Rozdział 2 - Ustalenie zachowku. - Prawo spadkowe.

Dziennik Ustaw

Dz.U.1946.60.328

Akt utracił moc

Wersja od: 1 października 1950 r.

Rozdział II.

Ustalenie zachowku.

Art.  151.

Spadkobierca konieczny ma prawo do zachowku bez względu na to, czy spadkodawca pozostawił testament. Zachowek wynosi połowę wartości tego, co spadkobierca konieczny otrzymałby przy dziedziczeniu ustawowym, przyjmując za podstawę obliczenia zachowku wartość spadku, ustaloną według przepisów niniejszego rozdziału.

Art.  152.

Przy oznaczeniu części spadkowej, będącej podstawą ustalenia zachowku, nie uwzględnia się spadkobierców ustawowych, którzy zrzekli się prawa do dziedziczenia lub są niegodni, oraz spadkobierców koniecznych, którzy zostali wydziedziczeni, natomiast uwzględnia się spadkobierców ustawowych, którzy spadek odrzucili, oraz spadkobierców koniecznych, którzy zrzekli się tylko prawa do zachowku.

Art.  153.

Spadkodawca może pozostawić spadkobiercy koniecznemu zachowek w ten sposób, iż ustanowi go spadkobiercą lub zapisobiercą.

Art.  154.

Spadkobierca konieczny, powołany do całości spadku lub do części przenoszącej jego zachowek, może przyjąć spadek do wysokości zachowku, a resztę odrzucić.

Art.  155.

§ 1. Zachowek, jaki ma otrzymać spadkobierca konieczny, nie może być ani ograniczony warunkiem lub terminem, ani obciążony zapisem lub poleceniem.

§ 2. Jeżeli spadkobierca konieczny powołany został do spadku w części przenoszącej jego zachowek, obciążenie zapisem lub poleceniem odnosi się tylko do tej części, która przewyższa zachowek.

§ 3. Jeżeli spadkobierca konieczny powołany został do spadku w części odpowiadającej jego zachowkowi albo w części mniejszej, jest on wolny od obciążenia zapisem lub poleceniem.

§ 4. Przepisy dwóch paragrafów poprzedzających stosuje się odpowiednio w przypadku, gdy zapis ustanowiony dla spadkobiercy koniecznego został obciążony zapisem lub poleceniem albo ograniczony warunkiem lub terminem.

Art.  156.

§ 1. Spadkobierca konieczny, który bądź wcale nie został powołany do spadku lub do zapisu, bądź też, będąc powołany do spadku lub do zapisu, otrzymuje mniej, niż wynosi jego zachowek, ma roszczenie do spadkobierców powołanych do spadku o wypłacenie mu sumy pieniężnej, stanowiącej cały jego zachowek, albo o dopłacenie mu sumy pieniężnej, potrzebnej do uzupełnienia zachowku.

§ 2. Jeżeli spadkobierca, obowiązany do wypłacenia lub uzupełnienia zachowku, sam jest spadkobiercą koniecznym, odpowiada wobec innych spadkobierców koniecznych tylko za nadwyżkę, przekraczającą jego własny zachowek.

Art.  157.

§ 1. Spadkobierca, obowiązany do wypłacenia lub uzupełnienia zachowku, może żądać od zapisobierców, aby przyczynili się stosunkowo do poniesienia ciężaru wypłaty całego zachowku lub jego uzupełnienia.

§ 2. Wobec zapisobiercy, będącego spadkobiercą koniecznym, obniżenie zapisu dopuszczalne jest tylko o tyle, aby mu pozostał jego własny zachowek.

§ 3. Jeżeli spadkobierca, obowiązany do wypłacenia lub uzupełnienia zachowku, sam jest spadkobiercą koniecznym, może żądać obniżenia zapisu tak, aby mu pozostał jego własny zachowek.

§ 4. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio do poleceń zamieszczonych w testamencie.

Art.  158.

Prawa spadkobierców koniecznych przechodzą na ich spadkobierców.

Art.  159.

Roszczenie o wypłacenie zachowku oraz roszczenie o jego uzupełnienie ulega przedawnieniu z upływem lat pięciu od dnia otwarcia spadku, a jeżeli jest skierowane przeciwko spadkobiercy testamentowemu - z upływem lat pięciu od dnia ogłoszenia testamentu.

Art.  160.

§ 1. Celem obliczenia zachowku należy ustalić wartość spadku, na podstawie którego ustala się następnie zachowek. Wartość stanu czynnego spadku ustala się przez zestawienie wszystkich należących do spadku praw według stanu ich w chwili otwarcia spadku i wartości w chwili sporządzenia zestawienia. Od ustalonej w ten sposób wartości stanu czynnego odejmuje się wartość stanu biernego spadku z wyłączeniem zobowiązań, wynikających z zapisów i poleceń.

§ 2. Spadkobierca powołany obowiązany jest udzielić spadkobiercy koniecznemu, nie powołanemu do spadku, na jego żądanie wyjaśnień co do stanu spadku.

Art.  161.

Jeżeli żądającym zachowku jest zstępny spadkodawcy, dolicza się do wartości czystego spadku, ustalonej według zasad artykułu poprzedzającego, wartość przysporzeń, podlegających obowiązkowi wyrównania. Przysporzenia te uwzględnia się według ich stanu w chwili dokonania przysporzenia i wartości w chwili sporządzenia zestawienia.

Art.  162.

Na żądanie spadkobiercy koniecznego zstępnego dolicza się do wartości czystego spadku, ustalonej według zasad artykułów poprzedzających, wartość przysporzeń, zwolnionych przez spadkodawcę od obowiązku wyrównania.

Art.  163.

§ 1. Na żądanie spadkobiercy koniecznego zstępnego lub pozostałego przy życiu małżonka dolicza się do wartości czystego spadku, ustalonej według zasad artykułów poprzedzających, wartość darowizn między żyjącymi, dokonanych przez spadkodawcę zarówno na rzecz spadkobierców, jak i na rzecz osób obcych. Darowizny te uwzględnia się według stanu w chwili dokonania darowizny wartości w chwili sporządzenia zestawienia.

§ 2. Nie ulegają doliczeniu darowizny:

1) zdziałane przez spadkodawcę w czasie, kiedy nie miał zstępnych albo małżonka, uprawnionych do zachowku;

2) odpowiadające obowiązkowi moralnemu, względom przyzwoitości lub zwyczajom;

3) zdziałane dawniej niż dziesięć lat przed śmiercią spadkodawcy na rzecz osób, nie przychodzących do spadku.

Art.  164.

§ 1. Po ustaleniu w myśl przepisów poprzedzających wartości czystego spadku oblicza się zachowek spadkobiercy koniecznego w ten sposób, iż tę wartość czystego spadku, która jest podstawą obliczenia zachowku dla danego spadkobiercy koniecznego, mnoży się przez ułamek, stanowiący połowę części spadkowej, do której miałby prawo ten spadkobierca jako spadkobierca ustawowy.

§ 2. Przy określeniu wartości czystego spadku, będącej stosownie do paragrafu poprzedzającego podstawą obliczenia zachowku, nie należy uwzględniać doliczeń z tytułu przysporzeń, podlegających obowiązkowi wyrównania, gdy oblicza się zachowek pozostałego przy życiu małżonka, ani doliczeń z tytułu przysporzeń, zwolnionych od obowiązku wyrównania, oraz z tytułu darowizn, gdy oblicza się zachowek spadkobiercy koniecznego, który nie żądał tych doliczeń. Jednakże przy określeniu wartości czystego spadku, będącej podstawą obliczenia zachowku spadkobiercy koniecznego, który otrzymał przysporzenie lub darowiznę, ulegające doliczeniu, uwzględnia się zawsze to doliczenie.

§ 3. Jeżeli do wartości czystego spadku doliczona była wartość przysporzeń, zalicza się na zachowek spadkobiercy koniecznego zstępnego wartość przysporzenia, które on lub jego wstępny otrzymał od spadkodawcy, a którego wartość uległa doliczeniu do wartości czystego spadku.

§ 4. Jeżeli do wartości czystego spadku doliczona była wartość darowizn między żyjącymi, zalicza się na zachowek spadkobiercy koniecznego zstępnego lub pozostałego przy życiu małżonka wartość darowizny, którą spadkobierca konieczny zstępny lub małżonek sam od spadkodawcy otrzymał, a której wartość uległa doliczeniu do wartości czystego spadku.

Art.  165.

§ 1. Jeżeli do wartości czystego spadku doliczona została wartość darowizny, a spadkobierca konieczny nie może uzyskać należnego mu zachowku lub jego uzupełnienia ani ze spadku, ani od spadkobiercy, obowiązanego do wypłacania lub uzupełnienia zachowku, obdarowany obowiązany jest do wydania spadkobiercy koniecznemu na jego żądanie przedmiotu darowizny według przepisów o niesłusznym zbogaceniu - celem zaspokojenia z niego brakującej sumy zachowku; obdarowany może jednak zwolnić się od obowiązku wydania darowizny przez zapłatę brakującej sumy zachowku.

§ 2. Spośród kilku obdarowanych obdarowany wcześniej odpowiada tylko wtedy, gdy obdarowany później nie jest obowiązany do wydania albo nie może wykonać zobowiązania lub spełnić zastępczego świadczenia, określonych w paragrafie poprzedzającym.

§ 3. Jeżeli obdarowany jest sam spadkobiercą koniecznym, odpowiada wobec innych spadkobierców koniecznych tylko za nadwyżkę, przekraczającą jego własny zachowek.

Art.  166.

Prawa spadkobierców koniecznych, przewidziane w artykule poprzedzającym, ulegają przedawnieniu z upływem lat pięciu od dnia otwarcia spadku.