Rozdział 1 - Uwarunkowania, cele i założenia polityki społeczno-gospodarczej. - Narodowy plan społeczno-gospodarczy na lata 1983-1985.
Dz.U.1983.24.103
Akt utracił mocRozdział 1
Uwarunkowania, cele i założenia polityki społeczno-gospodarczej.
Uwarunkowania, cele i założenia polityki społeczno-gospodarczej.
Wśród czynników utrudniających rozwój gospodarki w latach 1983-1985 za podstawowe uznaje się:
Polityka gospodarcza państwa powinna zmierzać do przezwyciężenia tych barier rozwoju kraju.
Za podstawowy czynnik sprzyjający rozwojowi gospodarki w latach 1983-1985 uznaje się możliwości rozszerzenia współpracy gospodarczej z krajami Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej.
A. Cele i programy ogólnospołeczne
Cele te powinny być realizowane równolegle z przywracaniem ogólnoekonomicznej równowagi w gospodarce.
Dla zdynamizowania budownictwa mieszkaniowego należy wykorzystać również pomoc zakładów pracy w rozwoju wielorodzinnego budownictwa zakładowego i indywidualnego budownictwa mieszkaniowego, zwłaszcza realizowanego przy udziale własnego wkładu pracy załogi, szczególnie młodzieży.
Polityka mieszkaniowa w latach 1983-1985 powinna zapewnić przestrzeganie w praktyce realizacji zasady, że jedna rodzina może posiadać nie więcej niż jedno mieszkanie.
Przychody pieniężne ludności będą równoważone:
Pozostałą część przychodów ludności zrównoważyć musi wzrost cen detalicznych towarów i usług. Skala tego wzrostu zależeć będzie od efektów realizacji programów: przeciwdziałania inflacji i oszczędnościowego. Pozwoli to zrównoważyć w skali globalnej w 1985 r. przychody i wydatki ludności. Oznaczać to będzie krok naprzód w zrównoważeniu podaży i popytu na rynku wewnętrznym.
B. Warunki realizacji celów planu i prognoza wyników gospodarczych
Szacuje się, że dochód narodowy wytworzony może wzrosnąć w latach 1983-1985 łącznie o 10-12% w porównaniu z 1982 r., czyli średnio rocznie o 3,3-3,8%.
Zakłada się, że w latach 1983-1985, w wyniku działania mechanizmów reformy, uzyska się bardziej wyrównane tempo wzrostu produkcji sprzedanej i czystej. Zależy to od zahamowania wzrostu kosztów i przejścia do ich konsekwentnego obniżania. Zrealizowanie tego zadania mieć będzie zasadnicze znaczenie dla umożliwienia poprawy warunków życia społeczeństwa.
Wyszczególnienie | 1982 | 1985 | 1985 |
1982=100 | |||
Produkcja sprzedana przemysłu ogółem w mld zł | 6.575 | 7.500-7.630 | 114,0-116,0 |
w tym przemysłu: | |||
- paliwowo-energetycznego | 1.002 | 1.080 | 107,8 |
- metalurgicznego | 525 | 610 | 116,1 |
- elektromaszynowego | 1.558 | 1.900 | 122,0 |
- chemicznego | 545 | 660 | 121,2 |
- mineralnego | 246 | 270 | 109,8 |
- drzewno-papierniczego | 283 | 340 | 120,3 |
- lekkiego | 623 | 707 | 113,5 |
- spożywczego | 1.657 | 1.830 | 110,4 |
Zakłada się, że górny poziom produkcji sprzedanej przemysłu może być osiągnięty w razie pomyślnej realizacji programów oszczędnościowego i przeciwdziałania inflacji.
Wyszczególnienie | Jednostka miary | 1985 | 1985 |
1982=100 | |||
Węgiel kamienny | mln ton | 186-191 | 98,3-100,9 |
Węgiel brunatny | mln ton | 53 | 141,0 |
Energia elektryczna | mld kWh | 131 | 111,4 |
Wyroby walcowane | tys. ton | 12.000 | 115,9 |
Miedź | tys. ton | 385 | 110,6 |
Ciągniki kołowe dwuosiowe | tys. szt. | 66,5 | 125,5 |
Akumulatory do pojazdów samochodowych | tys. szt. | 2.200 | 133,7 |
Siarka | tys. ton | 5.000 | 101,6 |
Nawozy azotowe | tys. ton | 1.595 | 123,0 |
Polietylen | tys. ton | 150 | 127,0 |
Podstawowym warunkiem uzyskania pomyślnych wyników budownictwa jest polepszenie jego sprawności działania oraz obniżenie kosztów i poprawa wykonawstwa budowlanego. Zwłaszcza budownictwa mieszkaniowego. Jak najpilniej należy zakończyć prace nad aktualizacją normatywów zużycia materiałów i innych czynników produkcji.
Wyszczególnienie | 1982 | 1985 | 1985 |
1982=100 | |||
Globalna produkcja rolnicza w mld zł | 1.663 | 1.805-1.815 | 108,5-109,1 |
z tego: | |||
- roślinna | 883 | 950-955 | 107,6-108,2 |
- zwierzęca | 780 | 855-860 | 109,7-110,3 |
Zintensyfikowane będą działania dla:
Przyjmuje się, że pogłowie bydła zwiększy się do 12,5 mln sztuk w 1985 r., tj. o około 5% w porównaniu z 1982 r. Na 1985 r. zakłada się produkcję mleka o 12% większą niż w 1982 r., a skup o 13% większy. Spożycie mleka i przetworów mleczarskich na 1 mieszkańca powinno wzrosnąć z 255 litrów w 1982 r. do 268 litrów w 1985 r. Do 1985 r. powinna być osiągnięta częściowa odbudowa produkcji żywca drobiowego do poziomu co najmniej 320 tys. ton, tj. o 21% wyższego niż w 1982 r.
Kontynuowana będzie w szerokim zakresie akcja zwalczania szkodników oraz prowadzone będą na większą skalę cięcia sanitarne i zagospodarowywanie drewna z posuszu i wiatrołomów.
Planowane wyręby należy dostosowywać do wymagań racjonalnej gospodarki leśnej, pozyskując i zagospodarowując przede wszystkim drewno, które powinno być usunięte z lasu. Zakłada się, że coroczne pozyskanie grubizny w latach 1983-1985 kształtować się będzie na poziomie około 21 mln m3, tj. mniejszym o 4% niż w 1982 r.
Zakłada się wykonanie w latach 1983-1985 zalesień i odnowień na 175 tys. ha, w tym w Lasach Państwowych na 135 tys. ha.
Prace pielęgnacyjne w lasach będą systematycznie zwiększane i w 1985 r. obejmą ponad 560 tys. ha, w tym w przedsiębiorstwach Lasów Państwowych 500 tys. ha.
W polityce transportowej należy:
Należy poprawić dyscyplinę, ład i przestrzeganie wymagań porządku i bezpieczeństwa w transporcie, organizację pracy i funkcjonowanie służb transportowych.
Preferowana będzie rozbudowa telefonii międzymiastowej i telefonii miejscowej związanej z rozwojem budownictwa mieszkaniowego. Przewiduje się zwiększenie liczby abonentów telefonicznych o około 250 tys.
W rozwoju poczty szczególny nacisk będzie położony na zapewnienie środków przewozu przesyłek, rozbudowę placówek pocztowo-telekomunikacyjnych i modernizację urzędów dworcowych.
Zakłada się, że wartość produkcji kompleksu obejmującego: transport morski, przemysł stoczniowy i rybołówstwo morskie wyniesie 222 mld zł w 1985 r., co stanowi wzrost o 11% w porównaniu z 1982 r. Należy zapewnić ograniczenie stosowania dopłat z budżetu państwa do gospodarki morskiej.
Zakłada się, że wobec utrudnionego dostępu do wysokowydajnych łowisk i rosnących w związku z tym kosztów połowu ryb będą kształtować się na poziomie 580 tys. ton rocznie, tj. utrzymają się na poziomie roku 1982.
Ogólne przewozy flotą handlową w 1985 r. szacuje się na 33 mln ton, tj. na poziomie zbliżonym do osiągniętego w 1982 r. Należy preferować przewozy ładunków własnego handlu zagranicznego. Zakłada się zwiększenie udziału remontów dokonywanych w stoczniach krajowych w ogólnych remontach floty własnej oraz dostaw statków dla armatorów polskich z krajowych stoczni produkcyjnych.
Przewiduje się, że przeładunki w portach morskich kształtować się będą w 1985 r. na poziomie 46 mln ton. W ramach tego obroty tranzytowe powinny osiągnąć 5,4 mln ton, tj. o ok. 39% więcej niż w 1982 r.
Przewiduje się, że dostawy artykułów żywnościowych wzrosną w 1985 r. o ok. 9% w porównaniu z 1982 r. Wyższe niż w 1982 r. będą w 1985 r. dostawy podstawowych artykułów żywnościowych, w tym: mleka, wyrobów mleczarskich, zbożowych, cukru, tłuszczów roślinnych.
Przewiduje się, że dostawy artykułów nieżywnościowych wzrosną w roku 1985 o ok. 28% w porównaniu z 1982 r. Zakłada się poprawę zaopatrzenia w obuwie skórzane i z tworzyw sztucznych (wzrost o 33%). Najtrudniejsza będzie sytuacja w zaopatrzeniu rynku w obuwie gumowe i tekstylno-gumowe oraz tkaniny i dzianiny w metrażu. Szacuje się, że dostawy wyrobów dziewiarskich wzrosną o ok. 28% i pończoszniczych o 24%. Zakłada się poprawę zaopatrzenia rynku w niektóre szczególnie deficytowe wyroby przemysłu elektromaszynowego, takie jak: naczynia kuchenne emaliowane, naczynia aluminiowe, automaty pralnicze, chłodziarki i zamrażarki domowe i maszyny do szycia. Ocenia się, że dostawy mebli w 1985 r. będą o ponad 31% wyższe niż w 1982 r.
Sejm apeluje do załóg zakładów pracy o wykorzystanie wszelkich rezerw uruchamiania dodatkowej produkcji rynkowej i zwiększenia dostaw powyżej przyjmowanego w planie poziomu.
w mld zł
Wyszczególnienie | 1982 | 1985 | ________ 1982=100 | |
w cenach bieżących | w cenach stałych | |||
Eksport ogółem | 947 | 1.250 | 131,9 | 117,5 |
Import ogółem (fob) | 862 | 1.120 | 130,0 | 111,9 |
Saldo | +85 | +130 | x | x |
Podstawowym zadaniem handlu zagranicznego w latach 1983-1985 jest wzrost eksportu. Zakłada się wzrost udziału eksportu w dochodzie narodowym wytworzonym z 22,2% w 1982 r. do 23,4% w 1985 r.
Zakłada się, że udział krajów I obszaru płatniczego w eksporcie osiągnie w 1985 r. ok. 50% wobec 40% w 1980 r., a w imporcie ok. 58% wobec 40% w 1980 r. Udział obrotów ze Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich powinien wzrosnąć do 35% całości obrotów handlu zagranicznego w 1985 r. wobec 34% w 1982 r. i 24% w 1980 r.
Należy równocześnie stworzyć bazę dla trwałej orientacji polskiego handlu zagranicznego na wymianę z krajami socjalistycznymi po 1985 r.
Należy dążyć do zwiększenia obrotów towarowych z krajami rozwijającymi się.
1982 | 1985 | 1985 | |
1982=100 | |||
Eksport w mld zł (ceny bieżące) | 462,4 | 584,6 | 126,4 |
w tym: | |||
- wyroby przemysłu elektromaszynowego | 275,9 | 373,0 | 135,2 |
Import w mld zł (ceny bieżące) | 501,6 | 645,2 | 128,6 |
w tym: | |||
- wyroby przemysłu elektromaszynowego | 168,8 | 230,0 | 136,2 |
Położony zostanie szczególny nacisk na rozwój produkcji wyrobów przemysłu elektromaszynowego o wysokim poziomie technicznym, jakości i parametrach eksploatacyjnych, dostosowanych do potrzeb krajów Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, oraz na rozwój kooperacji przemysłowej poprzez zainicjowanie nowych wielostronnych i dwustronnych programów w tym zakresie, uwzględniających potrzeby wszystkich krajów.
1982 | 1985 | 1985 | |
1982=100 | |||
Eksport w mld zł (ceny bieżące) | 485,0 | 665,0 | 137,1 |
w tym: | |||
- wyroby przemysłu elektromaszynowego | 138,7 | 205,0 | 147,8 |
Import w mld zł (ceny bieżące) | 360,4 | 475,0 | 131,8 |
w tym: | |||
- wyroby przemysłu elektromaszynowego | 63,7 | 70,5 | 110,7 |
Zakłada się, że w latach 1983-1985 import dóbr inwestycyjnych z krajów II obszaru płatniczego będzie utrzymany na poziomie osiągniętym w 1982 r. Wzrost importu przemysłu elektromaszynowego będzie przeznaczony głównie na import części zamiennych do eksploatowanych maszyn. Możliwie największą część przyrostu importu przeznaczy się na przywóz surowców i materiałów dla przemysłu.
C. Założenia podziału dochodu narodowego i polityki społeczno-gospodarczej
Bez uzyskania dodatkowego wzrostu dochodu narodowego, powyżej przyjmowanego obecnie, nie może być przekraczany określony w niniejszej uchwale poziom konsumpcji oraz inwestycji. Jest to podstawowy warunek umocnienia ogólnej równowagi ekonomicznej kraju.
Zakłada się, że wychowaniem przedszkolnym obejmie się w 1985 r. około 53% dzieci w wieku 3-6 lat. Dzieci w wieku 6 lat, których liczba wzrośnie o ponad 27 tys., będą w pełni objęte wychowaniem przedszkolnym.
Należy zintensyfikować działania dla lepszego dostosowania struktury kształcenia do potrzeb gospodarki, oświaty i kultury, zwłaszcza na studiach wyższych, oraz podniesienia sprawności kształcenia.
Przewiduje się, że wypłaty zasiłków wychowawczych wzrosną o ponad 55%.
W zasiłkach rodzinnych zakłada się preferencje dla zwiększenia świadczeń dla grup społecznych ekonomicznie najsłabszych.
Przewiduje się zmniejszenie zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej w 1985 r. o 60 tys. osób w porównaniu z 1982 r. W szczególności powinno nastąpić zmniejszenie zatrudnienia w przemyśle i budownictwie (o 210 tys. osób) przy wzroście zatrudnienia w przemysłach paliwowo-energetycznym (o ok. 25 tys. osób), chemicznym (o ok. 9 tys. osób) i lekkim (o ok. 10 tys. osób). Zakłada się równocześnie, że wzrośnie zatrudnienie w ochronie zdrowia i opiece społecznej, transporcie i łączności, oświacie i wychowaniu, leśnictwie oraz gospodarce komunalnej.
Szacuje się, że zatrudnienie w rzemiośle i usługach indywidualnych, w systemie agencyjnym, prowizyjnym oraz w pracy nakładczej wzrośnie łącznie o 180 tys. osób. W jednostkach i zakładach budżetowych, organizacjach społecznych dotowanych oraz innych jednostkach finansowanych z budżetu państwa, poza działami ochrony zdrowia, opieki społecznej, oświaty i wychowania, kultury, ubezpieczeń oraz służbami podatkowymi, zakłada się utrzymanie do 1985 r. stanu zatrudnienia na poziomie nie wyższym niż ustalony na 1983 r.
Zakłada się odpowiednie przeprofilowanie niektórych kierunków kształcenia, umożliwiające zatrudnienie części absolwentów szkół wyższych jako nauczycieli w szkolnictwie.
Należy prowadzić politykę sprzyjającą aktywizacji inwestycji finansowanych ze środków ludności oraz ze środków własnych przedsiębiorstw.
Przewiduje się, że nakłady na inwestycje przedsiębiorstw - poza spółdzielczym budownictwem mieszkaniowym - wyniosą w latach 1983-1985 około 1.030 mld zł.
Szacuje się, że wydatki ludności na inwestycje wzrosną do 1985 r. o około 5% w porównaniu z 1982 r. Zakłada się stworzenie odpowiednich warunków zaopatrzeniowych, sprzyjających rozwojowi budownictwa produkcyjnego w indywidualnych gospodarstwach rolnych oraz indywidualnego budownictwa mieszkaniowego dla ludności wiejskiej i miejskiej.
Rada Ministrów dokona ponownej weryfikacji inwestycji, których realizacja została wstrzymana, i podejmie decyzje w sprawie sposobu ich zagospodarowania lub likwidacji poszczególnych placów budów.
Rada Ministrów zastosuje środki ograniczające rozpoczynanie nowych inwestycji finansowanych w całości lub w części z budżetu państwa. Ustala się zasadę, że do 1985 r. budowa nowych obiektów szpitalnych może być podejmowana w miarę kończenia realizacji szpitali budowanych w danym województwie. Zaostrzyć należy dyscyplinę przestrzegania cykli inwestycyjnych oraz podjąć środki dla zahamowania wzrostu wartości kosztorysowej inwestycji w toku ich realizacji.
Rada Ministrów zapewni zastosowanie na obszarach zagrożenia ekologicznego szczególnych środków ochrony, polegających na zakazie budowy i rozbudowy zakładów uciążliwych dla środowiska na tych obszarach, a w odniesieniu do górnośląskiego i rybnickiego, gdańskiego oraz krakowskiego obszaru zagrożenia ekologicznego - również obowiązku opracowania kompleksowych perspektywicznych programów zahamowania zanieczyszczenia środowiska i stopniowej poprawy jego stanu.
Należy zwiększyć środki przeznaczone na zahamowanie najgroźniejszych w skutkach przejawów degradacji środowiska na tych obszarach.
Należy zintensyfikować bezinwestycyjne działania organów terenowych, wpływające na poprawę stanu środowiska przyrodniczego, w szczególności zaś rygorystyczną kontrolę przestrzegania obowiązujących przepisów w tym zakresie, a zwłaszcza prawidłowej eksploatacji urządzeń dla ochrony środowiska, rozszerzenie i udoskonalenie systemu pomiarów i kontroli zanieczyszczeń, realizowanie szerokiej akcji zadrzewień obrzeży cieków wodnych oraz dróg śródpolnych, budowy małych zbiorników wodnych itp.
Rada Ministrów zapewni dostosowanie tematyki prac placówek naukowo-badawczych do wspierania i kształtowania przeobrażeń strukturalnych w gospodarce wraz z jednoczesną koncentracją sił i środków na kierunkach wymienionych wyżej.
Szacuje się, że stan zadłużenia przedsiębiorstw uspołecznionych wzrośnie w 1985 r. w porównaniu z 1982 r. o około 1,1 biliona zł. Oznaczać to będzie zmniejszenie udziału kredytów w finansowaniu potrzeb przedsiębiorstw uspołecznionych z 57% w 1982 r. do 47% w 1985 r.
Ocenia się, że stan zadłużenia gospodarki nie uspołecznionej z tytułu otrzymanych kredytów, w tym głównie indywidualnych gospodarstw rolnych, wzrośnie w latach 1983-1985 o około 80 mld zł, a stan zadłużenia gospodarstw domowych, w tym przede wszystkim z tytułu kredytów na indywidualne budownictwo mieszkaniowe, o około 106 mld zł.
Szacuje się, że przyrost środków na rachunkach bankowych organizacji gospodarczych wyniesie łącznie w latach 1983-1985 około 450 mld zł.
Zakłada się, że przyrost emisji pieniądza gotówkowego może wynieść w 1985 r. nie więcej niż ok. 150 mld zł. Stanowić to będzie ok. 3% przychodów ludności w 1985 r. wobec około 6% w 1982 r.
Ocenia się, że wzrosną wyłącznie dochody ze źródeł krajowych (o około 40%), w tym od gospodarki uspołecznionej wzrosną w latach 1983-1985 o 47% w porównaniu z 1982 r.
Około 30% przyrostu tych dochodów stanowić będzie wzrost dochodów państwa z tytułu narzutów na płace: podatku od płac i składek na ubezpieczenie społeczne.
Szacuje się, że z 1,4 biliona zł zysku przedsiębiorstw w 1985 r. budżet przejmie ok. 0,9 biliona zł, tj. 64%. Oznacza to, że łącznie z innymi środkami przedsiębiorstwa dysponować będą w 1985 r. kwotą ponad 1 biliona zł.
Ocenia się, że dochody systemu finansowego państwa od ludności mogą wzrosnąć w latach 1983-1985 o około 65%, w tym wpływy pobierane od pozarolniczej gospodarki nie uspołecznionej z tytułu podatku obrotowego i dochodowego odpowiednio o 71%.
Ocenia się, że wydatki systemu finansowego państwa ogółem, liczone w cenach bieżących, mogą wzrosnąć w 1985 r. do 4,3 biliona zł, tj. o 32% w porównaniu z 1982 r.
Główna część przyrostu dotyczy wydatków na finansowanie bieżących potrzeb. Przewiduje się, że wydatki te wzrosną w 1985 r. o 55% w porównaniu z 1982 r.
Zakłada się, że wzrośnie obciążenie systemu finansowego wypłatą pieniężnych świadczeń społecznych. Udział tych wypłat w wydatkach systemu finansowego wzrośnie z 19,2% w 1982 r. do 20,6% w 1985 r.
Przewiduje się, że ogólny stan zapasów surowców, materiałów i wyrobów gotowych wzrośnie w latach 1983-1985 w ok. 60-70% dzięki wzrostowi ich rzeczowych rozmiarów, a w 40-30% w wyniku zwiększenia ich wartości nominalnej w związku ze zmianami cen. Oznaczać to będzie przyspieszenie odbudowy realnych zapasów i sprzyjać powinno przywracaniu równowagi gospodarczej.
Bilans finansowy państwa powinien być w 1985 r. zrównoważony, z tym że nie zawiera on rezerw finansowych. Uwzględniając istniejące napięcia i zagrożenia dla rysującej się w 1985 r. równowagi finansowej państwa, Sejm zobowiązuje Radę Ministrów do działania na rzecz stworzenia niezbędnych rezerw finansowych w drodze konsekwentnej realizacji programów: przeciwdziałania inflacji i oszczędnościowego.