Rozdział 3 - Budowa, utrzymanie i obsługa urządzeń technicznych w zakładach pracy. - Ogólne przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy.

Dziennik Ustaw

Dz.U.1946.62.344

Akt utracił moc

Wersja od: 1 stycznia 1960 r.

III.

Budowa, utrzymanie i obsługa urządzeń technicznych w zakładach pracy.

1.

Przepisy ogólne.

§  44.

1. Maszyny, silniki, pędnie, narzędzia, aparaty, przewody, środki transportowe i wszelkie inne urządzenia techniczne, używane w zakładzie pracy do wykonywania robót, powinny być zbudowane, ustawione i używane zgodnie z zasadami techniki oraz powinny odpowiadać pod względem swej wytrzymałości i budowy celom, do jakich są przeznaczone.

2. Urządzenia powyższe powinny ponadto być zaopatrzone w należyte osłony, zapobiegające wypadkom oraz powinny być stale utrzymane w stanie całkowitej sprawności i czystości.

3. Ruchome urządzenia techniczne należy budować oraz umieszczać tak, aby pochodzące od nich wstrząsy nie osłabiały w niebezpieczny sposób budynków i ich części konstrukcyjnych.

4. Wszelkie urządzenia techniczne zakładu pracy (ust. 1) powinny być używane zgodnie z zasadami techniki. Zabronione jest zdejmowanie osłon na czas ruchu urządzenia technicznego.

5. Przy maszynach, turbinach, kotłach parowych, silnikach spalinowych, elektrycznych, aparaturze chemicznej itp. winny być na widocznym miejscu wywieszone wyraźne przepisy o ich obsłudze.

§  45.

1. Osłony, futerały, ogrodzenia i wszelkie inne urządzenia zabezpieczające maszyny powinny być wykonane w sposób dostatecznie zapobiegający wypadkom.

2. Osłony powyższe, z wyjątkiem przypadków przewidzianych w ust. 3 i 4, powinny być wykonane z metalu bądź w postaci blachy pełnej lub perforowanej bądź z siatki metalowej w ramach z kątowników metalowych lub rur metalowych, bądź z prętów metalowych.

3. Dopuszczalne są również osłony z innego materiału niż metal, o ile materiał ten jest równorzędny co do mocy i trwałości z metalem.

4. 6 Stosowanie osłon z drzewa jest dopuszczalne jedynie w przypadkach, gdy osłony metalowe mogłyby ulec uszkodzeniu od kwasów, wyziewów lub innych wpływów chemicznych oraz w zakładach obróbki drewna (tartaki, stolarnie itp.). Stosowanie tych osłon w innych zakładach jest dopuszczalne w przypadkach wyjątkowych, na okres przejściowy.

5. Wszystkie osłony powinny być wykonane w sposób trwały oraz mocno przytwierdzone do części budynku lub maszyn; nie powinny one posiadać ostrych wystających końców lub kantów.

§ 46. Jeżeli części ruchome maszyn (pędni, silników, maszyn roboczych, transportowych itp.) narażają na wypadek, a nie podlegają specjalnym przepisom rozporządzenia niniejszego, to powinny być również zaopatrzone w należyte osłony, zapobiegające wypadkom i nie utrudniające obsługi maszyn oraz czynności związanych z produkcją.

§ 47. Końce klinów, nitów lub śrub, znajdujące się na obracających częściach maszyn, nie powinny wystawać. W przypadku, gdy przepis ten ze względów technicznych nie może być zachowany, należy końcom tym nadawać zaokrąglone i gładkie kształty.

§ 48. Naprawa, czyszczenie ręczne i smarowanie urządzeń technicznych, znajdujących się w ruchu, jest wzbronione z wyjątkiem smarowania za pomocą specjalnych narzędzi, dostatecznie zabezpieczających od wypadków.

2.

Kotły parowe.

§ 49. Kotłownie, ich budowa i ustawianie kotłów parowych oraz ich obsługa, jak również obsługa maszyn parowych podlegają specjalnym przepisom ustawowym.

§ 50. Przyrządy i aparaty parowe oraz wszelkie naczynia i przewody będące pod ciśnieniem powinny odpowiadać szczegółowym przepisom, obowiązującym dla tego rodzaju urządzeń, a ponadto powinny być zabezpieczone przed uszkodzeniami z zewnątrz.

3.

Silniki.

§  51.

1. Silnik nie sprzęgnięty bezpośrednio z maszyną roboczą, znajdujący się w pomieszczeniu, w którym poza obsługą silnika wykonywane są inne prace, powinnien być od reszty pomieszczenia oddzielony ogrodzeniem dostatecznie mocnym i wysokim, odpowiadającym warunkom określonym w § 44 ust. 2.

2. Wszystkie części ruchome silnika mogące narażać na wypadki należy osłonić lub ogrodzić.

3. Koła zamachowe silników, wystające ponad podłogą do wysokości 2 m, powinny być uniedostępnione ogrodzeniem sięgającym ponad górną część obwodu, a koła wyższe - co najmniej do wysokości 2 m. Zagłębienia w podłodze na koła zamachowe winny być zaopatrzone w krawężniki o wysokości co najmniej 0,15 m.

§  52.

1. Pomiędzy pomieszczeniem maszyn roboczych, poruszanych przez silnik, a pomieszczeniem silnika powinno znajdować się dwustronne urządzenie sygnalizacyjne do powiadomienia o puszczeniu w ruch lub zatrzymaniu albo o konieczności puszczenia w ruch lub zatrzymania silnika.

2. Sygnalizacja powinna być dźwiękowa, dostatecznie wyraźna, uzupełniona w razie potrzeby sygnalizacją świetlną.

§  53.

1. Silniki spalinowe o mocy ponad 5 K.M. należy puszczać w ruch za pomocą urządzenia, wyłączającego się samoczynnie po uruchomieniu silnika i zabezpieczającego od uderzenia wstecznego.

2. Rozruch za pomocą tlenu lub gazów palnych jest zabroniony.

§ 54. Gazy wylotowe z silników spalinowych i palenisk kotłowych należy wyprowadzać z pomieszczeń w sposób nieszkodliwy dla zdrowia osób, znajdujących się w tych pomieszczeniach lub poza nimi, oraz zapobiegający wydostawaniu się iskier.

4.

Pędnie i inne przenośniki siły.

A. Wały.

§  55.

1. Wały obrotowe poziome, ukośne i pionowe pędni oraz wały stanowiące część silników, pędni lub maszyn, a znajdujące się na wysokości poniżej 2 m ponad podłogą powinny być we wszystkich swych częściach narażających na wypadki osłonięte oraz okryte trwale umocowanymi osłonami.

2. Wystające końce wałów powinny być osłonięte umocowanymi osłonami.

3. Jeżeli zastosowanie osłon, o których mowa w ust. 1, nie jest możliwe ze względów technicznych (np. gdy na jednym wale znajduje się kilka kół pasowych blisko siebie umocowanych), należy dostęp do pędni uniemożliwić za pomocą stałego ogrodzenia.

4. Przejścia ponad wałami powinny być mocne i bezpieczne oraz zaopatrzone z wolnych stron w trwałe poręcze.

5. Otwory w murach na wały pędni powinny być w takiej tylko wielkości, aby wał mógł się swobodnie obracać. Otwory takie, w których mogą się pomieścić panewki i smarownice, nie są dopuszczalne.

B. Pasy, liny, taśmy i łańcuchy.

§  56.

1. Pasy, liny, taśmy i łańcuchy, stanowiące części pędni i znajdujące się na wysokości poniżej 2 m ponad podłogą, powinny być całkowicie osłonięte trwale przymocowanymi osłonami.

2. Jeżeli części pędni, o których mowa w ust. 1, są poziome lub ukośne i znajdują się na wysokości powyżej 2 m ponad podłogą, a umieszczone są nad miejscami służącymi do stałej pracy lub komunikacji, to muszą być one osłonięte od dołu trwale przymocowanymi osłonami.

3. Przepis ust. 2 dotyczy wszelkich lin i taśm, pasów szerszych od 10 cm oraz tych pasów węższych, których szybkość przekracza 8 m na sekundę.

C. Koła napędowe.

§  57.

1. Koła pasowe, linowe lub taśmowe, znajdujące się na wysokości poniżej 2 m ponad podłogą, winny być całkowicie osłonięte trwale przymocowanymi osłonami.

2. W przypadkach przewidzianych w § 56 ust. 2 koła napędowe powinny być zabezpieczone przez osłonięcie co najmniej dolnej połowy. Przepis ten nie ma zastosowania, jeżeli osłona pędni od dołu dochodzi do ściany.

D. Koła zębate.

§  58.

1. Koła zębate, znajdujące się na wysokości nie wyższej niż 2 m ponad podłogą, a stanowiące zarówno części pędni, jak i innych maszyn, powinny być całkowicie ze wszystkich dostępnych stron zabezpieczone stałymi osłonami z wyjątkiem miejsc, które są niedostępne już przez samo swe położenie.

2. Jeżeli koła zębate są położone na wysokości powyżej 2 m ponad podłogą, powinny być ogrodzone z boków oraz od strony ich obwodów.

E. Inne przepisy o pędniach i ich częściach.

§ 59. Jeżeli jeden silnik porusza kilka pędni, powinny znajdować się urządzenia, umożliwiające wyłączenie poszczególnych bocznych pędni od głównej pędni lub od maszyny roboczej. Jeżeli silnik jest tego rodzaju, że nie można go natychmiast zatrzymać, powinno być ponadto urządzenie do wyłączania głównej pędni od silnika.

§  60.

1. W czasie ruchu ręczne nakładanie i zrzucanie pasów pędnych, lin i taśm jest zabronione. Do tego celu poza urządzeniami mechanicznymi neleży się posługiwać lekkimi, trwałymi drążkami z hakiem, które powinny być dostatecznie długie, aby dolny ich koniec podczas nakładania pasa był od podłogi oddalony nie więcej niż 0,5 m.

2. Pędnie powinny posiadać takie urządzenia do zawieszania pasów, aby zrzucane pasy, liny lub taśmy nie mogły się zetknąć z częściami pędni, będącymi w ruchu.

§  61.

1. Pasy, liny i taśmy pędne powinny być naprawiane, łączone, skracane i smarowane tylko wówczas, gdy uniemożliwione jest zetknięcie się z innymi częściami pędni, będącymi w ruchu.

2. Do robót przy pędniach należy używać drabin specjalnych z wyłączeniem drabin składanych.

3. Do obsługi pędni i ich części oraz do nakładania, smarowania i oczyszczania pasów, lin i taśm należy wyznaczyć na stałe odpowiednich pracowników.

5.

Urządzenia elektryczne.

§ 62. Urządzenia elektryczne w zakładach pracy powinny być zbudowane i utrzymane w sposób zapobiegający wypadkom oraz odpowiadać normom wydanym przez powołane władze bądź instytucje.

6.

Przewody rurowe i zbiorniki.

§ 63. Przewody rurowe i zbiorniki dla ciał gorących, żrących lub trujących powinny być odpowiednio szczelne i izolowane. Przewody i zbiorniki dla ciał gorących należy ponadto zabezpieczyć w miejscach, mogących narazić pracowników na zetknięcie się z tymi przewodami lub zbiornikami.

§ 64. Zbiorniki ciał gorących, żrących lub trujących umieszczone nad miejscami pracy lub przejściami, w razie grożącego niebezpieczeństwa przelewania się ich zawartości bądź wyciekania jej przez krany, zawory, odpływy, połączenia rur itp., powinny mieć urządzenia zabezpieczające w postaci rynien odpływowych albo specjalnych pomostów, zabezpieczających pracowników, znajdujących się nad zbiornikami.

§ 65. Kurki, zawory, zasuwy itp. powinny być wykonywane w sposób zabezpieczający przed wypadkami, a w szczególności powinny mieć oznaczenia położenia, w którym otwierają lub zamykają przewód. Stożki kurków należy zabepieczyć przed wypadnięciem.

7.

Transport.

A. Podnośniki

(dźwigi, żurawie, suwnice).

§  66.

1. Wszelkie podnośniki powinny być zbudowane i utrzymane w sposób zapobiegający wypadkom oraz odpowiadać przepisom, obowiązującym dla tego rodzaju urządzeń.

2. Obsługę ich powierzyć należy pracownikom, dostatecznie obznajomionym z ich działaniem.

B. Koleje i kolejki

(szynowe, linowe i łańcuchowe).

§ 67. 7 Wszelkie koleje i kolejki szynowe (normalne i wąskotorowe), linowe, łańcuchowe, wiszące itp., używane do celów przemysłowych, powinny być zbudowane i utrzymywane w sposób zabezpieczający pracowników od wypadków oraz zgodnie z przepisami obowiązującymi dla tego rodzaju urządzeń.

C. Transport materiałów specjalnie niebezpiecznych.

§ 68. Transport naczyń pod ciśnieniem albo płynów żrących jak również środków wybuchowych lub trujących np. balonów ze zgęszczonym powietrzem, gazami, butli z kwasem itp., powinien się odbywać przy użyciu wszelkich środków ostrożności i specjalnych środków transportowych, których konstrukcja winna być ściśle dostosowana do natury i właściowości przewożonego materiału.

D. Transport samochodowy.

§ 69. Transport samochodowy na terenie zakładu pracy powinien odpowiadać obowiązującym przepisom o ruchu samochodowym.

E. Transport konny.

§ 70. Ciężarowe wozy konne powinny mieć siedzenia do obsługi i oparcia dla nóg oraz urządzenia do wsiadania i wysiadania. Jeżeli warunki transportu nie pozwalają na urządzenie siedzenia, jazda obsługi na wozie jest dopuszczalna tylko wówczas, gdy nie zagraża wypadkiem. Ciężarowe wozy konne należy utrzymtwać w stanie mocnym oraz zaopatrzyć w odpowiednie hamulce. Zabronione jest obciążenie wozów ponad ich wytrzymałość. Nośność każdego wozu powinna być uwidoczniona na tabliczce na wozie.

§ 71. Powożenie ciężarowymi pojazdami konnymi dozwolone jest tylko pracownikom, obznajomionym z obsługą koni oraz z przepisami ruchu kołowego. Konie kąsające powinny być zaopatrzone w kagańce, konie zaś płochliwe w boczne okulary przy uzdach.

F. Transport ręczny.

§  72.

1. Transport ręczny powinien odbywać się w sposób zabezpieczający przed wypadkami. Transport, w którym niebezpieczeństwo wypadku jest zwiększone, powinien odbywać się pod kierunkiem osób należycie obznajomionych z tego rodzaju transportem i odpowiadającemu za jego prowadzenie.

2. Transport przy pomocy wózków na szynach powinien odbywać się w sposób, umożliwiający pracownikom obserwację toru przed wózkiem.

§ 73. Wzbronione jest dźwiganie, przenoszenie i przewożenie ciężarów, przekraczających możliwości fizyczne pracowników; w każdym razie wzbronione jest dźwiganie i przenoszenie przez jedną osobę ciężarów przekraczających 50 kg.

§ 74. Odchylenia od normy, określonej w § 73, są dopuszczalne dla pracowników dostatecznie silnych i wyspecjalizowanych w przenoszeniu znacznych ciężarów, jak tragarze w portach i składach lub pracownicy noszący cegły na budowie, z tym że najwyższa dopuszczalna norma ciężaru dla takich pracowników nie może przekraczać 100 kg.

§ 75. Przepisy §§ 73 i 74 nie dotyczą młodocianych i kobiet, do których mają zastosowanie normy ciężarów, określone w przepisach dotyczących robót zabronionych tym pracownikom.

§ 76. Wspólne ręczne dźwiganie i przenoszenie ciężarów, przekraczających 1000 kg dozwolone jest tylko w wyjątkowych przypadkach, gdy względy techniczne nie pozwalają na użycie siły mechanicznej; powinno być ono dokonywane pod specjalnym dozorem.

8.

Ładowanie i wyładowywanie.

§  77.

1. Ładowanie towarów na wozy mechaniczne, konne i ręczne oraz ich wyładowywanie powinno się odbywać w sposób zapobiegający wypadkom.

2. Materiały należy układać i umocowywać na wozach w sposób zabezpieczający przed przesuwaniem się tych materiałów lub ich upadkiem.

9.

Magazynowanie (składowanie).

§  78.

1. Ciężar materiałów przechowywanych w składach nie powinien przekraczać granic wytrzymałości poszczególnych części budynku, przeznaczonego na skład.

2. Najwyższe normy dopuszczalnego obciążenia powinny być uwidocznione w każdym pomieszczeniu składowym za pomocą czytelnego napisu.

3. Składowanie przedmiotów ciężkich lub materiałów sypkich powinno się odbywać w sposób, zapobiegający zawalaniu bądź obsuwaniu się tych przedmiotów lub materiałów, przez zastosowanie odpowiednich środków, jak zachowanie właściwej wysokości stosów, odpowiednie układanie przedmiotów, zagrody i podpory.

§  79.

1. Zabronione jest podkopywanie zwałów materiału, jak również wyjmowanie przedmiotów ze stosów od warstwy najwyższej począwszy.

2. Wchodzenie pracowników na zwały materiałów sypkich grożących całkowitym zasypaniem dozwolone jest jedynie w przypadkach wyjątkowej konieczności i wyłącznie z zastosowaniem takich urządzeń zapewniających bezpieczeństwo, jak deski i pomosty.

§  80.

1. Przechowywanie materiałów łatwozapalnych, wybuchowych lub trujących powinno się odbywać zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami.

2. Zabronione jest przechowywanie na otwartym powietrzu w sposób zagrażający otoczeniu materiałów cuchnących lub zakażonych.

10.

Roboty szczególnie niebezpieczne.

§  81.

1. Roboty wewnątrz zbiorników, kanałów, studni, aparatów i w innych podobnych urządzeniach lub miejscach, w których mogą znajdować się gazy trujące, duszące, palne lub wybuchowe, powinny być wykonywane z zachowaniem szczególnych środków ostrożności, jak np. należytego przewietrzania, chemicznego badania gazów oraz odpowiedniego oświetlenia lampami bezpieczeństwa.

2. Roboty takie mogą być wykonywane tylko pod kierunkiem osób odpowiedzialnych za ich prowadzenie i pod stałym i bezpośrednim nadzorem osoby, znajdującej się na zewnątrz urządzeń i miejsc wymienionych w ust. 1.

3. Pracownicy zatrudnieni wewnątrz urządzeń i miejsc, wymienionych w ust. 1, powinni być zaopatrzeni w odpowiednie dla warunków pracy maski przeciwgazowe lub aparaty respiracyjne oraz w pasy i liny bezpieczeństwa.

4. Wchodzenie do zbiorników opróżnionych z substancyj gorących jest dozwolone dopiero po dostatecznym ochłodzeniu tych zbiorników.

5. Roboty w zbiornikach, opróżnionych z substancyj gorących lub żrących, wolno prowadzić dopiero po odłączeniu dopływu do tych zbiorników za pomocą ślepego zamknięcia; jest niewystarczające odłączenie dopływu za pomocą kurków lub zaworów.

§  82.

1. 8 Oczyszczanie, wygładzanie lub matowanie odlewów przy pomocy strumienia piasku, wyrzucanego przez dmuchawki piaskowe, należy przeprowadzać w zamkniętych szczelnych szafach, w których umieszcza się przedmioty obrabiane; pracą powinien kierować robotnik znajdujący się na zewnątrz. Czynności te można też wykonywać w komorach piaskowych, w których pracuje robotnik zaopatrzony w skafander z dopływem powietrza z zewnątrz.

2. Jeżeli ze względu na warunki produkcji prace wymienione w ust. 1 odbywają się na otwartym powietrzu lub w pomieszczeniu pracy, powinny się one odbywać w sposób nie narażający zdrowia innych pracowników.

§  83.

1. Roboty z cieczami gorącymi lub żrącymi wykonywać należy w sposób nie narażający pracowników na oparzenie.

2. Jeżeli rodzaj produkcji na to pozwala, wszystkie roboty, wymienione w ust. 1, wykonywać należy przy pomocy urządzeń mechanicznych.

3. W razie ręcznego wykonywania tych robót należy stosować urządzenia zapobiegające pryskaniu cieczy na pracowników, jak lewary bezpieczeństwa, wózki-kosze itp. oraz odzież ochronną, hełmy, okulary, ekrany itp. środki dla ochrony ciała przed pryskającą cieczą.

⁶ § 45 ust. 4 zmieniony przez obwieszczenie z dnia 7 maja 1947 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U.47.45.240).

⁷ § 67 zmieniony przez obwieszczenie z dnia 7 maja 1947 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U.47.45.240).

⁸ § 82 ust. 1 zmieniony przez obwieszczenie z dnia 7 maja 1947 r. o sprostowaniu błędów (Dz.U.47.45.240).