Część 4 - PRZEPISY EMERYTALNE. - Stosunek służbowy, uposażenie i zaopatrzenie emerytalne pracowników "Polskiego Monopolu Tytoniowego", "Państwowego Monopolu Spirytusowego", "Polskiego Monopolu Solnego"i "Polskiego Monopolu Loteryjnego".

Dziennik Ustaw

Dz.U.1935.31.228

Akt utracił moc

Wersja od: 1 stycznia 1949 r.

CZĘŚĆ  IV.

PRZEPISY EMERYTALNE.

§ 96. Prawo do zaopatrzenia emerytalnego nabywa pracownik po upływie co najmniej 15 lat zaliczalnych do wysługi emerytalnej w myśl postanowień § 105 w razie:

a) zwolnienia go ze służby na podstawie postanowień § 32,

b) zwolnienia go ze służby na własną prośbę w przypadkach:

1) trwałej niezdolności do służby,

2) ukończenia 60-ciu lat życia,

3) uzyskania prawa do pełnego zaopatrzenia emerytalnego i ukończenia 55-ciu lat życia,

c) w razie wydalenia go ze służby ze zmniejszeniem zaopatrzenia emerytalnego (§ 43 p. 3).

§ 97. Wyjątkowo nabywa pracownik prawo do zaopatrzenia emerytalnego:

1) po upływie 5 lat zaliczalnych do wysługi emerytalnej, w myśl postanowień § 105, jeżeli zwolnienie ze służby pracownika nastąpiło z powodu trwałej niezdolności do służby, spowodowanej kalectwem lub chorobą, nabytą bez własnej winy po wstąpieniu do służby,

2) bez względu na czas zaliczalny do wysługi emerytalnej wskutek trwałej niezdolności do służby z powodu:

a) nieszczęśliwego wypadku, wynikłego z powodu lub w czasie pełnienia obowiązków służbowych,

b) działań wojennych w miejscu służbowego pobytu,

c) chorób zakaźnych, panujących epidemicznie w miejscu służbowego pobytu.

§ 98. 17 Pracownikowi, który po upływie co najmniej 10 lat służby zaliczalnej do czasu służby w myśl przepisów § 7 stał się trwale niezdolny do służby, a ponadto utracił bez własnej winy w związku przyczynowym ze służbą trwale co najmniej 95% zdolności do zarobkowania - dolicza się przy wymiarze zaopatrzenia emerytalnego w granicach § 108 - 10 lat do czasu służby, podlegającego normalnemu zaliczeniu do wysługi emerytalnej. W przypadkach, w których utrata zdolności do zarobkowania nie pozostaje w związku przyczynowym ze służbą - doliczenie, o którym mowa wyżej, może nastąpić za zgodą Ministra Skarbu.

§ 99. Pracownikowi, który wskutek wypadków, wymienionych w pkt. 2 § 97, utracił również zdolność do pracy zarobkowej, wymierza się zaopatrzenie emerytalne według norm § 100, doliczając ponadto do wysługi emerytalnej w granicach tegoż paragrafu zależnie od stopnia utraty zdolności do zarobkowania:

Przy	utracie	zdolności	od	35%	do	54%	- 2	lata,
"	"	"	"	55%	"	74%	- 4	"
"	"	"	"	75%	"	84%	- 6	lat,
"	"	"	"	85%	"	94%	- 8	"
"	"	"	"	95%	"	100%	-10	"

W wyjątkowych przypadkach, zasługujących na szczególne uwzględnienie, Minister Skarbu może pracownikom, o których mowa w ustępie 1, przyznać zaopatrzenie emerytalne w wymiarze wyższym od przewidzianego w tym ustępie aż do pełnego wymiaru zaopatrzenia emerytalnego (§ 108).

Doliczanie lat w myśl ustępów poprzedzających następuje pod warunkiem:

1- trwałej niezdolności do służby, spowodowanej przyczynami, wskazanemi w punkcie 2 § 97,

2- zgłoszenia wypadków w ciągu jednego roku.

W przypadkach, zasługujących na wyjątkowe uwzględnienie, a należycie usprawiedliwionych i udowodnionych, zgłoszenie może być przyjęte, jeżeli jednak nastąpiło nie później niż w 3 lata po zajściu wypadku.

§ 100. Trwała niezdolność do służby oraz niezdolność do zarobkowania w przypadkach, od których mowa w §§ 96, 97, 98 i 99, związek przyczynowy pomiędzy niezdolnością do służby lub zarobkowania a okolicznościami, wymienionemi w §§ 97 i 98, oraz stopień utraty zdolności do zarobkowania w przypadkach, wymienionych w § 99, mają być stwierdzone przez komisję lekarską, orzekającą na zlecenia dyrekcji właściwego monopolu.

Minister Skarbu ustanowi bądź jedną komisję lekarską dla wszystkich pracowników monopolów, bądź też oddzielne komisje lekarskie właściwe dla jednego lub więcej zakładów monopolowych.

W skład komisji wchodzić będą trzej lekarze, z których jeden pełnić będzie czynności przewodniczącego.

Orzeczenia komisji zapadają większością głosów i są ostateczne.

Minister Skarbu wyda instrukcję, normującą działalność komisji.

§ 101. Otrzymujący zaopatrzenie emerytalne pracownik, którego zwolnienie nastąpiło z powodu choroby lub trwałej niezdolności do służby, może być w ciągu lat 5, licząc od dnia zwolnienia, poddany zarządzeniem dyrekcji monopolu lub, jeżeli to dotyczy dyrektorów i wicedyrektorów monopolów, Ministra Skarbu badaniu komisji lekarskiej, a w razie stwierdzenia, że przestały istnieć okoliczności, któreby uzasadniały zwolnienie - powołany zpowrotem do służby.

§ 102. Zaopatrzenie emerytalne oraz pensie wdowia i sieroce przyznaje^ wymierza dyrekcja tego monopolu, w którym pracownik ostatnio pracował, a jeżeli to dotyczy dyrektorów i wicedyrektorów monopolów - Minister Skarbu.

Przeciwko decyzji dyrekcji monopolu w sprawie zaopatrzenia emerytalnego lub pensji wdowiej i sierocej, służy prawo odwołania się do Ministra Skarbu w ciągu 30 dni, licząc od dnia doręczenia dekretu pensyjnego.

§ 103. Gdyby pracownikowi lub pozostałej po nim rodzinie oprócz zaopatrzenia przewidzianego rozporządzeniem niniejszem, służyło z innego tytułu prawo do zaopatrzenia, wypłacanego ze Skarbu Państwa lub instytucji państwowej, uprawiony ma prawo wyboru.

§ 104. 18 Osoby, które podstępnie uzyskały zaopatrzenie emerytalne, pensję wdowią lub sierocą lub wyższy wymiar tego zaopatrzenia lub pensji od przysługującego im na zasadzie niniejszego rozporządzenia oraz osoby, które w b. państwach zaborczych działały na szkodę interesów Narodu Polskiego, mogą być pozbawione orzeczeniem dyscyplinarnem prawa do dalszego pobierania tego zaopatrzenia, niezależnie od ewentualnej odpowiedzialności karno-sądowej i obowiązku wynagrodzenia szkody, wyrządzonej monopolom.

Postępowanie dyscyplinarne w tych przypadkach winno być przeprowadzone w trybie, przewidzianym w części II rozporządzenia niniejszego.

Z chwilą, gdy postępowanie dyscyplinarne zostało wszczęte, Minister Skarbu jest uprawniony do natychmiastowego zawieszenia w całości lub części zaopatrzenia emerytalnego do czasu uprawomocnienia się orzeczenia dyscyplinarnego.

W razie pozbawienia emeryta prawa do dalszego pobierania zaopatrzenia emerytalnego, mogą być do członków jego rodziny zastosowane postanowienia § 46 rozporządzenia niniejszego.

Kwoty nienależnie pobrane podlegają zwrotowi bez względu na to, czy wprowadzenie władzy w błąd było świadome i niezależnie od odpowiedzialności karno-sądowej,

§ 105. Do wysługi emerytalnej zalicza się:

1) czas służby zaliczonej w myśl § 7;

2) czas czynnej służby wojskowej z wyjątkiem okresów już zaliczonych na podstawie" § 7 i z wyjątkiem służby obowiązkowej oraz lata czynnej działalności, zmierzającej do odzyskania niepodległości Państwa Polskiego, oraz okres odbywania kar, orzeczonych przez władze b. państw zaborczych za taką działalność.

Czas ten bądź okresy i lata zaliczane będą pracownikom monopolów do wysługi emerytalnej na tych samych zasadach i w tym samym trybie co funkcjonariuszom państwowym;

3) te poprzedzające służbę w monopolach okresy służby państwowej, niezaliczone do czasu służby oraz okresy pracy w charakterze pracowników umysłowych, za które zostaną monopolom przekazane opłaty lub wkładki ubezpieczeniowe; zaliczalność tych okresów do wysługi emerytalnej unormują oddzielne przepisy,

Pracownicy, którym w myśl § 7 zalicza się do czasu służby okresy służby państwowej o charakterze publiczno-prawnym, cywilnej lub zawodowej wojskowej, zachowują posiadane w tej służbie prawa zaliczalności do wysługi emerytalnej okresów państwowej służby kontraktowej oraz służby w byłych państwach zaborczych i okresów służby samorządowej oraz pracy zawodowej.

Okresy te podlegać będą zaliczeniu do wysługi emerytalnej przy zastosowaniu odpowiednich przepisów ustawy emerytalnej dla funkcjonarjuszów państwowych i zawodowych wojskowych w brzmieniu, obowiązującem w czasie zwalniania pracownika ze służby; podlegającej rozporządzeniu niniejszemu, lub też w czasie śmierci pracownika. Dla ustalenia, ile lat jest zaliczalnych ze służby w byłych państwach zaborczych i ze służby samorządowej oraz z pracy zawodowej, według przepisów ustawy emerytalnej dla funkcjanarjuszów państwowych i zawodowych wojskowych, czas służby w monopolach o charakterze publiczno-prawnym uważany będzie za czas stałej służby państwowej w rozumieniu ustawy o państwowej służbie cywilnej.

§ 106. Do wysługi emerytalnej dolicza się ponadto:

1) czas obowiązkowej służby wojskowej,

2) minimalny, określony właściwemi przepisami, czas studjów wyższych na jednym z wydziałów uniwersytetów lub w równorzędnym zakładzie naukowym, jeżeli czas studjów nie biegnie równolegle z czasem służby, zaliczalnym do emerytury i tylko w przypadku całkowitego zakończenia studjów przepisanemi egzaminami, jednakowoż w ilości nie wyższej niż 4 lata.

Wszystkie doliczenia, o których mowa w paragrafie niniejszym, mają wpływ tylko na wymiar, nie zaś na uzasadnienie roszczenia do zaopatrzenia emerytalnego.

§ 107. Przy ostatecznem obliczeniu lat wysługi emerytalnej, w myśl postanowień §§ 105 i 106, nie uwzględnia się części roku do 6 miesięcy włącznie, natomiast okres, przekraczający 6 miesięcy, liczy się jako pełny rok.

Postanowienie powyższe nie ma zastosowania przy obliczaniu wymienionego w §§ 96, 97 i 98 rozporządzenia niniejszego 15-letniego względnie 5-cio i 10-letniego okresu, uzasadniającego roszczenie do zaopatrzenia emerytalnego,

§ 108. 19 Podstawa wymiaru zaopatrzenia emerytalnego pracowników monopolowych w grupie uposażenia "A" i "B" równa się podstawie wymiaru takiegoż zaopatrzenia funkcjonarjuszów państwowych w IV grupie uposażenia,

w grupie uposażenia 1, 2 i 3 - V gr. up. funkc. państw.,

w grupie uposażenia 4 i 5 - VI gr. up. funkc. państw.,

w grupie uposażenia 6 i 7 - VII gr. up. funkc. państw.,

w grupie uposażenia 8 i 9 - VIII gr. up. funkc. państw.,

w grupie uposażenia 10 - IX gr. up. funkc. państw.,

w grupie uposażenia 11 - X gr. up. funikc. państw.,

w grupie uposażenia 12 i 13 - XI gr. up. funkc. państw.,

w grupie uposażenia 14 - XII gar. up. funkc. państw.

Zaopatrzenie emerytalne wynosi po 15 latach zaliczalnych do wysługi emerytalnej - 40% i wzrasta za każdy następny rok o 3%, aż do 100% podstawy wymiaru, co stanowi pełny wymiar zaopatrzenia emerytalnego. W przypadkach, w których jest możliwe nabycie prawa do emerytury po krótszym okresie czasu niż 15 lat, zaopatrzenie emerytalne wynosi do 10 lat zaliczalnych do wysługi emerytalnej włącznie 30% i wzrasta za każdy następny rok do 15 lat włącznie o 2% podstawy wymiaru.

§ 109. Prawo do pobierania zaopatrzenia emerytalnego rozpoczyna się od 1 dnia miesiąca następującego po zwolnieniu ze służby.

Zaopatrzenie emerytalne płatne jest miesięcznie zgóry.

§ 110. Prawo do zaopatrzenia emerytalnego gaśnie:

1) w razie śmierci emeryta,

2) gdy emeryt, powołany ponownie do służby, w myśl postanowień § 101, odmówi objęcia służby,

3) w przypadku nałożenia kary, określonej w § 39, oraz w razie pozbawienia emeryta orzeczeniem dyscyplinarnem prawa do zaopatrzenia emerytalnego.

W przypadku, wymienionym w punkcie 3, członkom rodziny emeryta przyznać można odpowiedni zasiłek przy analogicznem zastosowaniu § 46 rozporządzenia niniejszego.

§ 111. 20 Prawo do zaopatrzenia emerytalnego nie przysługuje:

a) w razie przebywania emerytowanego pracownika dłużej niż pół roku poza granicami f ans twa albo Wolnego Miasta Gdańska, jeżeli Minister Skarbu nie zezwoli na dalsze otrzymywanie zaopatrzenia emerytalnego zagranicą,

b) w razie utraty obywatelstwa polskiego z wyjątkiem równoczesnego przyjęcia obywatelstwa gdańskiego,

c) na czas otrzymywania zaopatrzenia z tytułu niezdolności do służby lub pracy na zasadzie innych ustaw, jeżeli świadczenia te płyną ze Skarbu Państwa lub instytucji państwowej; postanowienie to nie ma zastosowania do weteranów powstań narodowych oraz wdów i sierot po nich, o ile otrzymują zaopatrzenie na mocy ustawy z dnia 23 marca 1922 r. (Dz. U. R. P. Nr. 26, poz. 212),

d) po zastosowaniu przepisów § 130 niniejszego rozporządzenia na czas umieszczenia emerytowanego pracownika w zakładzie dla umysłowo-chorych.

Emerytowanym pracownikom monopolów, którzy w urzędach, instytucjach lub przedsiębiorstwach państwowych pozostają w publiczno-prawnym stosunku służbowym, zawiesza się wypłatę bieżących rat emerytury.

Emerytowani pracownicy, którzy zajmują jakiekolwiek płatne kontraktowe stanowisko w urzędzie, instytucji lub przedsiębiorstwie państwowem lub jakiekolwiek stanowisko w organizacji samorządu terytorjalnego lub gospodarczego, tudzież w instytucjach ubezpieczeń społecznych, oraz emerytowani pracownicy, którzy pobierają emeryturę z funduszów samorządu terytorjalnego lub gospodarczego lub instytucji ubezpieczeń społecznych, otrzymują tylko taką część przyznanego im na mocy rozporządzenia niniejszego zaopatrzenia emerytalnego, która wraz z wynagrodzeniem bądź zaopatrzeniem pobieranem z danego urzędu, instytucji, przedsiębiorstwa lub zakładu nie przewyższa 150% uposażenia, ostatnio pobieranego w służbie czynnej.

W przypadkach, przewidzianych w paragrafie niniejszym, wypłaca się zaopatrzenie emerytalne od dnia pierwszego miesiąca następującego po usunięciu przyczyn, wymienionych w tym paragrafie, nie wcześniej jednak niż od dnia pierwszego miesiąca, następującego po zgłoszeniu się o zaopatrzenie.

§ 112. Emerytowany pracownik monopolu, powołany ponownie z urzędu lub na własną prośbę do służby, podlegającej przepisom rozporządzenia niniejszego, traci prawo do poprzednio przyznanego mu zaopatrzenia emerytalnego. Przy ponownem rozwiązaniu stosunku służbowego wymierza mu się zaopatrzenie emerytalne według ostatnio otrzymywanego uposażenia, przyczem do wysługi emerytalnej, nabytej przed reaktywacją, dolicza się cały okres służby, odbytej po reaktywacji.

§ 113. 21 Pracownik zwolniony ze służby z urzędu na podstawie postanowień § 32 przed nabyciem prawa do emerytury, otrzymuje jednorazową odprawę w wysokości jednomiesięcznego uposażenia, określonego w § 75 za każdy pełny rok służby zaliczonej do czasu służby w myśl postanowień § 7, najwyżej jednak w wysokości trzymiesięcznego uposażenia określonego w § 75.

Prawo do odprawy nie przysługuje, jeżeli pracownik bezpośrednio ze służby w monopolach przechodzi do służby w urzędach, instytucjach lub przedsiębiorstwach państwowych albo pod zarządem państwowym.

§ 114. Wdowy i sieroty (ślubne, uprawnione i uznane) po pracowniku zmarłym w czynnej służbie lub na emeryturze, mają prawo do pensji wdowiej lub sierocej, jeżeli mąż bądź ojciec lub matka nabył (a), w myśl przepisów §§ 96 - 99, prawo do zaopatrzenia emerytalnego.

W razie śmierci pracownika, w warunkach, określonych w punktach 1 i 2 § 97, pozostałej po nim wdowie i sierotom przysługuje również prawo do pensji wdowiej lub sierocej.

§ 115. Pensja wdowia wynosi połowę zaopatrzenia emerytalnego, które otrzymywał zmarły mąż, lub do którego miałby w chwili śmierci prawo. Pensja wdowia po pracowniku poległym lub zmarłym wskutek działań wojennych wynosi 50% pełnego wymiaru zaopatrzenia emerytalnego dla tej grupy uposażenia, którą posiadał zmarły mąż (§ 108).

§ 116. Prawo do pensji sierocej nabywają po ojcu dzieci ślubne, uprawnione i uznane. Pensja ta wynosi:

a) dla każdego dziecka, jeżeli wdowa żyje i ma prawo do pensji wdowiej - 1/4 część pensji wdowiej,

b) dla każdego dziecka, jeżeli wdowa nie żyje, lub nie ma prawa do pensji wdowiej - 1/2 pensji wdowiej,

c) dla jedynej sieroty bez ojca i matki - 2/3 pensji wdowiej.

Jeżeli wdowa żyje i ma prawo do pensji wdowiej, lecz nie otrzymuje tej pensji z powodu otrzymywania zaopatrzenia emerytalnego ze Skarbu Państwa lub instytucji państwowej z tytułu własnej służby, sierotom służy prawo do pensji sierocej według postanowień punktu b) bądź c) paragrafu niniejszego.

§ 117. Prawo do pensji sierocej mogą nabyć dzieci ślubne, uprawnione i uznane również po matce. Jeżeli sierota nabyła prawo do pensji po ojcu i po matce, wypłaca się sierocie pensję wyższą.

Sierota ma prawo do otrzymywania pensji po matce za życia ojca w razie jego niezdolności do pracy i niemożności zapewnienia sierocie utrzymania.

Pensja sieroca po matce wynosi 1/4 część zaopatrzenia emerytalnego matki.

Łączna kwota pensyj sierocych nie może ani sama, ani wraz z pensją wdowią przekraczać wysokości zaopatrzenia emerytalnego, które otrzymywał, lub do którego miałby prawo w chwili śmierci ojciec. Gdyby suma pensyj sierocych albo sama, albo łącznie z pensją wdowią przewyższała wysokość zaopatrzenia emerytalnego, które zmarły ojciec pobierał lub do którego w chwili śmierci miałby prawo, należy zmniejszyć proporcjonalnie pensje sieroce.

§ 118. Żony i dzieci pracowników, powołanych do służby wojskowej na skutek mobilizacji, którzy zaginęli na terenie działań wojennych, otrzymują od dnia pierwszego miesiąca następującego po wstrzymaniu uposażenia tymczasową pensję w wysokości należnej im ewentualnie stałej pensji wdowiej lub sierocej. Gdy na podstawie towarzyszących zaginięciu okoliczności istnieje podejrzenie, że zachodzi wypadek dezercji, postanowienia paragrafu niniejszego nie mają zastosowania do czasu stwierdzenia, że wypadek dezercji nie zachodzi.

§ 119. W razie odnalezienia się zaginionego, potrąca się na rzecz monopolu przy wypłacie zaległego uposażenia kwotę, wypłacaną żonie i dzieciom tytułem tymczasowej pensji.

W razie nieodnalezienia się zaginionego w ciągu 3¹/₂ lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym podpisano preliminacja pokojowe, żona czy też dzieci powinny przed końcem tego terminu przedstawić orzeczenie sądowe, uznające zaginionego za zmarłego, lub stwierdzające, że fakt śmierci należy uważać za ustalony. W przeciwnym przypadku pensja tymczasowa zostaje wstrzymana.

Orzeczenie sądowe stanowi podstawę do przyznania pensji stałej.

§ 120. Wdowa nie ma prawa do pensji:

a) jeżeli małżeństwo zostało zawarte przez emeryta,

b) jeżeli wspólność małżeńska została sądownie rozdzielona bez obowiązku męża do utrzymania żony.

Dzieci, pozostałe z małżeństwa, zawartego przez emeryta, nie mają prawa do pensji sierocej; dzieci uznane korzystają z prawa do pensji sierocej tylko o tyle, o ile uznanie nastąpiło przed nabyciem prawa do emerytury przez uznającego.

§ 121. Prawo do otrzymywania pensji wdowiej i sierocej rozpoczyna się z pierwszym dniem miesiąca, następującego po tym miesiącu, za który zmarły pracownik (emeryt) otrzymał ostatnio należne uposażenie lub zaopatrzenie emerytalne.

Dla sierot, które przyszły na świat po tym terminie, prawo do pensji rozpoczyna się od pierwszego dnia miesiąca po urodzeniu.

Pensje wdowie i sieroce płatne są miesięcznie, zgóry.

Jeżeli żądanie przyznania pensji wdowiej lub sierocej nie zostało zgłoszone w ciągu jednego roku od dnia śmierci męża bądź ojca lub matki, należy przyznać pensję wdowią lub sierocą od pierwszego dnia miesiąca po dniu zgłoszenia.

Dyrekcja Monopolu, za zgodą Ministra Skarbu lub, jeżeli to dotyczy wdów i sierot po dyrektorach i wicedyrektorach monopolów, - Minister Skarbu może przyznać pensję wdowią i sierocą od terminu, ustalonego w ustępie 1 paragrafu niniejszego, jeżeli osoby uprawnione wykażą, iż zaszły ważne okoliczności, które uniemożliwiły im wcześniejsze zgłoszenie żądania o zaopatrzenie.

§ 122. 22 Prawo do pensji wdowiej lub sierocej gaśnie;

a) ze śmiercią wdowy lub sieroty z końcem miesiąca, w którym śmierć nastąpiła,

b) w razie ukończenia przez sierotę 18-go roku życia lub też wcześniejszego zawarcia związku małżeńskiego,

c) gdy wdowa, lub sierota została skazana prawomocnym wyrokiem na karę dodatkową utraty praw publicznych.

Sierotom, odbywającym studja w zakładach naukowych państwowych lub prywatnych z prawem publiczności, przyznaje się pensję sierocą po ukończeniu 18-go roku życia na każdy rok szkolny aż do ukończenia studiów, nie dłużej jednak niż do ukończenia 24-go roku życia.

W wyjątkowych, na szczególne uwzględnienie zasługujących przypadkach, może dyrekcja monopolu za zgodą Ministra Skarbu lub, jeżeli to dotyczy sierot po dyrektorach i wicedyrektorach monopolów, Minister Skarbu zezwolić na dalsze pobieranie, a przy niezdolności do pracy na przyznanie pensji sierocej także po ukończeniu 18 bądź 24-go roku życia.

§ 123. Prawo do otrzymywania pensji wdowiej lub sierocej nie służy:

a) w razie przebywania wdowy lub sieroty dłużej niż pół roku poza granicami Państwa, albo Wolnego Miasta Gdańska, jeżeli Minister Skarbu nie zezwoli na dalsze otrzymywanie pensji wdowiej lub sierocej,

b) w razie utraty obywatelstwa polskiego, z wyjątkiem równoczesnego przyjęcia obywatelstwa gdańskiego,

c) na czas otrzymywania zaopatrzenia z tytułu śmierci męża (ojca) na zasadzie innych ustaw, o ile świadczenia te płyną ze Skarbu Państwa; postanowienie to nie ma zastosowania do wdów po weteranach powstań narodowych, które otrzymują zaopatrzenie na mocy ustawy z dnia 23 marca 1922 r. (Dz. U. R. P. Nr. 26, poz. 212),

d) na czas zajmowania przez sierotę jakiegokolwiek stanowiska w służbie państwowej, instytucjach państwowych lub służbie samorządowej, do którego jest przywiązane stałe uposażenie,

e) na czas uwzględnienia sieroty przy wymiarze uposażenia funkcjonarjusza państwowego albo zawodowego wojskowego (ojczyma, matki, macochy).

W przypadkach, przewidzianych w paragrafie niniejszym, wypłaca się pensję wdowią lub sierocą od dnia pierwszego miesiąca następującego po usunięciu przyczyn, wymienionych w tym paragrafie, nie wcześniej jednak, niż od dnia pierwszego miesiąca, następującego po zgłoszeniu się o zaopatrzenie.

§ 124. Wdowa, która weszła ponownie w związek małżeński, otrzymuje na swoją prośbę wzamian za pobieraną pensję wdowią albo jednorazową odprawę, albo zachowuje prawo do pensji wdowiej na wypadek ponownego owdowienia.

Zgłoszenie o odprawę winno nastąpić w ciągu 3 miesięcy od dnia zawarcia ponownego małżeństwa.

Odprawa dla wdów w wieku do 45 lat życia wynosi 2-letnią, powyżej zaś tego wieku - jednoroczną kwotę pensji wdowiej.

Gdy wdowa nabędzie prawo do pensji wdowiej z ponownego małżeństwa, otrzymuje w razie ponownego owdowienia, o ile nie otrzymała odprawy po pierwszem owdowieniu, tę pensję wdowią, która jest wyższa, a jeżeli otrzymała odprawę - pensję wdowią, przysługującą z tytułu ponownego małżeństwa.

§ 125. W razie przyznania wdowie zaopatrzenia emerytalnego z tytułu własnej służby, może ona otrzymać tylko jedno zaopatrzenie według swego wyboru.

§ 126. Wdowa po pracowniku, zmarłym w czynnej służbie, nie mająca praw do pensji wdowiej, otrzymuje jednorazową odprawę w wysokości połowy kwoty rocznego uposażenia, służącego za podstawę wymiaru zaopatrzenia emerytalnego zmarłego męża. W tej samej wysokości otrzymują odprawę sieroty bez ojca i matki w wieku poniżej 18 lat po ojcu czy też matce, o ile ci nie nabyli prawa do emerytury z tem ograniczeniem, że jednocześnie można otrzymać tylko jedną odprawę. W wyjątkowych, na szczególne uwzględnienie zasługujących przypadkach, może dyrekcja monopolu za zgodą Ministra Skarbu lub, jeżeli to dotyczy sierot po dyrektorach i wicedyrektorach monopolów, Minister Skarbu przyznać odprawę sierotom także po ukończeniu 18-go roku życia.

Sierotom z różnych małżeństw tego samego pracownika wypłaca się odprawę tylko wtedy, jeżeli wdowa nie skorzystała z tego prawa, albo z prawa tego zrezygnowała na rzecz sierot.

§ 127. W razie śmierci pracownika w czynnej służbie lub na emeryturze, należy się wdowie, która pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, niezależnie od pensji wdowiej lub odprawy, pośmiertne w wysokości 3-miesięcznego uposażenia, pobieranego ostatnio przez zmarłego, w myśl § 75.

Pośmiertne należy się w tej samej wysokości wdowcowi, który ze zmarłą pracowniczką monopolu pozostawał we wspólności małżeńskiej.

W braku wdowy (wdowca) uprawnionej(ego) do pośmiertnego, należy się pośmiertne w tej samej wysokości niepodzielnie dzieciom ślubnym, uprawnionym, uznanym i pasierbom zmarłego, o ile zmarły je utrzymywał. W braku wyżej wymienionych członków rodziny, zwraca się udowodnione koszty leczenia i pogrzebu do wysokości pośmiertnego innym krewnym lub osobom postronnym.

§ 128. Pracownik, z którym rozwiązano stosunek służbowy z przyznaniem mu zaopatrzenia emerytalnego, ma prawo do zwrotu kosztów jednorazowego przesiedlenia się z rodziną z ostatniego miejsca służbowego do przyszłego miejsca zamieszkania w kraju lub na obszarze W. M. Gdańska, według przepisów, normujących sprawę należności za przeniesienie z urzędu w służbie czynnej.

Z powyższego prawa przesiedlenia się można skorzystać w ciągu roku, licząc od dnia zwolnienia ze służby pracownika.

W wyjątkowych, na szczególne uwzględnienie zasługujących przypadkach, dyrekcja monopolu lub, jeżeli to dotyczy dyrektorów i wicedyrektorów, Minister Skarbu może przyznawać zwrot kosztów jednorazowego przesiedlenia w razie, gdy przesiedlenie nastąpiło po upływie roku od dnia zwolnienia ze służby, a zaszły okoliczności, które uzasadniają niedotrzymanie wskazanego w ustępie poprzedzającym terminu przesiedlenia.

§ 129. Wdowie i sierotom po pracowniku zmarłym w służbie czynnej przysługuje prawo do zwrotu kosztów jednorazowego przesiedlenia się po śmierci pracownika na zasadach analogicznych do wymienionych w § 128.

§ 130. Emerytowany pracownik monopolu psychicznie chory, nie mający prócz emerytury innych źródeł utrzymania, może być na wniosek odnośnego opiekuna, za zgodą Ministra Skarbu, umieszczony i leczony na koszt monopolu w zakładzie dla umysłowo chorych, przyczem przez cały czas przebywania w takim zakładzie wstrzymuje się Wypłatę zaopatrzenia emerytalnego. Żonie i dzieciom takiego emeryta przysługuje za czas jego pobytu w takim zakładzie prawo do pensji wdowiej bądź sierocej.

§ 131. Zaopatrzenie emerytalne oraz pensje wdowie i sieroce przyznaje się i oblicza na podstawie danych, zawartych w aktach osobowych pracownika i popartych bądź bądź oryginalnemi dokumentami, bądź też uwierzytelnionemi odpisami takich dokumentów.

Jeżeli pracownik albo wdowa lub sierota roszczą sobie prawo do zaopatrzenia emerytalnego bądź pensji wdowiej lub sierocej w wyższym wymiarze, aniżeli to wynika z danych, zawartych w aktach osobowych pracownika, powinni udowodnić swe żądanie dokumentami.

¹⁷ § 98 zmieniony przez § 1 pkt 1 rozporządzenia z dnia 28 czerwca 1938 r. (Dz.U.38.45.368) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 lipca 1938 r.

¹⁸ § 104 zmieniony przez art. 1 pkt 3 rozporządzenia z dnia 28 marca 1936 r. (Dz.U.36.24.195) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 31 marca 1936 r.

¹⁹ § 108:

- zmieniony przez art. 1 pkt 4 rozporządzenia z dnia 28 marca 1936 r. (Dz.U.36.24.195) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 31 marca 1936 r.

- zmieniony przez § 1 pkt 2 rozporządzenia z dnia 28 czerwca 1938 r. (Dz.U.38.45.368) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 lipca 1938 r.

²⁰ Z dniem 1 października 1945 r. zawiesza się moc obowiązującą § 111 ust. 3 nin. rozporządzenia na czas trwania wyjątkowych warunków gospodarczyc wywołanych wojną, zgodnie z § 1 rozporządzenia z dnia 4 września 1947 r. o zawieszeniu mocy obowiązującej § 111 ust. 3 rozporządzenia Ministra Skarbu z dnia 3 kwietnia 1935 r. o stosunku służbowym, uposażeniu i zaopatrzeniu emerytalnym pracowników "Polskiego Monopolu Tytoniowego", "Państwowego Monopolu Spirytusowego", "Polskiego Monopolu Solnego" i "Polskiego Monopolu Loteryjnego" (Dz.U.47.61.352).

²¹ § 113 zmieniony przez § 1 pkt 6 rozporządzenia z dnia 28 marca 1949 r. (Dz.U.49.18.130) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 stycznia 1949 r.

²² § 122 zmieniony przez art. 1 pkt 5 rozporządzenia z dnia 28 marca 1936 r. (Dz.U.36.24.195) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 31 marca 1936 r.