Rozdział 3 - Wykonywanie otworów wiertniczych - Szczegółowe wymagania dotyczące prowadzenia ruchu zakładów górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi.

Dziennik Ustaw

Dz.U.2014.812

Akt obowiązujący

Wersja od: 23 czerwca 2014 r.

Rozdział  3

Wykonywanie otworów wiertniczych

§  38.

1. Przy wykonywaniu otworu wiertniczego prowadzi się dokumentację robót wiertniczych. 2. W skład dokumentacji robót wiertniczych wchodzą:

1) dokumentacje:

a) dotyczące wykonywania otworu wiertniczego,

b) eksploatacyjne urządzeń energomechanicznych i sprzętu wiertniczego;

2) projekty techniczne zabiegów specjalnych, wykonywanych w otworach wiertniczych.

§  39.

1. Dokumentację dotyczącą wykonywania otworu wiertniczego stanowią w szczególności:

1) protokół przekazania urządzenia wiertniczego do ruchu;

2) raporty wiertnicze;

3) aktualny profil geologiczny otworu wiertniczego oraz protokoły z wykonanych prób chłonności i wytrzymałości formacji;

4) diagramy przyrządów kontrolno-pomiarowych;

5) dziennik wiertniczy;

6) projekty techniczne i protokoły przeprowadzonych rurowań i uszczelnień, w tym cementowań, kolumn rur okładzinowych oraz prób szczelności rur;

7) protokoły przeprowadzonych badań skuteczności uszczelniania rur okładzinowych oraz prób szczelności rur;

8) projekty techniczne i protokoły pomiarów, badań i prac specjalistycznych;

9) projekty techniczne i protokoły przeprowadzonej likwidacji otworu wiertniczego.

2. Projekty techniczne, o których mowa w ust. 1 pkt 6, 8 i 9, zawierają w szczególności:

1) opis stanu technicznego otworu wiertniczego;

2) opis technologii robót;

3) określenie rodzaju i typu maszyn, urządzeń, instalacji, materiałów, wyrobów z tworzyw sztucznych oraz środków strzałowych i sprzętu strzałowego;

4) zasady organizacji pracy i nadzoru robót;

5) wykaz instrukcji bezpiecznego wykonywania prac.

3. W przypadku robót wiertniczych wykonywanych dla badań sejsmicznych dokumentację robót wiertniczych sporządza się odpowiednio do zakresu wykonywanych robót.

§  40.

1. Prace z użyciem substancji promieniotwórczych w otworach wiertniczych lub otworach wiertniczych eksploatacyjnych rejestruje się w dzienniku wiertniczym lub w książce otworu wiertniczego eksploatacyjnego.

2. Rejestracja, o której mowa w ust. 1, zawiera:

1) numer zezwolenia Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki;

2) typ izotopu, aktywność źródła i rodzaj promieniowania.

§  41.

1. Dokumentacja eksploatacyjna urządzeń energomechanicznych i sprzętu wiertniczego zawiera w szczególności:

1) dokumentację techniczno-ruchową maszyn, urządzeń i sprzętu wiertniczego, w tym instrukcje eksploatacyjne oraz instrukcje określone w przepisach dotyczących zasadniczych wymagań dla wyrobów podlegających ocenie zgodności;

2) książki kontroli oraz eksploatacji urządzeń i sprzętu;

3) dokumentację dotyczącą wymaganych atestów urządzeń i sprzętu.

2. Książki kontroli, o których mowa w ust. 1 pkt 2, zawierają w szczególności:

1) nazwy kontrolowanych urządzeń lub sprzętu;

2) harmonogram przeprowadzania kontroli;

3) sposób wykonania kontroli;

4) wyniki kontroli.

§  42.

1. Lokalizując otwory wiertnicze, w których jest spodziewane występowanie gazów wybuchowych, gazów toksycznych lub istnienie zagrożenia samowypływu płynu złożowego, uwzględnia się konfigurację terenu mogącą sprzyjać naturalnemu gromadzeniu się gazów lub cieczy wokół obiektu.

2. W przypadku zaliczenia otworu wiertniczego do odpowiedniej kategorii zagrożenia siarkowodorowego określonej w przepisach w sprawie zagrożeń naturalnych w zakładach górniczych, zapewnia się dojazd do wiertni z dwóch różnych kierunków oraz wyposaża się ją w widoczne z jej terenu urządzenie służące do pomiaru kierunku wiatru.

§  43.

1. W przypadku lokalizacji otworu wiertniczego, urządzeń i zabudowy wiertni uwzględnia się infrastrukturę terenu, w tym napowietrzne linie energetyczne, a także podziemne uzbrojenie, w szczególności kable energetyczne i telefoniczne, rurociągi, kolektory sanitarne, na podstawie geodezyjnej ewidencji sieci uzbrojenia terenu lub innej dostępnej dokumentacji uzbrojenia terenu i map sytuacyjno-wysokościowych powierzchni, oraz uwzględnia się przeważający kierunek wiatru.

2. Jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że teren zajęty pod wiertnię jest uzbrojony, a lokalizacja tego uzbrojenia nie jest znana, przed rozpoczęciem robót wiertniczych uzbrojenie lokalizuje się za pomocą odpowiedniej aparatury lub wykonanego w tym celu wykopu. Z wykonanych czynności sporządza się protokół.

§  44.

1. Otwór wiertniczy lokalizuje się co najmniej w odległości:

1) 50 m od obiektów z ogniem otwartym, przy robotach wiertniczych w celu poszukiwania, rozpoznawania złóż ropy naftowej i gazu ziemnego lub wydobywania ropy naftowej i gazu ziemnego ze złóż, a także w rejonach o przewidywanym występowaniu w górotworze nagromadzeń gazów palnych;

2) wynoszącej 1,5 wysokości wieży wiertniczej lub masztu od linii kolejowych, kanałów i zbiorników wodnych, rzek, dróg publicznych, zabudowań, z tym że odległość od napowietrznych linii wysokiego napięcia wynosi 1,5 wysokości wieży lub masztu, lecz nie mniej niż 30 m.

2. W przypadku robót wiertniczych wykonywanych dla badań sejsmicznych odległości od poszczególnych obiektów ustala kierownik ruchu zakładu wykonującego roboty geologiczne metodą otworową, zwany dalej "kierownikiem ruchu zakładu".

3. Odległości, o których mowa w ust. 1, mogą być zmniejszone przez kierownika ruchu zakładu, w przypadkach uzasadnionych warunkami techniczno-ruchowymi.

4. Kierownik ruchu zakładu zawiadamia właściwy organ nadzoru górniczego o zmniejszeniu odległości przed rozpoczęciem robót przygotowawczych lub montażowych.

§ 45. W przypadku zlokalizowania otworu wiertniczego na obszarze leśnym lub w odległości mniejszej niż 100 m od granicy lasu, jeżeli przewiduje się występowanie ropy naftowej lub gazu ziemnego, sposób ochrony przeciwpożarowej obszaru leśnego uzgadnia się z właścicielem, zarządzającym lub jego użytkownikiem.

§ 46. Przed rozpoczęciem stawiania wież wiertniczych, masztów wiertniczych, czwórnogów i trójnogów osoby dozoru ruchu zakładu górniczego otworowego nadzorujące te roboty kontrolują stan techniczny lin, wielokrążków, prawidłowość ich zamocowania i olinowania oraz sprawność zespołu napędowego i układu hamulcowego, zgodnie z dokumentacją techniczno-ruchową maszyn, urządzeń i sprzętu wiertniczego, w tym instrukcji eksploatacyjnej oraz instrukcji określonych w przepisach dotyczących zasadniczych wymagań dla wyrobów podlegających ocenie zgodności.

§ 47. Podczas podnoszenia podbudowy lub masztu wiertniczego z użyciem siłowników hydraulicznych kontroluje się stan techniczny siłowników, instalacji zasilającej i sterowniczej, zgodnie z dokumentacją techniczno-ruchową maszyn, urządzeń i sprzętu wiertniczego, w tym instrukcji eksploatacyjnej oraz instrukcji określonych w przepisach dotyczących zasadniczych wymagań dla wyrobów podlegających ocenie zgodności.

§ 48. W przypadku wykonywania otworów wiertniczych i rekonstrukcji odwiertów dla zakładów górniczych, prace prowadzi kierownik ruchu zakładu, w porozumieniu z kierownikiem ruchu zakładu górniczego.

§  49.

1. Wiercenie otworów wiertniczych poszukiwawczych i rozpoznawczych prowadzi się zgodnie z projektem robót geologicznych.

2. Wiercenie otworów wiertniczych i rekonstrukcja odwiertów na potrzeby ruchu zakładu górniczego otworowego odbywa się na podstawie projektu geologiczno-technicznego wiercenia, zatwierdzonego przez kierownika ruchu zakładu górniczego otworowego.

3. Projekt geologiczno-techniczny wiercenia, o którym mowa w ust. 2, określa:

1) lokalizację planowanych prac;

2) konstrukcję odwiertów wraz z przypuszczalnym profilem geologicznym i warunki geologiczne, w szczególności hydrogeologiczne i inżyniersko-złożowe;

3) przewidywaną konstrukcję otworów wiertniczych i technologię ich wiercenia;

4) przewidywane roboty strzałowe i zabiegi intensyfikacji przypływu;

5) skład płynu szczelinującego i warunki stosowania tego płynu, zapewniające bezpieczeństwo środowiska, w przypadku wykonywania szczelinowania hydraulicznego;

6) zakres i sposób zamykania horyzontów produkcyjnych i wodonośnych;

7) zakres oraz metody projektowanych badań geofizycznych;

8) zakres badań geologicznych w otworze wiertniczym poszukiwawczym, w tym obserwacji i opróbowania złoża, próbnych pompowań oraz badań i pomiarów specjalnych;

9) zaliczenie otworu do odpowiedniej klasy zagrożenia erupcyjnego lub siarkowodorowego;

10) zabezpieczenie przeciwerupcyjne wylotu otworu wiertniczego i przewodu wiertniczego w poszczególnych fazach prac.

§ 50. Prace związane z rozpoznaniem geologicznym, w szczególności dowiercanie, opróbowanie, rdzeniowanie, cementowanie rur, oraz prace geofizyczne, badania hydrogeologiczne wykonuje się pod bezpośrednim nadzorem osób dozoru ruchu zakładu oraz służby geologicznej tego zakładu.

§  51.

1. Podczas robót wiertniczych wykonuje się bieżące pomiary parametrów płuczki. Zakres i częstotliwość pomiarów określa kierownik ruchu zakładu albo upoważniona przez niego osoba dozoru ruchu zakładu.

2. System obiegu płuczkowego uwzględnia w szczególności możliwość przygotowania odpowiedniego rodzaju płuczki, jej obróbkę, oczyszczanie i odgazowanie, stosownie do wymagań prowadzonych robót wiertniczych.

3. Przy robotach wiertniczych w celu poszukiwania, rozpoznawania złóż ropy naftowej i gazu ziemnego lub wydobywania ropy naftowej i gazu ziemnego obieg płuczkowy wyposaża się w przyrządy kontrolno-pomiarowe, sygnalizujące przypływ płynu złożowego lub zanik płuczki wiertniczej, oraz w sygnalizację świetlną i akustyczną, zainstalowaną na stanowisku wiertacza. Instalację tłoczną pomp płuczkowych podłącza się do węzła zatłaczania otworu wiertniczego.

§ 52. Wysokość ciśnienia hydrostatycznego słupa płuczki w otworze wiertniczym wykonywanym dla udostępnienia złóż ropy naftowej i gazu ziemnego, stanowiącego zabezpieczenie przeciwerupcyjne, przy równoczesnej ochronie złoża, określa kierownik ruchu zakładu.

§  53.

1. Prędkość wyciągania i zapuszczania przewodu wiertniczego oraz lepkość plastyczną płuczki dobiera się w taki sposób, aby ograniczyć efekt tłokowania. Szczególną ostrożność zachowuje się w przypadku zaniku płuczki i przypływu płynu złożowego do otworu wiertniczego.

2. Wyciągając przewód wiertniczy, dopełnia się otwór wiertniczy płuczką o parametrach takich jak podczas wiercenia, w sposób ciągły, kontrolując skuteczność jego dopełnienia.

§ 54. Zaniechanie robót wiertniczych w otworze wiertniczym z odkrytym poziomem gazowym poprzedza się odizolowaniem tego poziomu od pozostałej części otworu wiertniczego.

§  55.

1. Głębokość zapuszczenia kolejnej kolumny rur okładzinowych podczas robót wiertniczych, w celu poszukiwania, rozpoznawania złóż ropy naftowej i gazu ziemnego lub wydobywania ropy naftowej i gazu ziemnego, dobiera się w taki sposób, aby w nieorurowanym interwale otworu wiertniczego nie wystąpiły warstwy, w których gradient ciśnienia złożowego jednej z warstw byłby większy od gradientu ciśnienia szczelinowania innej warstwy.

2. Gradient ciśnienia szczelinowania ustala się, wykonując próby ciśnieniowe w otworze wiertniczym, w sposób określony w instrukcji zapobiegania i likwidacji erupcji, o której mowa w § 71.

§  56.

1. W otworze wiertniczym jest niedopuszczalne wykonywanie prób ciśnieniowych z użyciem ciśnienia większego od znanego ciśnienia szczelinowania skał odkrytych.

2. Konstrukcja więźby rurowej wylotu otworu wiertniczego umożliwia pomiar ciśnienia w przestrzeniach międzyrurowych rur okładzinowych.

§ 57. W rejonie, w którym eksploatacja złóż siarki jest prowadzona otworami wiertniczymi eksploatacyjnymi:

1) wylot otworu wiertniczego na czas przerwy w wierceniu, rurowaniu, opróbowaniu, eksploatacji lub zabiegów intensyfikacyjnych zabezpiecza się w sposób umożliwiający odcięcie wypływu płynu złożowego;

2) po każdorazowym wyciągnięciu świdra, rdzeniówki lub innego narzędzia z otworu wiertniczego, w przypadku wiercenia w nadkładzie w strefie zagrożonej, zamyka się wylot kolumny rur okładzinowych;

3) w przypadku wypływów wód, awarii lub erupcji przepisy § 283-285 stosuje się odpowiednio.

§ 58. Otwór wiertniczy, w którym roboty wiertnicze zostały czasowo lub trwale wstrzymane, zabezpiecza się w szczególności przed wypływem płynu złożowego i dostępem osób nieupoważnionych.

§  59.

1. Nawiercone w otworze wiertniczym poziomy wód izoluje się przez zarurowanie i uszczelnia w taki sposób, aby nie wystąpiło przemieszczanie się tych wód poza rurami oraz ich zanieczyszczenie.

2. Projekty uszczelniania kolumn rur okładzinowych w strefie występowania wód oraz kolumn eksploatacyjnych akceptuje służba geologiczna zakładu.

3. Z przeprowadzonego badania skutecznego uszczelniania horyzontów wodonośnych sporządza się protokół, który dołącza się do dokumentacji dotyczącej wykonywania otworu wiertniczego, o której mowa w § 39 ust. 1.

§  60.

1. Rurowanie i uszczelnianie rur okładzinowych w otworach wiertniczych wykonuje się na podstawie projektu zatwierdzonego przez kierownika ruchu zakładu.

2. Podczas wykonywania wiercenia w celu poszukiwania, rozpoznawania złóż ropy naftowej i gazu ziemnego lub wydobywania ropy naftowej i gazu ziemnego projekt, o którym mowa w ust. 1, sporządza się na podstawie instrukcji rurowania i cementowania rur, zatwierdzonej przez kierownika ruchu zakładu.

3. Podczas wykonywania wiercenia w celach innych niż te, o których mowa w ust. 2, sposób uzbrojenia kolumny rur okładzinowych oraz zasady rurowania i uszczelniania rur w otworze wiertniczym ustala kierownik ruchu zakładu.

§  61.

1. Do rurowania otworów wiertniczych podczas wykonywania wierceń w celu poszukiwania, rozpoznawania złóż ropy naftowej i gazu ziemnego lub wydobywania ropy naftowej i gazu ziemnego stosuje się rury okładzinowe posiadające atest wytwórcy oraz oznakowanie fabryczne, umożliwiające w szczególności ustalenie:

1) odmiany wytrzymałościowej stali;

2) grubości ścianki;

3) typu połączenia.

2. Rury okładzinowe używane i przeznaczone do ponownego rurowania otworów wiertniczych uprzednio poddaje się przeglądowi technicznemu.

3. W przypadku wykonywania wierceń w celu poszukiwania, rozpoznawania złóż ropy naftowej i gazu ziemnego lub wydobywania ropy naftowej i gazu ziemnego, rury, o których mowa w ust. 2, poddaje się dodatkowo ciśnieniowej próbie wytrzymałości, przy ciśnieniu nie mniejszym od największego przewidywanego ciśnienia głowicowego.

§  62.

1. Podczas wykonywania wiercenia w celu poszukiwania, rozpoznawania złóż ropy naftowej i gazu ziemnego kierownik ruchu zakładu, na podstawie budowy geologicznej stwierdzonej podczas wykonywania otworu wiertniczego oraz pomiarów przeprowadzonych przed rurowaniem, ustala:

1) sposób i rodzaj uzbrojenia kolumny rur;

2) rodzaj i właściwości materiałów uszczelniających;

3) rodzaj i właściwości używanych płynów wiertniczych;

4) technologię wykonania zabiegu rurowania i uszczelniania kolumny rur.

2. Zaczyn cementowy użyty do uszczelniania kolumn rur okładzinowych posiada świadectwo badań laboratoryjnych, odpowiednio do warunków otworowych, określające wartości parametrów zaczynu i kamienia cementowego.

§ 63. Zaczyn cementowy w zarurowanej przestrzeni pierścieniowej podczas wykonywania wiercenia w celu poszukiwania, rozpoznawania złóż ropy naftowej i gazu ziemnego wytłacza się za kolumną:

1) wstępną i prowadnikową do wylotu otworu wiertniczego;

2) pośrednią - na wysokość pozwalającą skutecznie odizolować orurowane horyzonty wód, ropy naftowej i gazu ziemnego;

3) eksploatacyjną - na wysokość zapewniającą uszczelnienie wszystkich poziomów roponośnych i gazonośnych orurowanych daną kolumną rur okładzinowych.

§  64.

1. Poziom roponośny i gazonośny lub wodonośny, w szczególności taki, w którym jest przewidywane występowanie siarkowodoru, może być dowiercany przy takiej konstrukcji otworu wiertniczego i uzbrojeniu jego wylotu, które umożliwią opanowanie przewidywanego ciśnienia i korozyjnego działania płynu złożowego.

2. Przed dowierceniem pierwszego poziomu, z którego może nastąpić przypływ płynu złożowego, zapuszcza się i cementuje kolumnę wstępną lub prowadnikową.

3. Zapuszczanie i cementowanie kolumn rur okładzinowych w otworach wiertniczych, z przewierconym poziomem, z którego może nastąpić przypływ płynu złożowego, wykonuje się przy wyposażeniu wylotu otworu wiertniczego w głowicę przeciwerupcyjną dostosowaną do średnicy zapuszczanych rur okładzinowych.

4. W przypadku zapuszczania kolumny rur okładzinowych traconych, głowice przeciwerupcyjną należy wyposażyć w zamknięcie dostosowane do średnicy rur i przewodu wiertniczego, na którym są one zapuszczane.

§  65.

1. W zacementowanych kolumnach rur okładzinowych, pod którymi będą przewiercane poziomy zawierające ropę naftową lub gaz ziemny oraz poziomy wodonośne, na odcinku zacementowanej przestrzeni pierścieniowej wykonuje się badania wysokości wytłoczenia i skuteczności zacementowania rur okładzinowych. Protokół z wykonanych badań dołącza się do dokumentacji, o której mowa w § 39 ust. 1.

2. Badania, o których mowa w ust. 1, wykonuje się także podczas innych rodzajów wierceń, jeżeli wymagają tego warunki techniczne.

3. W przypadku niejednoznacznego wyniku badań, o których mowa w ust. 1, zakres dalszych prac ustala kierownik ruchu zakładu, po zasięgnięciu opinii służby geologicznej zakładu.

§ 66. W przypadku rurowania i uszczelniania kolumn rur okładzinowych w pokładach soli stosuje się zaczyn cementowy sporządzony przy użyciu solanki nasyconej.

§ 67. Instalację cementacyjną sprawdza się przed cementowaniem, stosując próbę ciśnieniową przy ciśnieniu nie mniejszym od spodziewanego ciśnienia podczas cementowania.

§ 68. W przypadku nieskutecznego uszczelnienia rur okładzinowych wykonuje się dodatkowo roboty uszczelniające, na podstawie projektu zatwierdzonego przez kierownika ruchu zakładu.

§  69.

1. Szczelność zacementowania zarurowanej przestrzeni pierścieniowej eksploatacyjnej kolumny rur w otworze, dla kawernowego podziemnego magazynu gazu, sprawdza się przy ciśnieniu większym od przewidywanego największego ciśnienia roboczego w tym magazynie.

2. Szczelność zacementowania przestrzeni pierścieniowej eksploatacyjnej kolumny rur w otworze, dla podziemnego magazynu gazu w strukturze złożowej, sprawdza się metodą badań skuteczności zacementowania tych rur.

§ 70. Z przeprowadzonych czynności rurowania, uszczelniania oraz prób szczelności sporządza się protokół i dołącza go do dokumentacji, o której mowa w § 39 ust. 1.

§ 71. Przewiercanie interwałów z przewidywanym zagrożeniem erupcyjnym i siarkowodorowym oraz profilaktykę w tym zakresie prowadzi się zgodnie z instrukcją zapobiegania i likwidacji erupcji, zaopiniowaną przez właściwy podmiot zawodowo trudniący się ratownictwem górniczym i zatwierdzoną przez kierownika ruchu zakładu, przed przystąpieniem do wykonywania prac wiertniczych.

§ 72. Do obliczeń wytrzymałości kolumn rur okładzinowych stosuje się kryteria zapewniające bezpieczeństwo podczas wykonywania robót, w tym podczas opanowywania erupcji płynu złożowego i oddziaływania na rury okładzinowe siarkowodoru oraz dwutlenku węgla.

§  73.

1. Dla każdej kolumny rur okładzinowych, na której jest zainstalowana głowica przeciwerupcyjna, ustala się wielkość wewnętrznego dopuszczalnego ciśnienia.

2. Kolumny rur okładzinowych wychodzące do wylotu otworu wiertniczego ujmuje się w więźbie rurowej i sprawdza szczelność tego ujęcia.

3. Wylot otworu wiertniczego oraz przestrzeń wewnętrzną przewodu wiertniczego podczas wykonywania wiercenia, a także wykonywania innych prac, w trakcie których może nastąpić wypływ płynu złożowego, wyposaża się w odpowiednie zabezpieczenie przeciwerupcyjne.

§  74.

1. Ciśnienie robocze poszczególnych elementów przeciwerupcyjnego wyposażenia wylotu otworu przewidzianego na dany interwał otworu wiertniczego jest większe od maksymalnego spodziewanego ciśnienia głowicowego w tym interwale.

2. Wielkość największego ciśnienia głowicowego dla danego poziomu zbiornikowego ustala się według wzoru:

Pmax = A·H·q [MPa],

gdzie poszczególne symbole oznaczają:

Pmax - największe spodziewane ciśnienie głowicowe poziomu zbiornikowego [MPa],

H - głębokość zalegania złoża (poziomu zbiornikowego) [m],

q - gradient ciśnienia złożowego rozpatrywanego poziomu [MPa/m],

A - współczynnik korekcyjny określony w poniższej tabeli:

Głębokość zalegania H [m]	Współczynnik korekcyjny A
do 2500 powyżej 2500 do 3000 powyżej 3000	1,0 0,85-0,75 0,75-0,5

3. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do układu sterowniczego.

4. Szczegółowy dobór współczynnika korekcyjnego A, o którym mowa w ust. 2, w granicach ustalonych zakresów określa instrukcja, o której mowa w § 71.

§  75.

1. Wylot otworu wiertniczego wyposaża się w głowicę przeciwerupcyjną z co najmniej czterema zamknięciami, z których jedno jest zamknięciem uniwersalnym, w przypadku prowadzenia prac wiertniczych w warunkach zaliczonych do:

1) klasy A zagrożenia erupcyjnego;

2) pierwszej lub drugiej kategorii zagrożenia siarkowodorowego.

2. W przypadkach niewymienionych w ust. 1 wylot otworu wiertniczego wyposaża się w głowicę przeciwerupcyjną z co najmniej trzema zamknięciami, z których jedno jest zamknięciem uniwersalnym.

3. Suwakowa głowica przeciwerupcyjna powinna posiadać szczęki odpowiadające każdej średnicy stosowanego przewodu wiertniczego.

4. W przypadku prowadzenia robót wiertniczych w warunkach zaliczonych do klasy B zagrożenia erupcyjnego bez zagrożenia siarkowodorowego kierownik ruchu zakładu może dopuścić wyposażenie wylotu otworu wiertniczego w głowicę przeciwerupcyjną z co najmniej dwoma zamknięciami.

5. Dopuszcza się zastosowanie głowicy uniwersalnej o ciśnieniu roboczym o jeden stopień niższym od wymaganego ciśnienia roboczego głowic suwakowych.

§  76.

1. Montaż oraz sprawdzanie stacji i instalacji sterowania zabezpieczeniami przeciwerupcyjnymi otworu wiertniczego wykonuje się zgodnie z instrukcją producenta i ustaleniami kierownika ruchu zakładu.

2. Zapewnia się możliwość zamykania i otwierania głowic przeciwerupcyjnych oraz innych urządzeń służących do zamknięcia i otwarcia wylotu otworu wiertniczego ze stanowiska sterowania znajdującego się w bezpiecznej odległości od otworu wiertniczego oraz ze stanowiska wiertacza.

§ 77. Badania szczelności i sprawności całego przeciwerupcyjnego zabezpieczenia otworu wiertniczego wykonuje się zgodnie z instrukcją, o której mowa w § 71, pod bezpośrednim nadzorem osoby dozoru ruchu zakładu.

§ 78. Dla każdego otworu wiertniczego podczas wiercenia i opróbowania zapewnia się ilość płuczki, materiałów i urządzeń do sporządzania oraz obróbki płuczki, określoną w instrukcji, o której mowa w § 71.

§  79.

1. Dla każdego otworu wiertniczego:

1) w którym przewiduje się udostępnienie poziomu zawierającego płyn złożowy z siarkowodorem, określa się kategorię zagrożenia siarkowodorowego i promień strefy przewidywanego skażenia siarkowodorem w wyniku otwartej erupcji płynu złożowego;

2) zawierającego płyn złożowy z siarkowodorem ustala się minimalne odległości otworu wiertniczego od istniejących obiektów, zgodnie z § 80, oraz określa się czas trwania zagrożenia, obejmujący czas dowiercania w otworze wiertniczym poziomu występowania siarkowodoru, lub terminy rozpoczęcia i zakończenia określonych robót wiertniczych.

2. Podczas ustalania kategorii zagrożenia siarkowodorowego w przypadku wiercenia kierunkowego uwzględnia się długość otworu wiertniczego udostępniającego złoże.

§ 80. W rejonach o znanej wydajności i koncentracji siarkowodoru promień strefy skażenia oraz odległości otworu wiertniczego od obiektów określa się na podstawie poniższych kryteriów:

Kategoria zagrożenia	Promień strefy przewidywanego skażenia H2S [m]	Minimalna odległość [m] otworu wiertniczego od:
		pojedynczego domu mieszkalnego	budynków zamieszkanych przez:
			nie więcej niż 30 osób (łącznie)	więcej niż 30 osób
1	2	3	4	5
I	powyżej 3500	100	500	1500
II	od 3500 do 1000	100	500	500
III	poniżej 1000 do 500	100	100	100
IV	poniżej 500 do 150	100	100	100

§  81.

1. Przy zaliczaniu do określonej klasy zagrożenia erupcyjnego i określonej kategorii zagrożenia siarkowodorowego uwzględnia się:

1) przewidywany przekrój stratygraficzno-litologiczny;

2) głębokość zalegania poziomów perspektywicznych;

3) gradienty ciśnień złożowych i szczelinowania skał;

4) interwał przewidywanego lub rozpoznanego występowania siarkowodoru, z określeniem jego spodziewanej zawartości w płynie złożowym;

5) przewidywane wydajności płynu złożowego z poszczególnych poziomów;

6) strefy ewentualnych zaników płuczki.

2. Kierownik ruchu zakładu organizuje kontrolę procesu wykonywania wiercenia otworu wiertniczego w celu ustalenia możliwości wystąpienia niezgodności rzeczywistego przekroju geologicznego z przewidywanym przekrojem oraz dostosowania prowadzonych robót wiertniczych do zmian w tym przekroju.

§  82.

1. Roboty wiertnicze i inne prace prowadzone w otworze wiertniczym z zawartością siarkowodoru w płynie złożowym, poniżej górnej granicy interwału występowania zagrożenia siarkowodorowego, do czasu odwołania tego zagrożenia wykonuje się na podstawie programu dowiercania zatwierdzonego przez kierownika ruchu zakładu i przekazanego do wiadomości właściwego organu nadzoru górniczego.

2. Założenia do opracowania programu dowiercania określa instrukcja, o której mowa w § 71.

3. Dowiercanie poziomów zbiornikowych zaliczonych od I do III kategorii zagrożenia siarkowodorowego, niezależnie od klasy zagrożenia erupcyjnego, jest prowadzone na podstawie programu uzgadnianego ze służbą ratownictwa górniczego przedsiębiorcy albo z podmiotem zawodowo trudniącym się ratownictwem górniczym.

4. O przewidywanym terminie dowiercania zawiadamia się właściwy organ nadzoru górniczego.

§ 83. W przypadku wypływu palnego płynu złożowego z otworu wiertniczego, w szczególności wyłącza się spod napięcia sieć elektryczną, zatrzymuje silniki spalinowe oraz wygasza otwarty ogień w promieniu co najmniej 200 m od miejsca wypływu tego płynu, a także wstrzymuje ruch drogowy i kolejowy w tym samym promieniu.

§  84.

1. W przypadku prowadzenia robót wiertniczych w złożach surowców stałych, w których przewiduje się występowanie nagromadzeń gazu ziemnego lub występowanie samowypływów wody albo innego płynu złożowego, sposób zabezpieczenia wylotu otworu wiertniczego oraz sposób wykonywania wierceń określa kierownik ruchu zakładu.

2. Przepis ust. 1 stosuje się do robót wiertniczych prowadzonych z powierzchni dla pozyskiwania metanu ze złóż węgla kamiennego.

§  85.

1. W przypadku prowadzenia robót wiertniczych, przy których istnieje możliwość występowania nagromadzeń gazu ziemnego, wylot otworu wiertniczego umożliwia zainstalowanie odpowiednich zabezpieczeń przeciwerupcyjnych.

2. Wszystkie elementy zabezpieczenia wylotu otworu wiertniczego posiadają wytrzymałość na ciśnienie wyższe od maksymalnego przewidywanego w otworze ciśnienia głowicowego.

3. Przeciwerupcyjne zabezpieczenie wylotu otworu wiertniczego umożliwia w szczególności:

1) zamknięcie wylotu otworu wiertniczego przy zapuszczonym przewodzie wiertniczym;

2) zamknięcie wylotu otworu wiertniczego przy wyciągniętym przewodzie wiertniczym;

3) kontrolowane odprowadzenie płynu złożowego i zatłaczanie otworu wiertniczego;

4) zatłaczanie otworu wiertniczego i obieg płuczki przy zamkniętym zabezpieczeniu przeciwerupcyjnym;

5) pomiar ciśnienia w przewodzie wiertniczym i w przestrzeni pierścieniowej.

4. W przypadku zagrożenia erupcyjnego zapewnia się możliwość zamknięcia wewnętrznej przestrzeni przewodu wiertniczego znajdującego się w otworze wiertniczym, z zachowaniem możliwości zatłoczenia otworu wiertniczego przez ten przewód.

5. Rury okładzinowe, na których jest projektowane zainstalowanie zabezpieczeń przeciwerupcyjnych, cementuje się do wierzchu.

§  86.

1. W przypadku spodziewanych samowypływów wód, wylot otworu wiertniczego zabezpiecza się w sposób umożliwiający jego opanowanie oraz odprowadzenie wypływającej wody.

2. W zależności od stopnia zagrożenia lub występowania nagromadzeń gazu ziemnego stosuje się odpowiednio przepisy § 71-84 dotyczące zapobiegania i opanowywania erupcji wstępnej oraz zagrożenia siarkowodorowego występującego podczas wierceń w złożach ropy naftowej i gazu ziemnego.

§  87.

1. Badania i pomiary oraz zabiegi specjalne, wykonywane w otworach wiertniczych, prowadzi się na podstawie projektów technicznych, zatwierdzonych przez kierownika ruchu zakładu.

2. Projekt techniczny zabiegów specjalnych, w szczególności szczelinowań hydraulicznych, zawiera skład płynu używanego do wykonywania tych zabiegów oraz warunki jego stosowania zapewniające bezpieczeństwo środowiska i brak szkodliwego oddziaływania na środowisko.

3. Co najmniej na 7 dni przed rozpoczęciem szczelinowania hydraulicznego:

1) powiadamia się właściwy organ nadzoru górniczego o terminie rozpoczęcia szczelinowania hydraulicznego;

2) przesyła się właściwemu organowi nadzoru górniczego projekt techniczny szczelinowania hydraulicznego.

4. Po zakończonym szczelinowaniu hydraulicznym niezwłocznie przekazuje się właściwemu organowi nadzoru górniczego pisemną informację o przebiegu szczelinowania hydraulicznego, rzeczywistym składzie i ilości użytego płynu szczelinującego oraz o składzie i ilości płynu zwrotnego.

5. Wyniki badań i pomiarów oraz zabiegów specjalnych, wykonanych w otworze wiertniczym, zamieszcza się w dokumentacji wynikowej tego otworu wiertniczego.

§ 88. Aparaturę i przyrządy wprowadzane do otworu wiertniczego uprzednio kontroluje się pod względem ich sprawności oraz dokonuje pomiarów ich gabarytów. Wyniki z przeprowadzonych kontroli i pomiarów się dokumentuje.

§  89.

1. Podczas wykonywania opróbowań w otworach wiertniczych, w których jest spodziewane występowanie ropy naftowej, gazu ziemnego, gazów toksycznych, duszących lub wybuchowych, na wiertni znajdują się przyrządy do ich wykrywania.

2. Pracowników wiertni przeszkala się w zakresie działania substancji, o których mowa w ust. 1, metod ich wykrywania, ewakuacji, zabezpieczenia przed ich szkodliwym działaniem oraz udzielania pierwszej pomocy.

§  90.

1. Podczas opróbowania skał zbiornikowych na przypływ płynu złożowego oraz podczas wykonywania prac rekonstrukcyjnych, po zakończeniu robót wiertniczych zabezpieczenie przeciwerupcyjne otworu wiertniczego stanowią:

1) słup płynu, o ciężarze właściwym przewyższającym gradient ciśnienia złożowego;

2) zamknięcia głowicy przeciwerupcyjnej stosowane odpowiednio, jak podczas wykonywania wiercenia.

2. W przypadkach nieobniżających bezpieczeństwa dopuszcza się stosowanie do robót wiertniczych prowadzonych w:

1) I lub w II kategorii zagrożenia siarkowodorowego - głowicy przeciwerupcyjnej z co najmniej trzema zamknięciami, z których jedno jest uniwersalne;

2) III i IV kategorii zagrożenia siarkowodorowego lub innych rodzajach zagrożeń - głowicy przeciwerupcyjnej z co najmniej dwoma zamknięciami.

3. Kierownik ruchu zakładu określa rodzaj głowicy przeciwerupcyjnej podczas opróbowania skał zbiornikowych na przypływ płynu złożowego, stosując technologię pozwalającą na zastosowanie niezrównoważonego ciśnienia dennego hydrostatycznego słupa płuczki w stosunku do ciśnienia złożowego.

§ 91. Opróbowanie poziomów zbiornikowych zawierających płyn złożowy z siarkowodorem prowadzi się po wyposażeniu wiertni w urządzenia do odgazowania płynu złożowego i spalania gazu ziemnego.

§  92.

1. Elementy wyposażenia wylotu otworu wiertniczego podczas wiercenia oraz opróbowań, odporne na działanie siarkowodoru, określa instrukcja, o której mowa w § 71.

2. W przypadku opróbowania rurowym próbnikiem złoża wyposażenie wylotu otworu wiertniczego określa instrukcja zatwierdzona przez kierownika ruchu zakładu.

§ 93. W procesie wywoływania przypływu płynu złożowego zawierającego związki siarki stosuje się środki uniemożliwiające powstanie samozapłonu płynu złożowego w otworze wiertniczym.

§ 94. Podczas badań związanych z obniżeniem słupa płuczki lub gęstości płuczki w otworze wiertniczym na wiertni znajduje się zapas płuczki o odpowiednich właściwościach, w ilości umożliwiającej w razie potrzeby ponowne zatłoczenie tego otworu wiertniczego.

§  95.

1. Po zakończeniu robót wiertniczych otwór wiertniczy likwiduje się, jeżeli w okresie 4 lat od zakończenia tych robót nie jest on przeznaczony do dalszego wykorzystania. Z przeprowadzonej likwidacji otworu wiertniczego sporządza się protokół.

2. Otwór wiertniczy przeznaczony do eksploatacji przekazuje się protokolarnie zakładowi górniczemu otworowemu w celu wykorzystania.

3. Protokół, o którym mowa w ust. 2, przesyła się do wiadomości właściwemu miejscowo organowi nadzoru górniczego.

4. W przypadku odwiertów, którymi wydobywa się siarkę rodzimą, wykonanych według planu wierceń zawartego w projekcie technicznym eksploatacji przepisu ust. 3 nie stosuje się.

5. Kierownik ruchu zakładu górniczego otworowego odpowiada za:

1) zabezpieczenie przekazanego otworu wiertniczego przed dostępem osób nieupoważnionych;

2) oznakowanie tablicami ostrzegawczymi, tablicą z nazwą otworu wiertniczego i zakładu górniczego otworowego, a także z numerem alarmowym.

6. W przypadku odwiertów przeznaczonych do eksploatacji siarki rodzimej przepisu ust. 5 pkt 2 nie stosuje się.

§  96.

1. Odwierty wyłączone z eksploatacji i przeznaczone do likwidacji mają zamknięte wyloty oraz odłączone urządzenia i instalacje.

2. Przy likwidacji otworów wiertniczych wykonywanych dla badań sejsmicznych sporządza się protokół całości likwidacji wyrobisk postrzałowych na danym profilu sejsmicznym.

§  97.

1. Likwidację otworu wiertniczego lub odwiertu wykonuje się w sposób zapewniający szczelną izolację poziomów wodnych, ropnych i gazowych, zgodnie z projektem robót geologicznych, zatwierdzonym odpowiednio przez kierownika ruchu zakładu lub kierownika ruchu zakładu górniczego otworowego.

2. Projekt, o którym mowa w ust. 1, określa:

1) sposób zabezpieczenia wylotu zlikwidowanego otworu wiertniczego lub odwiertu;

2) sposób trwałego oznakowania zlikwidowanego otworu wiertniczego lub odwiertu;

3) strefę ochronną wokół zlikwidowanego otworu wiertniczego lub odwiertu.

3. Do czasu przekazania dotychczasowym użytkownikom terenu, po likwidacji działalności górniczej, skuteczność likwidacji odwiertów kontroluje się w zakresie i z częstotliwością ustaloną przez kierownika ruchu zakładu.

§  98.

1. Wokół zlikwidowanego otworu wiertniczego lub odwiertu wyznacza się strefę ochronną zgodnie z projektem likwidacji tego otworu lub odwiertu.

2. Dla zlikwidowanych odwiertów wykonanych do złoża węglowodorów kierownik ruchu zakładu górniczego otworowego wyznacza strefę ochronną po zakończeniu prac likwidacyjnych i po zbadaniu tła gazowego.

3. Strefę ochronną oznacza się na podstawowych i przeglądowych mapach otworów wiertniczych oraz na mapach sytuacyjno-wysokościowych powierzchni.

4. W uzasadnionych przypadkach, jeżeli zlikwidowany otwór wiertniczy lub odwiert nie wymaga oznakowania na powierzchni i równocześnie nie występuje możliwość przedostawania się płynu złożowego na powierzchnię, dopuszcza się:

1) niewyznaczanie strefy ochronnej;

2) ucinanie pozostawionych w otworze wiertniczym rur okładzinowych na głębokości nie mniejszej niż 1,5 m od powierzchni terenu.

5. Kierownik ruchu zakładu lub kierownik ruchu zakładu górniczego otworowego zawiadamia właściwego wójta, burmistrza lub prezydenta miasta o lokalizacji zlikwidowanego otworu wiertniczego lub odwiertu, sposobie jego likwidacji oraz o jego zabezpieczeniach i potencjalnych zagrożeniach, a także o granicach strefy ochronnej, w przypadku jej wyznaczenia.

6. Przepisów ust. 1-5 nie stosuje się przy wierceniach wykonywanych dla badań sejsmicznych.

§ 99. W przypadku likwidacji otworu wiertniczego lub odwiertu z odkrytymi warstwami solnymi zaczyn cementowy sporządza się na bazie solanki o pełnym nasyceniu.

§ 100. Do likwidacji otworu wiertniczego lub odwiertu w interwałach orurowanych z zacementowaną przestrzenią zarurową dopuszcza się stosowanie pakerów z materiałów trwałych oraz wypełnienie kolumny rur okładzinowych płuczką wiertniczą.

§  101.

1. W przypadku stwierdzenia nieskutecznej likwidacji otworu wiertniczego lub odwiertu przystępuje się do jego ponownej likwidacji.

2. Przy ponownej nieskutecznej likwidacji odwiertu kierownik ruchu zakładu górniczego otworowego opracowuje i wdraża sposób nadzoru i monitorowania odwiertu.

§  102.

1. Materiały użyte do likwidacji otworu wiertniczego lub odwiertu oraz sposób ich likwidacji dostosowuje się do istniejących warunków geologicznych, złożowych i technicznych.

2. Sprzęt i narzędzia pozostawione w otworze wiertniczym lub odwiercie wyszczególnia się w protokole likwidacji otworu wiertniczego lub odwiertu.

§ 103. Przedsiębiorca prowadzący lub zlecający roboty wiertnicze w celu rozpoznania lub eksploatacji złóż węglowodorów, po zakończeniu robót wiertniczych i likwidacji otworów wiertniczych lub odwiertów, zapewnia wykonanie ich geodezyjnych pomiarów sytuacyjnych i wysokościowych oraz zgłasza je do właściwego ośrodka dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej oraz do właściwych organów samorządu terytorialnego.