Rozdział 3 - Szczegółowe wymagania dotyczące specjalistycznych badań lekarskich, specjalistycznych badań psychologicznych oraz specjalistycznych szkoleń w zakresie ratownictwa górniczego, w tym przypadki, w których te szkolenia są przeprowadzane przez przedsiębiorcę - Ratownictwo górnicze.

Dziennik Ustaw

Dz.U.2022.1418 t.j.

Akt obowiązujący

Wersja od: 6 lipca 2022 r.

Rozdział  3

Szczegółowe wymagania dotyczące specjalistycznych badań lekarskich, specjalistycznych badań psychologicznych oraz specjalistycznych szkoleń w zakresie ratownictwa górniczego, w tym przypadki, w których te szkolenia są przeprowadzane przez przedsiębiorcę

§  51. 

1. Przedsiębiorca zapewnia kandydatom na ratowników górniczych i ratownikom górniczym oraz ratownikom górniczym zespołów specjalistycznych przeprowadzanie specjalistycznych badań lekarskich i psychologicznych w celu stwierdzenia ich przydatności do służby w ratownictwie górniczym.

2. Szczegółowe wymagania dotyczące specjalistycznych badań lekarskich i specjalistycznych badań psychologicznych określa załącznik nr 1 do rozporządzenia.

3. Dla każdego ratownika górniczego prowadzi się dokumentację lekarską o jego stanie zdrowia, zawierającą informacje wynikające z wykonanych badań.

§ 52. Jednostka ratownictwa zapewnia ratownikom górniczym:

1) badania lekarskie przed każdorazowym rozpoczęciem dyżurów w jednostce ratownictwa oraz przed ćwiczeniami, z wyłączeniem zakładów, o których mowa w § 8 i § 9;

2) pomoc ambulatoryjną w trakcie pełnienia dyżurów oraz odbywania ćwiczeń w jednostce ratownictwa;

3) pełniącym dyżury w jednostce ratownictwa:

a) pomoc lekarską i psychologiczną w trakcie akcji ratowniczych w okresie pełnienia dyżuru,

b) sprawdzanie stanu zdrowia bezpośrednio przed przystąpieniem do akcji ratowniczej i po jej zakończeniu w trakcie pełnienia dyżuru.

§  53. 

1. Ratownik górniczy, po każdym trwającym dłużej niż 30 dni okresie niezdolności do pracy z powodu choroby, podlega lekarskiemu badaniu kontrolnemu w specjalistycznym ośrodku badań lekarskich we właściwej jednostce ratownictwa.

2. Jeżeli ratownik górniczy nie odbędzie badań kontrolnych lub uzyska negatywną opinię lekarską, jest skreślany z ewidencji członków drużyny ratowniczej.

3. Jeżeli ratownik górniczy nie zgłosi się na badania kontrolne, traci ważność wydane temu ratownikowi orzeczenie o jego zdolności do służby w ratownictwie górniczym.

4. Za przestrzeganie wymagań, o których mowa w ust. 1 i 2, jest odpowiedzialny kierownik kopalnianej stacji ratownictwa górniczego albo kierownik jednostki ratownictwa.

§ 54. Kierownik ruchu zakładu górniczego jest odpowiedzialny za stan wyszkolenia w zakresie ratownictwa górniczego w zakładzie górniczym.

§  55. 

1. Specjalistyczne szkolenia z zakresu ratownictwa górniczego, prowadzone przez jednostkę ratownictwa, obejmują:

1) kursy dla kandydatów na kierowników kopalnianych stacji ratownictwa górniczego, ratowników górniczych i mechaników sprzętu ratowniczego;

2) kursy dla kierowników akcji pod ziemią lub w obiekcie, kierowników baz ratowniczych oraz kierowników sztabu akcji;

3) seminaria dla kierowników ruchu zakładu górniczego oraz dyspozytorów ruchu w podziemnych zakładach górniczych;

4) szkolenia okresowe dla kierowników kopalnianych stacji ratownictwa górniczego, ratowników górniczych i mechaników sprzętu ratowniczego oraz osób kierownictwa i dozoru ruchu zakładu górniczego, niewchodzących w skład drużyny ratowniczej;

5) kursy z zakresu opanowania erupcji płynu złożowego dla osób dozoru o specjalności wiertniczej w zakładzie poszukującym węglowodorów oraz w zakładzie górniczym wydobywającym kopaliny otworami wiertniczymi;

6) szkolenia dla ratowników górniczych, o których mowa w § 13 ust. 2 pkt 3 oraz § 35 ust. 3, z zakresu kwalifikowanej pierwszej pomocy, realizowane zgodnie z ustawą z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym;

7) inne kursy z zakresu ratownictwa górniczego, w zależności od potrzeb.

2. Programy specjalistycznych szkoleń ustala i zatwierdza kierownik jednostki ratownictwa, z wyłączeniem programów specjalistycznych szkoleń zatwierdzanych w innym trybie.

3. Specjalistyczne szkolenia są prowadzone:

1) przez osoby posiadające wiedzę i doświadczenie zawodowe w zakresie ratownictwa górniczego oraz zapobiegania zagrożeniom występującym w zakładach górniczych i opanowywania tych zagrożeń;

2) z uwzględnieniem danej specjalności wynikającej z zakresu robót wykonywanych w poszczególnych rodzajach zakładów górniczych.

4. W dniu odbywania specjalistycznego szkolenia osoby w nim uczestniczące są zwolnione z obowiązku wykonywania pracy.

§  56. 

1. Kursy dla kandydatów na ratowników górniczych i mechaników sprzętu ratowniczego, zwane dalej "kursami", obejmują część teoretyczną i praktyczną. Kursy te są prowadzone przez właściwą jednostkę ratownictwa.

2. W programach kursów uwzględnia się w szczególności tematykę z zakresu:

1) organizacji służb ratownictwa górniczego;

2) przepisów z zakresu ratownictwa górniczego;

3) organizacji akcji ratowniczych;

4) zagrożeń naturalnych i technicznych;

5) sprzętu ochrony układu oddechowego;

6) sprzętu ratowniczego;

7) udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym;

8) psychologii zachowań ratowników górniczych i osób kierujących akcjami ratowniczymi.

3. W części praktycznej kursów przeprowadza się ćwiczenia w zakresie posługiwania się aparatami regeneracyjnymi lub powietrznymi butlowymi i ucieczkowym sprzętem ochrony układu oddechowego, w szczególności praktycznego przeprowadzania kontroli aparatu regeneracyjnego lub powietrznego butlowego przez ratowników górniczych i zastępowego, montażu i demontażu zasadniczych zespołów aparatu oraz wymiany butli i pochłaniacza w aparacie, a także ćwiczenia w zakresie posługiwania się podstawowym i specjalistycznym sprzętem ratowniczym.

4. W zależności od rodzaju kursu część zajęć praktycznych jest prowadzona w warunkach zbliżonych do warunków występujących w trakcie prowadzenia akcji ratowniczej, przy pozorowanym zagrożeniu, w szczególności w komorze ćwiczeń. Część zajęć praktycznych dla kandydatów na ratowników górniczych w drużynach ratowniczych dla podziemnych zakładów górniczych odbywa się w warunkach pełnego zadymienia i ograniczonej widoczności.

5. W części praktycznej kursu dla mechaników sprzętu ratowniczego przeprowadza się ćwiczenia w zakresie demontażu, montażu oraz prawidłowości działania i sprawdzania parametrów sprzętu ochrony układu oddechowego różnych typów, prawidłowej obsługi oraz demontażu, montażu, konserwacji i napraw sprzętu ratowniczego, stosowanego w akcjach ratowniczych.

§  57. 

1. Warunkiem uczestnictwa w kursie dla kandydatów na ratowników górniczych jest:

1) ukończenie 23 roku życia;

2) przepracowanie co najmniej 24 miesięcy w ruchu zakładu górniczego lub jednostce ratownictwa.

2. Warunkiem uczestnictwa w kursie dla kandydatów na mechaników sprzętu ratowniczego jest posiadanie:

1) świadectwa ukończenia co najmniej zasadniczej szkoły zawodowej;

2) co najmniej pięcioletniego stażu pracy jako ratownik górniczy w podziemnych zakładach górniczych lub w podmiotach zawodowo trudniących się ratownictwem górniczym wykonujących czynności dla podziemnych zakładów górniczych, a w zakładach poszukujących węglowodorów oraz zakładach górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi - nie mniej niż trzyletniego stażu w ratownictwie górniczym.

§  58. 

1. Kursy, o których mowa w § 56 ust. 1, kończą się egzaminem sprawdzającym wiedzę w zakresie objętym kursem.

2. Egzamin przeprowadza komisja egzaminacyjna powołana przez kierownika jednostki ratownictwa. W skład komisji egzaminacyjnej wchodzą przewodniczący, sekretarz oraz członkowie.

3. Komisja egzaminacyjna przeprowadza egzamin w zespołach egzaminacyjnych, których skład ustala przewodniczący komisji spośród jej członków, z tym że przynajmniej jeden członek tej komisji jest osobą kierownictwa lub specjalistą jednostki ratownictwa.

4. O wyniku egzaminu zespół egzaminacyjny decyduje większością głosów, ustalając go jako "pozytywny" lub "negatywny".

5. Kierownik jednostki ratownictwa wystawia kandydatowi, który złożył egzamin z wynikiem pozytywnym, zaświadczenie o ukończeniu kursu.

6. Przewodniczący komisji egzaminacyjnej powiadamia właściwy organ nadzoru górniczego o terminie i miejscu egzaminu. Przedstawiciel właściwego organu nadzoru górniczego jest uprawniony do uczestniczenia w egzaminie.

§ 59. Szkolenia dla:

1) członków drużyny ratowniczej obejmują:

a) zapoznanie z podstawowymi zjawiskami towarzyszącymi zagrożeniom występującym w zakładzie górniczym,

b) nabycie umiejętności posługiwania się sprzętem ochrony układu oddechowego oraz pozostałym sprzętem ratowniczym, stanowiącym wyposażenie kopalnianej stacji ratownictwa górniczego,

c) zasady udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym;

2) członków drużyny ratowniczej oraz kierowników akcji ratowniczych, kierowników akcji pod ziemią albo w obiekcie oraz kierowników bazy obejmują elementy wiedzy z zakresu psychologii dotyczące funkcjonowania i radzenia sobie w sytuacjach ekstremalnych, streso- i traumatogennych oraz obejmujące zagadnienia z zakresu komunikacji w warunkach szczególnych;

3) ratowników wchodzących w skład drużyny ratowniczej w podziemnych zakładach górniczych, oprócz zagadnień określonych w pkt 1, obejmują:

a) wykonywanie wszelkiego rodzaju obudowy górniczej, szczególnie w warunkach wyrobisk zarabowanych,

b) likwidację wyrobisk techniką zawałową oraz przez podsadzanie różnego typu materiałami izolacyjnymi,

c) budowę wszystkich typów tam izolacyjnych przeciwwybuchowych,

d) montaż i demontaż instalacji rurociągów wodnych i wykorzystywanych do transportu substancji izolacyjnych,

e) posługiwanie się przyrządami do pomiarów parametrów fizykochemicznych powietrza kopalnianego,

f) posługiwanie się sprzętem do zwalczania zagrożeń zawałowych;

4) ratowników wchodzących w skład drużyny ratowniczej w zakładach poszukujących węglowodorów oraz w zakładach górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi, oprócz zagadnień określonych w pkt 1, obejmują:

a) montaż i demontaż urządzeń przeciwerupcyjnych, wchodzących w skład uzbrojenia wylotu otworu wiertniczego oraz głowic otworów eksploatacyjnych,

b) wykonywanie podstawowych czynności związanych z obsługą wiertnic oraz czynności wykonywanych w trakcie opanowywania erupcji płynu złożowego,

c) wymianę elementów uzbrojenia wylotu otworu wiertniczego pod ciśnieniem,

d) wykonywanie prac ratunkowych w ubraniach ochronnych, w warunkach zagrożeń technicznych i toksycznych,

e) posługiwanie się sprzętem specjalistycznym stosowanym przy opanowywaniu erupcji, w tym przyrządami kontrolno-pomiarowymi;

5) ratowników wchodzących w skład drużyny ratowniczej w zakładach górniczych wydobywających siarkę metodą otworową, oprócz zagadnień określonych w pkt 1, obejmują:

a) montaż i demontaż głowicy stanowiącej uzbrojenie otworu eksploatacyjnego,

b) montaż i demontaż instalacji rurociągów,

c) wykonywanie prac ratowniczych w ubraniach gazoszczelnych i kwasoodpornych przy zagrożeniach występujących w zakładach górniczych wydobywających siarkę metodą otworową,

d) posługiwanie się podstawowymi przyrządami do pomiarów parametrów fizykochemicznych powietrza,

e) posługiwanie się sprzętem ratownictwa technicznego oraz zapoznanie z podstawowymi zjawiskami towarzyszącymi erupcji, a także innymi zagrożeniami występującymi w kopalni otworowej.

§  60. 

1. Kierownik ruchu zakładu górniczego, jego zastępcy oraz dyspozytorzy ruchu zakładu górniczego uczestniczą co 2 lata w seminariach, o których mowa w § 55 ust. 1 pkt 3.

2. Osoby kierownictwa i dozoru ruchu zakładu górniczego, które nie wchodzą w skład drużyny ratowniczej zakładu górniczego, uczestniczą, nie rzadziej niż co pięć lat, w kursach specjalistycznych z zakresu ratownictwa górniczego organizowanych przez jednostki ratownictwa.

3. Kierownik akcji ratowniczej pod ziemią lub w obiekcie oraz kierownik bazy ratowniczej uczestniczą co 3 lata w kursach specjalistycznych, a w okresach pomiędzy tymi kursami uczestniczą, odpowiednio do rodzaju zakładu górniczego, w jednostkach ratownictwa w rozłożonych równomiernie w czasie ćwiczeniach praktycznych, obejmujących tematykę:

1) prowadzenia akcji ratowniczej w podziemnych wyrobiskach zakładu górniczego - w dwóch ćwiczeniach;

2) likwidacji zagrożeń w zakładach górniczych wydobywających siarkę metodą otworową - w dwóch ćwiczeniach;

3) likwidacji zagrożeń występujących w zakładach górniczych wydobywających inne niż siarka kopaliny otworami wiertniczymi - w jednym ćwiczeniu.

4. Kierownik kopalnianej stacji ratownictwa górniczego oraz jego zastępcy uczestniczą co pięć lat w kursie specjalistycznym okresowym dla kierowników tych stacji.

5. Kursy specjalistyczne obejmują część teoretyczną i praktyczną. Kursy te kończą się egzaminem sprawdzającym przyswojenie przez uczestników kursu wiedzy objętej tematem kursu.

6. W programach kursów specjalistycznych uwzględnia się w szczególności zagadnienia dotyczące:

1) organizacji służb ratownictwa górniczego;

2) przepisów z zakresu ratownictwa górniczego;

3) obowiązków i uprawnień osoby pełniącej określoną funkcję po ukończeniu kursu;

4) organizacji i zarządzania akcją ratowniczą;

5) zagrożeń naturalnych i technicznych;

6) sprzętu ochrony układu oddechowego, sprzętu do określania parametrów fizykochemicznych powietrza kopalnianego oraz innego sprzętu specjalistycznego, w zależności od rodzaju kursu, a także oświetlenia osobistego ratowników górniczych i łączności;

7) udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym;

8) psychologii zachowań ratowników górniczych i osób kierujących akcjami.

7. W części praktycznej kursów specjalistycznych prowadzonych dla uczestników, o których mowa w ust. 3 i 4, przeprowadza się ćwiczenia w zakresie posługiwania się sprzętem stosowanym w akcjach ratowniczych, w warunkach zbliżonych do warunków prowadzenia akcji ratowniczej, w szczególności w komorze ćwiczeń.

8. Uczestnicy kursów specjalistycznych, o których mowa w ust. 3 i 4, samodzielnie wykonują określone czynności.

9. Kierownik sztabu akcji ratowniczej uczestniczy co pięć lat w kursie obejmującym tematykę z zakresu:

1) organizacji służb ratownictwa górniczego;

2) przepisów dotyczących ratownictwa górniczego;

3) obowiązków i uprawnień kierownika sztabu akcji ratowniczej;

4) organizacji i zarządzania akcją ratowniczą;

5) zagrożeń naturalnych i technicznych.

10. Jeżeli osoba uprawniona do kierowania bazą lub akcją ratowniczą pod ziemią lub w obiekcie oraz kierownik sztabu nie odbyli odpowiedniego kursu lub wymaganych ćwiczeń, kierownik ruchu zakładu górniczego pozbawia tę osobę pełnienia danej funkcji.

11. Osoby przeszkolone na kursach lub seminariach kierowników:

1) akcji ratowniczej pod ziemią lub w obiekcie,

2) baz ratowniczych,

3) kopalnianej stacji ratownictwa górniczego,

4) akcji ratowniczej i dyspozytorów ruchu,

5) sztabu akcji

- nie uczestniczą w kursach dla osób dozoru niewchodzących w skład drużyn ratowniczych.

§ 61. W zakładach poszukujących węglowodorów oraz w zakładach górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi osoby kierownictwa i dozoru ruchu o specjalności wiertniczej odbywają co dwa lata szkolenia z zakresu opanowywania erupcji płynu złożowego.

§  62. 

1. Kierownik kopalnianej stacji ratownictwa górniczego organizuje seminaria dla zastępowych zastępów ratowniczych. Seminaria te odbywają się co najmniej raz w roku w wymiarze nie mniejszym niż 6 godzin.

2. Kierownik kopalnianej stacji ratownictwa górniczego dla zakładów, o których mowa w § 8 i § 9, organizuje seminaria dla zastępowych zastępów ratowniczych. Seminaria te odbywają się w jednostce ratownictwa co najmniej raz w roku w wymiarze nie mniejszym niż 6 godzin.

3. Zakres merytoryczny seminariów uwzględnia tematykę z zakresu:

1) zasad postępowania i obowiązków zastępowego kopalnianej drużyny ratowniczej w trakcie akcji ratowniczej;

2) nowoczesnego sprzętu;

3) przyrządów pomiarowych, urządzeń i sprzętu wprowadzonych do stosowania w ratownictwie górniczym;

4) charakterystycznych elementów akcji ratowniczych przeprowadzanych w ostatnim czasie.

4. Zastępowy kopalnianej drużyny ratowniczej uczestniczy co dwa lata w zorganizowanym i przeprowadzanym przez właściwą jednostkę ratownictwa szkoleniu z zakresu udzielania pierwszej pomocy. W szkoleniu tym nie uczestniczy zastępowy posiadający uprawnienia ratownika, o którym mowa w ustawie z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym.

§ 63. Zastępy specjalistyczne stosujące w trakcie akcji ratowniczych i wykonywania prac profilaktycznych w podziemnych zakładach górniczych specjalne techniki, w szczególności alpinistyczne i nurkowe, uczestniczą w dodatkowym szkoleniu. Tematykę zajęć praktycznych i ćwiczeń zatwierdza kierownik właściwej jednostki ratownictwa.

§  64. 

1. W jednostce ratownictwa przeprowadza się ćwiczenia okresowe sprawdzające wiadomości nabyte na kursach dla ratowników górniczych, zwane dalej "ćwiczeniami okresowymi".

2. Ćwiczenia okresowe są przeprowadzane odrębnie dla zastępów specjalistycznych.

3. Ratownik górniczy będący członkiem drużyny ratowniczej zakładu górniczego:

1) w podziemnych zakładach górniczych oraz w zakładach górniczych wydobywających siarkę metodą otworową bierze udział w sześciu ćwiczeniach okresowych w trakcie roku, nie rzadziej niż co 2 miesiące, w tym w:

a) dwóch ćwiczeniach okresowych sprawdzających we właściwej jednostce ratownictwa,

b) czterech ćwiczeniach okresowych w zakładzie górniczym, w tym w dwóch ćwiczeniach pod ziemią lub w obiekcie oraz w dwóch ćwiczeniach w kopalnianej stacji ratownictwa górniczego;

2) w zakładach poszukujących węglowodorów oraz w zakładach górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi, z wyłączeniem zakładów górniczych wydobywających siarkę metodą otworową, odbywa cztery ćwiczenia w jednostce ratownictwa w trakcie roku; w ćwiczeniach tych biorą udział ratownicy górniczy oraz mechanicy sprzętu ratowniczego.

4. Na każde ćwiczenie okresowe przeznacza się jeden dzień roboczy.

5. W uzasadnionych przypadkach ćwiczenia okresowe przewidziane do przeprowadzenia w kopalnianej stacji ratownictwa górniczego mogą być przeprowadzane w jednostce ratownictwa.

6. Ratownik górniczy biorący udział w ćwiczeniach okresowych posiada aktualne świadectwo lekarskie, stwierdzające jego zdolność do pełnienia obowiązków ratownika górniczego, oraz ukończony kurs dla ratowników górniczych.

7. Ćwiczenia okresowe w zakładzie górniczym prowadzi kierownik kopalnianej stacji ratownictwa górniczego, a w przypadku jego nieobecności - zastępca kierownika kopalnianej stacji ratownictwa górniczego. W razie potrzeby zajęcia teoretyczne prowadzą osoby kierownictwa ruchu zakładu górniczego oraz specjaliści spoza zakładu górniczego. Ćwiczenia okresowe prowadzi się na pierwszej zmianie.

8. Kierownik kopalnianej stacji ratownictwa górniczego zapewnia zwolnienie ratownika górniczego z obowiązku świadczenia pracy, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, w dniu ćwiczeń okresowych oraz niezatrudnianie go na zmianie poprzedzającej ćwiczenia i następującej po ich zakończeniu.

9. Kierownik kopalnianej stacji ratownictwa górniczego ustala każdorazowo liczbę ratowników górniczych biorących udział w ćwiczeniach okresowych. W podziemnych zakładach górniczych liczba ratowników górniczych biorących udział w ćwiczeniach okresowych wynosi od 10 do 20.

10. Ćwiczenia okresowe w zakładzie górniczym przeprowadza się na podstawie szczegółowych programów opracowanych przez kierownika kopalnianej stacji ratownictwa górniczego, a ćwiczenia okresowe sprawdzające - na podstawie programu zatwierdzonego przez kierownika jednostki ratownictwa.

11. Program ćwiczeń okresowych składa się z części teoretycznej oraz zajęć praktycznych przeprowadzanych:

1) w komorze ćwiczeń albo w wyrobisku ćwiczebnym;

2) pod ziemią w zakładzie górniczym;

3) na wiertni szkoleniowej, stanowisku do ćwiczeń oraz symulatorze erupcji w zakładach górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi;

4) na otworze ćwiczebnym w zakładach górniczych wydobywających siarkę metodą otworową.

12. Tematykę prowadzonych zajęć teoretycznych i praktycznych w trakcie ćwiczeń okresowych dostosowuje się do rodzaju zakładów górniczych i występujących w nich zagrożeń.

§ 64a. W przypadku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego, ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii na obszarze występowania któregokolwiek z tych stanów, okresy ważności okresowych specjalistycznych szkoleń z zakresu ratownictwa górniczego odbytych przez:

1) ratowników górniczych,

2) mechaników sprzętu ratowniczego,

3) kierowników akcji pod ziemią lub w obiekcie,

4) kierowników baz ratowniczych,

5) kierowników sztabu akcji ratowniczej,

6) kierowników kopalnianych stacji ratownictwa górniczego i ich zastępców,

7) dyspozytorów ruchu zakładu górniczego,

8) kierowników ruchu zakładu górniczego i ich zastępców,

9) osoby kierownictwa i dozoru ruchu zakładu górniczego i w zakładzie poszukującym węglowodorów, niewchodzące w skład drużyny ratowniczej zakładu górniczego,

10) zastępowych zastępów ratowniczych,

11) osoby dozoru o specjalności wiertniczej w zakładzie poszukującym węglowodorów oraz w zakładzie górniczym wydobywającym kopaliny otworami wiertniczymi

- których ważność upływa podczas występowania któregokolwiek z tych stanów, przedłuża się do 90 dni od dnia zniesienia stanu nadzwyczajnego, odwołania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii.