Rozdział 2 - Wymagania metrologiczne w zakresie materiału, konstrukcji i wykonania gazomierzy - Wymagania metrologiczne, którym powinny odpowiadać gazomierze oraz przeliczniki do gazomierzy.

Dziennik Ustaw

Dz.U.2004.63.588

Akt utracił moc

Wersja od: 21 czerwca 2004 r.

Rozdział  2

Wymagania metrologiczne w zakresie materiału, konstrukcji i wykonania gazomierzy

§ 2. Gazomierz powinien być wykonany z materiałów, w szczególności:

1) zabezpieczonych przed wpływem korozji;

2) odpornych na działanie przepływających gazów i ich kondensatów, do pomiaru których jest przeznaczony.

§ 3. Konstrukcja gazomierza powinna umożliwiać jego zabezpieczenie przed dostępem osób nieuprawnionych, który mógłby wpłynąć na dokładność pomiaru.

§ 4. Elementami konstrukcji gazomierza są:

1) obudowa - korpus, która powinna zapewnić szczelność przy maksymalnym ciśnieniu roboczym gazomierza;

2) urządzenie pomiarowe;

3) liczydło mechaniczne albo elektroniczne.

§ 5. Gazomierz może być wyposażony w:

1) urządzenia dodatkowe, w szczególności:

a) urządzenie przedpłaty, służące do pobierania opłaty za daną objętość gazu przed jej wykorzystaniem,

b) wbudowane nadajniki impulsów, służące jako urządzenie kontrolne lub do zdalnego przekazywania sygnału pomiarowego proporcjonalnego do objętości gazu, który przepłynął przez gazomierz;

2) wyjściowe wałki napędowe do napędu odłączalnych urządzeń dodatkowych, które powinny:

a) być zabezpieczone specjalnymi kołpakami uniemożliwiającymi dostęp do nich, w przypadku gdy nie są wykorzystywane do napędu urządzeń dodatkowych,

b) zapewniać połączenie pomiędzy urządzeniem dodatkowym a pomiarowym bez uszkodzenia pod wpływem wartości momentu obrotowego stanowiącej trzykrotną wartość maksymalnego momentu obrotowego, w zależności od ich ilości.

§ 6. Gazomierze z wyposażeniem elektronicznym, zasilane ze źródła energii elektrycznej okresowo odnawialnego, powinny sygnalizować konieczność jego wymiany na co najmniej 90 dni przed wyczerpaniem źródła.

§  7.

1. Liczydło mechaniczne gazomierza powinno:

1) składać się z bębenków i tabliczki, służącej do zamieszczania oznaczeń;

2) mieć taką liczbę bębenków, aby praca gazomierza w czasie 1.000 godzin przy maksymalnym strumieniu objętości nie powodowała powtórzenia się wskazania liczydła;

3) być tak wykonane, aby:

a) odczyt stanowiła liczba zestawiona z cyfr zaznaczonych na kolejnych bębenkach,

b) przesunięcie bębenka o jedną cyfrę następowało, gdy sąsiedni bębenek wskazujący wartość o rząd niższą przechodzi przez ostatnią cyfrę dziesiętną ze swojego obrotu;

4) być łatwo demontowalne, jeżeli jest to konieczne przy sprawdzaniu gazomierza.

2. Bębenki liczydła mechanicznego gazomierza powinny:

1) być ocyfrowane na obwodzie kolejnymi cyframi arabskimi od 0 do 9, przy czym jednostką miary ocyfrowania powinny być metry sześcienne, dziesiętne wielokrotności lub podwielokrotności metra sześciennego;

2) mieć średnicę nie mniejszą niż 16 mm.

3. Bębenki liczydła mechanicznego gazomierza wskazujące podwielokrotności metra sześciennego powinny być łatwo odróżnialne i oddzielone od pozostałych bębenków wyraźnie zaznaczonym przecinkiem na tabliczce.

§  8.

1. Liczydło elektroniczne gazomierza powinno:

1) składać się z wyświetlacza i tabliczki, służącej do zamieszczania oznaczeń;

2) umożliwić, w przypadku zaniku zasilania, po jego przywróceniu, odczytanie ostatniej wartości objętości zmierzonej bezpośrednio przed zanikiem zasilania.

2. Wyświetlacz nie powinien powodować powtórzenia się jego wskazania podczas pracy gazomierza przy maksymalnym strumieniu objętości w czasie 1.000 godzin.

3. Cyfry na wyświetlaczu wskazujące podwielokrotności metra sześciennego powinny być łatwo odróżnialne i oddzielone od pozostałych cyfr, wskazujących metry sześcienne lub ich dziesiętne wielokrotności, wyraźnie zaznaczonym przecinkiem na wyświetlaczu lub na tabliczce liczydła.

§ 9. Gazomierz powinien być wykonany w taki sposób, aby możliwe było wyznaczenie wartości jego błędów przy zastosowaniu wbudowanego lub przenośnego urządzenia kontrolnego.

§ 10. Wbudowane mechaniczne urządzenie kontrolne gazomierza może stanowić:

1) bębenek liczydła, obracający się ruchem ciągłym podczas przepływu gazu, wskazujący wartość najniższego rzędu, wyposażony w ocyfrowaną podziałkę albo

2) wskazówka poruszająca się ponad nieruchomą tarczą z ocyfrowaną podziałką, o średnicy nie mniejszej niż 32 milimetry, albo

3) tarcza z ocyfrowaną podziałką, o średnicy nie mniejszej niż 32 milimetry, poruszająca się względem nieruchomego wskazu odniesienia.

§  11.

1. Mechaniczne urządzenie kontrolne powinno mieć podziałkę liniową o stałej wartości działek elementarnych, ocyfrowaną w sposób czytelny w metrach sześciennych lub w dziesiętnych podwielokrotnościach metra sześciennego, z początkiem podziałki oznaczonym cyfrą zero.

2. Kreski podziałki powinny być cienkie, jednakowej grubości i równomiernie rozmieszczone, zapewniające łatwe i dokładne odczytywanie wskazań, o długościach zróżnicowanych w następujący sposób:

1) jeżeli wartość liczbowa działki elementarnej równa się 1 x 10ⁿ albo 2 x 10ⁿ, to każda co piąta kreska podziałki powinna być większej długości,

2) jeżeli wartość liczbowa działki elementarnej równa się 5 x 10ⁿ, to każda co druga kreska podziałki powinna być większej długości

- gdzie n jest liczbą całkowitą.

3. Odległość pomiędzy kolejnymi kreskami podziałki nie powinna być mniejsza niż 1 mm.

4. Wartość liczbowa działki elementarnej powinna być równa 1 x 10ⁿ, 2 x 10ⁿ albo 5 x 10ⁿ, gdzie n jest liczbą całkowitą.

5. Wskazówka lub wskaz odniesienia powinny mieć grubość, która umożliwi pewny i łatwy odczyt.

§ 12. Mechaniczne urządzenie kontrolne może posiadać odłączalny wskaz odniesienia, o wielkości umożliwiającej fotoelektryczne odczytywanie danych, który nie powinien zasłaniać podziałki ani wpływać na dokładność odczytu; w razie konieczności może on zastąpić cyfrę zero.

§ 13. Konstrukcja gazomierza powinna umożliwić sprawdzenie doświadczalne obliczonej wartości objętości gazu przypadającej na jeden impuls, z przełożenia pomiędzy liczydłem a punktem generowania impulsów, z niepewnością względną nieprzekraczającą 0,05 % , w przypadku stosowania nadajnika impulsów jako urządzenia kontrolnego.

§ 14. Na podzielni lub na gazomierzu powinny być zamieszczone w sposób widoczny, czytelny i trwały, w szczególności:

1) znak zatwierdzenia typu, jeżeli został nadany;

2) znak lub nazwa producenta;

3) numer fabryczny i rok produkcji;

4) wielkość gazomierza;

5) wartość maksymalnego strumienia objętości, w postaci: "Q_max ... m³/h";

6) wartość minimalnego strumienia objętości, w postaci: "Q_min ... m³/h" (albo dm³/h);

7) wartość maksymalnego ciśnienia roboczego, w postaci: "ρ_max ...Mpa" (albo kPa, albo Pa, albo bar, albo mbar);

8) dla gazomierzy miechowych i rotorowych wartość nominalnej objętości cyklicznej, w postaci: "V ... m³" (albo dm³);

9) rodzaj gazu, jeżeli został określony w decyzji zatwierdzenia typu;

10) wartość temperatury bazowej, w postaci: "t_b = ... °C", w przypadku gdy gazomierz miechowy wyposażony jest w mechaniczny korektor temperatury;

11) zakres nominalny temperatur (minimalna i maksymalna wartość temperatury gazu i otoczenia) użytkowania gazomierza miechowego, w przypadku gdy gazomierz miechowy wyposażony jest w mechaniczny korektor temperatury, w postaci: "t_m = ...÷... °C";

12) wartość temperatury sprawdzania gazomierza miechowego, w przypadku gdy gazomierz miechowy wyposażony jest w mechaniczny korektor temperatury, w postaci: "t_sp = ... °C";

13) zakres nominalny temperatur (minimalna i maksymalna wartość temperatury gazu i otoczenia) użytkowania gazomierza, jeżeli zostały określone w decyzji zatwierdzenia typu, w postaci: "t_m = ...÷... °C";

14) zakres nominalny ciśnień (minimalna i maksymalna wartość ciśnienia) użytkowania gazomierza, jeżeli został określony w decyzji zatwierdzenia typu, w postaci: "ρ_m = ....÷... Mpa" (albo kPa, albo Pa, albo bar albo mbar).

§ 15. Na tabliczce liczydła powinny być zamieszczone oznaczenia:

1) m³;

2) jednego lub odpowiednio większej liczby zer albo wyrażenia "x 10", "x 100" albo "x 1.000" naniesionego na stałe za elementem wskazującym wartość najniższego rzędu dobranego tak, aby odczyt był dokonywany zawsze w metrach sześciennych, w przypadku gdy wskazywana wartość najniższego rzędu odpowiada dziesiętnym wielokrotnościom metra sześciennego.

§ 16. Na tabliczkach lub na gazomierzu powinny być zamieszczone w sposób widoczny, czytelny i trwały, w szczególności:

1) wartość stałej wałka napędowego rozumiana jako wartość objętości gazu odpowiadająca pełnemu obrotowi wałka tego napędu, która jest iloczynem wartości objętości odpowiadającej pełnemu obrotowi urządzenia kontrolnego i współczynnika przełożenia liczydła stałego i wałka napędu, w przypadku gdy występuje więcej niż jeden wałek napędowy, przy każdym z nich, w postaci: "1 obr @ ... m³" (albo dm³);

2) wartość maksymalnego momentu obrotowego wałka napędowego, w przypadku gdy występuje jeden wałek napędowy, w postaci: "M_max @ ... N mm";

3) litera M z indeksem, w przypadku gdy występuje więcej niż jeden wałek napędowy, przy każdym z nich, w postaci: "M₁", "M₂", ... "M_n";

4) kierunek obrotu każdego wałka napędowego, przy każdym z nich;

5) wartość liczbową maksymalnego dopuszczalnego momentu obrotowego A, odpowiadającej wałkowi napędowemu z najwyższą stałą, w przypadku gdy występuje więcej niż jeden wałek napędowy, w postaci następującego wzoru:

k₁ M₁ + k₂ M₂ + ... + k_n M_n ≤ A N mm,

gdzie:

k_i (i = 1, 2, ... n) - wartość liczbowa obliczona według wzoru: k_i = C₁/C_i,

M_i (i = 1, 2, ... n) - moment obrotowy przyłożony do wałka napędowego oznaczony symbolem M_i; w przypadku gdy moment obrotowy jest przyłożony tylko do wałka napędowego z najwyższą stałą - wałek ten powinien być oznaczony symbolem M₁,

C_i (i = 1, 2, ... n) - stała dla wałka napędowego oznaczonego symbolem M_i;

6) wartość objętości odpowiadającej jednemu impulsowi każdego wbudowanego nadajnika impulsów, przedstawione za pomocą co najmniej sześciu cyfr znaczących, chyba że są równe całkowitej wielokrotności lub ułamkowi dziesiętnemu oznaczonej jednostki objętości, w przypadku gdy występuje co najmniej jeden wbudowany nadajnik impulsów, przy wyjściu każdego z nich, w postaci:

a) "1 imp. @... m³" (albo dm³) albo

b) "1 m³ @... imp.";

7) warunki bazowe jednoznacznie wskazujące, którego urządzenia dotyczą, w przypadku gdy gazomierz ma dwa urządzenia wskazujące, jedno pokazujące objętość w warunkach pomiarowych, a drugie w warunkach bazowych, w postaci:

a) "t_b = ... °C",

b) "ρ_b = ... kPa" (albo MPa, albo Pa, albo bar, albo mbar).

§ 17. Na gazomierzu, którego urządzenia wskazujące działają poprawnie tylko dla jednego kierunku przepływu gazu, w przypadku gdy nie wynika on jednoznacznie z konstrukcji gazomierza, kierunek przepływu gazu powinien być wskazany za pomocą strzałki.