Rozdział 1 - Przepisy ogólne - Zagrożenia naturalne w zakładach górniczych.

Dziennik Ustaw

Dz.U.2002.94.841

Akt utracił moc

Wersja od: 23 października 2004 r.

Rozdział  1

Przepisy ogólne

§ 1. Rozporządzenie określa:

1) kryteria oceny występujących w zakładach górniczych zagrożeń naturalnych: tąpaniami, metanowego, wyrzutami gazów i skał, wybuchem pyłu węglowego, wodnego, erupcyjnego, siarkowodorowego, radiacyjnego naturalnymi substancjami promieniotwórczymi, a także działaniem pyłów szkodliwych dla zdrowia,

2) szczegółowe zasady zaliczania zagrożeń, o których mowa w pkt 1,

3) sposób zaliczania złóż (pokładów), ich części lub wyrobisk do poszczególnych stopni (kategorii, klas) zagrożeń,

4) przypadki, w których zaliczeń może dokonywać kierownik ruchu zakładu górniczego.

§ 2. Ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o:

1) wstrząsie górotworu - rozumie się przez to wyładowanie energii nagromadzonej w górotworze, objawiające się drganiem górotworu i zjawiskami akustycznymi, niepowodujące pogorszenia funkcjonalności wyrobisk i bezpieczeństwa ich użytkowania,

2) zjawisku odprężenia w wyrobisku - rozumie się przez to zjawisko dynamiczne spowodowane wstrząsem górotworu, w wyniku którego wyrobisko lub jego odcinek uległo uszkodzeniu, niepowodującemu jednak utraty jego funkcjonalności lub pogorszenia bezpieczeństwa jego użytkowania,

3) tąpnięciu - rozumie się przez to zjawisko dynamiczne spowodowane wstrząsem górotworu, w wyniku którego wyrobisko lub jego odcinek uległo gwałtownemu zniszczeniu lub uszkodzeniu, w następstwie czego nastąpiła całkowita albo częściowa utrata jego funkcjonalności lub bezpieczeństwa jego użytkowania,

4) zagrożeniu tąpaniami - rozumie się przez to możliwość wystąpienia tąpnięcia w rezultacie niekorzystnych warunków górniczo-geologicznych w wyrobisku lub w jego otoczeniu,

5) skłonności górotworu i skał do tąpań - rozumie się przez to zdolność do kumulowania energii w górotworze lub skałach i nagłego jej wyzwolenia w momencie zmiany lub zniszczenia ich struktury,

6) odprężeniu partii złoża (pokładu) - rozumie się przez to dokonanie takich zabiegów technicznych w tej partii złoża (pokładu) lub jego sąsiedztwie, w szczególności eksploatację sąsiednich pokładów lub wykonanie strzelań powodujących destrukcję górotworu, których skutkiem jest pozbawienie tej partii złoża (pokładu) zdolności do kumulowania energii lub obniżenia tej zdolności,

7) metanonośności - rozumie się przez to objętościową ilość metanu pochodzenia naturalnego, zawartą w jednostce wagowej w głębi calizny węglowej,

8) izoliniach metanonośności - rozumie się przez to linie oddzielające obszary o zróżnicowanej metanonośności w pokładach węgla,

9) polach metanowych - rozumie się przez to wyrobiska w pokładzie metanowym, wraz z wyrobiskami odprowadzającymi powietrze z tych wyrobisk,

10) całkowitej gazonośności - rozumie się przez to zawartość dwutlenku węgla lub metanu, lub łączną zawartość tych oraz innych gazów pochodzenia naturalnego w górotworze,

11) zagrożeniu wyrzutami gazów i skał - rozumie się przez to naturalną skłonność do występowania zjawisk gazogeodynamicznych w postaci wyrzutu gazów i skał lub nagłego wypływu gazów z górotworu do wyrobiska,

12) wyrzutach gazów i skał - rozumie się przez to dynamiczne przemieszczenie rozkruszonych skał lub węgla z calizny do wyrobisk przez energię gazów wydzielonych z górotworu w wyniku działania czynników geologiczno-górniczych, które mogą spowodować efekty akustyczne, podmuch powietrza, uszkodzenie obudowy i urządzeń, powstanie kawerny powyrzutowej, zaburzenie w przewietrzaniu wyrobisk, powstanie wybuchowego nagromadzenia metanu lub atmosfery niezdatnej do oddychania,

13) nagłym wypływie gazów - rozumie się przez to przebiegające w krótkim czasie intensywne wydzielanie się gazów z górotworu, które może spowodować w wyrobisku wybuchowe nagromadzenie metanu lub atmosfery niezdatnej do oddychania, niezwiązane ze skutkami zawału, tąpnięcia i odgazowania urobionych skał albo węgla lub z zaburzeniami w przewietrzaniu wyrobiska,

14) kawernie powyrzutowej - rozumie się przez to pustkę w stropie, spągu lub ociosie wyrobiska, powstałą po wyrzucie gazów i skał,

15) objawach wskazujących na zwiększenie zagrożenia wyrzutami gazów i skał - rozumie się przez to:

a) zwiększone ilości zwiercin, wydmuchy zwiercin i gazów, zakleszczanie lub wypychanie wiertła w czasie wiercenia otworów,

b) odpryskiwanie węgla z ociosów i czoła przodku oraz trzaski w głębi calizny,

c) zwiększone wydzielanie gazów po robotach strzałowych,

d) zwiększenie ilości urobku i jego rozrzucenie na większą odległość od przodka przy tej samej technologii wykonywania robót strzałowych,

e) zmniejszenie zwięzłości i zmiany struktury węgla w czasie prowadzenia wyrobiska,

16) pyle węglowym - rozumie się przez to ziarna węgla przechodzące przez sito o wymiarach oczek równych 1x1 mm,

17) pokładzie węgla zagrożonym wybuchem pyłu węglowego - rozumie się przez to pokład węgla, w którym stwierdzono zawartość części lotnych w węglu większą niż 10% w bezwodnej i bezpopiołowej substancji węglowej,

18) pokładzie węgla niezagrożonym wybuchem pyłu węglowego - rozumie się przez to pokład węgla, w którym stwierdzono zawartość części lotnych w węglu mniejszą lub równą 10% w bezwodnej i bezpopiołowej substancji węglowej,

19) pyle kopalnianym - rozumie się przez to pył powstały podczas robót górniczych oraz w trakcie przeróbki, wraz z dodatkiem substancji zabezpieczających przed wybuchem,

20) pyle węglowym bezpiecznym - rozumie się przez to pył węglowy pochodzący z pokładu węgla niezagrożonego wybuchem pyłu węglowego,

21) pyle węglowym niebezpiecznym - rozumie się przez to pył węglowy pochodzący z pokładu węgla zagrożonego wybuchem pyłu węglowego,

22) intensywności osiadania pyłu - rozumie się przez to masę pyłu węglowego bez części niepalnych stałych, osiadającego na danej powierzchni w ustalonym czasie, wyrażoną w g/m² na dobę,

23) pyle kopalnianym zabezpieczonym - rozumie się przez to pył kopalniany zawierający:

a) co najmniej 70% części niepalnych stałych w polach niemetanowych,

b) co najmniej 80% części niepalnych stałych w polach metanowych,

c) wodę przemijającą uniemożliwiającą przenoszenie wybuchu pyłu węglowego i całkowicie pozbawiającą ten pył kopalniany lotności,

24) pyle kopalnianym niezabezpieczonym - rozumie się przez to pył kopalniany, który nie spełnia wymagań podanych w pkt 23,

25) 1  wyrobisku niezagrożonym wybuchem pyłu węglowego - rozumie się przez to wyrobisko, w którym:

a) nie występuje niebezpieczny pył węglowy lub

b) pył kopalniany zawiera co najmniej 80 % części niepalnych stałych pochodzenia naturalnego, ilość niebezpiecznego pyłu węglowego jest mniejsza niż 10 g/m³ wyrobiska, a intensywność osiadania pyłu jest mniejsza niż 0,15 g/m³ na dobę, lub

c) pył kopalniany zawiera co najmniej 50 % wody przemijającej, lub

d) pył kopalniany zawiera co najmniej 80 % części niepalnych stałych, a zawartość wody przemijającej w tym pyle wynosi co najmniej 30 %,

a wyrobiska sąsiednie, mające z nim połączenie, są wyrobiskami niezagrożonymi wybuchem pyłu węglowego lub zostały zaliczone do klasy A zagrożenia wybuchem pyłu węglowego,

26) wyrobisku zagrożonym wybuchem pyłu węglowego - rozumie się przez to wyrobisko, które nie spełnia wymagań podanych w pkt 25,

27) polu pożarowym - rozumie się przez to podziemną część zakładu górniczego objętą pożarem, odizolowaną od pozostałych części zakładu górniczego tamami pożarowymi,

28) zagrożeniu wodnym - rozumie się przez to możliwość wdarcia lub niekontrolowanego dopływu wody, solanki, ługów albo wody z luźnym materiałem, do wyrobisk, stwarzającą niebezpieczeństwo dla ruchu zakładu górniczego lub jego pracowników,

29) zagrożeniu erupcyjnym - rozumie się przez to możliwość wystąpienia zagrożenia wywołanego erupcją wiertniczą rozumianą jako przypływ płynu złożowego do otworu wiertniczego spowodowany naruszeniem równowagi między ciśnieniem złożowym a ciśnieniem dennym,

30) anormalnie dużym zagrożeniu erupcyjnym występującym w otworach wiertniczych - rozumie się przez to sytuację, gdy w nieorurowanej części otworu zalegają poziomy o ciśnieniu złożowym bliskim wartości ciśnienia szczelinowania innych skał odkrytych bądź gdy gradient ciśnienia złożowego jest większy od 0,13 MPa/10 m,

31) erupcji otwartej - rozumie się przez to niekontrolowany wypływ płynu złożowego na powierzchnię w wyniku uszkodzenia urządzeń zabezpieczających wylot otworu wiertniczego,

32) zagrożeniu siarkowodorowym - rozumie się przez to możliwość powstania zagrożenia w wyniku wypływu płynu złożowego, zawierającego siarkowodór, podczas erupcji otwartej z otworów w czasie wiercenia lub wydobywania kopalin płynnych, stwarzającego niebezpieczeństwo dla ruchu zakładu górniczego, jego pracowników i okolicznej ludności,

33) zagrożeniu radiacyjnym naturalnymi substancjami promieniotwórczymi - rozumie się przez to narażenie potencjalne w wyrobiskach wynikające z możliwości:

a) wchłonięcia do organizmu krótkożyciowych produktów rozpadu radonu lub izotopów radu,

b) narażenia zewnętrznego na promieniowanie gamma emitowane przez osady dołowe i skały górotworu,

34) pyle wdychanym - rozumie się przez to udział masowy wszystkich cząstek zawieszonych, wdychanych lub wziewanych przez nos i usta,

35) pyle respirabilnym - rozumie się przez to zbiór cząstek przechodzących przez selektor wstępny o charakterystyce przepuszczalności według wymiarów cząstek opisanej logarytmiczno-normalną funkcją prawdopodobieństwa ze średnią wartością średnicy aerodynamicznej 3,5 ± 0,3 μm i z geometrycznym odchyleniem standardowym 1,5 ± 0,1,

36) zagrożeniu działaniem pyłów szkodliwych dla zdrowia - rozumie się przez to występowanie na stanowiskach pracy pyłu wdychanego lub respirabilnego o stężeniu przekraczającym najwyższe dopuszczalne wartości, określone w odrębnych przepisach.

§  3. 

1. Z wnioskiem o zaliczenie złóż (pokładów), ich części lub wyrobisk do poszczególnych stopni (kategorii, klas) zagrożenia kierownik ruchu zakładu górniczego jest obowiązany, z zastrzeżeniem § 4, wystąpić do właściwego organu nadzoru górniczego niezwłocznie po stwierdzeniu okoliczności określonych w rozporządzeniu, uzasadniających zaliczenie do danego stopnia (kategorii, klasy) zagrożenia.

2. Jeżeli wniosek dotyczy zagrożeń: tąpaniami, metanowego, wyrzutami gazów i skał lub wybuchem pyłu węglowego, dołącza się do niego wyniki badań przeprowadzonych przez rzeczoznawcę do spraw ruchu zakładu górniczego, zwanego dalej "rzeczoznawcą", wraz z jego opinią.

3. Przepisu ust. 2 nie stosuje się w przypadku, gdy wniosek dotyczy zaliczenia do najwyższych stopni (kategorii, klas) zagrożeń.

§ 4. Zaliczenia:

1) wyrobisk w polach metanowych do poszczególnych stopni niebezpieczeństwa wybuchu metanu w podziemnych zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny lub sól,

2) wyrobisk do poszczególnych stopni zagrożenia wyrzutami gazów i skał w podziemnych zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny,

3) otworów wiertniczych do poszczególnych klas zagrożenia erupcyjnego przy wierceniach i eksploatacji złóż ropy naftowej lub gazu ziemnego,

4) otworów wiertniczych do poszczególnych kategorii zagrożenia siarkowodorowego przy wierceniach i eksploatacji złóż ropy naftowej lub gazu ziemnego,

5) miejsc do poszczególnych stopni zagrożenia siarkowodorowego w zakładach górniczych wydobywających siarkę otworami wiertniczymi,

6) wyrobisk do poszczególnych klas zagrożenia radiacyjnego naturalnymi substancjami promieniotwórczymi w podziemnych zakładach górniczych,

7) stanowisk pracy w wyrobiskach do poszczególnych kategorii zagrożenia działaniem pyłów szkodliwych dla zdrowia, oraz objęcia wyrobisk granicami pola metanowego poszczególnych kategorii zagrożenia w podziemnych zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny lub sól dokonuje kierownik ruchu zakładu górniczego niezwłocznie po stwierdzeniu okoliczności określonych w rozporządzeniu, uzasadniających zaliczenie do danego stopnia (kategorii, klasy) zagrożenia.

¹ § 2 pkt 25 zmieniony przez § 1 pkt 1 rozporządzenia z dnia 20 września 2004 r. (Dz.U.04.219.2227) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 23 października 2004 r.