Dział 5 - BEZPIECZNE WZNIESIENIE BUDOWLI HYDROTECHNICZNYCH PONAD POZIOMY WÓD I PRZEPUSZCZANIE WÓD - Warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać obiekty budowlane gospodarki wodnej i ich usytuowanie.

Dziennik Ustaw

Dz.U.1997.21.111

Akt utracił moc

Wersja od: 5 marca 1997 r.

DZIAŁ  V

BEZPIECZNE WZNIESIENIE BUDOWLI HYDROTECHNICZNYCH PONAD POZIOMY WÓD I PRZEPUSZCZANIE WÓD

Rozdział  1

Bezpieczne wzniesienie korony budowli hydrotechnicznej

§  61.

1. Korony budowli hydrotechnicznych, spody konstrukcji mostowych, kładek, belek poddźwigowych i innych konstrukcji rozpiętych nad wodą oraz powierzchnie nie zalewane i górne krawędzie elementów uszczelniających powinny być wzniesione ponad charakterystyczne poziomy wody na wysokość zwaną dalej "bezpiecznym wzniesieniem budowli".

2. W normalnych warunkach eksploatacji należy przyjmować maksymalny poziom wód dla budowli hydrotechnicznych zbiorników retencyjnych, a dla pozostałych budowli hydrotechnicznych - maksymalny poziom wód przy miarodajnym przepływie wezbraniowym. W obu przypadkach należy uwzględnić spiętrzenie wywołane falowaniem.

3. W wyjątkowych warunkach eksploatacji należy przyjmować dla budowli hydrotechnicznych zbiorników retencyjnych poziom wód przy przejściu miarodajnego przepływu wezbraniowego i nieczynnym jednym przewodzie spustowym, a dla pozostałych budowli hydrotechnicznych - poziom wód przy przepływie kontrolnym oraz obliczony najwyższy stan wody.

4. Dla budowli tymczasowych należy przyjmować poziomy wód odpowiadające przepływowi budowlanemu określonemu w § 58-60.

§ 62. Budowla hydrotechniczna powinna być tak wykonana i eksploatowana, aby bezpieczne wzniesienie budowli było zachowane po uwzględnieniu osiadania budowli i jej podłoża oraz obniżenia korony budowli hydrotechnicznej, spowodowanych ruchem kołowym, rozmyciem przez opady i drganiami, których przyczyną jest praca maszyn elektrowni wodnej i pompowni.

Rozdział  2

Bezpieczne wzniesienie korony stałych budowli hydrotechnicznych

§ 63. Bezpieczne wzniesienie korony stałych budowli hydrotechnicznych nie może być mniejsze niż podane w tabeli 7.

BEZPIECZNE WZNIESIENIE KORONY STAŁYCH BUDOWLI HYDROTECHNICZNYCH

Tabela 7

Rodzaj budowli	Warunki eksploatacji	Bezpieczne wzniesienie korony budowli hydrotechnicznych w [m] dla klas I÷IV
		nad statycznym poziomem wody				nad poziomem wywołanym falowaniem
		I	II	III	IV	I	II	III	IV
Zapory ziemne i obwałowania	maksymalne lub normalne poziomy wód	2,0	1,5	1,0	0,7	0,7	0,5	0,5	0,5
	miarodajne przepływy wezbraniowe	1,3	1,0	0,7	0,5	0,5	0,3	0,3	0,3
	wyjątkowe warunki eksploatacji	0,3	0,3	0,3	0,3	nie uwzględnia się falowania
Budowle betonowe	maksymalne lub normalne poziomy wód	1,5	1,0	0,7	0,5	0,5	0,4	0,4	0,4
	miarodajne przepływy wezbraniowe	1,0	0,7	0,5	0,5	0,3	0,3	0,3	0,3
	wyjątkowe warunki eksploatacji	0,1	0,1	0,1	0,1	nie uwzględnia się falowania

§ 64. Dla ustalenia minimalnego całkowitego wzniesienia korony budowli hydrotechnicznej ponad statyczny maksymalny lub normalny poziom wód oraz ponad poziom wód spowodowany miarodajnym przepływem wezbraniowym, ustalonym w § 61 ust. 2, należy do wielkości podanych w tabeli 7 dodać obliczoną wartość piętrzenia wywołanego falowaniem.

§  65.

1. Dla ziemnej budowli hydrotechnicznej, której korona zaopatrzona jest w szczelny parapet, wzniesienie budowli ustalone w § 64 należy liczyć do górnej krawędzi tego parapetu.

2. Korona ziemnej budowli hydrotechnicznej, zaopatrzona w szczelny parapet, powinna być wzniesiona nad maksymalny i normalny poziom piętrzenia wód i poziom wód wywołany miarodajnym wezbraniem co najmniej o 0,4 m i nie może być niższa niż poziom wód w wyjątkowych warunkach eksploatacji.

3. Parapet na koronie zapory ziemnej powinien być zabezpieczony przed podmywaniem i utratą stateczności przy poziomie wód nie przekraczającym korony parapetu.

§  66.

1. Wysokość piętrzenia wywołanego falowaniem należy dla ziemnych budowli hydrotechnicznych ustalić jako sumę wysokości piętrzenia spowodowanego przez wiatr i wysokości wtaczania się fali na skarpę budowli.

2. Wysokość piętrzenia wywołanego falowaniem należy dla budowli betonowych o ścianie pionowej lub zbliżonej do pionu ustalić jako sumę piętrzenia spowodowanego przez wiatr i wysokość fali stojącej.

§  67.

1. Dla zbiorników o długości do 3 km można nie uwzględniać piętrzenia spowodowanego przez wiatr.

2. Wyznaczenie wysokości fali należy przeprowadzić dla prędkości wiatru:

1) 20 m/s - przy maksymalnym i normalnym poziomie piętrzenia,

2) 15 m/s - przy miarodajnym przepływie wezbraniowym.

3. Wyznaczenie wysokości fali wywołanej ruchem statków należy obliczać, dodając wysokość fali wywołanej ruchem statków do wyznaczonej wysokości fali wywołanej przez wiatr o prędkości, przy której może się jeszcze odbywać ruch statków.

Rozdział  3

Bezpieczne wzniesienie górnej krawędzi elementów uszczelniających

§ 68. Bezpieczne wzniesienie górnej krawędzi elementów uszczelniających zapór ziemnych nad normalnym i maksymalnym poziomem piętrzenia nie może być mniejsze niż podane w tabeli 8.

WZNIESIENIE GÓRNEJ KRAWĘDZI USZCZELNIEŃ ZAPÓR ZIEMNYCH

Tabela 8

Rodzaj uszczelnienia	Minimalne wzniesienie górnej krawędzi elementów uszczelniających zapór ziemnych nad:
	maksymalnym lub normalnym poziomem wód w [m] dla klas budowli*)		zwierciadłem wody przy przepływie miarodajnym w [m]
	I i II	III i IV	wszystkie klasy
Ekrany pochyłe	0,7**)	0,5**)	0,3**)
Rdzenie pionowe	0,5	0,5	0,3

*) Max PP - dla budowli hydrotechnicznych zbiorników retencyjnych, NPP - dla innych budowli hydrotechnicznych,

**) z uwzględnieniem falowania.

Rozdział  4

Bezpieczne wzniesienie korony tymczasowych budowli hydrotechnicznych

§  69.

1. Bezpieczne wzniesienie korony tymczasowych budowli hydrotechnicznych nad poziomem wody przy maksymalnym przepływie budowlanym obliczonym według tabeli 6 powinno wynosić, z zastrzeżeniem ust. 2, nie mniej niż:

1) 0,8 m - gdy przelanie się wód przez koronę tymczasowej budowli zagraża zniszczeniu tej budowli,

2) 0,5 m - gdy przelanie się wód przez koronę tymczasowej budowli nie zagraża zniszczeniu tej budowli.

2. Przy ustalaniu bezpiecznego wzniesienia korony budowli budowanych na rzekach nie uwzględnia się falowania.

3. Przy ustalaniu bezpiecznego wzniesienia korony tymczasowych budowli hydrotechnicznych na zbiornikach naturalnych lub sztucznych należy uwzględniać falowanie, dodając do poziomu wód przy maksymalnym przepływie budowlanym ustalonym zgodnie z § 61-63 wysokość fali ustalonej przy prędkości wiatru wynoszącej 15 m/s.

Rozdział  5

Bezpieczne wzniesienie konstrukcji budowli hydrotechnicznych znajdujących się nad wodą

§  70.

1. Bezpieczne wzniesienie spodu konstrukcji budowli hydrotechnicznych znajdujących się nad wodą powinno wynosić co najmniej:

1) 0,5 m - nad poziomem wody przy maksymalnym poziomie wody lub poziomie wody przy przepływie miarodajnym, jeżeli w wodzie w czasie wezbrań nie ma lodu, kry i innych ciał pływających,

2) 0,5 m - nad przewidywanym położeniem górnej krawędzi lodu i innych ciał pływających przy przepływie miarodajnym, jeżeli może wystąpić konieczność przepuszczania lodu i innych ciał pływających,

3) 0,2 m - nad zwierciadłem wody przy przepływie kontrolnym.

2. Przy konstrukcjach położonych nad zbiornikiem wodnym należy uwzględniać wpływ piętrzeń cofkowych.

3. Bezpieczne wzniesienie spodu konstrukcji budowli hydrotechnicznych, o których mowa w ust. 1 i 2, nie może być mniejsze niż ustalone w Polskich Normach dotyczących mostów na drogach publicznych i szlakach żeglownych.

Rozdział  6

Bezpieczne wzniesienie korony obwałowań kanałów

§  71.

1. Bezpieczne wzniesienie korony obwałowań kanałów energetycznych i kanałów melioracyjnych, nie prowadzących wód wezbraniowych, należy ustalić według tabeli 7.

2. Jako poziom wód odpowiadający miarodajnemu przepływowi wezbraniowemu w tabeli 7 należy przyjmować jeden z wyższych wyznaczonych w pkt 1 i 2 poziomów wód:

1) poziom wody, który wystąpi przy nagłym zatrzymaniu lub unieruchomieniu elektrowni lub pompowni, z uwzględnieniem pracy z pełną wydajnością wszystkich zainstalowanych turbin lub pomp, ale bez uwzględnienia maszyn rezerwowych,

2) poziom wody, który wystąpi przy pracy pompowni ze wszystkimi zainstalowanymi pompami, łącznie z pompami rezerwowymi.

3. Jako poziom wód odpowiadający przepływowi w wyjątkowych warunkach eksploatacji przyjmuje się poziom wody przy nagłym zatrzymaniu lub uruchomieniu wszystkich turbin lub pomp, z uwzględnieniem możliwości nałożenia się fal, wynikłych z szybko po sobie następujących operacji ich uruchomienia i zatrzymania.

§ 72. Gdy bezpieczne wzniesienie koron obwałowań kanałów prowadzących wody wezbraniowe, ustalone jak w § 63 dla stałych budowli hydrotechnicznych, jest wyższe niż wyznaczone zgodnie z § 71, to należy przyjąć te ostatnie wielkości.

Rozdział  7

Przepuszczanie wód podczas budowy budowli hydrotechnicznych

§  73.

1. Budowla hydrotechniczna podczas budowy powinna być wyposażona co najmniej w jedno z urządzeń do przepuszczania wód - kanał obiegowy, spusty lub sztolnie.

2. Urządzenia do przepuszczania wód powinny spełniać następujące warunki:

1) jeżeli podczas przepuszczania wód budowlanych może być zniszczona tymczasowa budowla hydrotechniczna, należy zapewnić bezpieczne przepuszczanie przepływu wezbraniowego i bezpieczne wzniesienie korony budowli, ustalone zgodnie z przepisami działu IV i V, uwzględniając transformację fali powodziowej przez istniejący zbiornik,

2) jeżeli podczas przepuszczania wód budowlanych może być zniszczona będąca w budowie stała budowla hydrotechniczna, należy zapewnić bezpieczne przepuszczenie przepływu wezbraniowego określonego w dziale IV, a bezpieczne wzniesienie korony budowli ustalone w dziale V - uwzględniając transformację fali powodziowej przez istniejący zbiornik.

§  74.

1. Progi wlotów urządzeń do przepuszczenia wody budowlanej powinny być umieszczone co najmniej 0,5 m ponad dnem koryta lub specjalnie wykonanego osadnika rumowiska przed wlotem.

2. Wloty do urządzeń, o których mowa w ust. 1, należy wyposażyć w kraty chroniące przed napływem ciał pływających i wleczonych po dnie; konstrukcja krat powinna umożliwiać ich okresowe oczyszczanie.

Rozdział  8

Przepuszczanie wód podczas eksploatacji budowli hydrotechnicznych

§ 75. Budowle hydrotechniczne powinny zapewniać:

1) regulowanie przepływu wody zgodnie z wymaganiami eksploatacyjnymi, ustalonymi w dokumentacji budowy,

2) bezpieczne przepuszczenie przepływów wezbraniowych z zachowaniem wzniesienia korony budowli ponad poziomy wód występujące przy tych przepływach,

3) bezpieczne przepuszczenie lodu oraz innych ciał pływających i wleczonych.

§  76.

1. Przepływy wód przez budowle hydrotechniczne powinny być przepuszczane przez przelewy i urządzenia działające pod ciśnieniem wód oraz inne budowle hydrotechniczne przystosowane do przepuszczania wód.

2. Zdolność przepustowa przelewu w normalnych warunkach eksploatacji powinna wynosić co najmniej 80% przepływu miarodajnego; pozostała część przepływu powinna być przeprowadzona przez inne urządzenia do przepuszczania wód.

3. Przy przepuszczaniu przepływu miarodajnego w normalnych warunkach eksploatacji liczba spustów i turbin, których nie należy uwzględniać, podana jest w tabeli 9.

4. Przy przepuszczaniu przepływu kontrolnego należy przyjmować, że czynne są wszystkie urządzenia przystosowane do przeprowadzenia wód wezbraniowych.

LICZBA SPUSTÓW I TURBIN NIE UWZGLĘDNIANYCH PRZY PRZEPUSZCZENIU PRZEPŁYWU MIARODAJNEGO

Tabela 9

Lp.	Ogólna liczba zainstalowanych urządzeń:		Liczba nie uwzględnionych w obliczeniach spustów i lewarów oraz turbin
	spustów, sztolni, lewarów	turbin elektrowni wodnych
1	1÷3	1÷5	1
2	4÷6	6÷10	2
3	7÷9	11÷15	3

§  77.

1. Przepływy wezbraniowe miarodajne i kontrolne powinny być wprowadzane bezpiecznie przez upusty do koryta rzeki znajdującego się poniżej budowli hydrotechnicznej.

2. Dopuszcza się przepuszczanie części przepływu wezbraniowego poza korytem rzeki i urządzeniami do przepuszczania wód:

1) przez obszar zalewowy, ale pod warunkiem zabezpieczenia go przed powstaniem nowego koryta rzek,

2) dla zbiorników wodnych nizinnych o pojemności całkowitej do 10 mln m³,

3) dla zbiorników wodnych górskich, gdy część przepływu wezbraniowego, która jest przeprowadzana przez przelewy stokowe, siodła terenowe na nie umocnione zbocza bez koryta odpływowego do rzeki, nie przekracza przepływu wezbraniowego o prawdopodobieństwie pojawienia się p = 5%.

§ 78. Stosowanie spustów i sztolni, jako urządzeń działających pod ciśnieniem, do przepuszczania wód wezbraniowych możliwe jest tylko pod warunkiem, że przepływy te mogą być w całości przeprowadzone awaryjnymi urządzeniami do przepuszczania wód, takimi jak kanały ulgi i przelewy awaryjne.

§  79.

1. W razie braku możliwości uzyskania ostrzeżenia o zbliżającym się wezbraniu wód, dającym czas na przygotowanie rezerwy w zbiorniku, w szczególności na rzekach górskich i podgórskich o gwałtownych wezbraniach, część przelewów powinna działać samoczynnie.

2. Samoczynnie uruchamiane przelewy powinny mieć łącznie zdolność przepustową równą co najmniej 50% zdolności przepustowej wszystkich przelewów.

3. Przekroczenie normalnego poziomu piętrzenia o 0,10-0,15 m powinno uruchamiać działające samoczynnie kolejne zamknięcia przelewu.

§ 80. W przypadku awarii jednego z zamknięć przelewów, miarodajny przepływ wezbraniowy powinien być przeprowadzany przez pozostałe przęsła przelewu, a także przez spusty, sztolnie i turbiny, w liczbie podanej w tabeli 9, oraz przez śluzę, jeżeli przystosowano ją do przepuszczenia wezbrań, przy zachowaniu bezpiecznego wzniesienia korony budowli hydrotechnicznej nie mniejszego niż wymagane w wyjątkowych warunkach eksploatacji.

§  81.

1. Jazy lub przelewy z zamknięciami powinny mieć co najmniej trzy przęsła, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3.

2. Jeżeli łączna długość przęseł jazów lub przelewów nie przekracza 6,0 m, liczba przęseł może być zmniejszona do dwóch.

3. Przy długości przęsła nie przekraczającej 2,0 m dopuszcza się jedno przęsło, jeżeli przelanie się wody przez zamknięcie lub zaporę nie spowoduje znacznych szkód.

§  82.

1. Rurociągi i sztolnie odprowadzające wody z przelewów wieżowych powinny zapewniać odpływ bezciśnieniowy wody występujący przy najwyższym z możliwych poziomie; przepływ nie powinien jednak przekraczać 1,5-krotnej wielkości przepływu kontrolnego, z zastrzeżeniem ust. 2.

2. Stosowanie przewodów ciśnieniowych jest dopuszczone pod warunkiem, że nie zmniejszy ono bezpieczeństwa budowli.

§  83.

1. Przęsła jazów i przelewów posadowionych na gruntach rozmywalnych powinny być tak skonstruowane, aby przy przejściu przez budowlę miarodajnego przepływu wezbraniowego przez wszystkie czynne przęsła nie wystąpiła nadmierna erozja dna koryta odpływowego i aby nie został przekroczony na progu przepływ jednostkowy wody 30 m³/(s x m).

2. Poniżej jazów i przelewów o piętrzeniu powyżej 8,0 m należy wykonać stały próg utrzymujący poziom dolnej wody i zabezpieczający przed rozmyciem dna kanału lub rzeki; budowa progu nie jest wymagana, jeżeli poniżej jazu lub przelewu przewiduje się wybudowanie budowli hydrotechnicznej, której cofka będzie podpierała ten jaz lub przelew.

§  84.

1. Jazy i przelewy powinny zapewniać zdolność przepustową w okresie zimowym.

2. Konstrukcja zamknięć i szerokości przęseł jazów i przelewów powinna umożliwiać przepuszczenie lodów i ciał pływających bez konieczności całkowitego otwierania ich przęseł.

§  85.

1. Zbiornik wodny powinien być wyposażony w spusty umożliwiające całkowite jego opróżnienie; spusty można wykorzystywać do przeprowadzenia wód wezbraniowych oraz wód budowlanych.

2. Czas opróżniania zbiornika powinien uwzględniać warunki bezpieczeństwa, a natężenie przepływu wód do dolnego stanowiska budowli hydrotechnicznych powinno być dostosowane do warunków eksploatacyjnych.

§  86.

1. Przewody spustowe w budowlach hydrotechnicznych ziemnych powinny być monolityczne, żelbetowe lub z betonu słabo zbrojonego, mogą też być wykonywane jako rurociągi stalowe, ułożone w przełazowych galeriach żelbetowych, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3.

2. Stosowanie spustów z obetonowanych rur stalowych, ułożonych w gruncie, dopuszczalne jest tylko dla budowli klas III i IV.

3. Dopuszcza się do układania bezpośrednio w gruncie nie obetonowanych rur stalowych lub z tworzyw sztucznych przy wysokości piętrzenia wody nie przekraczającej 2,0 m; stosując takie rozwiązanie, należy przewidzieć zabezpieczenie przed nadmierną filtracją wzdłuż ścian rurociągów.

§ 87. Wloty do spustów powinny być zabezpieczone kratami o odpowiednio dobranych prześwitach; należy przewidzieć możliwość oczyszczania krat.

§  88.

1. Spusty powinny być co najmniej dwuprzewodowe i powinna być możliwość wyłączenia z pracy jednego przewodu dla przeprowadzenia remontu i przeglądu, z zachowaniem sprawności pozostałych, z zastrzeżeniem ust. 2.

2. Stosowanie spustów jednoprzewodowych dozwolone jest, gdy pojemność całkowita zbiornika obsługiwanego przez ten sam spust nie przekracza 200.000 m³, a wysokość piętrzenia jest mniejsza od 2,0 m, lub istnieją inne urządzenia mogące przejąć funkcję spustu.

§  89.

1. Nie dopuszcza się powiększenia na terenie zalewowym natężenia przepływu więcej niż o 25% w stosunku do przepływów wezbraniowych na tym terenie, jeżeli część przepływu wezbraniowego przeprowadzana jest obok jazu lub przelewu przez teren zalewowy.

2. Wymagania tego można nie spełnić, jeżeli przepuszczenie po tym terenie przepływu o natężeniu większym niż określone w ust. 1 nie spowoduje nadmiernych szkód.

§ 90. Usytuowanie, kształty i wymiary wlotów budowli upustowych powinny umożliwiać łagodne wprowadzenie do nich wody i ograniczać zawirowania prądami ukośnymi i przepływem wody, w celu uniknięcia zagrożenia podmyciem tych budowli, budowli sąsiednich i brzegów lub utrudnienia w ruchu statków oraz w doprowadzeniu wody do położonych w pobliżu ujęć.

§ 91. Wloty budowli upustowych, w których mogą się zatrzymywać ciała pływające lub lód, powinny być chronione kratami lub fartuchami lodowymi i izbicami; warunki te nie dotyczą przelewów wieżowych o średnicy wewnętrznej większej od 3,0 m.

§ 92. Budowle upustowe powinny być zaopatrzone w urządzenia do rozpraszania energii wodnej oraz mieć umocnione skarpy i dno, dla ochrony budowli i brzegów przed podmyciem zagrażającym ich stateczności i trwałości; urządzenia te powinny być dostosowane do przepływów, które mogą wystąpić w trakcie użytkowania.

§ 93. Powierzchnie przelewów powinny mieć tak dobrany kształt, aby nie powstawały na nich podciśnienia mogące spowodować kawitację, lub być wykonane w taki sposób, aby kawitacja nie powodowała ich niszczenia; w spustach i wlotach należy stosować zabezpieczenia zmniejszające skutki kawitacji przez opancerzenie i napowietrzenie.