Dział 1 - PRZEPISY WSPÓLNE DLA WSZYSTKICH RODZAJÓW SPRAW - Regulamin wewnętrznego urzędowania sądów powszechnych.

Dziennik Ustaw

Dz.U.1987.38.218

Akt utracił moc

Wersja od: 5 lutego 2005 r.

Dział  I

PRZEPISY WSPÓLNE DLA WSZYSTKICH RODZAJÓW SPRAW

Rozdział  1

Przepisy ogólne

§ 56. Obowiązkiem sędziów i innych pracowników sądu jest sumienne i sprawne wykonanie każdej czynności sądowej zgodnie z obowiązującymi przepisami.

§  57.

1. Osobom zgłaszającym się w sądzie sędziowie i inni pracownicy sądu powinni w miarę potrzeby udzielać informacji o obowiązujących przepisach prawa, w szczególności z zakresu postępowania sądowego.

2. Od osób zgłaszających się w sądzie można żądać złożenia pisma tylko wtedy, gdy wynika to z przepisów postępowania sądowego.

§  58.

1. Pisma kierowane do organów, instytucji lub osób w sprawie udzielenia informacji dotyczących stron oraz nadesłania dokumentów i przedmiotów podpisuje przewodniczący wydziału lub sędzia.

2. Przepis ust. 1 nie dotyczy pism, których sporządzanie należy do zakresu działania kierownika sekretariatu.

§ 59. Jeżeli w toku czynności sądowych okaże się, że uzyskane informacje mogą stanowić podstawę do wszczęcia z urzędu sprawy przez sąd rodzinny lub wszczęcia postępowania w stosunku do osób uzależnionych od alkoholu, środków odurzających lub psychotropowych, sędzia jest obowiązany zawiadomić o tym niezwłocznie właściwy sąd rodzinny, właściwą komisję do spraw przeciwdziałania alkoholizmowi, właściwą poradnię wychowawczo-zawodową lub prokuratora.

§ 60. 22 Jeżeli przy utworzeniu w sądzie rejonowym dwóch lub więcej wydziałów cywilnych, karnych, rodzinnych, gospodarczych, ksiąg wieczystych lub pracy zakres spraw przekazanych tym wydziałom określony został według części obszaru właściwości miejscowej sądu, podział spraw między tymi wydziałami następuje według zasad określonych w przepisach postępowania sądowego o właściwości miejscowej, z wyjątkiem przepisów kodeksu postępowania cywilnego o właściwości przemiennej.

§  61.

1. Jeżeli pismo wszczynające postępowanie wpłynęło do wydziału, który nie jest wyznaczony jako właściwy w sprawie, przewodniczący wydziału - przed nadaniem biegu temu pismu - zarządza jego przekazanie do wydziału właściwego.

2. W wypadkach wątpliwych prezes sądu wskazuje wydział właściwy do rozpoznania sprawy.

3. 23 (skreślony).

§ 62. Jeżeli ustawa nie nakazuje wykonania czynności protokołowanej przez samego sędziego, może on zlecić spisanie protokołu bez swego udziału aplikantowi sądowemu, referendarzowi lub kierownikowi sekretariatu. Protokół taki podpisują protokolant oraz osoby biorące udział w czynności.

Rozdział  2

Czynności przewodniczącego wydziału, przewodniczącego posiedzenia i sędziów

§  63.

1. Przewodniczący wydziału kieruje całokształtem pracy w wydziale w zakresie spraw sądowych, mając na względzie poziom i sprawność postępowania sądowego, a w szczególności:

1) zaznajamia się z pismami wpływającymi do wydziału i wydaje co do nich odpowiednie zarządzenia,

2) 24 rozdziela pracę między sędziów, przestrzegając właściwego ich obciążenia według zasad ustalonych przez kolegium sądu, wyznacza przewodniczącego posiedzenia, jeżeli sam nie przewodniczy posiedzeniu, a w miarę potrzeby wyznacza również sędziego sprawozdawcę oraz członków składu orzekającego,

3) układa plan posiedzeń i określa dni, na które przewodniczący posiedzeń mogą wyznaczać nowe terminy,

4) wyznacza terminy posiedzeń w poszczególnych sprawach i wydaje wszelkie potrzebne zarządzenia, tak aby rozstrzygnięcie danej sprawy mogło nastąpić na pierwszym posiedzeniu,

5) zapewnia stronom możność przejrzenia akt sprawy,

6) 25 czuwa nad właściwym poziomem orzecznictwa, organizuje narady sędziów wydziału w celu omówienia zagadnień prawnych budzących wątpliwości, zagadnień, w których orzecznictwo wydziału jest niejednolite, oraz orzecznictwa Sądu Najwyższego,

7) zaznajamia się z przebiegiem rozpoznawanych w wydziale spraw o budzącym wątpliwości stanie prawnym lub faktycznym i informuje o nich okresowo prezesa sądu,

8) kontroluje celowość i zasadność odraczania i przerywania posiedzeń oraz czuwa nad biegiem spraw, w których postępowanie trwa zbyt długo,

9) kontroluje prawidłowość i terminowość wykonania orzeczeń,

10) kontroluje pracę biegłych, zwłaszcza w zakresie terminowego sporządzania opinii,

11) zarządza wypłatę należności świadkom, biegłym, tłumaczom i stronom oraz czuwa nad tym, aby zgłoszone przez te osoby żądania wynagrodzenia i zwrotu kosztów były niezwłocznie rozpoznane, a należności - w razie przyznania - wypłacone,

12) 26 zawiadamia prezesa sądu o wątpliwościach w zakresie wykładni prawa i o zagadnieniach, które powinny być omówione na konferencjach sędziów, oraz o potrzebie złożenia wniosku o wniesienie środka odwoławczego,

13) czuwa nad terminowością sporządzania uzasadnień,

14) zapobiega powstawaniu zaległości, a w razie ich powstania - opracowuje plan ich usunięcia i kontroluje wykonanie tego planu oraz informuje okresowo prezesa sądu o stanie zaległości,

15) czuwa nad sprawnością, prawidłowością i terminowością pracy sekretariatu wydziału oraz dokładnością sporządzanych zestawień statystycznych, sprawdza przynajmniej raz w miesiącu księgi i stan prac w sekretariacie co do prawidłowego prowadzenia biurowości oraz należytego biegu spraw i na podstawie wyników kontroli wydaje odpowiednie zarządzenia,

16) wykonuje czynności zlecone przez prezesa sądu.

2. Ponadto przewodniczący wydziału sądu pierwszej instancji czuwa nad sprawnym tokiem postępowania odwoławczego, aż do przedstawienia akt sprawy sądowi rewizyjnemu. Po zwrocie akt zaznajamia się z orzeczeniami sądu rewizyjnego i zarządza, aby z orzeczeniami tymi zaznajomili się sędziowie, którzy wydali zaskarżone orzeczenia, a w razie gdy orzeczenie dotyczy istotnego zagadnienia prawnego lub zagadnienia prawnego, w którym orzecznictwo było niejednolite - wszyscy sędziowie wydziału.

2a. 27 Przewodniczący wydziału, któremu zostały przekazane do rozpoznania sprawy w drugiej instancji, czuwa nad sprawnym skierowaniem do rozpatrzenia zaskarżonych orzeczeń, a także - w wypadku wniesienia kasacji - nad sprawnym wykonaniem czynności z zakresu postępowania kasacyjnego, aż do przedstawienia akt Sądowi Najwyższemu lub załatwienia sprawy w inny sposób.

3. Czynności wymienione w ust. 1 pkt 1, 4, 9 i 10 przewodniczący wydziału może przekazać przewodniczącemu posiedzenia albo sędziemu sprawozdawcy - w sprawach przydzielonych im do załatwienia.

4. 28 (skreślony).

§ 64. Przy rozdziale pracy pomiędzy sędziów przewodniczący wydziału przestrzega zasady, aby zmiana składu sądu orzekającego w toku załatwiania sprawy, a w szczególności sędziego sprawozdawcy, zachodziła tylko wyjątkowo.

§  65.

1. W razie nieprzybycia sędziego na posiedzenie, przewodniczący wydziału, kierując się względami celowości, albo odwołuje posiedzenie w sprawie, albo zarządza wykonanie tej czynności przez innego sędziego. Jeżeli zachodzi potrzeba wyznaczenia sędziego z innego wydziału, przewodniczący zwraca się w tej sprawie do prezesa sądu.

2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do innych czynności sądowych, a także w razie nieprzybycia na posiedzenie ławnika.

§ 66. Poza czynnościami wymienionymi w § 64 i 65 przewodniczący wydziału spełnia czynności, do których według przepisów postępowania sądowego powołany jest prezes sądu, chyba że prezes sądu zarządzi inaczej lub gdy co innego wynika z przepisów tego postępowania.

§  67.

1. Do obowiązków przewodniczącego posiedzenia należy w szczególności:

1) wydawanie zarządzeń w związku z przygotowaniem posiedzenia i zarządzeń w toku postępowania,

2) zapewnienie członkom składu orzekającego możliwości zaznajomienia się z aktami sprawy oraz podjęcie decyzji o celowości odbycia narady wstępnej,

3) dbałość o punktualne rozpoczęcie posiedzenia,

4) czuwanie, aby rozstrzygnięte zostały wnioski stron złożone na posiedzeniu, a także wnioski o otwarcie rozprawy, jeżeli takie zostały złożone,

5) spowodowanie, aby protokół został podpisany bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia, a w wyjątkowych wypadkach - najpóźniej w ciągu trzech dni po zakończeniu posiedzenia.

2. Przewodniczący posiedzenia sądu drugiej instancji zarządza odbycie narady wstępnej, jeżeli w sprawie występują skomplikowane zagadnienia faktyczne lub prawne.

3. W razie niezamieszczenia w orzeczeniu niezbędnych rozstrzygnięć co do dowodów rzeczowych, kosztów sądowych lub co do zaliczenia tymczasowego aresztowania, przewodniczący posiedzenia podejmuje niezwłocznie czynności zmierzające do wydania postanowienia w tym przedmiocie.

§ 68. Do obowiązków sędziego należy sprawdzanie, czy przydzielone mu sprawy otrzymały prawidłowy bieg oraz czy wydane w tych sprawach zarządzenia są terminowo i należycie wykonywane przez sekretariat, a ponadto informowanie uczestników postępowania o ich prawach i obowiązkach procesowych.

Rozdział  3

Przygotowanie posiedzenia

§  69.

1. O wyznaczeniu posiedzenia poza budynkiem sądu zawiadamia się prezesa sądu, z wyjątkiem wypadku, gdy posiedzenie wyznacza się w celu przeprowadzenia dowodu z oględzin albo w celu przesłuchania osoby, która nie może stawić się w sądzie.

2. Organizację posiedzenia należy uzgodnić z kierownictwem zakładu pracy lub innej instytucji, gdzie ma się odbyć posiedzenie; w szczególności należy zapewnić wstęp osobom wezwanym na posiedzenie.

3. W pomieszczeniu, w którym ma się odbywać posiedzenie, powinien być przygotowany stół sędziowski i zawieszone godło państwowe.

§  70.

1. Dla każdej sprawy wyznaczonej na posiedzenie należy oznaczyć godzinę rozpoczęcia posiedzenia, z uwzględnieniem przypuszczalnego czasu trwania spraw ją poprzedzających oraz warunków komunikacji, z której korzystają osoby zamieszkałe poza siedzibą sądu.

2. Sprawy z udziałem prokuratora (oskarżyciela publicznego) oraz sprawy, w których występują te same osoby, należy w miarę możliwości wyznaczać na ten sam dzień i w następującej po sobie kolejności.

3. Przy wyznaczaniu terminu posiedzenia oraz kolejności rozpoznawania spraw należy w miarę możności uwzględniać uzasadnione wnioski stron, ich obrońców, pełnomocników, przedstawicieli oraz innych osób biorących udział w sprawie.

§ 71. Prezes sądu wydaje zarządzenia dotyczące kolejności wyznaczania ławników na posiedzenia, zasad korzystania z list ławników przez poszczególne wydziały sądu w sposób uwzględniający równomierny ich udział w rozprawach, a także prowadzenia ewidencji udziału wszystkich ławników w posiedzeniach sądu.

§  72.

1. Ławników zawiadamia się o terminie posiedzenia, tak aby ławnik otrzymał zawiadomienie co najmniej na 7 dni przed posiedzeniem, a tylko wyjątkowo w terminie krótszym; jednocześnie zawiadamia się zakład pracy zatrudniający ławnika.

2. Sędzia jest obowiązany udzielać ławnikom przed rozpoczęciem posiedzenia potrzebnych wyjaśnień oraz omówić z nimi wyznaczone sprawy. W tym celu należy zawiadamiać ławników o konieczności przybycia na posiedzenie na odpowiednio wcześniejszą godzinę, tak aby rozpoczęcie posiedzenia nie uległo zwłoce.

§ 73. O każdym wypadku nie usprawiedliwionego nieprzybycia ławnika na posiedzenie przewodniczący składu orzekającego zawiadamia w terminie trzech dni prezesa sądu, a nadto może zawiadomić radę ławniczą.

§ 74. W razie przewidywania masowego przybycia publiczności, prezes sądu może zarządzić wydanie kart wstępu na salę rozpraw. Może również wyznaczyć odpowiednie miejsce dla sprawozdawców prasy.

Rozdział  4

Doręczenia

§ 75. Doręczeń sądowych należy dokonywać przede wszystkim przez pocztę. Doręczenia przez woźnego sądowego dokonuje się wówczas, gdy uzasadniają to szczególne trudności w dokonaniu doręczenia przez pocztę.

§ 76. Jeżeli obecny w sądzie adresat wykazał swoją tożsamość, można mu doręczyć pismo bezpośrednio za potwierdzeniem odbioru.

§ 77. Prezes sądu może zarządzić bezpośrednio doręczanie pism sądowych miejscowym instytucjom i adwokatom oraz bezpośrednie odbieranie pism kierowanych przez miejscowe instytucje do sądu.

§  78.

1. Pisma przeznaczone dla oskarżonego przebywającego na wolności oraz odpisy pozwów, wniosków, innych pism procesowych i orzeczeń w sprawach rozpoznawanych przez sądy rodzinne oraz w sprawach o ochronę dóbr osobistych doręcza się w taki sposób, aby ich treść nie była dostępna dla osób niepowołanych; sposób ten określa przewodniczący posiedzenia.

2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do innych pism, jeżeli jest to uzasadnione interesem społecznym lub interesem strony.

§ 79. W zawiadomieniach i wezwaniach należy podawać, w jakiej sprawie, w jakim charakterze, miejscu i czasie ma się stawić wzywana osoba oraz czy jej stawiennictwo jest obowiązkowe, a także uprzedzić o skutkach niestawiennictwa.

§ 80. W piśmie, przy którym przesyłane są zawiadomienia, wezwania i inne pisma sądowe przeznaczone dla osób wymienionych w art. 137 kpc oraz art. 119 kodeksu postępowania karnego (kpk), należy zwrócić się o przesłanie sądowi dowodu doręczenia lub - w razie niewłaściwości - o niezwłoczne przekazanie przesyłki jednostce właściwej i zawiadomienie o tym sądu.

§ 81. Wezwania i zawiadomienia o terminach posiedzeń powinny być wysłane, tak aby w razie stwierdzenia przeszkód w ich doręczeniu można było wezwania i zawiadomienia wysłać ponownie albo odwołać posiedzenie i zawiadomić o tym osoby, którym zawiadomienia lub wezwania zostały już uprzednio doręczone.

§ 82. Jeżeli pismo podlegające doręczeniu zostało złożone tak późno, że jego odpisu nie można doręczyć przed terminem posiedzenia, doręcza się to pismo na posiedzeniu i odnotowuje fakt doręczenia w protokole lub notatce urzędowej.

Rozdział  5

Przebieg i porządek posiedzenia

§  83.

1. Przewodniczący posiedzenia zajmuje miejsce środkowe za stołem sędziowskim, a pozostali członkowie składu orzekającego zajmują miejsca obok przewodniczącego.

2. W razie wyznaczenia sędziów dodatkowych, zajmują oni miejsca także za stołem sędziowskim.

3. 29 Protokolant zajmuje miejsce przy stole sędziowskim po lewej stronie sądu.

4. 30 Prokurator, oskarżyciel inny niż prokurator, powód lub wnioskodawca zajmują miejsce przed stołem sędziowskim po prawej stronie, a oskarżony, pozwany i inni uczestnicy postępowania - po lewej stronie sądu. Interwenient uboczny zajmuje miejsce obok strony, do której przystąpił.

§ 84. Jeżeli w składzie orzekającym uczestniczy prezes lub wiceprezes sądu albo przewodniczący wydziału, przewodnictwo należy do niego, o ile nie zarządzi on inaczej.

§ 85. W czasie rozpraw sędziowie i ławnicy używają togi jako stroju urzędowego, a sędzia przewodniczący na rozprawie - także łańcucha. Wzór stroju urzędowego określają przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie określenia wzoru stroju urzędowego sędziów na rozprawie.

§  86.

1. Wszyscy obecni na sali rozpraw, nie wyłączając uczestniczących w posiedzeniu prokuratora (oskarżyciela publicznego) i protokolanta, powstają z miejsc w czasie wejścia sądu na salę, odbierania przez sąd przyrzeczenia, ogłaszania wyroku oraz w czasie opuszczania sali przez sąd. Sędziowie powstają z miejsc podczas odbierania przyrzeczenia.

2. W czasie posiedzenia każda osoba powstaje z miejsca, gdy przemawia do sądu lub gdy sąd do niej się zwraca. W uzasadnionych wypadkach - a zwłaszcza gdy przemawiają za tym względy zdrowotne - przewodniczący posiedzenia może zezwolić na pozostawanie w pozycji siedzącej.

§ 87. Jeżeli osoba mająca podpisać protokół nie może lub nie chce złożyć podpisu, należy w protokole zaznaczyć przyczynę braku podpisu.

§ 88. Sposób utrwalania przebiegu czynności protokołowanych za pomocą aparatur i środków technicznych określają odrębne przepisy.

§  89.

1. W razie złożenia do akt sprawy przedmiotu lub dokumentu, wzmiankę o tym umieszcza się w protokole posiedzenia lub sporządza notatkę urzędową, ze wskazaniem, przez kogo przedmiot lub dokument został złożony.

2. Jeżeli przewodniczący posiedzenia uzna, że złożenie do akt sprawy okazanego mu przedmiotu lub dokumentu albo odpisu lub wypisu z dokumentu jest zbędne, należy przedmiot ten lub dokument opisać wyczerpująco w protokole lub notatce urzędowej, wskazując osobę, która przedstawiła go sądowi.

§  90.

1. 31 O zastosowaniu przewidzianych w art. 42, 43, 44 i 46 ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych środków mających na celu utrzymanie powagi sądu należy uczynić wzmiankę w protokole posiedzenia, ze szczegółowym podaniem okoliczności stanowiącym przyczynę ich zastosowania. Postanowienie o ukaraniu karą porządkową również wpisuje się do protokołu.

2. W razie wydalenia z sali rozpraw pełnomocnika lub obrońcy, należy - w celu zabezpieczenia interesu strony - rozważyć potrzebę odroczenia rozprawy.

§ 91. W razie naruszenia przez adwokata lub radcę prawnego jako pełnomocników procesowych w danej sprawie obowiązków wynikających z przepisów postępowania sądowego, a w szczególności nie usprawiedliwionego niestawienia się na posiedzenie sądu lub niewykonania postanowień i zarządzeń sądu w wyznaczonym terminie, jeżeli spowodowało to przewlekłość postępowania, prezes sądu powinien zawiadomić o tym dziekana okręgowej rady adwokackiej lub dziekana okręgowej izby radców prawnych.

§ 92. W razie dokonywania czynności poza siedzibą sądu, można powołać jako protokolanta nie zainteresowaną w sprawie wiarygodną osobę pełnoletnią. Osoba ta składa przed przewodniczącym posiedzenia następujące przyrzeczenie: "Przyrzekam uroczyście, że powierzone mi obowiązki protokolanta wykonam sumiennie". Przed odebraniem przyrzeczenia przewodniczący poucza protokolanta o jego prawach i obowiązkach.

§  93.

1. W razie odroczenia lub przerwania posiedzenia, należy ogłosić osobom zainteresowanym obecnym na posiedzeniu termin następnego posiedzenia, chyba że ze względu na przyczynę odroczenia lub przerwania posiedzenia niezwłoczne wyznaczenie następnego terminu nie jest możliwe.

2. W razie ogłoszenia terminu następnego posiedzenia, należy pouczyć osoby zainteresowane o tym, które z nich mają obowiązek stawić się na następne posiedzenie bez osobnego wezwania, oraz o skutkach niestawiennictwa. Na żądanie osoby zainteresowanej należy wydać jej pismo wskazujące termin stawienia się w sądzie. Osoby nieobecne na posiedzeniu należy wezwać na następne posiedzenie lub zawiadomić o nim na zasadach ogólnych.

Rozdział  6

Orzeczenia

§ 94. Orzeczenie sporządza przewodniczący posiedzenia. Jeżeli sprawozdawcą był inny sędzia, sporządzenie orzeczenia należy do sędziego sprawozdawcy.

§ 95. Na wstępie wyroku zamieszcza się wyrazy: "W imieniu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej".

§  96.

1. W razie gdy sporządzenie uzasadnienia orzeczenia przez przewodniczącego posiedzenia lub sędziego sprawozdawcę nie jest możliwe lub napotyka przeszkody, których czasu trwania nie można przewidzieć, uzasadnienie sporządza inny sędzia, który brał udział w wydaniu orzeczenia. Jeżeli sporządzenie uzasadnienia jest niemożliwe, przewodniczący wydziału czyni o tym wzmiankę w aktach sprawy.

2. Jeżeli stosownie do ust. 1 sporządzenie uzasadnienia należy do ławnika, przewodniczący wydziału w razie potrzeby wyznaczy sędziego do udzielania pomocy ławnikowi przy sporządzaniu uzasadnienia.

§ 97. Sędzia nie ma obowiązku uzasadnienia orzeczenia, do którego zgłosił zdanie odrębne. Jeżeli jednak w sprawie rozpoznanej w składzie jednego sędziego i dwóch ławników zdanie odrębne zgłosił przewodniczący posiedzenia, a żaden z ławników nie podjął się sporządzenia uzasadnienia, sporządza je przewodniczący posiedzenia na podstawie motywów ustalonych w czasie narady.

§ 98. Zgłoszenie zdania odrębnego zaznacza się przy podpisie złożonym na orzeczeniu przez zamieszczenie odpowiedniej wzmianki.

§ 99. Zdania odrębnego nie ogłasza się.

§  100.

1. Po uprawomocnieniu się postanowienia o sprostowaniu orzeczenia niezwłocznie umieszcza się wzmiankę na oryginale orzeczenia. Wzmiankę tę podpisuje kierownik sekretariatu wydziału.

2. Odpisy sprostowanego orzeczenia wydaje się w brzmieniu uwzględniającym sprostowanie, a na żądanie stron umieszcza się wzmiankę o sprostowaniu na doręczonych im wcześniej odpisach i wypisach.

3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio w razie sprostowania zarządzenia.

Rozdział  7

Udostępnianie akt sądowych i dokumentów z akt.

Przesyłanie akt.

§  101.

1. W toku postępowania można wydać stronie złożony przez nią w sprawie przedmiot lub dokument tylko na zarządzenie przewodniczącego posiedzenia lub sędziego sprawozdawcy.

2. Po zakończeniu postępowania w sprawie, wydanie stronie dokumentu następuje na zarządzenie przewodniczącego wydziału.

3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio do wydawania przedmiotów lub dokumentów innym uprawnionym osobom.

4. Wydanie stronie dokumentu następuje dopiero po złożeniu przez nią do akt uwierzytelnionego odpisu lub wypisu z dokumentu albo jego kserokopii, z tym że w wypadku, o którym mowa w ust. 2, przewodniczący wydziału może zwolnić stronę od tego obowiązku.

§ 102. Udostępnienie stronie akt do przejrzenia oraz wydanie jej przedmiotów lub dokumentów złożonych w sprawie albo wydanie dokumentów na podstawie akt może nastąpić po wykazaniu przez nią tożsamości, a co do innych osób niż strona - po wykazaniu ponadto istnienia uprawnienia wynikającego z przepisów postępowania sądowego.

§ 103. Przewodniczący wydziału udostępnia akta sprawy Rzecznikowi Praw Obywatelskich lub upoważnionemu przez niego przedstawicielowi.

§  104.

1. Przewodniczący wydziału zezwala na przejrzenie akt sprawy w sekretariacie upoważnionym przedstawicielom tych organizacji społecznych ludu pracującego lub kolektywów żołnierskich, które mogą wstąpić do toczącego się postępowania w danej sprawie lub zgłosić w nim swój udział.

2. Przewodniczący wydziału zezwala również na przejrzenie akt w sekretariacie upoważnionemu przedstawicielowi organu administracji państwowej, jeżeli żądanie przejrzenia akt jest uzasadnione.

3. Ponadto przewodniczący wydziału decyduje o udostępnieniu akt sądowych innym osobom nie mającym uprawnień procesowych i o zakresie wykorzystania przez nie tych akt.

§  105.

1. 32 Akta sprawy przesyła się na każde żądanie po wykonaniu niezbędnych czynności w sprawie: Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej, Ministerstwu Sprawiedliwości, Sądowi Najwyższemu, Rzecznikowi Praw Obywatelskich oraz sądowi odwoławczemu i prezesowi tego sądu.

2. W innych wypadkach sądowi oraz prokuratorowi (oskarżycielowi publicznemu) przesyła się akta, jeżeli pozwala na to bieg sprawy, a ponadto - w wyjątkowych wypadkach - organowi administracji państwowej, jeżeli uzasadni on żądanie przesłania akt.

3. Zarządzając przesłanie akt sprawy nie zakończonej, potrzebnych jako dowód w innej sprawie, przewodniczący wydziału określa termin zwrotu akt, uwzględniając czas potrzebny do dokonania odpowiednich czynności przez organ wzywający.

§  106.

1. Na wniosek osób uprawnionych przewodniczący wydziału może w wypadkach szczególnie uzasadnionych zarządzić przesłanie akt do sądu rejonowego miejsca zamieszkania tych osób w celu ułatwienia im przejrzenia akt i sporządzenia z nich odpisów.

2. Jeżeli osoba uprawniona do przejrzenia akt jest pozbawiona wolności, przewodniczący wydziału może zarządzić na jej wniosek przesłanie akt do zakładu karnego lub aresztu śledczego, chyba że szczególne względy przemawiają za umożliwieniem tej osobie przejrzenia akt w sekretariacie sądu.

3. Przewodniczący posiedzenia może zarządzić wydanie lub przesłanie akt biegłemu, jeżeli wymagają tego okoliczności sprawy.

4. Zarządzając wydanie lub przesłanie akt przewodniczący wydziału wyznacza termin, w którym akta powinny być zwrócone, a w wypadkach określonych w ust. 2 poleca, aby przejrzenie akt odbyło się pod nadzorem funkcjonariusza w oddzielnym pomieszczeniu.

§ 107. 33  

1. Przedstawienia akt sądowi odwoławczemu na skutek wniesionego środka odwoławczego należy dokonać niezwłocznie, gdy tylko zgodnie z przepisami postępowania sądowego może to nastąpić, a jeżeli środek odwoławczy wniesiono w przedmiocie tymczasowego aresztowania - w ciągu 48 godzin. W wypadku przewlekłości postępowania w tym zakresie należy wskazać sądowi odwoławczemu przyczyny zwłoki. Sąd odwoławczy może również zażądać odpowiednich wyjaśnień.

2. Sąd odwoławczy może zwrócić akta sprawy sądowi pierwszej instancji w celu: sporządzenia brakującego uzasadnienia orzeczenia wydanego przez ten sąd, sporządzenia odpisów protokołów lub innych dokumentów znajdujących się w aktach, jeżeli są one nieczytelne, dołączenia do akt brakujących zwrotnych potwierdzeń doręczenia pism sądowych lub dołączenia odpisów orzeczeń wymaganych przez instrukcję sądową oraz usunięcia innych usterek popełnionych w pierwszej instancji w zakresie postępowania po wydaniu orzeczenia lub prowadzenia akt sprawy.

3. Zwrot następuje na podstawie zarządzenia przewodniczącego wydziału odwoławczego lub postanowienia sądu orzekającego w drugiej instancji.

4. Przepisy ust. 2 i 3 stosuje się odpowiednio w postępowaniu kasacyjnym.

§ 108. Sposób udostępniania i przesyłania akt tajnych określają odrębne przepisy.

Rozdział  8

Pomoc sądowa

§  109.

1. W zleceniu przeprowadzenia dowodu lub dokonania innej czynności przez sąd wezwany należy dokładnie określić, jakie czynności mają być dokonane, oznaczyć wyczerpująco fakty i okoliczności podlegające stwierdzeniu przez poszczególne osoby, a w razie potrzeby - przytoczyć fakty i okoliczności, na które należy zwrócić szczególną uwagę. Należy również wskazać adresy osób, które mają być przesłuchane lub zawiadomione o terminie, i podać, które z osób mają być przesłuchane po odebraniu przyrzeczenia.

2. Pisma o udzielenie pomocy sądowej podpisuje przewodniczący posiedzenia.

3. Do pisma dołącza się w razie potrzeby odpisy z akt sprawy; akta w całości lub w części dołącza się tylko w razie konieczności i jeżeli nie wstrzyma to biegu postępowania.

4. Jeżeli wykonanie czynności zależne jest od uiszczenia zaliczki, sąd wzywający powinien zażądać od strony złożenia zaliczki i przekazać ją sądowi wezwanemu równocześnie z pismem o udzielenie pomocy, chyba że względy ekonomii postępowania przemawiają za tym, aby o złożenie zaliczki wezwał stronę bezpośrednio sąd wezwany. W piśmie o udzielenie pomocy sądowej należy podać wysokość przekazanej zaliczki.

§  110.

1. Jeżeli odległość od miejsca zamieszkania świadka jest mniejsza do siedziby sądu orzekającego niż do siedziby sądu, w którego okręgu świadek mieszka, zlecenie przeprowadzenia dowodu temu sądowi nie jest dopuszczalne, chyba że uzasadniają to szczególne warunki komunikacyjne.

2. Nie należy także zwracać się o przesłuchanie świadków do innego sądu, jeżeli odległość między miejscem ich zamieszkania a siedzibą sądu orzekającego nie przekracza 50 km, chyba że równocześnie świadkowie mają być obecni w czasie oględzin lub też nie mogą się stawić w siedzibie sądu orzekającego z powodu przeszkód trudnych do usunięcia.

3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio do przesłuchania stron i biegłych.

§  111.

1. Zlecenie przeprowadzenia dowodu wiąże sąd wezwany. Jeżeli jednak pismo o udzielenie pomocy sądowej nie czyni zadość warunkom przewidzianym w § 109 i gdy wskutek tego udzielenie pomocy sądowej nie jest możliwe, sąd wezwany zwraca je sądowi wzywającemu w celu uzupełnienia.

2. Jeżeli zlecenie przeprowadzenia dowodu zostało wydane z naruszeniem warunków określonych w § 110, sąd wezwany przesyłając swoje akta sądowi wzywającemu po wykonaniu zlecenia zawiadamia prezesa tego sądu o stwierdzonym uchybieniu.

3. Pismo o udzielenie pomocy sądowej, skierowane wskutek oczywistej omyłki do sądu miejscowo niewłaściwego, sąd wezwany przekazuje sądowi właściwemu i zawiadamia o tym sąd wzywający.

4. Jeżeli sąd wezwany przyznał osobom biorącym udział w postępowaniu wynagrodzenie lub zwrot kosztów podróży, powinien wypłacać je z zaliczki na wydatki, a w razie braku zaliczki - ze środków budżetowych Skarbu Państwa, i w tym wypadku dołączyć do akt wezwanie o zwrot tych należności przez sąd wzywający.

§ 112. Zlecenie przeprowadzenia dowodów lub czynności wyjaśniających, pochodzące od sądu pracy lub sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, powinno być wykonane niezwłocznie, najpóźniej w ciągu 7 dni, a w wyjątkowych wypadkach w terminie 14 dni od daty wpływu tego zlecenia. Wzywanie świadków lub biegłych w tych sprawach oraz zawiadamianie stron może być dokonane w trybie przewidzianym w art. 472 kpc.

§ 113. 34 W sprawach karnych, jak również w sprawach o roszczenia alimentacyjne, o ustalenie ojcostwa i roszczenia z tym związane, a także w sprawach rodzinnych i w sprawach o ochronę zdrowia psychicznego, w których postępowanie może być wszczęte z urzędu, w sprawach nieletnich, w sprawach w stosunku do osób uzależnionych od alkoholu, środków odurzających i psychotropowych, w sprawach o roszczenia pracowników z zakresu prawa pracy oraz w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych - sąd wezwany w razie otrzymania wiadomości, że osoba, która ma być przesłuchana, nie mieszka pod wskazanym adresem, powinien zwrócić się do właściwego organu ewidencji ludności lub innego organu o podanie aktualnego adresu. W razie stwierdzenia, że osoba ta mieszka w okręgu innego sądu, pismo o udzielenie pomocy sądowej przesyła się sądowi właściwemu według miejsca zamieszkania tej osoby oraz zawiadamia o tym sąd wzywający.

§ 114. Ściągnięcie grzywien (kar pieniężnych) nałożonych przez sąd wezwany należy do tego sądu. W tym celu sąd wezwany wyłącza postanowienie o nałożeniu grzywny (kary pieniężnej) z akt i czyni o tym wzmiankę w tych aktach.

Rozdział  9 ³⁵

(skreślony).

Rozdział  10 ³⁶

Czynności w sprawach dotyczących zgodności aktów normatywnych z Konstytucją lub aktami ustawodawczymi

§  119.

1. W wypadkach, o których mowa w art. 10 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 22, poz. 98, z 1987 r. Nr 21, poz. 123, z 1989 r. r 34, poz. 178 i Nr 73, poz. 436 oraz z 1990 r. Nr 3, poz. 16, Nr 6, poz. 35 i Nr 34, poz. 198), sąd pierwszej instancji wydaje postanowienie o zawiadomieniu organu uprawnionego do skierowania pytania prawnego do Trybunału Konstytucyjnego i zawiesza postępowanie w sprawie.

2. W postanowieniu, o którym mowa w ust. 1, sąd powinien uzasadnić wątpliwości co do zgodności przepisu aktu niższego rzędu z przepisem aktu wyższego rzędu, przemawiające za potrzebą skierowania pytania prawnego do Trybunału Konstytucyjnego.

3. Postanowienie, o którym mowa w w ust. 1, sąd pierwszej instancji przesyła organowi uprawnionemu do skierowania pytania prawnego do Trybunału Konstytucyjnego za pośrednictwem prezesa sądu wojewódzkiego wraz z wnioskiem o nadesłanie odpisu pytania prawnego w razie wystąpienia z takim pytaniem; odpis ten załącza sąd do akt sprawy.

4. Po otrzymaniu odpisu orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego sąd podejmuje zawieszone postępowanie.

§ 120. 37 Przepisy § 119 ust. 1, 2 i 4 stosuje się odpowiednio, jeżeli z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego zwraca się skład orzekający sądu odwoławczego.

§ 121. Niezależnie od trybu postępowania, o którym mowa w § 119 i 120, sąd powinien zawiadomić uprawniony organ o stwierdzonej w toku rozpoznawania sprawy niezgodności aktu ustawodawczego z Konstytucją oraz innego aktu normatywnego z Konstytucją lub aktem ustawodawczym - nawet jeżeli nie ma to znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

²² § 60:

- zmieniony przez § 1 pkt 2 lit. a) rozporządzenia z dnia 7 września 1989 r. (Dz.U.89.53.315) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 października 1989 r.

- zmieniony przez § 1 pkt 5 rozporządzenia z dnia 19 czerwca 1996 r. (Dz.U.96.70.334) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 lipca 1996 r.

²³ § 61 ust. 3 skreślony przez § 1 pkt 2 lit. b) rozporządzenia z dnia 7 września 1989 r. (Dz.U.89.53.315) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 października 1989 r.

²⁴ § 63 ust. 1 pkt 2:

- zmieniony przez § 1 pkt 11 lit. a) rozporządzenia z dnia 25 września 1990 r. (Dz.U.90.66.394) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 października 1990 r.

- zmieniony przez § 1 pkt 6 lit. a) rozporządzenia z dnia 19 czerwca 1996 r. (Dz.U.96.70.334) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 lipca 1996 r.

²⁵ § 63 ust. 1 pkt 6 zmieniony przez § 1 pkt 11 lit. b) rozporządzenia z dnia 25 września 1990 r. (Dz.U.90.66.394) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 października 1990 r.

²⁶ § 63 ust. 1 pkt 12 zmieniony przez § 1 pkt 6 lit. b) rozporządzenia z dnia 19 czerwca 1996 r. (Dz.U.96.70.334) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 lipca 1996 r.

²⁷ § 63 ust. 2a dodany przez § 1 pkt 6 lit. c) rozporządzenia z dnia 19 czerwca 1996 r. (Dz.U.96.70.334) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 lipca 1996 r.

²⁸ § 63 ust. 4 skreślony przez § 1 pkt 12 rozporządzenia z dnia 25 września 1990 r. (Dz.U.90.66.394) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 października 1990 r.

²⁹ § 83 ust. 3 zmieniony przez § 1 pkt 13 rozporządzenia z dnia 25 września 1990 r. (Dz.U.90.66.394) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 października 1990 r.

³⁰ § 83 ust. 4 zmieniony przez § 1 pkt 13 rozporządzenia z dnia 25 września 1990 r. (Dz.U.90.66.394) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 października 1990 r.

³¹ § 90 ust. 1 zmieniony przez § 1 pkt 14 rozporządzenia z dnia 25 września 1990 r. (Dz.U.90.66.394) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 października 1990 r.

³² § 105 ust. 1:

- zmieniony przez § 1 pkt 15 rozporządzenia z dnia 25 września 1990 r. (Dz.U.90.66.394) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 października 1990 r.

- zmieniony przez § 1 pkt 7 rozporządzenia z dnia 19 czerwca 1996 r. (Dz.U.96.70.334) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 lipca 1996 r.

³³ § 107 zmieniony przez § 1 pkt 8 rozporządzenia z dnia 19 czerwca 1996 r. (Dz.U.96.70.334) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 lipca 1996 r.

³⁴ § 113 zmieniony przez § 1 pkt 9 rozporządzenia z dnia 19 czerwca 1996 r. (Dz.U.96.70.334) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 lipca 1996 r.

³⁵ Rozdział 9 skreślony przez § 1 pkt 16 rozporządzenia z dnia 25 września 1990 r. (Dz.U.90.66.394) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 października 1990 r.

³⁶ Rozdział 10 zmieniony przez § 1 pkt 17 rozporządzenia z dnia 25 września 1990 r. (Dz.U.90.66.394) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 października 1990 r.

³⁷ § 120 zmieniony przez § 1 pkt 10 rozporządzenia z dnia 19 czerwca 1996 r. (Dz.U.96.70.334) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 lipca 1996 r.