Oddział B - Branie wymiarów. - Urządzenie i kontrola gorzelni.

Dziennik Ustaw

Dz.U.1925.84.579

Akt utracił moc

Wersja od: 11 lipca 1928 r.

B.

Branie wymiarów.

1) Wymiary należy brać wewnętrzne w centymetrach. Ułamków centimetra przy tem, gdy one wypadają niżej ¹/₂ cm., nie należy uwzględniać, ułamki zaś powyżej ¹/₂ cm. brać za cały centimetr. Średnicę naczyń i głębokości należy w kilku miejscach pomierzyć, wyniki dodać do siebie i podzielić przez ilość mierzeń. W ten sposób wyprowadzoną średnią z pomiarów, po zaokrągleniu ułamków centimetra w powyższy sposób, spożytkowuje się do właściwego obliczenia objętości.

2) Do pomiarów należy używać następujących przyrządów głównych i pomocniczych:

jednej (składanej) legalizowanej miary metrowej, o ile możności dwumetrowej,

jednej zwijanej taśmy mierniczej dziesięciometrowej, o ile możności o podziałce na centimetry,

jednej zwykłej łaty drewnianej, dłuższej jak 2 m.,

dwóch łat drewnianych o zaostrzonych końcach, do mierzenia wewnętrznych średnic i silnych nici lub cienkiego sznurka.

Do pomiarów, przy których nie wystarcza podwójny metr, używa się łat pomocniczych lub sznurka.

3) Do mierzenia średnic naczyń cylindrycznych należy używać dwóch sznurków, które rozpina się i wyciąga w ten sposób w poprzek naczynia, że obydwa sznurki w środku krzyżują się pod kątem prostym. Następnie metrem przyłożonym do tych sznurków mierzy się odstęp między punktami, gdzie końce naciągniętych sznurków przecinają się z wewnętrznemi krawędziami naczynia. Przy naczyniach o przekroju owalnym, lecz nie eliptycznym, w ten sposób mierzy się również największą i najmniejszą średnicę. Średnicę dna mierzy się w ten sam sposób, tj. zapomocą dwóch rozpiętych i naciągniętych sznurków w poprzek dna rozciągniętych w ten sposób, że w środku krzyżują się pod kątem prostym, lecz tu wygodniej użyć do pomiaru długości sznurka taśmy mierniczej, a nie metra. W ten sposób uzyskuje się cztery średnice, a, b, górne i c, d dolne (Fig 1 tablicy), z których średnia a+b+c+d/4 daje średnią długość średnicy naczynia.

4) Do mierzenia największej średnicy u góry otwartych beczek używa się dwóch kawałków drewnianej łaty, z których każdy ma jeden koniec zaostrzony. Kawałki te powinny być nieco krótsze od mierzonej średnicy. Obydwa te kawałki składa się i przykłada w ten sposób jeden do drugiego, że stanowią one jedną prostą łatę. Następnie wewnątrz beczki zaznacza się ołówkiem dwa punkta, w których beczka ma największą średnicę. Przy normalnie zbudowanych beczkach wypadają one w połowie wysokości beczki. Poczem przystawia się jeden z zaostrzonych końców do jednego punktu, a drugi kawałek łaty tak rozsuwa, żeby jego zaostrzony koniec trafił i oparł się na drugim punkcie (Fig. 2 tablicy). W miejscu tedy gdzie niezaostrzone końce łaty są złożone robi się ołówkiem jedną lub dwie proste kreski w poprzek obydwu łat w miejscu złożenia ich. Po wyjęciu łat składa się je ponownie, tak, żeby kreski schodziły się z sobą i odmierza taśmą lub metrem odstęp między zaostrzonemi końcami łat.

5) Przy naczyniach czworościennych (o przekroju równoległobocznym) z zaokrąglonemi węgłami nasamprzód mierzy się, zapomocą rozpiętych sznurków, które winny biec równolegle do krawędzi ścian naczynia, wewnętrzny odstęp ścian, tj. ich długość a i szerokość b. Następnie przykłada się dwa kawałki łaty drewnianej w ten sposób do zewnętrznych ścian naczynia, w miejscu gdzie tworzą zaokrąglenie, że skrzyżują się one pod kątem prostym w punkcie A (Fig. 3 tablicy). Odstęp tego punktu od punktów zetknięcia się jednej lub drugiej łaty ze ścianami naczynia B. lub C. lub też średnia z tych odstępów jest promieniem krzywizny. W ten sposób wymierza się promień krzywizny u pozostałych trzech rogów naczynia, a średnia z nich stanowi średni promień krzywizny r., który podwójnie wzięty, i przez siebie pomnożony daje powierzchnią kwadratu, od której należy odciągnąć powierzchnię koła tym promieniem r. opisaną, a otrzyma się powierzchnię czterech rogów, która dodana do powierzchni przekroju tego naczynia (do powierzchni dna) stanowiłaby powierzchnię dna takiego samego naczynia o niezaokręglonych węgłach. Dlatego, gdy od takiej powierzchni a, b odciągniemy (2 r)² - r²π otrzymamy powierzchnię dna naczynia o zaokrąglonych rogach. Wyrażenie (2 r)² - r²π w przy obliczeniach geometrycznych takich naczyń daje się sprowadzić do wyrażenia 4 r² -3.14 r2 = (4-3.14). r² = 0.86 r². Wzór więc na obliczenie powierzchni dna P. powyższych naczyń jest P = a. b-0.86. r².

6) Do pomiaru wewnętrznej wysokości (głębokości) naczyń należy w poprzek naczynia rozpiąć i naciągnąć od krawędzi jednej ściany do krawędzi naprzeciwległej ściany szpagat w ten sposób, by przeszedł mniej więcej przez jego środek. Następnie metrem lub pośrednio zapomocą łaty należy pomierzyć najmniej w trzech miejscach w kierunku pionowym odstęp tego sznurka od dna naczynia. Przy naczyniach o dnach pochyłych, wklęsłych lub wypukłych takie pomiary wysokości wewnętrznej (głębokości) naczyń należy wykonać najmniej w pięciu w jednakowych odstępach jedno od drugiego wzdłuż sznurkach położonych miejscach (Fig. 4 tablicy). Tak w jednym, jak i w drugim wypadku średnią arytmetyczną z pomiarów H stawia się w obliczenie geometryczne jako wysokość wewnętrzną (głębokość) naczynia.

7) Przy beczkach drewnianych o wygiętych dęgach potrzebne dc obliczenia ich objętości wymiary bierze się następująco:

a) Do pomiaru wewnętrznej długości (właściwie wysokości beczki) h. kładzie się ponad otwór szpuntowy zupełnie poziomo łatę drewnianą A. (Fig. 5 tablicy) tak długą, aby wystawała poza wątory beczki. Następnie do wątorów przykłada się łaty drewniane B. C. i na punktach zetknięcia się d, i e, z łatą A. robi się znaki ołówkiem. Długość d e, jak również odstęp od jednej i drugiej łaty do dna beczki fig mierzy się metrem, a grubość den przyjmuje się, że nie różni się ona od grubości dęgi i. zmierzonej na wątorach. Wewnętrzną długość beczki h. znajduje się przez odjęcie od długości d. e. sumy (f+g+2'i), tj. h=de-(f-g-2' i).

b) pomiar średnicy dna m n=d (Fig. 6 tablicy) wykonuje się zapomocą taśmy mierniczej z pomocą rozpiętego sznurka. Przy beczkach o owalnych dnach mierzy się największą i najmniejszą średnicę a średnią arytmetyczną z nich używa do obliczenia pojemności.

c) Do pomiaru wewnętrznej średnicy D. beczki (Fig. 6 tablicy) wkłada się prostopadle przez otwór szpuntowy łatę drewnianą aż stanie na naprzeciwległej ścianie beczki w miejscu k. Następnie wewnątrz otworu szpuntowego, na łacie w miejscu, gdzie krawędź wewnętrzna otworu szpuntowego styka się z łatą robi się ołówkiem znak o, i po wyjęciu łaty odmierza metrem odstęp k. o. W wypadku, gdy szpunt jest niedostępny, mierzy się przy beczkach o przekroju kołowym największy obwód beczki U. wprost taśmą mierniczą lub z pomocą sznurka. Obwód dzieli się przez ludolfinę π i, odciągnąwszy od wynika podwójną grubość dęgi 2'i, otrzymuje się wewnętrzną średnicę beczki w szpuncie D. według wzoru