Rozdział 11 - Bezpieczeństwo i gospodarka złożem w procesie wydobywania soli - Szczegółowe wymagania dotyczące prowadzenia ruchu zakładów górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi.
Dziennik Ustaw
Dz.U.2014.812
Akt obowiązujący Wersja od: 23 czerwca 2014 r.
Rozdział 11
Bezpieczeństwo i gospodarka złożem w procesie wydobywania soli
Bezpieczeństwo i gospodarka złożem w procesie wydobywania soli
§ 294.
Projekt techniczny wydobywania soli określa w szczególności:1)
grubość filarów brzeżnych międzykomorowych, wzajemne odległości między poszczególnymi odwiertami oraz miąższość warstw skalnych stanowiących półkę ochronną ponad komorami;2)
wielkość przewidywanych osiadań powierzchni pola otworowego;3)
sposób odprowadzania i gromadzenia solanki o pełnym nasyceniu, wypływającej z komór na skutek przestrzennego zaciskania komór oraz z innych przyczyn w całym procesie eksploatacji;4)
wytyczne wypełniania komór eksploatacyjnych;5)
wymaganą aparaturę kontrolno-pomiarową, pozwalającą na bieżącą kontrolę wielkości ciśnień obiegów wody, solanki i oleju oraz na określanie wielkości wydobycia i ubytku zasobów;6)
wielkość dopuszczalnego ciśnienia cieczy na głowicy odwiertów, wynikającego z oporów przepływu w całym układzie eksploatacyjnym, przy uwzględnieniu dopuszczalnego ciśnienia szczelinowania górotworu.§ 295.
1.
Podczas robót wiertniczych na polu otworowym w otworach wiertniczych wykonuje się badania dla określenia:1)
głębokości zalegania warstw wodonośnych oraz pakietów izolujących w nadkładzie;2)
składu chemicznego i ciśnienia hydrostatycznego oraz wydajności wód nasycających przepuszczalne warstwy nadkładu;3)
głębokości zalegania oraz miąższości warstw soli w serii solnej złoża, rodzajów warstw rozdzielających warstwy soli i stopnia zanieczyszczenia warstw soli oraz zasolenia warstw ilastych;4)
wielkości ciśnienia szczelinowania warstw w górnej części serii solnej, w złożach pokładowych po każdym rurowaniu.2.
Wykonując badania, o których mowa w ust. 1, w pokładowym złożu soli tektonicznie zaburzonym, co najmniej 10% otworów wiertniczych przeznaczonych do eksploatacji, przewidzianych do wykonania, wierci się z pełnym rdzeniowaniem.3.
Zakres rdzeniowania otworów wiertniczych badawczych wierconych na złożu soli typu wysadowego ustala służba geologiczna zakładu górniczego otworowego.§ 296.
Przekazanie otworu wiertniczego do eksploatacji wymaga sporządzenia protokołu, który w szczególności zawiera:1)
raporty wiertnicze, w których ujmuje się zwłaszcza stwierdzone zasypy, obwały ścian i opadanie przewodu w trakcie wiercenia;2)
projekty i protokoły cementowań oraz badań skuteczności zacementowania kolumn rur okładzinowych, prac wykonanych w otworze wiertniczym przeznaczonym do eksploatacji, a także wyniki przeprowadzanych badań mających wpływ na przyszłe wydobycie danym otworem wiertniczym przeznaczonym do eksploatacji;3)
schemat konstrukcji otworu wiertniczego przekazywanego do eksploatacji, wraz z uzbrojeniem podziemnym i naziemnym.§ 297.
W zakładzie górniczym sporządza się:1)
dokumentację techniczną otworów wiertniczych przeznaczonych do eksploatacji, zawierającą w szczególności:a)
konstrukcję otworu wiertniczego,b)
uzbrojenie otworu wiertniczego,c)
przekrój geologiczny otworu wiertniczego, z wyznaczeniem stref przeznaczonych do eksploatacji,d)
zawartość części nierozpuszczalnych w poszczególnych warstwach soli, różniących się między sobą,e)
zawartość poszczególnych rodzajów soli oraz współczynnik rozpuszczalności,f)
wyniki pomiarów i badań, wykonanych w czasie wiercenia otworu wiertniczego,g)
prognozy wydobycia, na podstawie danych uzyskanych w czasie wiercenia;2)
dokumentację eksploatacyjną, zawierającą w szczególności:a)
projekt techniczny eksploatacji, zawierający opis systemu eksploatacji, siatkę rozmieszczenia odwiertów, schemat uzbrojenia odwiertów, technikę podnoszenia rur eksploatacyjnych, schemat sieci rurociągów i urządzeń technologicznych oraz typ, rodzaj i charakterystykę urządzeń wiertniczych,b)
projekt technologiczny eksploatacji, zawierający opis procesu ługowania, sposób rejestracji, obliczenia parametrów technologicznych i oceny skutków eksploatacji, w zakresie powstawania pustek poeksploatacyjnych,c)
projekt rozwoju frontu eksploatacyjnego,d)
dzienniki pomiarów parametrów technologicznych w odwiertach, na podstawie notowań stacji kontrolno-pomiarowych i pomiarów echosondą,e)
książki pracy odwiertów,f)
dokumenty, na podstawie których są podejmowane decyzje dotyczące tymczasowego lub doraźnego sposobu prowadzenia ruchu lub obserwacji.§ 298.
Po zakończeniu wiercenia otworów wiertniczych przeznaczonych do eksploatacji likwiduje się wszelkie zbiorniki ziemne, rowy i inne nierówności terenu w promieniu równym połowie odległości między sąsiednimi otworami wiertniczymi.§ 299.
1.
Podczas eksploatacji złoża soli dokumentację, o której mowa w § 297 pkt 1, na bieżąco uzupełnia się danymi określającymi:1)
ilość soli wydobytej z powstającej komory;2)
ilość cieczy wtłoczonej i wypływającej z komory, z podaniem jej zasolenia;3)
głębokość zalegania stropu i spągu komory oraz kształt komory;4)
wszelkie inne zjawiska występujące w komorze i w odwiercie zauważone w procesie eksploatacji.2.
W przypadku złóż wysadowych dokumentacja, o której mowa w § 297 pkt 1, może być ujednolicona i obowiązywać dla większej liczby otworów wiertniczych przeznaczonych do eksploatacji.3.
Dane, o których mowa w ust. 1 pkt 1, 2 i 4, odnotowuje się w książce odwiertu z częstotliwością dobową i bilansuje się je miesięcznie.4.
Dane dotyczące głębokości zalegania stropu i spągu komory oraz kształtu komory eksploatacyjnej przedstawia się w sposób ustalony przez kierownika ruchu zakładu górniczego otworowego.§ 300.
Przed przystąpieniem do pierwszego zapuszczania kolumn rur eksploatacyjnych przeprowadza się kontrolę średnicy i głębokości otworu wiertniczego przeznaczonego do eksploatacji oraz zakłada pomocniczy punkt odniesienia, podczas wszelkich manipulacji rurami w tym otworze wiertniczym.§ 301.
Kolumny rur eksploatacyjnych wolno wiszących w otworze wiertniczym przeznaczonym do eksploatacji umocowuje się w więźbie rurowej, w sposób uniemożliwiający ich niekontrolowane przesunięcia względem siebie i wpadnięcie do otworu wiertniczego oraz w sposób ułatwiający manipulacje tymi kolumnami.§ 302.
Wszelkich zmian w otworach wiertniczych przeznaczonych do eksploatacji lub w odwiertach dokonuje się pod nadzorem osoby dozoru ruchu zakładu górniczego otworowego, odpowiedniej specjalności, i dokumentuje się je.§ 303.
Przed rozpoczęciem wydobywania sprawdza się prawidłowość funkcjonowania urządzeń kontrolno-pomiarowych i zabezpieczających.§ 304.
Wielkość wydobycia z poszczególnych odwiertów, strefy złoża przeznaczone do eksploatacji oraz dopuszczalne wielkości wydobycia z tych stref ustala kierownik ruchu zakładu górniczego otworowego. Wielkości te odnotowuje się w książkach odwiertów.§ 305.
1.
Ługowanie soli odwiertami, gdy projektowana wysokość komory przekracza 400 m, prowadzi się z olejową ochroną stropu, w systemie ługowania bocznostropowym.2.
W złożach zalegających do głębokości 500 m, w szczególności typu pokładowego o dużej ilości wkładek ilastych, przedzielających pokłady soli, stosuje się systemy eksploatacji, pozwalające uzyskać komory o regularnych kształtach zbliżonych do cylindrycznych.3.
W przypadku stwierdzenia hydraulicznego przebicia lub przeługowania między komorami eksploatacyjnymi kierownik ruchu zakładu górniczego otworowego powoduje wyłączenie z ruchu komór stwarzających zagrożenie naruszenia stabilności górotworu i stateczności powierzchni. Wznowienie eksploatacji może nastąpić po określeniu sposobu dalszej eksploatacji i po uprzednim zawiadomieniu właściwego organu nadzoru górniczego.§ 306.
W przypadku przerwy w eksploatacji odwiertu spowodowanej względami technicznymi kierownik ruchu zakładu górniczego otworowego każdorazowo ustala sposób przeprowadzenia prac w celu powtórnego włączenia go do eksploatacji.§ 307.
Wyloty kolumny rur okładzinowych i eksploatacyjnych wyposaża się w odpowiednią głowicę rurową szczelną i wytrzymałą, dostosowaną do ciśnień występujących podczas eksploatacji odwiertu, umożliwiającą:1)
podłączenie rurociągów lub kabli sygnalizacyjnych do stacji kontrolno-pomiarowej;2)
wymianę poszczególnych elementów armatury i skręcanie kolumn rur eksploatacyjnych oraz manipulacje nimi;3)
bezpieczne odprężenie i odprowadzenie gazów, w przypadku przewidywanego występowania gazu ziemnego.§ 308.
Podczas eksploatacji odwiertów wykonuje się pomiary objętości i kształtu ługowanych wyrobisk. Sposób wykonywania tych pomiarów ustala kierownik ruchu zakładu górniczego otworowego.§ 309.
W przypadku wystąpienia awarii odwiertu kierownik ruchu zakładu górniczego otworowego podejmuje decyzję o sposobie usunięcia awarii odwiertu, jego rekonstrukcji lub likwidacji.§ 310.
Dla każdego odwiertu kierownik ruchu zakładu górniczego otworowego określa kryteria decydujące o wyłączeniu go z ruchu, ze względu na ochronę powierzchni oraz zasobów wód powierzchniowych i wgłębnych.§ 311.
1.
Przy wydobywaniu soli odwiertami, o przewidywanej głębokości komór ponad 1000 m, urządzenia dozujące i kontrolne oleju ekranującego strop powstającej komory są stale czynne, a ich pracę w sposób ciągły rejestruje się w stacji kontrolno-pomiarowej.2.
Podczas wydobywania soli, gdy pomiary geodezyjne pola eksploatacyjnego wykazują osiadanie, kierownik ruchu zakładu górniczego otworowego wyznacza drogi dojścia do poszczególnych rejonów pola eksploatacyjnego, jak również drogi transportowe oraz dopuszczalne obciążenie i szybkość przejazdów.§ 312.
Podczas zasypywania zapadlisk powstałych na polu eksploatacyjnym lub podczas przemieszczania się mas podsadzkowych, przy podsadzaniu komór poeksploatacyjnych:1)
wyznacza się bezpieczne kierunki dowozu mas podsadzkowych oraz drogi, po których mogą poruszać się ciężkie maszyny, na podstawie rozeznania w zakresie miąższości i szczelności półki ochronnej nad komorami;2)
wyznacza się na drodze dojazdowej miejsca, do których wolno dojeżdżać ciężkimi maszynami;3)
wyznacza się osoby dozoru ruchu zakładu górniczego otworowego, prowadzące obserwacje zachowania stateczności krawędzi zapadliska;4)
w przypadku prowadzenia prac w porze nocnej, miejsca pracy oświetla się, a prace prowadzi na podstawie zezwolenia kierownika ruchu zakładu górniczego otworowego pod nadzorem osoby wyższego dozoru ruchu zakładu górniczego;5)
w przypadku wystąpienia strefy obrywów krawędzi zapadliska, skąd są spychane masy wypełniające, natychmiast zmienia się miejsca składowania spychanych mas.§ 313.
1.
Dla zapewnienia bezpieczeństwa ruchu zakładu górniczego otworowego i prawidłowej gospodarki złożem wykonuje się pomiary, badania i obserwacje, po zakończeniu wiercenia otworów wiertniczych.2.
Pomiary, badania i obserwacje, o których mowa w ust. 1, stanowią podstawę ustalenia optymalnych warunków eksploatacji oraz rodzajów pomiarów i badań podczas eksploatacji.3.
Szczegółowe zakresy pomiarów, badań i obserwacji, o których mowa w ust. 1, oraz ich częstotliwość określa kierownik ruchu zakładu górniczego otworowego.§ 314.
1.
Ostateczne rozmiary wyługowanych wyrobisk określa się za pomocą pomiarów echosondą.2.
W przypadku ługowania danym odwiertem kilku komór leżących na różnych głębokościach, pomiary te wykonuje się dla każdej z nich.3.
Ilość pomiarów kształtu komory przy eksploatacji w kilku poziomach zwiększa się tak, aby można w odpowiednim czasie podjąć działania zabezpieczające przed możliwością ługowania soli w poziomach wyżej zalegających.4.
Częstotliwość pomiarów kształtu komór oraz pomiarów kontrolnych ustala kierownik ruchu zakładu górniczego otworowego.§ 315.
W przypadku eksploatacji otworowej opartej na technologii z ciągłym podnoszeniem kolumn rur eksploatacyjnych, pomiary kształtu wyrobisk przeprowadza się w odstępach czasowych nieprzekraczających 6 miesięcy.§ 316.
1.
Nadzoru nad prowadzeniem pomiarów, badań i obserwacji oraz interpretacji ich wyników dokonują pracownicy wyznaczeni przez kierownika ruchu zakładu górniczego otworowego. W interpretacji wyników pomiarów kształtu wyrobisk uczestniczy mierniczy górniczy.2.
Wyniki pomiarów, badań i obserwacji dokumentuje się w książkach pracy odwiertu.§ 317.
W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w rozługowaniu komory eksploatacyjnej podejmuje się działania zapobiegające przeługowaniu filara międzykomorowego.§ 318.
W przypadku pionowego podługowania złoża soli, wzdłuż kolumn rur eksploatacyjnych, odwiert wyłącza się z ruchu do czasu zlikwidowania tego zjawiska.§ 319.
W przypadku wystąpienia nieprawidłowego rozługowania komór eksploatacyjnych w polu eksploatacyjnym, przy ciśnieniowej metodzie eksploatacji, wstrzymuje się eksploatację w tym polu lub rejonie pola, dokonując rozpoznania przyczyn i zmiany technologii eksploatacji.§ 320.
1.
Jeżeli strop komory eksploatacyjnej dochodzi do półki ochronnej, a eksploatacja jest prowadzona bez olejowej ochrony stropu, odwiert wyłącza się z eksploatacji.2.
Niezlikwidowane komory poeksploatacyjne, wyłączone z ruchu, których strop znalazł się w rejonie półki ochronnej, okresowo sprawdza się, mierząc w nich położenie i kształt stropu komory.3.
Częstotliwość pomiaru stropu komory ustala kierownik ruchu zakładu górniczego otworowego.§ 321.
Przed rozpoczęciem ługowania soli na obszarze pola eksploatacyjnego oraz wokół pola, w granicach przewidywanych wpływów eksploatacji, wyznacza się piezometry dla umożliwienia obserwacji kształtowania się warunków hydrogeologicznych oraz zmian składu chemicznego wód podziemnych z horyzontów, z których woda jest pobierana do celów komunalnych, jak również z horyzontów przepuszczalnych w nadkładzie złoża soli.§ 322.
1.
Pierwsze pomiary i analizy wód wykonuje się przed rozpoczęciem eksploatacji, a następnie z częstotliwością i w zakresie ustalonym przez kierownika ruchu zakładu górniczego otworowego.2.
Sposób prowadzenia i ewidencjonowania wyników pomiarów i obserwacji określa kierownik ruchu zakładu górniczego otworowego.§ 323.
1.
Komory eksploatacyjne, które osiągnęły projektowane wymiary i z których wydobyto założoną ilość soli, wyłącza się z ruchu, a odwierty zabezpiecza przed włączeniem do obiegu eksploatacyjnego.2.
Głowice odwiertów udostępniających komory wyłączone z ruchu zabezpiecza się, przed możliwością nadmiernego wzrostu ciśnienia solanki wypełniającej układ komora - odwiert, przez zamontowanie urządzeń pomiarowych ciśnienia solanki oraz urządzeń odprowadzających jej nadmiar.3.
Urządzenia, o których mowa w ust. 2, podłącza się do stacji aparatury kontrolno-pomiarowej lub pozostawia pod ciągłą obserwacją osób obsługi i dozoru ruchu zakładu górniczego otworowego.4.
Ciśnienie na głowicy odwiertu wyłączonego z ruchu nie może przekroczyć ciśnienia granicznego, określonego przez kierownika ruchu zakładu górniczego otworowego, ze względu na ochronę układu odwiert - komora.§ 324.
1.
Podziemne komory eksploatacyjne wypełnione solanką mogą być pozostawione w stanie, jaki osiągnęły po zakończeniu eksploatacji, jeżeli filary i ochronna półka stropowa mają wymiary gwarantujące bezpieczeństwo powierzchni.2.
W przypadkach innych niż określone w ust. 1 komory poeksploatacyjne zabezpiecza się albo likwiduje w sposób ustalony przez kierownika ruchu zakładu górniczego otworowego.3.
Komory poeksploatacyjne zabezpiecza się przez podsadzanie, z zastosowaniem materiałów, które nie wpływają w sposób szkodliwy na środowisko.4.
W przypadku zastosowania do podsadzania komór poeksploatacyjnych odpadów jest dopuszczalne wykorzystanie odpadów zgodnie z wymaganiami określonymi w art. 30 ust. 5 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach.5.
Ilość zastosowanej mieszaniny podsadzkowej kontroluje się i dokumentuje.6.
W przypadku, o którym mowa w ust. 4, prowadzi się obserwacje wpływu odpadów na skład wód podziemnych i powierzchniowych na obszarze pola eksploatacyjnego i otaczających go obszarów.§ 325.
1.
W przypadku pozostawienia podziemnych wyrobisk napełnionych solanką, a niewypełnionych materiałem podsadzkowym, szczególnie w wysadach solnych, przewiduje się odbieranie solanki z odwiertów, wypływającej w wyniku naturalnego zaciskania komór eksploatacyjnych.2.
Urządzenia odbierające solankę z odwiertów i rurociągi prowadzące do miejsca jej gromadzenia wykonuje się z materiałów odpornych na korozję oraz układa w sposób umożliwiający użytkowanie powierzchni.§ 326.
1.
Jeżeli komory eksploatacyjne są tak połączone hydraulicznie między sobą, że w całym polu eksploatacyjnym lub w większej części jego obszaru panują wyrównane ciśnienia na wszystkich odwiertach, a równocześnie jest zeszczelinowana hydraulicznie ochronna półka stropowa, likwidacja zakładu górniczego otworowego nie wymaga zabudowy systemu odprężającego odwiertu.2.
Sposób zapobiegania zanieczyszczeniu warstw przypowierzchniowych oraz wód solanką wyciskaną z niepodsadzonych komór określa kierownik ruchu zakładu górniczego otworowego.§ 327.
Do czasu zaniku samowypływów solanki z komór poeksploatacyjnych likwidowanego zakładu górniczego otworowego:1)
utrzymuje się sprawną instalację odbierającą solankę z odwiertów i odprowadzającą tę solankę z pola eksploatacyjnego;2)
prowadzi się pomiary ilości odprowadzonej solanki i jej dokumentowanie z częstotliwością ustaloną przez kierownika ruchu zakładu górniczego otworowego;3)
okresowo wykonuje się pomiary sytuacyjno-wysokościowe powierzchni pola eksploatacyjnego i sąsiadujących z nim terenów;4)
prowadzi się obserwacje hydrogeologiczne na obszarze pola eksploatacyjnego i sąsiadujących z nim terenów;5)
likwiduje się osiadania o charakterze nieciągłym, występujące na obszarze pola eksploatacyjnego, oraz wypełnia większe osiadania o charakterze ciągłym.§ 328.
Wyrobiska zakładu górniczego otworowego wydobywającego sól odwiertami uznaje się za zlikwidowane, gdy zanikną samowypływy solanki wywołane zaciskaniem komór poeksploatacyjnych oraz nastąpi ustabilizowanie powierzchni pola eksploatacyjnego.