w przeciwnym razie pozostałaby reszta za mała do utworzenia jeszcze jednego obwodu) do liczby 400 osób. Możliwości tworzenia jeszcze większych obwodów przewiduje pkt 5 (jedna duża nieruchomość) oraz pkt 6 (jedno duże gospodarstwo zbiorowe);

2) w gminach, w których istnieją małe miejscowości liczące tylko jedną lub kilka zamieszkałych nieruchomości, można łączyć dwie lub więcej miejscowości w jeden obwód, z zastrzeżeniem by każda taka miejscowość wchodziła w skład danego obwodu całkowicie, tj. by część jej nie była przydzielana do innego obwodu. Natomiast jedna duża miejscowość może, a nawet musi być podzielona na odpowiednią do liczby mieszkańców ilość obwodów (p. wyż. pkt 1). Przypomina się, że za zamieszkaną miejscowość należy uważać każde osiedle, (nawet jeżeli jest to tylko jeden dom) stale zamieszkiwane, odróżniające się od sąsiednich osiedli nazwą, a przy jednakowej nazwie odmiennym określeniem rodzaju (wieś, kolonia, osada miejska, osada fabryczna, osada młyńska, osada rybacka, leśniczówka, letnisko, uzdrowisko, cegielnia, stacja kolejowa, schronisko turystyczne Itp.). Nie należy natomiast uważać za miejscowość takich zamieszkanych domów i zabudowań, które chociaż są położone oddzielnie lecz nie posiadają własnej nazwy (np. wille stojące na uboczu, budki kolejowe itd.). Domy takie i zabudowania należy zaliczyć do najbliższych miejscowości;

3) w żadnym razie nie mogą wchodzić w skład jednego obwodu miejscowości należące do różnych gromad;

4) w żadnym razie nie mogą należeć do jednego obwodu dwie lub więcej gromad;

5) w żadnym razie nie można przydzielać jednej nieruchomości (nawet narożnej lub przyległej do 2 lub więcej ulic albo placów) do 2 lub więcej obwodów, lecz całą nieruchomość bez względu na jej wielkość i liczbę przewidywanych do spisania w niej osób przydzielić do jednego obwodu;

6) większe gospodarstwa zbiorowe (hotele, oberże, zajazdy, domy noclegowe, domy wypoczynkowe, pensjonaty, koszary straży ogniowej, baraki i koszary dla robotników, bursy, internaty, domy akademickie, zakłady dla inwalidów, sierot, starców, szpitale, sanatoria, zakłady dla nieuleczalnie chorych, klasztory itd.) bez względu na liczbę przewidywanych do spisania w takim gospodarstwie osób nie powinny być dzielone na kilka obwodów, lecz całe takie gospodarstwo wraz ze wszystkimi mieszkaniami i pomieszczeniami prowizorycznie zamieszkanymi znajdującymi się na terenie tej samej nieruchomości powinno wchodzić w skład jednego obwodu względnie stanowić jeden osobny obwód;

7) w miastach i osiedlach o miejskim typie zabudowania należy granicę między obwodami prowadzić środkiem ulic, przydzielając lewą stronę ulicy do jednego, a prawą do drugiego obwodu;

8) przy określaniu wielkości i granic obwodu należy uwzględniać lokalne warunki terenowe, sposób zabudowania, warunki komunikacyjne itp., ażeby w miarę możności ułatwić komisarzom obwodowym orientację w powierzonym im terenie spisowym i dostęp do niego.

5. Po dokonaniu podziału na obwody spisowe należy dokonać podziału na rejony spisowe w myśl przepisów i zasad § 53, po czym miejscy i gminni komisarze spisowi sporządzą wykaz tych obwodów i rejonów według wzoru - załącznik nr 4. Rubryk 1, 6 i 8 na razie nie należy wypełniać. Obydwa egzemplarze wykazu przesyłają miejscy i gminni komisarze spisowi do zatwierdzenia do powiatowego komisarza spisowego w terminie do dnia 14 października. Druków wykazów dostarczy Główny Urząd Statystyczny.

6. Po otrzymaniu z powrotem z powiatu egzemplarza zatwierdzonego wykazu z wypełnioną już rubryką 1-szą (§ 33) tj. z podanymi numerami obwodów, miejscy i gminni komisarze spisowi dokonają przydziału komisarzy do obwodów i rejonów według zasad § 56, po czym wypełnią rubryki 6 i 8 wykazu.

7. W przypadku, jeśli po dokonaniu czynności przewidzianych w ust. 1 do 6, a przed dniem Spisu zajdą zmiany w stanie miejscowości, nieruchomości lub gospodarstw rolnych, zwłaszcza zaś jeśli powstanie w tym okresie nowa, nie wykazana poprzednio zamieszkana nieruchomość, miejscowość lub gospodarstwo rolne, miejski (gminny) komisarz spisowy bezzwłocznie uwzględni te zmiany w podziale na obwody i rejony spisowe i wprowadzi je do wykazu obwodów i rejonów, zawiadamiając jednocześnie o tym powiatowego komisarza spisowego.

Podział na rejony spisowe.

§  53.

1. Jednocześnie z podziałem na obwody spisowe dokonają miejskie i gminne władze spisowe podziału miast i gmin na rejony spisowe jako jednostki pomocnicze, grupujące w sobie pewną ilość obwodów spisowych. Podziału na rejony spisowe należy dokonać wówczas, gdy ilość obwodów w danym mieście (gminie) przekroczy liczbę 20. Tryb i czynności wykonawcze związane z przeprowadzeniem podziału na rejony są analogiczne, jak co do podziału na obwody i są wskazane w § 52.

2. Przy przeprowadzaniu podziału na rejony spisowe należy kierować się następującymi zasadami:

1) ilość obwodów wchodząca w skład jednego rejonu powinna w zasadzie wynosić od 10 do 20 w zależności od miejscowych warunków;

2) ilość obwodów wchodząca w skład jednego rejonu powinna być w zasadzie jednakowa w danym mieście (gminie). Wyjątki są dopuszczalne, gdy będą tego wymagać miejscowe warunki;

3) w żadnym razie nie może obwód być dzielony pomiędzy 2 lub więcej rejonów. Nie może również wchodzić w skład rejonu obwód należący do innego miasta lub gminy.

3. Rejony powinny być ponumerowane w oddzielnej numeracji dla każdego miasta (gminy) lub oznaczone w inny sposób (znakami odróżniającymi, dużymi literami alfabetu, nazwami używanymi dla części miasta lub jednej z miejscowości wchodzącej w skład rejonu itp.). Numer (znak, nazwę) rejonu należy wpisać do rubr. 7 wykazu obwodów i rejonów spisowych (§ 52).

Podział na dzielnice spisowe.

§  54.

1. W miastach liczących powyżej 50.000 ludności może być przeprowadzony - oprócz podziału na obwody i rejony spisowe i jednocześnie z tym podziałem - podział na dzielnice spisowe, jako dodatkowe jednostki pomocnicze, grupujące w sobie pewną ilość rejonów spisowych. O wprowadzeniu podziału na dzielnice decyduje i podziału tego dokonuje miejska władza spisowa, która w tych miastach pełni zarazem funkcje powiatowej władzy spisowej (§§ 4 i 5).

2. Przy określaniu ilości dzielnic spisowych i ich granic należy uwzględnić miejscowe warunki i potrzeby oraz wziąć pod uwagę istniejący podział na dzielnice miejskie i podział na komisariaty M. O.

3. Dzielnice spisowe należy oznaczyć w sposób odróżniający je od siebie i pozwalający na jak najlepszą orientację komisarzy i władz spisowych w terenie podczas Spisu (np. dużymi literami alfabetu, nazwami dzielnic miejskich, numerami komisariatów M. O. itd.).

4. Numer (znak, nazwę) dzielnicy spisowej oraz nazwisko i imię komisarza, któremu dzielnica zostanie przydzielona (§ 56), należy odnotować na wykazie obwodów i rejonów, poświęcając na ten cel jeden wiersz wykazu wzdłuż wszystkich rubryk przed wpisaniem przynależnych do dzielnicy rejonów.

Werbunek kadr kandydatów na obwodowych, rejonowych i dzielnicowych komisarzy spisowych.

§  55.

1. W celu zapewnienia Spisowi odpowiedniej ilości kadr kandydatów na obwodowych, rejonowych i dzielnicowych komisarzy spisowych miejskie i gminne władze spisowe powinny przeprowadzić odpowiednią akcję werbunkową na obszarze miasta (gminy) zgodnie z wytycznymi otrzymanymi od powiatowej władzy spisowej - przy współudziale miejskiej (gminnej) komisji spisowej oraz w porozumieniu z miejscowymi organizacjami partyjnymi, związkowymi i społecznymi i kierownikami miejscowych urzędów, instytucji, szkół itp. Werbunek kadr należy oprzeć na dobrowolnym zgłaszaniu się kandydatów. Ilość zgłoszeń musi być większa co najmniej o 30% od łącznej ilości obwodów, rejonów i dzielnic. Należy się bowiem liczyć z tym, że pewna ilość zgłaszających się odpadnie przy zatwierdzamy kandydatów w powiecie (§ 34), następnie, że pewna ilość zatwierdzonych już kandydatów może zrzec się lub odpaść z innych powodów, jak również że niektórzy z nich mogą być wycofani przez władze spisowe przed i podczas Spisu. Zajdzie wówczas konieczność natychmiastowego zastąpienia ich innymi komisarzami. Przy werbowaniu kandydatów należy również liczyć się z ewentualnością, że niektóre ośrodki będą niesamowystarczalne oraz że trzeba będzie werbować dla nich komisarzy z innych ośrodków zwłaszcza miejskich, bardziej zasobnych w odpowiednich na komisarzy kandydatów.

2. Kandydatem na obwodowego komisarza spisowego może być każdy uświadomiony obywatel w wieku od 16 lat wzwyż, umiejący czytać i pisać, będący na poziomie umożliwiającym mu dokładne zapoznanie się z zadaniem (z formularzami i instrukcjami) w wyniku przeprowadzonego wyszkolenia, o odpowiednich do służby zewnętrznej cechach i przymiotach (sprawność fizyczna, możność swobodnego wypowiedzenia się, łatwość nawiązywania kontaktów z ludnością itd.). Przy doborze kandydatów należy położyć nacisk i wykorzystać w pierwszym rzędzie członków związków i organizacyj społecznych, pracowników urzędów i instytucji, nauczycielstwo oraz młodzież w wieku od lat 16 wzwyż.

3. Zgłoszenia kandydatów tylko osobiste (niezależnie od ew. zgłoszeń i pism instytucyj kierujących) będą przyjmować wyznaczone w tym celu biura prezydiów miejskich i gminnych rad narodowych (miejskie referaty spisowe, inne biura wym. wyż. prezydiów). Zgłoszenia należy wpisywać do listy kandydatów według wzoru - załącznik nr 5. Rubryk 9 do 11 tych list nie należy na razie wypełniać. Listę należy prowadzić w 2 egzemplarzach.

4. Nie należy przyjmować ani do list wpisywać zgłoszeń osób nie posiadających kwalifikacyj określonych w ust. 2.

5. Po wpisaniu zgłoszenia do listy należy zgłaszającego się uprzedzić, że we właściwym czasie zostanie on wezwany do ponownego przybycia do biura celem załatwienia formalności związanych z mianowaniem go na komisarza, przydzielenia mu obwodu (rejonu, dzielnicy) oraz celem poinformowania go o dalszych jego obowiązkach (§ 56).

6. W dniu 4 listopada należy obydwa egzemplarze listy przesłać do zatwierdzenia powiatowej władzy spisowej. Ewent. zgłoszenia, które wpłyną po tym terminie, należy przyjmować i wpisywać do dodatkowej listy, utrzymując ciągłość numeracji zgłoszeń listy głównej. O ile zajdzie tego potrzeba, również tę dodatkową listę zgłoszeń należy przesłać do powiatu do zatwierdzenia i wykorzystania tych zgłoszeń na własnym lub innym terenie. Dodatkowa lista zgłoszeń powinna być również prowadzona i przesłana do powiatu w 2 egzemplarzach.

Przydzielenie komisarzom obwodów, rejonów i dzielnic. Doręczenie im legitymacyj. Odebranie od nich zobowiązań.

§  56.

1. Po otrzymaniu od powiatowego komisarza spisowego listy zatwierdzonych (mianowanych) dla miasta - gminy obwodowych, rejonowych i dzielnicowych komisarzy spisowych miejski (gminny) komisarz spisowy bezzwłocznie:

1) wzywa ich do swej siedziby urzędowej celem dokonania czynności przewidzianych poniżej w pkt 2 do 6:

2) dokonuje przydziału obwodów, rejonów i dzielnic pomiędzy mianowanych komisarzy, dbając o to, ażeby przypadły im obwody (rejony, dzielnice) najbliższe ich miejscu zamieszkania względnie najlepiej im znane pod względem rozmieszczenia należących do obwodu (rejonu, dzielnicy nieruchomości;

3) wpisuje Nr Nr przydzielonych obwodów i Nr Nr, znaki lub nazwy rejonów i dzielnic do rubryk 9 do 11 obydwu egzemplarzy listy komisarzy oraz do ich legitymacyj, następnie zaś wpisuje nazwiska i imiona komisarzy do wykazu obwodów i rejonów, a mianowicie, jeśli chodzi o komisarzy obwodowych i rejonowych - do rubryk 6 i 8 wykazu (§ 52), a co do komisarzy dzielnicowych - w wierszach wykazu, w których są wykazane dzielnice (§ 54 ust. 4);

4) odbiera od komisarzy zobowiązania przez wezwanie ich do podpisania przysłanych z powiatu i wypełnionych druków;

5) doręcza komisarzom legitymacje;

6) uprzedza komisarzy, że są oni obowiązani odbyć w wyznaczonym terminie kurs wyszkolenia;

7) zwraca powiatowemu komisarzowi spisowemu 1 egzemplarz listy komisarzy z wpisanymi doń Nr Nr obwodów i rejonów.

2. Następnie miejski (gminny) komisarz spisowy upewnia się, czy na liście komisarzy pozostała mu po odliczeniu już osób, którym przydzielono obwody, rejony i dzielnice oraz osób, które ewent. nie stawiły się na wezwanie, rezerwa w ilości co najmniej 20% łącznej ilości obwodów, rejonów i dzielnic. Jeżeli nie, powinien miejski (gminny) komisarz spisowy wykorzystać zgłoszenia wpisane do dodatkowej listy kandydatów (§ 55 ust. 6) po ich zatwierdzeniu przez powiatową władzę spisową lub wystąpić do tej władzy o skierowanie do miasta (gminy) komisarzy z innego terenu. "Czynności tych powinien dokonać miejski (gminny) komisarz spisowy bezzwłocznie po stwierdzeniu braku 20%-wej rezerwy.

3. W przypadku zwolnienia (zwolnienia się) komisarza z danego obwodu, rejonu lub dzielnicy miejski (gminny) komisarz spisowy wyznacza bezzwłocznie spośród rezerwowych nowego komisarza na dany obwód (rejon, dzielnicę) oraz dokonuje analogicznych czynności, jak wskazano w ust. 1.

4. W wyjątkowych przypadkach, gdy brak komisarzy (rezerwy komisarzy) będzie to uzasadniał, a nie będzie to miało w niczym naruszyć sprawności przeprowadzenia Spisu ani przedłużyć spisywania, można jednemu obwodowemu komisarzowi spisowemu przydzielić do spisania dwa małe sąsiadujące ze sobą obwody, z tym zastrzeżeniem że będzie on wówczas obowiązany wypełnić dla każdego z przydzielonych mu obwodów oddzielne formularze "C₁" ("C₂") i "J".

5. Również w wyjątkowych przypadkach, gdy miasto (gmina) będzie dysponować dostateczną rezerwą obwodowych komisarzy, można do większych obwodów przydzielić pomocniczych komisarzy (tak w chwili pierwotnego przydzielania obwodów, jak w każdej chwili później aż do dnia Spisu), z tym zastrzeżeniem że dla takich obwodów wypełnia się tylko po jednym formularzu "C₁" ("C₂") i "J".

Wyszkolenie obwodowych, rejonowych i dzielnicowych komisarzy spisowych.

§  57.

1. W okresie między dniem 15 a 30 listopada przeprowadzą miejscy i gminni komisarze spisowi kursy szkoleniowe obwodowych, rejonowych i dzielnicowych komisarzy spisowych pod nadzorem i przy pomocy powiatowych komisarzy spisowych, którzy wezmą w nich udział bądź sami bądź przez wykładowców skierowanych z powiatu.

2. Należyte wyszkolenie obwodowych, rejonowych i dzielnicowych komisarzy spisowych jest sprawą zasadniczej wagi. Ze względu na wielkość zakresu Spisu, znaczną ilość formularzy i zawartych w nich rubryk oraz konieczność ich ścisłego i zupełnego wypełnienia we wszystkich bez wyjątku obwodach (gdyż na tym polega istota każdego spisu) szkolenie musi być przeprowadzone gruntownie i w sposób odpowiadający w pełni przepisom niniejszego paragrafu.

3. W szkoleniu muszą wziąć udział przez cały czas jego trwania wszyscy obwodowi, rejonowi i dzielnicowi komisarze spisowi łącznie z rezerwowymi komisarzami bez względu na poziom ich wykształcenia.

4. Kurs powinien trwać dwa dni po 8 godzin dziennie, w przygotowanej na ten cel sali wykładowej w mieście (w siedzibie gminy).

5. Na kursie powinni być słuchacze szczegółowo zapoznani:

1) z celem, zadaniami i zakresem Spisu;

2) z podstawami prawnymi Spisu;

3) z organizacją Spisu;

4) z "Instrukcją techniczną w sprawie przeprowadzenia Spisu";

5) z formularzami spisowymi i wskazówkami co do ich wypełniania.

6. Następnie należy wezwać uczestników kursu do przykładowego wypełnienia formularzy spisowych, po czym omówić błędy popełnione przy wypełnianiu.

7. W wyjątkowym przypadku, stwierdzenia podczas kursu zasadniczej nieprzydatności komisarza należy go zwolnić, wyznaczając jednocześnie na jego miejsce innego komisarza z posiadanej rezerwy.

Zaopatrzenie obwodowych, rejonowych i dzielnicowych komisarzy spisowych w formularze spisowe. Kontrola rozdziału formularzy.

§  58.

1. Otrzymane od powiatowego komisarza spisowego przesyłki formularzy spisowych rozdzielą miejscy i gminni komisarze spisowi w ostatnich dniach przed Spisem (25-30 listopada) pomiędzy obwodowych komisarzy spisowych na podstawie wykazu obwodów i rejonów oraz wykazów miejscowości, nieruchomości i wykazów powierzchniowych gospodarstw rolnych, stosując przy tym następujący rozdzielnik:

25 formularzy A (ark. mieszk. - ludn.) - na 100 osób przewidywanych do spisania,

1 formularz B (ark. dla nieruch. zamieszk.) - na 1 nieruchomość,

1 formularz C₁ (ark. zbiorczy dla obwodu w mieście) - na 1 obwód,

1 formularz C₂ (ark. zbiorczy dla obwodu w gminie) - na 1 obwód,

1 formularz G₁ (ark. dla pryw. gosp. roln.) - na 1 gosp. rolne,

5 formularzy H (ark. do spisu zwierząt gospodarskich u osób i na terenie instytucyj, nie posiadających gospodarstw rolnych) - na 1 obwód,

1 formularz J (ark. zbiorczy rolny dla obwodu) - na 1 obwód.

2. Miejscy i gminni komisarze spisowi prowadzą kontrolę rozdziału niektórych formularzy według wzoru - załącznik nr 8. Wypełnione arkusze tej kontroli należy po Spisie odesłać wraz z całym materiałem spisowym (§ 65) do powiatu. Druków kontroli, o której mowa, dostarczy Główny Urząd Statystyczny.

3. Pewną ilość formularzy spisowych należy przydzielić rejonowym i dzielnicowym komisarzom spisowym jako zapasowe. Pozostałą po dokonaniu rozdziału ilość formularzy należy zatrzymać jako rezerwę.

4. W przypadku, jeśli by otrzymana z powiatu ilość formularzy lub zatrzymana rezerwa okazała się przed lub podczas Spisu niedostateczna, należy bezzwłocznie ewent. telefonicznie zażądać od powiatowego komisarza spisowego ich uzupełnienia. Żądanie powinno być odpowiednio umotywowane.

Zaopatrzenie komisarzy w wyciągi z wykazów "N" i "W₃" oraz planiki sytuacyjne.

§  59.

1. Dla każdego obwodu spisowego należy sporządzić oddzielny wyciąg z wykazu nieruchomości i z wykazu powierzchniowego gospodarstw rolnych (§ 51 i § 52 ust. 3) jako materiał orientacyjny dla komisarza spisowego danego obwodu. W wyciągach tych (w końcowej części wyciągów) należy wykazać również wszystkie nieruchomości znajdujące się na terenie obwodu, a nie podlegające Spisowi na ogólnych zasadach (§ 26) lub nie podlegające Spisowi w ogóle (§ 28) z podkreśleniem, że obwodowy komisarz nie powinien spisywać tych nieruchomości. W wyciągach należy następnie uwidocznić wszystkie zmiany, jakie zajdą między dniem sporządzenia wyciągu, a dniem Spisu. Wyciągi powinny być zaopatrzone w napis numeru obwodu oraz imię i nazwisko komisarza obwodowego. Oprócz tego należy przygotować dla każdego komisarza obwodowego planik obwodu (szkic sytuacyjny) z oznaczeniem jego granic oraz z podaniem numerów sąsiednich obwodów i nazwisk komisarzy, którym te obwody zostały przydzielone. Wyciągi i planiki należy doręczyć komisarzom obwodowym w ostatnich dniach przed Spisem (25-30 listopada) jednocześnie z formularzami spisowymi.

2. W miejscowościach, w których numeracja nieruchomości została przeprowadzona według ulic i placów, należy nieruchomości mające różne numery od strony różnych ulic lub placów (dotyczy to nieruchomości narożnych oraz nieruchomości przyległych do 2 lub więcej ulic albo placów) wykazać w wyciągach i w planiku tylko jednego obwodu, wykreślić natomiast z wyciągów i planików innych obwodów, do których należą ulice i place, których numery nieruchomości te posiadają. Przy tych skreślonych numerach należy jednocześnie umieścić uwagę, że dana nieruchomość będzie objęta Spisem od strony takiej to a takiej ulicy (placu), w takim to a takim obwodzie. Jest to konieczne dla uniknięcia z jednej strony pominięcia podczas Spisu pewnych nieruchomości, a z drugiej - ewentualności ich podwójnego spisania.

3. Również dla każdego rejonu spisowego należy sporządzić planik sytuacyjny rejonu z oznaczeniem na nim numerów i granic obwodów spisowych wchodzących w skład rejonu i rejonów sąsiednich jako materiał orientacyjny dla rejonowych komisarzy spisowych. Do planu należy dołączyć komplet wyciągów z wykazów nieruchomości i wykazów powierzchniowych gospodarstw rolnych, sporządzonych w sposób wskazany w ust. 1 i 2. Termin doręczenia rejonowym komisarzom omawianych materiałów - jak podano wyżej w ust. 1.

4. Podobnie należy w miastach, w których jest przeprowadzony podział na dzielnice spisowe, sporządzić dla każdej dzielnicy planik dzielnicy i dołączyć do niego wyciągi, jak wskazano wyżej w ust. 1 i 2 - z przeznaczeniem dla dzielnicowych komisarzy spisowych. Termin doręczenia tym komisarzom omawianych materiałów - jak podano wyżej w ust. 1.

Zaopatrzenie komisarzy w inne środki działania.

§ 60. Do obowiązków miejskich i gminnych władz spisowych należy zaopatrzenie obwodowych, rejonowych i dzielnicowych komisarzy spisowych w niezbędne materiały piśmienne. W miastach, w których jest czynna komunikacja miejska (tramwaje, autobusy, trolejbusy), należy zaopatrzyć obwodowych, rejonowych i dzielnicowych komisarzy w bezpłatne bilety na przejazd środkami tej komunikacji. W gminach, o ile zajdzie tego potrzeba, należy dostarczyć komisarzom podwód (dotyczy to zwłaszcza komisarzy rejonowych). W razie potrzeby należy dodać komisarzowi obwodowemu asystencję urzędową w osobie pracownika miejskiego (w gminach - sołtysa), a w przypadkach, w których to będzie uzasadnione - zabezpieczyć komisarza i jego czynności przez organy Milicji Obywatelskiej. Komisarzom rejonowym i dzielnicowym należy dostarczyć lokalu urzędowania i odpowiednio lokal ten wyposażyć w światło, opał itd.

Propaganda Spisu na obszarze miasta (gminy).

§  61.

1. Podobnie jak na obszarze całego województwa i powiatu (§§ 16 i 32) należy przeprowadzić odpowiednią propagandę Spisu na obszarze każdego miasta i gminy, ażeby uświadomić należycie ludność miasta (gminy) co do znaczenia i celów Spisu, jego podstaw prawnych oraz co do ciążących na ludności obowiązkach. Propagandę tę przeprowadzą miejskie i gminne władze i komisje spisowe przy pomocy i według wskazówek powiatowej komisji spisowej. Przepisy §§ 16 i 32 mają tu odpowiednie zastosowanie.

2. Dla celów propagandy Spisu należy jak najszerzej wykorzystać kontakty osobiste z ludnością członków komisji, członków miejskich i gminnych rad narodowych, członków partii, związków i masowych organizacji społecznych i spółdzielczych, zebrania organizacyj itd. Po rozplakatowaniu obwieszczeń w sprawie Spisu (§ 15) należy obwieszczenia te uczynić przedmiotem pogadanek, omówień, wzmianek itp. W okresie początkowym propagandy (październik) należy położyć nacisk na akcję werbunkową komisarzy spisowych i propagować jak najliczniejsze zgłaszanie się odpowiednich kandydatów na tych komisarzy. W ostatnich tygodniach przed datą Spisu, konkretnie biorąc w listopadzie, należy przy wszelkiego rodzaju pracach i zetknięciach się z ludnością wysuwać stale hasła konieczności wypełnienia prawnego obowiązku udzielenia odpowiedzi na pytania formularzy spisowych przez wszystkich, na których ten obowiązek ciąży.

Przeprowadzenie Spisu. Zwolnienie komisarzy od innych zajęć.

§  62.

1. Samo przeprowadzenie Spisu odbędzie się w sposób określony szczegółowo w "Instrukcji technicznej w sprawie przeprowadzenia Spisu", wydanej przez Generalnego Komisarza Spisowego.

2. Należy zwrócić uwagę i dopilnować, ażeby wszyscy obwodowi, rejonowi i dzielnicowi komisarze spisowi zostali przez ich przełożonych (pracodawców, kierowników szkół itp.) całkowicie zwolnieni od zwykłych obowiązków i zajęć na czas trwania Spisu tj. na dzień 2 grudnia, 3 grudnia i następne dni grudnia, przez które będzie jeszcze trwało spisywanie, a to aby mogli oni poświęcić cały swój czas wyłącznie czynnościom spisowym. Na żądanie komisarzy spisowych należy im wydać po Spisie zaświadczenie stwierdzające, w jakich dniach pełnili oni czynności spisowe.

Nadzór nad przeprowadzeniem Spisu. Reklamacje ludności.

§ 63. Niezależnie od nadzoru, który nad czynnościami obwodowych komisarzy spisowych roztoczą podczas Spisu rejonowi i dzielnicowi komisarze spisowi (p. "Instrukcja techniczna w sprawie przeprowadzenia Spisu") powinni jak najściślejszy nadzór roztoczyć nad obwodowymi, rejonowymi i dzielnicowymi komisarzami miejscy i gminni komisarze spisowi oraz podległy im personel fachowy - przy współdziałaniu miejskiej (gminnej) komisji spisowej - od dnia rozpoczęcia akcji spisywania aż do jej całkowitego zakończenia we wszystkich obwodach miasta (gminy). W ramach tego nadzoru powinni oni:

1) przeprowadzać inspekcje w terenie i badać na miejscu sprawność przebiegu i postęp Spisu;

2) udzielać obwodowym komisarzom spisowym wszelkiej potrzebnej pomocy, w razie potrzeby - asystencji urzędowej, a w wyjątkowych przypadkach przydzielać im pomocniczych komisarzy celem szybszego zakończenia akcji, który to przypadek jest przewidziany w § 56 ust. 5;

3) udzielać komisarzom wyjaśnień i wskazówek; w razie wątpliwości zwracać się do komisarzy powiatowych i komisarzy wyższych szczebli;

4) czuwać nad sprawnym dostarczaniem komisarzom ew. dodatkowych formularzy spisowych - z zastrzeżeniem kontroli ich zużycia; w przypadku wyczerpania posiadanej rezerwy formularzy zwrócić się do powiatu lub województwa o ich natychmiastowe dostarczenie;

5) w razie stwierdzenia karygodnych zaniedbań, zasadniczej nieprzydatności lub nadużyć ze strony komisarza zastąpić go bezzwłocznie innym komisarzem, w przypadku nadużyć kierując zarazem odpowiednie doniesienie do organów M. O.;

6) przyjmować reklamacje ludności co do właściwości zapisów na formularzach spisowych i kierować je do rozstrzygnięcia do powiatowego komisarza spisowego (§ 39);

7) dopilnować terminowego zakończenia czynności przez obwodowych komisarzy spisowych i przekazania materiału spisowego w sposób określony w "Instrukcji technicznej w sprawie przeprowadzenia Spisu".

Odbiór materiału spisowego i jego sprawdzenie. Dokonanie poprawek i uzupełnień. Ew. Spis dodatkowy. Wypełnienie formularzy "F".

§  64.

1. Bezzwłocznie po zakończeniu Spisu w poszczególnych obwodach, rejonach i dzielnicach komisarze przekazują materiał spisowy w sposób, określony szczegółowo w "Instrukcji technicznej w sprawie przeprowadzenia Spisu", a mianowicie: komisarze obwodowi - rejonowym, rejonowi - miejskiemu (gminnemu), a jeżeli są dzielnice - dzielnicowemu, a dzielnicowi - miejskiemu.

2. Bezzwłocznie po przyjęciu materiału spisowego miejscy i gminni komisarze spisowi dokonują jego sprawdzenia oraz wprowadzają ewentualne poprawki i uzupełnienia. Jeżeli zajdzie tego potrzeba, należy wzywać osoby, których (których obowiązku) zapisy dotyczą, do udzielenia dodatkowych odpowiedzi lub wyjaśnień. W przypadkach uzasadnionych - występują z wnioskiem o przeprowadzenie w danym Obwodzie Spisu dodatkowego. Obowiązują przy tym przepisy § 40 ust. 2.

3. Formularze "F" (arkusze dla miejscowości zamieszkanych) wypełniają miejscy i gminni komisarze spisowi. Gminni komisarze spisowi mogą czynność wypełnienia formularzy "F" przekazać - w zależności od miejscowych warunków - rejonowym, a w wyjątkowych przypadkach (brak podziału na rejony spisowe, kilka małych miejscowości w jednym obwodzie) obwodowym komisarzom spisowym.

Miejskie (gminne) zestawienie materiału spisowego. Przesłanie materiału spisowego do powiatu.

§  65.

1. Po dokonaniu czynności przewidzianych w poprzednim §-ie miejscy i gminni komisarze spisowi sporządzają po 1 egzemplarzu miejskie (gminne) arkusze zbiorcze na formularzach "D" i "K" i przesyłają je wraz z całym materiałem spisowym oraz wszystkimi innymi aktami i materiałami spisowymi powiatowemu komisarzowi spisowemu w terminie do dnia 20 grudnia.

2. Przed przesłaniem materiał powinien być odpowiednio uporządkowany i zapakowany. Materiał każdego obwodu wraz z obwodowymi arkuszami zbiorczymi - formularze "C₁" ("C₂") i "J" powinien znajdować się w przygotowanej specjalnie na ten cel i dostarczonej przez Główny Urząd Statystyczny tekturowej teczce obwodowej (p. "Instrukcja techniczna w sprawie przeprowadzenia Spisu"). Teczki obwodowe powinny być ułożone w kolejności numerów obwodów. Na wierzchu w paczce powinna znajdować się specjalna teczka zbiorcza, zawierająca arkusze dla miejscowości zam. - formularz "P" oraz miejskie (gminne) arkusze zbiorcze - formularze "D" i "K", zobowiązania komisarzy (§ 66) oraz różne inne akta i materiały, które wpłynęły do miejskiego (gminnego) komisarza spisowego podczas całej akcji spisowej. Paczka powinna być zapakowana i dostarczona do powiatu przy użyciu takich środków komunikacji, które w zależności od miejscowych warunków i odległości zapewnią jak najszybsze i bezpieczne dostarczenie przesyłki w całości i bez uszkodzeń.

Zwrot zobowiązań komisarzy. Uwagi co do ich przydatności i wyników pracy.

§  66.

1. Wraz z materiałem spisowym zwracają miejscy i gminni komisarze spisowi zobowiązania podpisane przed Spisem (§ 56) przez obwodowych, rejonowych i dzielnicowych komisarzy.

2. Na odwrotnej stronie tych zobowiązań w odpowiedniej rubryce stwierdzają komisarze spisowi bezpośrednio wyższego szczebla odbiór materiału spisowego, a następnie kolejno wszyscy przełożeni komisarze aż do miejskich (gminnych) komisarzy spisowych włącznie wpisują swoje uwagi o przydatności komisarzy i ich wynikach pracy, oparte na wynikach sprawdzenia materiału spisowego oraz na spostrzeżeniach poczynionych podczas kontroli przeprowadzania Spisu. Uwagi te staną się podstawą wniosków o przyznanie obwodowym, rejonowym i dzielnicowym komisarzom premii pieniężnych oraz ewent. nagród i dyplomów uznania (§ 45).