Rozdział 2 - Wymagania metrologiczne w zakresie konstrukcji i wykonania liczników - Wymagania metrologiczne, którym powinny odpowiadać przyrządy pomiarowe do dynamicznego pomiaru objętości lub masy cieczy innych niż woda.
Dziennik Ustaw
Dz.U.2004.77.731
Akt utracił moc Wersja od: 24 kwietnia 2004 r.
Rozdział 2
Wymagania metrologiczne w zakresie konstrukcji i wykonania liczników
Wymagania metrologiczne w zakresie konstrukcji i wykonania liczników
§ 3.
1.
W skład licznika w szczególności wchodzą:1)
liczydło przeznaczone do przetwarzania otrzymanego sygnału wyjściowego z przetwornika pomiarowego, przedstawienia wyników pomiaru i przechowywania ich w pamięci do momentu wykorzystania;2)
przetwornik pomiarowy służący do przetwarzania strumienia objętości lub masy mierzonej cieczy na sygnały przesyłane do liczydła;3)
urządzenie do adiustacji przeznaczone do równoległego przesunięcia krzywej błędów w zakresie błędów granicznych dopuszczalnych.2.
Licznik może być dodatkowo wyposażony w programator lub drukarkę.§ 4.
Liczydło powinno być połączone z przetwornikiem pomiarowym w sposób trwały i wytrzymały.§ 5.
1.
W skład liczydła wchodzą w szczególności:1)
urządzenia wskazujące:a)
zmierzoną objętość lub masę,b)
należność,c)
cenę jednostkową i zapewniające możliwość jej zmiany;2)
urządzenia kasujące.2.
Liczydło objętości lub masy może być wykonane jako liczydło sumujące, w którym nie stosuje się urządzeń kasujących.§ 6.
1.
Urządzenia wskazujące powinny być tak skonstruowane, aby odczytywanie wskazań następowało poprzez proste zestawienie cyfr elementów wskazujących.2.
W urządzeniu wskazującym, w skład którego wchodzi kilka elementów wskazujących, jeden z nich, zwany dalej "pierwszym elementem", powinien wskazywać najmniejsze wartości objętości lub masy.3.
Najmniejsza część podziałki pierwszego elementu jest działką elementarną.4.
Wskazanie urządzenia wskazującego oraz działka elementarna pierwszego elementu powinny być wyrażone jedną z następujących liczb: 1x10n, 2x10n lub 5x10n, gdzie n jest liczbą całkowitą.§ 7.
1.
Ruch elementów wskazujących może być ciągły lub przerywany.2.
Podziałka i znak odniesienia urządzenia wskazującego, którego element porusza się ruchem ciągłym, powinny umożliwiać pomiar objętości w każdej pozycji, w której element ten może się zatrzymać.3.
Całkowicie widoczne podziałki elementów urządzenia wskazującego, z wyjątkiem elementu, który odpowiada maksymalnemu wskazaniu, powinny być oznaczone liczbą 10n , gdzie n jest liczbą całkowitą.4.
W urządzeniu wskazującym składającym się z elementów wskazujących:1)
wykonujących ruch ciągły, umieszczonych w szeregu, jeden obrót ruchomej części elementu, którego podziałka jest całkowicie widoczna, powinien odpowiadać działce elementarnej elementu o rząd większego;2)
wykonujących ruch przerywany, wskazanie elementu innego niż pierwszy element powinno zwiększać się o jedną cyfrę, gdy poprzedni element przemieści się nie więcej niż o jedną dziesiątą swojego obrotu; ruch ten powinien się zakończyć, kiedy poprzedni element wskaże zero.5.
W urządzeniu wskazującym składającym się z kilku elementów, w którym tylko część podziałki drugiego i następnych elementów jest widoczna w okienku, ruch tych elementów powinien być przerywany.6.
Umieszczenie oznakowania jednego lub więcej stałych zer na prawo od pierwszego elementu urządzenia wskazującego jest dopuszczalne, gdy wskazanie to utworzone jest poprzez cyfry umieszczone w jednej linii i gdy ruch pierwszego elementu tego urządzenia jest przerywany.§ 8.
Ruchoma wskazówka urządzenia wskazującego powinna obracać się w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara.§ 9.
1.
Urządzenie wskazujące powinno być wyposażone w okienko służące do odczytu wskazań, o długości co najmniej 1,5 raza większej od odległości pomiędzy środkami dwóch kolejnych, oznakowanych kresek podziałki.2.
Minimum dwie kreski podziałki, w tym jedna opisana cyfrą, powinny być zawsze widoczne w okienku.§ 10.
1.
Szerokość kresek podziałki w urządzeniu wskazującym powinna wynosić nie więcej niż jedna czwarta długości działki elementarnej.2.
Kreski podziałki oznaczone jedną z następujących liczb: 1 x 10n, 2 x 10n lub 5 x 10n, gdzie n jest liczbą całkowitą, powinny różnić się długością.3.
Odległość pomiędzy osiami dwu kolejnych kresek podziałki w urządzeniu wskazującym powinna wynosić co najmniej 2 mm.4.
Wysokość cyfr podziałki w urządzeniu wskazującym powinna wynosić co najmniej 4 mm.§ 11.
Urządzenie wskazujące objętość albo masę może być:1)
wyposażone w kilka podzielni;2)
sprzężone z jednym lub kilkoma urządzeniami wtórnymi.§ 12.
1.
Wartość dawki minimalnej powinna być jednakowa dla urządzeń wskazujących zmierzoną objętość lub masę i powinna być wyznaczona dla licznika z liczydłem o takiej wartości działki elementarnej objętości lub masy, dla której wartość dawki minimalnej jest największa.2.
Wskazania na poszczególnych podzielniach urządzenia wskazującego lub urządzeń wskazujących nie powinny różnić się więcej niż o wartość odchylenia dawki minimalnej.§ 13.
1.
Liczydło z elementami wskazującymi rozmieszczonymi wzdłuż linii prostej i z urządzeniem kasującym może być wyposażone w urządzenie wskazujące należność z elementami wskazującymi rozmieszczonymi wzdłuż linii prostej i z urządzeniem kasującym, w których cena jednostkowa jest ceną za zastosowaną jednostkę objętości lub jednostkę masy.2.
Stosowana jednostka pieniężna lub jej oznaczenie powinny być naniesione na podzielni urządzenia wskazującego należność.§ 14.
1.
Urządzenie kasujące wchodzące w skład urządzeń wskazujących należność i urządzeń wskazujących objętość lub masę powinno być tak skonstruowane, żeby operacja kasowania wskazania jednego z tych urządzeń powodowała jednoczesne skasowanie wskazania drugiego z nich.2.
Po skasowaniu należności w urządzeniu wskazującym o ruchu ciągłym jego wskazanie powinno:1)
być mniejsze niż połowa odchylenia należności minimalnej;2)
nie przekraczać jednej piątej wartości działki elementarnej;3)
być mniejsze niż 1 grosz.3.
Wskazanie urządzenia wskazującego należności o ruchu przerywanym po skasowaniu powinno być równe zero.4.
Urządzenie kasujące powinno umożliwić ręczne lub automatyczne kasowanie wskazania urządzenia wskazującego.5.
Wskazanie nowego wyniku pomiaru nie powinno być możliwe do momentu zakończenia czynności kasowania.6.
Wymagania, o których mowa w ust. 2, nie są obowiązujące dla urządzeń wskazujących:1)
na których podzielni umieszczony jest napis "detaliczny obrót handlowy jest zabroniony";2)
wskazówkowych, zamontowanych w licznikach objętości, których maksymalna wartość strumienia objętości nie przekracza 1.200 l/h, przy czym jeżeli są one stosowane w obrocie handlowym, to nie powinno być możliwości ręcznego zwiększenia wskazanej objętości.§ 15.
1.
W urządzeniu wskazującym odchylenie należności minimalnej powinno być mniejsze niż:1)
jedna piąta wartości działki elementarnej;2)
należność odpowiadająca przedziałowi dwu milimetrów na podziałce pierwszego elementu;3)
1 grosz.2.
Należność za objętość lub masę odpowiadającą wartości odchylenia dawki minimalnej w przypadku gdy pierwszy element urządzenia wskazującego należność porusza się ruchem przerywanym, powinna być równa należności odpowiadającej co najmniej dwóm działkom elementarnym.3.
Różnica pomiędzy należnością wskazaną przez urządzenie wskazujące należność i należnością obliczoną na podstawie ceny jednostkowej i wskazanej objętości lub masy produktu powinna:1)
nie przekraczać należności odpowiadającej odchyleniu dawki minimalnej;2)
być mniejsza niż 2 grosze.§ 16.
1.
Elementy wskazujące w liczydle sumującym powinny być rozmieszczone wzdłuż linii prostej.2.
Wartość działki elementarnej pierwszego elementu wskazującego liczydła sumującego powinna być:1)
wyrażona jedną z następujących liczb: 1 x 10n, 2 x 10n lub 5 x 10n, gdzie n jest liczbą całkowitą;2)
równa lub większa od wartości działki elementarnej pierwszego elementu urządzenia wskazującego objętość lub masę.3.
Jeżeli wskazania liczydła sumującego oraz urządzenia wskazującego objętość lub masę mogą być obserwowane jednocześnie, to wysokość cyfr liczydła sumującego nie powinna być większa od połowy wysokości odpowiadających im cyfr urządzenia wskazującego objętość lub masę.4.
Urządzenie wskazujące objętość lub masę wyposażone w urządzenie kasujące może być sprzężone z jednym lub większą liczbą liczydeł sumujących, które wskazują sumę objętości lub masy zarejestrowanych kolejno przez liczydło.5.
Wskazania liczydła sumującego nie mogą być kasowane.§ 17.
1.
Urządzenie do adiustacji wskazań licznika działające w sposób skokowy powinno powodować zmiany zależności pomiędzy wskazaną a rzeczywistą wartością objętości lub masy nie większe niż 0,002.2.
Adiustacja licznika nie może być wykonywana przy zastosowaniu przewodów obejściowych licznika.§ 18.
1.
Urządzenie korekcyjne zastosowane w liczniku jest integralną częścią licznika.2.
Nieskorygowane wskazania liczydła nie mogą być przedstawiane w czasie normalnej pracy instalacji pomiarowych.3.
Urządzenie korekcyjne nie może być wykorzystywane do ustawiania wartości błędu różnej od zera, nawet jeżeli wartość ta mieści się w zakresie błędów dopuszczalnych.§ 19.
1.
Licznik może być sprzężony z programatorem służącym do dokonywania wyboru objętości lub masy, która ma być odmierzona, i automatycznie zatrzymującym przepływ po odmierzeniu wybranej objętości lub masy.2.
Wartość wybranej w programatorze objętości lub masy powinna być przedstawiana na urządzeniu wskazującym programatora.3.
Wartość działki elementarnej każdego niezależnego elementu wskazującego programatora powinna być równa zakresowi nastawy elementu mniejszej dekady.4.
Programator powinien być tak skonstruowany, aby powtórzenie nastawienia wybranej objętości lub masy nie wymagało ponownego nastawiania elementów wskazujących.5.
Wysokość cyfr urządzenia wskazującego programatora objętości lub masy nie powinna być większa niż trzy czwarte wysokości cyfr urządzenia wskazującego licznika, gdy jest możliwe jednoczesne ich obserwowanie.§ 20.
1.
Zaprogramowana w programatorze wartość objętości lub masy w czasie wykonywania pomiaru może pozostawać niezmieniona lub stopniowo zmniejszać się do zera.2.
Różnica pomiędzy zaprogramowaną wartością objętości lub masy i wartością objętości lub masy wskazaną po zakończeniu pomiaru wykonanego w warunkach normalnych użytkowania nie powinna przekraczać połowy wartości odchylenia dawki minimalnej.3.
Zaprogramowane wartości objętości lub masy oraz wartości wskazane przez urządzenie wskazujące objętość lub masę powinny być wyrażone w tych samych jednostkach.§ 21.
1.
Na programatorze objętości lub masy powinna być oznaczona nazwa jednostki lub jej oznaczenie.2.
Wartość działki elementarnej programatora nie powinna być mniejsza niż wartość działki elementarnej na pierwszym elemencie urządzenia wskazującego objętość lub masę.3.
Programator może zawierać urządzenie do szybkiego zatrzymania przepływu cieczy.4.
Urządzenie do zmniejszania strumienia objętości lub masy na końcu pomiaru, współpracujące z programatorem, powinno być zabezpieczone przed zmianą przyjętego ustawienia.5.
Wymagań, o których mowa w ust. 4 i § 12, nie stosuje się, gdy licznik wyposażony jest w drukarkę do wydawania wydruku lub gdy dla zastosowania w obrocie programator jest ukryty.§ 22.
1.
Licznik z urządzeniem wskazującym należność może być wyposażony w programator należności.2.
Programator należności powinien zatrzymać przepływ cieczy w momencie, gdy odmierzona objętość lub masa odpowiada zaprogramowanej należności.3.
Do programatora należności stosuje się odpowiednio przepis § 19.§ 23.
1.
Liczydło z urządzeniem wskazującym objętość lub masę może być sprzężone z drukarką.2.
Wartość działki elementarnej drukarki powinna być:1)
wyrażona jedną z liczb: 1 x 10n, 2 x 10n lub 5 x 10n, gdzie n jest liczbą całkowitą;2)
nie mniejsza od wartości odchylenia dawki minimalnej oznaczonej na podzielni urządzenia wskazującego liczydła;3)
oznaczona na drukarce.3.
Wartość liczbowa oraz nazwa użytej jednostki miary lub jej oznaczenie powinny być podane na wydruku.4.
Drukarka oprócz wydruku zmierzonej objętości lub masy może drukować należność albo należność i cenę jednostkową; w obrocie handlowym może być wydrukowana tylko należność pod warunkiem, że drukarka jest połączona z urządzeniem wskazującym objętość lub masę i przeliczoną należność.5.
Drukarka, w której wydruk zmierzonej objętości lub masy cieczy jest określany jako różnica pomiędzy dwiema wydrukowanymi wartościami, z których jedna może być zerem, powinna umożliwiać wyjęcie wydruku dopiero po wykonaniu pomiaru.6.
Drukarka powinna być wyposażona w urządzenie kasujące sprzężone z urządzeniami wskazującymi, z wyjątkiem drukarki, o której mowa w ust. 5.§ 24.
1.
Różnica pomiędzy objętością lub masą wskazaną i objętością lub masą wydrukowaną nie powinna przekraczać wartości działki elementarnej drukarki.2.
Różnica pomiędzy należnością wskazaną przez liczydło z urządzeniem wskazującym należność i wydrukowaną należnością nie powinna przekraczać wartości działki elementarnej drukarki.3.
Wartość działki elementarnej drukowanej należności nie powinna:1)
przekraczać odchylenia dawki minimalnej, które jest oznaczone na podzielni liczydła objętości lub masy;2)
być mniejsza niż 1 grosz.4.
Różnica pomiędzy należnością wydrukowaną i należnością obliczoną na podstawie wskazanej objętości lub masy i ceny jednostkowej przez liczydło, które nie jest wyposażone w urządzenie wskazujące należność, powinna spełniać warunki, o których mowa w § 15 ust. 3.§ 25.
Licznik zamontowany w instalacji pomiarowej powinien być wyposażony w filtr służący do zatrzymywania stałych zanieczyszczeń występujących w cieczy.§ 26.
1.
Wartość dawki minimalnej dla licznika powinna być taka, aby każda z niżej wymienionych wartości nie była większa od błędu granicznego dopuszczalnego instalacji klasy 0,5 odniesionego do objętości dawki minimalnej:1)
objętość lub masa odpowiadająca przesunięciu o 2 mm pierwszego elementu urządzenia wskazującego oraz jednej piątej wartości działki elementarnej, jeżeli pierwszy element porusza się ruchem ciągłym;2)
objętość lub masa odpowiadająca dwu kolejnym przesunięciom cyfr pierwszego elementu, jeżeli porusza się on ruchem przerywanym;3)
błąd wskazań, który w normalnych warunkach użytkowania jest powodowany przez luz albo poślizg w połączeniu pomiędzy elementami sprzęgającymi przetwornik pomiarowy i pierwszy element urządzenia wskazującego objętość lub masę;4)
podwójna objętość cykliczna w przypadku licznika objętości.2.
Wartość dawki minimalnej powinna być wyrażona jedną z następujących liczb: 1 x 10n, 2 x 10n lub 5 x 10n, gdzie n jest liczbą całkowitą.§ 27.
Stosunek wartości maksymalnej strumienia objętości do wartości minimalnej strumienia objętości powinien wynosić co najmniej:1)
5 - dla liczników do gazów ciekłych i cieczy kriogenicznych;2)
10 - dla pozostałych liczników.§ 28.
1.
Na podzielni urządzenia wskazującego objętość lub masę licznika powinny być zamieszczone w sposób czytelny i trwały następujące oznaczenia:1)
znak zatwierdzenia typu, jeżeli został nadany;2)
znak lub nazwa producenta;3)
znak i numer fabryczny;4)
objętość cykliczna dla liczników objętości;5)
maksymalny strumień objętości lub masy i minimalny strumień objętości lub masy;6)
maksymalne ciśnienie robocze;7)
zakres temperatury pracy w przypadku, gdy objętość lub masa cieczy może być mierzona w temperaturze poniżej - 10 °C lub powyżej + 50 °C;8)
rodzaj cieczy lub ciecze mierzone oraz granice lepkości kinematycznej lub dynamicznej, jeżeli nazwa cieczy nie wystarcza do określenia lepkości;9)
nazwa albo oznaczenie jednostki, w której wyrażona jest mierzona objętość lub masa;10)
wartość dawki minimalnej.2.
Na obudowie licznika powinien być oznaczony kierunek ruchu cieczy.§ 29.
1.
Elektroniczne liczydła objętości lub masy stosowane w obrocie handlowym powinny wyświetlać wartość objętości w sposób ciągły.2.
Wskazania wyświetlaczy liczydła elektronicznego powinny być dobrze widoczne z odległości równej lub większej od 5 m w każdych warunkach oświetlenia.§ 30.
1.
Elektromagnetyczny licznik objętości zastosowany w instalacji pomiarowej powinien być wyposażony w proste odcinki rur zamontowane bezpośrednio przed i za licznikiem objętości.2.
Średnica prostego odcinka rury instalacji pomiarowej z elektromagnetycznym licznikiem objętości zamontowanej przed licznikiem objętości powinna być równa średnicy wlotowej licznika objętości; długość tej rury powinna być równa lub większa od wartości dziesięciu tych średnic.3.
Średnica prostego odcinka rury instalacji pomiarowej z elektromagnetycznym licznikiem objętości zamontowanej za licznikiem objętości powinna być równa średnicy króćca wylotowego licznika objętości, natomiast długość tej rury powinna być równa lub większa od wartości pięciu tych średnic.4.
Czas niezbędny do określenia wartości objętości dawki minimalnej elektromagnetycznych liczników objętości przy maksymalnym strumieniu objętości powinien być określony zgodnie z wzorem:td > 20 x tc
gdzie:
td - czas określenia objętości dawki minimalnej w s,
tc - czas trwania pełnego cyklu dla liczników objętości, w których zastosowano wzbudzanie przez prąd zmienny lub pulsujący prąd stały, w s.
5.
Długości przewodów połączeniowych pomiędzy urządzeniami wtórnymi i pierwotnymi elektromagnetycznych liczników objętości nie mogą być większe od wartości mniejszej z dwóch niżej podanych:1) L1 = 100 m;
k x c
2) L2 = ----------
f x C
gdzie:
L1 - określona długość przewodu w m,
L2 - określona długość przewodu w m,
k = 2 x 10-5 m,
c - przewodność właściwa cieczy w S/m,
f - częstotliwość pola w czasie cyklu pomiarowego w Hz,
C - pojemność elektryczna przewodu o długości 1 m w F/m.
6.
Warunku, o którym mowa w ust. 5, nie stosuje się, jeżeli wpływ długości przewodów na wskazania urządzeń wtórnych i pierwotnych zostanie wyeliminowany przez producenta.§ 31.
1.
Turbinowy licznik objętości zamontowany w instalacji pomiarowej powinien być wyposażony w proste odcinki rur, prostownice strumienia lub kombinacje tych elementów zamontowane bezpośrednio przed licznikiem objętości.2.
Średnica wewnętrzna elementów, o których mowa w ust. 1, powinna być równa średnicy wlotu licznika objętości.3.
Turbinowy licznik objętości powinien mieć zamontowane bezpośrednio za licznikiem objętości proste odcinki rur o długości równej lub większej od pięciu średnic określonych na wylocie licznika objętości.4.
Wymagania, o których mowa w ust. 1, nie muszą być spełnione, jeżeli producent licznika wyeliminuje zmiany wskazań spowodowane zawirowaniami cieczy w inny sposób, niż jest to określone w ust. 1-3.