Rozdział 9 - Surowce i energia - Kazachstan-Polska. Umowa o wzmocnionym partnerstwie i współpracy między Unią Europejską i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a Republiką Kazachstanu, z drugiej strony. Astana.2015.12.21.
Dziennik Ustaw
Dz.U.2020.614
Akt obowiązujący Wersja od: 1 marca 2020 r.
ROZDZIAŁ 9
Surowce i energia
Surowce i energia
Definicje
Do celów niniejszego rozdziału:
a)
"surowce" oznaczają substancje używane do wytwarzania produktów przemysłowych, z wyłączeniem towarów energetycznych, przetworzonych produktów rybołówstwa lub produktów rolnych, lecz z uwzględnieniem kauczuku naturalnego, skór i skórek, drewna, pulpy drzewnej, jedwabiu, wełny, bawełny i innych włókien roślinnych;b)
"towary energetyczne" oznaczają, w oparciu o Zharmonizowany System Oznaczania i Kodowania Towarów Rady Współpracy Celnej (HS) oraz Nomenklaturę Scaloną Unii Europejskich, gaz ziemny, skroplony gaz ziemny (LNG), gaz płynny (LPG) (HS 27.11), energię elektryczną (HS 27.16), ropę naftową i produkty ropopochodne (HS 27.09-27.10 i 27.13-27.15) oraz węgiel i inne paliwa stałe (HS 27.01-27.04);c)
"spółka" oznacza każdy podmiot prawny, który jest organizacją handlową pod jurysdykcją lub kontrolą jednej ze Stron, taki jak na przykład korporacja, spółka powiernicza, spółka osobowa, spółka joint venture lub stowarzyszenie;d)
"usługodawca" oznacza usługodawcę zgodnie z definicją zawartą w art. 40 lit. q);e)
"środek" oznacza środek zgodnie z definicją zawartą w art. 40 lit. a).f)
"transport" oznacza przesył i dystrybucję towarów energetycznych za pośrednictwem rurociągów do przesyłu ropy naftowej i produktów ropopochodnych, wysokociśnieniowych gazociągów gazu ziemnego, linii i sieci przesyłowych wysokiego napięcia, kolei, dróg i innych elementów infrastruktury służących do transportu towarów energetycznych;g)
"nieuprawnione pobieranie" oznacza każdą czynność polegającą na niezgodnym z prawem pobieraniu towarów energetycznych z rurociągów do przesyłu ropy naftowej i produktów ropopochodnych, wysokociśnieniowych gazociągów gazu ziemnego, linii i sieci przesyłowych wysokiego napięcia, kolei, dróg i innych elementów infrastruktury służących do transportu towarów energetycznych;h)
"sytuacja nadzwyczajna" oznacza sytuację, która powoduje znaczące zakłócenie lub fizyczne przerwanie dostaw gazu ziemnego, ropy naftowej lub energii elektrycznej między Unią Europejską a Republiką Kazachstanu, w tym w przypadku dostaw tranzytem przez terytorium państw trzecich lub sytuację nadzwyczajnie wysokiego zapotrzebowania na towary energetyczne w Unii Europejskiej lub Republice Kazachstanu, w której środki rynkowe nie są wystarczające i muszą zostać zastosowane dodatkowo środki nierynkowe;i)
"wymóg dotyczący lokalnego pochodzenia" oznacza:(i)
w odniesieniu do towarów - wymóg nałożony na przedsiębiorstwo dotyczący zakupu lub wykorzystania towarów pochodzenia krajowego lub ze źródła krajowego, przy czym przedmiotem takiego wymogu mogą być konkretne produkty, ich wielkość lub wartość lub stosunek wielkości lub wartości do lokalnej produkcji tego przedsiębiorstwa;(ii)
w odniesieniu do usług - wymóg, który ogranicza wybór usługodawcy lub świadczonej usługi na niekorzyść usług lub usługodawców drugiej Strony;j)
"przedsiębiorstwo państwowe" oznacza każde przedsiębiorstwo zaangażowane w działalność handlową, w którym Strona na szczeblu centralnym lub podcentralnym posiada ponad 50 % kapitału subskrybowanego lub głosów przypadających na akcje emitowane przez to przedsiębiorstwo;k)
"osoba prawna" oznacza osobę prawną zgodnie z definicją zawartą w art. 40 lit. d);l)
"osoba prawna Strony" oznacza osobę prawną jednej ze Stron zgodnie z definicją zawartą w art. 40 lit. e).Regulacja cen
1.
Strony dążą do tego, aby ceny dostaw surowców lub towarów energetycznych dla użytkowników przemysłowych w przypadkach, gdy są one regulowane przez rząd Strony, pozwalały na pokrycie kosztów oraz zapewniały rozsądny zysk.2.
Jeżeli cena surowców lub towarów energetycznych sprzedawanych na rynku krajowym różni się od ceny eksportowej dla tego samego towaru, Strona dokonująca wywozu udziela, na wniosek drugiej Strony, informacji na temat takiej różnicy cen, z wyłączeniem kosztów transportu i podatków wywozowych.Monopole handlowe i wywozowe
Strony nie mogą utrzymywać ani ustanawiać monopoli handlowych ani wywozowych w odniesieniu do surowców lub towarów energetycznych, z wyjątkiem sytuacji, gdy jedna ze Stron wykonuje swoje prawo priorytetu (pierwszeństwa) do zakupu surowców, gazu suchego i złota.
Dostęp i prawa do poszukiwania, rozpoznawania i produkcji węglowodorów (ropy naftowej i gazu ziemnego)
1.
Żadne z postanowień niniejszej Umowy nie ma wpływu na pełną suwerenność Stron zgodnie z prawem międzynarodowym względem węglowodorów znajdujących się na ich terytorium oraz na ich wodach śródlądowych, archipelagowych i terytorialnych, ani na suwerenne prawa do rozpoznawania i wydobycia zasobów węglowodorów znajdujących się w ich wyłącznej strefie ekonomicznej i na szelfie kontynentalnym.2.
Strony zachowują prawo określania na swoim terytorium, a także na swoich wodach śródlądowych, archipelagowych i terytorialnych oraz w swojej wyłącznej strefie ekonomicznej i na swoim szelfie kontynentalnym, obszarów udostępnianych do poszukiwania, rozpoznawania i wydobycia węglowodorów.3.
W każdym przypadku podjęcia przez jedną ze Stron suwerennej decyzji, o której mowa w ust. 2, każda ze Stron zapewnia, aby przedsiębiorstwa drugiej Strony nie były dyskryminowane w zakresie dostępu i korzystania z praw do poszukiwania, rozpoznawania i produkcji węglowodorów, pod warunkiem że dane przedsiębiorstwo zostało ustanowione jako osoba prawna na terytorium Strony przyjmującej i udzielającej dostępu.4.
Każda ze Stron może wymagać od przedsiębiorstwa, któremu zezwolono na poszukiwanie, rozpoznawanie i produkcję węglowodorów, zapłaty finansowej lub zapłaty w postaci węglowodorów.5.
Strony podejmują niezbędne środki w celu zapewnienia, aby koncesje lub inne zezwolenia uprawniające przedsiębiorstwa do wykonywania praw do poszukiwania, rozpoznawania oraz produkcji węglowodorów, wydawane były w ramach opublikowanej procedury lub zaproszenia obejmującego publikację ogłoszenia wzywającego potencjalnie zainteresowane podmioty Stron do składania wniosków. W ogłoszeniu określa się rodzaj koncesji lub innego zezwolenia, odnośny obszar geograficzny i proponowaną datę lub termin przyznania koncesji lub innej formy zezwolenia.6.
Ust. 3-5 pozostają bez uszczerbku dla prawa przedsiębiorstwa państwowego do uzyskania dostępu i prawa do poszukiwania, rozpoznawania i produkcji węglowodorów w drodze bezpośrednich negocjacji z jego Stroną. W przypadku gdy takie przedsiębiorstwo państwowe postanawia przenieść, w całości lub części, swoje prawo do poszukiwania, rozpoznawania i produkcji węglowodorów, zastosowanie mają wymogi przewidziane w ust. 3 i 5.7.
Art. 53 ma zastosowanie do warunków i procedur wydawania zezwoleń.Warunki dla inwestycji w sektorze surowców i towarów energetycznych
W celu wspierania inwestycji w sektorze poszukiwania, rozpoznawania, wydobycia i eksploatacji surowców i towarów energetycznych, żadna ze Stron nie może:
a)
utrzymywać ani przyjmować środków zawierających wymogi dotyczące lokalnego pochodzenia, które miałyby wpływ na produkty, usługodawców, inwestorów lub inwestycje drugiej Strony, o ile nie przewidziano inaczej w Protokole w sprawie przystąpienia Republiki Kazachstanu do WTO lub w wykazie szczegółowych zobowiązań Unii Europejskiej i jej państw członkowskich w ramach CATS;b)
utrzymywać ani przyjmować środków zobowiązujących przedsiębiorstwa z drugiej Strony do przekazania lub udostępnienia praw własności intelektualnej w celu sprzedaży produktów lub usług lub w celu inwestowania na terytorium tej Strony. Strony nie zostają pozbawione prawa do negocjowania umów z inwestorami zainteresowanymi uzyskaniem praw do poszukiwania, rozpoznawania, wydobycia i eksploatacji surowców i towarów energetycznych, przewidujących takie przekazanie praw na zasadzie dobrowolności, pod warunkiem że przekazanie to odbywa się na warunkach rynkowych i po cenie rynkowej.Tranzyt
1.
Strony podejmują wszelkie niezbędne środki w celu ułatwienia tranzytu towarów energetycznych, zgodnie z zasadą swobody tranzytu oraz zgodnie z art. 7 ust. 1 i 3 Traktatu karty energetycznej.2.
Każda ze Stron zakazuje nieuprawnionego pobierania towarów energetycznych będących w tranzycie lub transportowanych przez jej terytorium przez jakiekolwiek podmioty podlegające jej kontroli lub jurysdykcji oraz podejmuje wszelkie niezbędne środki w celu zajęcia się takim nieuprawnionym pobieraniem.Przerwy w tranzycie lub transporcie
1.
Każda ze Stron podejmuje wszelkie możliwe środki mające na celu zapewnienie, aby operatorzy głównych sieci energetycznych, rurociągów gazociągów i sieci transportowych:a)
minimalizowali ryzyko nieprzewidzianych przerw w tranzycie lub transporcie bądź ograniczenia lub wstrzymania tranzytu lub transportu;b)
niezwłocznie przywracali normalne działanie takiego tranzytu lub transportu w przypadku jego nieprzewidzianego przerwania, ograniczenia lub wstrzymania.2.
W przypadku sporu dotyczącego jakiejkolwiek kwestii angażującej Strony lub jeden lub większą liczbę podmiotów podlegających kontroli lub jurysdykcji jednej ze Stron, Strona, na terytorium której odbywa się tranzyt lub transport towarów energetycznych lub na terytorium której odbywa się odbiór lub przechowywanie w ramach drogi transportowej/tranzytowej towarów energetycznych, nie może - przed zakończeniem procedury rozstrzygania sporu w ramach odpowiedniej umowy lub w ramach procedury rozstrzygania sporów określonej w rozdziale 14 (Rozstrzyganie sporów) niniejszego tytułu w odniesieniu do sytuacji nadzwyczajnych zdefiniowanych w art. 138 lit. h) - przerywać ani ograniczać istniejącego transportu, tranzytu, odbioru lub przechowywania w ramach drogi transportowej/tranzytowej towarów energetycznych, ani zezwalać na takie przerwanie lub ograniczenie jakiemukolwiek podmiotowi podlegającemu jej kontroli lub jurysdykcji, z wyjątkiem przypadków, w których jest to wyraźnie przewidziane w umowie lub innym porozumieniu regulującym taki tranzyt, transport, odbiór lub przechowywanie w ramach drogi transportowej/ tranzytowej.3.
Strona nie odpowiada za przerwanie lub ograniczenie na mocy niniejszego artykułu w sytuacjach siły wyższej lub w przypadku, gdy Strona ta nie jest w stanie zapewnić dostaw towarów energetycznych lub zapewnić ich tranzytu w wyniku działań przypisywanych państwu trzeciemu lub podmiotowi podlegającemu kontroli lub jurysdykcji państwa trzeciego.Dostęp do linii i sieci przesyłowych wysokiego napięcia
1.
Każda ze Stron zapewnia przedsiębiorstwom drugiej Strony ustanowionym jako osoby prawne na terytorium Strony przyznającej dostęp, niedyskryminacyjny dostęp do linii i sieci przesyłowych wysokiego napięcia, które są częściowo lub całkowicie własnością Strony udzielającej dostępu oraz podlegają jej regulacji, w ramach dostępnych zdolności przesyłowych tych sieci i linii. Dostęp przydziela się w sprawiedliwy i zrównoważony sposób.2.
Stosując środki odnoszące się do takich sieci i linii przesyłowych, Strona zapewnia przestrzeganie następujących zasad:a)
wszystkie środki prawne i regulacyjne w zakresie stawek za dostęp i stawek przesyłowych są w pełni przejrzyste;b)
środki nie dyskryminują z uwagi na pochodzenie produkcji energii elektrycznej na terytorium danego państwa lub z uwagi na sposób wykorzystania energii elektrycznej; orazc)
stosowane są niedyskryminacyjne stawki przesyłowe dla przedsiębiorstw z Unii Europejskiej i Republiki Kazachstanu.Organy regulacyjne na rynku energii elektrycznej i gazu
1.
Każda ze Stron wyznacza i upoważnia organy regulacyjne do regulowania rynków energii elektrycznej i gazu na swoim terytorium. Te organy regulacyjne muszą być prawnie odrębne i funkcjonalnie niezależne od wszelkich innych organów publicznych oraz uczestników rynku.2.
Decyzje organów regulacyjnych i stosowane przez nie procedury muszą być bezstronne w stosunku do wszystkich uczestników rynku.3.
Uczestnik rynku, którego dotyczy jakakolwiek decyzja organu regulacyjnego, ma prawo odwołać się od niej do organu odwoławczego. Jeżeli organ odwoławczy nie jest niezależny od uczestniczących stron lub nie ma charakteru sądowego, decyzje organu odwoławczego podlegają przeglądowi przez bezstronny i niezależny organ sądowy. Decyzje organu odwoławczego oraz organu sądowego zawierają uzasadnienie, które musi być sporządzone na piśmie. Strony zapewniają, aby ostateczna decyzja organu odwoławczego lub organu sądowego -w zależności od tego, który z nich podejmuje decyzję jako ostatni - była skutecznie egzekwowana.Sektor energii odnawialnej
1.
Niniejszy artykuł ma zastosowanie do środków, które mogą wpłynąć na handel i inwestycje miedzy Stronami odnoszące się do produkcji energii z odnawialnych źródeł niekopalnych, między innymi z wiatru, energii słonecznej i wodnej, jednak nie ma zastosowania do produktów, z których wytwarzana jest taka energia.2.
Każda ze Stron:a)
powstrzymuje się od utrzymywania lub przyjmowania środków wymagających utworzenia spółki z przedsiębiorstwami lokalnymi, chyba że takie utworzenie spółki jest konieczne ze względów technicznych, a Strona utrzymująca lub przyjmująca takie środki może, na wniosek drugiej Strony, wskazać takie względy techniczne;b)
zapewnia, aby wszelkie przepisy dotyczące procedur upoważniających, certyfikujących i licencyjnych, w przypadkach gdy mają one zastosowanie, zwłaszcza w odniesieniu do wyposażenia, zakładów i powiązanej infrastruktury sieci przesyłowych, były obiektywne, przejrzyste i niearbitralne oraz nie dyskryminowały podmiotów drugiej Strony;c)
zapewnia, aby opłaty administracyjne w sektorze energii odnawialnej, takie jak opłaty uiszczane przez konsumentów, planistów, architektów, konstruktorów, instalatorów i dostawców sprzętu, były przejrzyste, a ich wysokość była ograniczona do przybliżonych kosztów świadczonych usług;d)
zapewnia, aby przywóz i wykorzystanie towarów pochodzących z drugiej Strony, lub dostarczanie towarów przez dostawców pochodzących z drugiej Strony, podlegały postanowieniom rozdziału 1 (Handel towarami) niniejszego tytułu;e)
zapewnia, aby świadczenie usług przez dostawców pochodzących z drugiej Strony podlegało art. 53;f)
zapewnia, aby warunki i procedury połączenia z sieciami przesyłowymi energii elektrycznej i dostępu do nich były przejrzyste i nie dyskryminowały dostawców pochodzących z drugiej Strony, ani dostawców energii ze źródeł odnawialnych. Strony zapewniają podejmowanie odpowiednich środków dotyczących sieci i rynków, które służą zminimalizowaniu ograniczeń występujących w odniesieniu do energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii;g)
powstrzymuje się od nakładania lub utrzymywania wymogu w odniesieniu do:(i)
przedsiębiorstwa drugiej Strony, dotyczącego zakupu lub wykorzystania towarów pochodzenia krajowego lub ze źródła krajowego Strony nakładającej wymóg, przy czym przedmiotem takiego wymogu mogą być konkretne produkty, ich wielkość lub wartość lub stosunek wielkości lub wartości do jego lokalnej produkcji; lub(ii)
ograniczenia przez przedsiębiorstwo zakupu lub użycia produktów przywożonych do wielkości związanej z ilością lub wartością lokalnych produktów, które są przez nie wywożone.3.
W przypadku gdy istnieją międzynarodowe lub regionalne normy w odniesieniu do sprzętu i systemów służących produkcji energii z niekopalnych źródeł odnawialnych, Strony stosują te normy, lub ich odpowiednie części, jako podstawę swoich przepisów technicznych, z wyjątkiem sytuacji, w których takie międzynarodowe normy lub ich odpowiednie części byłyby nieskuteczne lub niewłaściwe do osiągnięcia uzasadnionych celów. Za odpowiednie międzynarodowe organy normalizacyjne na potrzeby stosowania niniejszego ustępu uznaje się Międzynarodową Organizację Normalizacyjną (ISO) oraz Międzynarodową Komisję Elektrotechniczną (IEC).4.
W stosownych przypadkach Strony określają przepisy techniczne oparte na wymaganiach produktu pod względem wydajności, w tym efektywności środowiskowej, a nie na projekcie lub opisie produktu.5.
Żadne z postanowień niniejszego rozdziału nie może być interpretowane jako zapobiegające przyjmowaniu lub stosowaniu przez którąś ze Stron środków niezbędnych dla bezpiecznego funkcjonowania odnośnych sieci energetycznych lub dla bezpieczeństwa dostaw energii, z zastrzeżeniem wymogu, zgodnie z którym takie środki nie mogą być stosowane w sposób, który stanowiłby środek arbitralnej lub nieuzasadnionej dyskryminacji między produktami, usługodawcami lub inwestorami Stron, w przypadku gdy obowiązują takie same warunki, lub ukrytych ograniczeń w zakresie wymiany handlowej i inwestycji między Stronami.Współpraca dotycząca surowców i towarów energetycznych
1.
Bez uszczerbku dla art. 204-208 Strony zgodnie postanawiają zacieśnić współpracę i propagowanie wzajemnego zrozumienia między Stronami w obszarze handlu surowcami i towarami energetycznymi.2.
Strony uznają, że poszanowanie zasad przejrzystości i niedyskryminacji, jak również zapewnienie, aby przepisy były stosowane w sposób niezakłócający handlu, jest najlepszym sposobem na stworzenie środowiska sprzyjającego realizacji bezpośrednich inwestycji zagranicznych w obszarze produkcji towarów energetycznych i handlu nimi. Ogólnie rzecz biorąc, takie środowisko sprzyja efektywnemu przydzielaniu surowców i towarów energetycznych oraz ich skutecznemu wykorzystywaniu.3.
Współpraca i promowanie wzajemnego zrozumienia obejmuje kwestie dotyczące dwustronnej wymiany handlowej, a także kwestie będące przedmiotem wspólnego zainteresowania, mające swoje źródło w handlu międzynarodowym. Takie kwestie obejmują zakłócenia handlu mające wpływ na rynki światowe, zagadnienia dotyczące środowiska i rozwoju konkretnie powiązane z handlem surowcami i towarami energetycznymi, a także społeczną odpowiedzialność przedsiębiorstw zgodnie z uznanymi normami międzynarodowymi, takimi jak Wytyczne OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych oraz Wytyczne OECD dotyczące należytej staranności dla odpowiedzialnych łańcuchów dostaw minerałów z obszarów dotkniętych konfliktami i obszarów wysokiego ryzyka. Współpraca i promowanie wzajemnego zrozumienia obejmuje wymianę danych oraz informacji dotyczących ram regulacyjnych w sektorze surowców i w sektorze energetycznym. Powyższego nie można interpretować jako zobowiązania Stron do dostarczania jakichkolwiek informacji, których ujawnienie Strony mogą uznawać za sprzeczne ze swoimi odpowiednimi interesami w zakresie bezpieczeństwa.4.
Każda ze Stron może wystąpić o zorganizowanie doraźnego posiedzenia poświęconego surowcom lub towarom energetycznym lub sesji poświęconej surowcom lub towarom energetycznym podczas posiedzeń Komitetu Współpracy. W stosownych przypadkach współpraca dwustronna mogłaby zostać rozszerzona na odpowiednie wielostronne fora, w których uczestniczą obie Strony.Mechanizm wczesnego ostrzegania
1.
Strony ustanawiają mechanizm wczesnego ostrzegania w celu przyjęcia praktycznych środków ukierunkowanych na zapobieganie sytuacjom nadzwyczajnym lub niebezpieczeństwom wystąpienia sytuacji nadzwyczajnych oraz na szybkie reagowanie w takich sytuacjach.2.
Strony wspólnie podejmują działania na rzecz:a)
wczesnej oceny potencjalnych zagrożeń i problemów związanych z dostawą gazu ziemnego, ropy naftowej lub energii elektrycznej oraz popytem na gaz ziemny, ropę naftową lub energię elektryczną; orazb)
zapobiegania sytuacjom nadzwyczajnym lub niebezpieczeństwom wystąpienia sytuacji nadzwyczajnych oraz szybkiego reagowania w takich sytuacjach.3.
Jeżeli jedna ze Stron dowiaduje się o istnieniu sytuacji nadzwyczajnej lub sytuacji, która w jej opinii mogłaby prowadzić do zaistnienia sytuacji nadzwyczajnej, Strona ta powiadamia o tym w możliwie najkrótszym czasie drugą Stronę.4.
Na potrzeby niniejszego artykułu Strony uzgadniają, że organami odpowiedzialnymi są członek Komisji Europejskiej odpowiedzialny za energię oraz minister Republiki Kazachstanu odpowiedzialny za kwestie energii.5.
Po dokonaniu powiadomienia Strony przekazują sobie wzajemnie ocenę sytuacji.6.
Każda ze Stron może wystąpić o konsultacje w ciągu trzech dni kalendarzowych od momentu powiadomienia w celu:a)
sporządzenia wspólnej oceny sytuacji;b)
opracowania zaleceń w celu wyeliminowania sytuacji nadzwyczajnej oraz zminimalizowania jej wpływu;c)
powołania specjalnej grupy monitorującej, między innymi w celu nadzorowania przepływu energii w istotnych punktach infrastruktury, której dotyczy sytuacja.7.
W stosownych przypadkach Strony współpracują z państwami trzecimi w celu wyeliminowania zagrożenia sytuacją nadzwyczajną lub przezwyciężenia takiej sytuacji.8.
Jeżeli sytuacja nadzwyczajna się utrzymuje, każda ze Stron może wszcząć procedurę rozstrzygania sporów w sytuacji nadzwyczajnej, zgodnie ze specjalnym mechanizmem przewidzianym w rozdziale 14 (Rozstrzyganie sporów) niniejszego tytułu.9.
Od momentu otrzymania powiadomienia Strony powstrzymują się od wszelkich działań, które mogłyby pogłębić lub utrwalić sytuację nadzwyczajną, stosownie do danej sytuacji.10.
Strona nie może opierać się na żadnym z wymienionych poniżej elementów ani przedstawiać je jako dowody w procedurze rozstrzygania sporów w ramach niniejszej Umowy:a)
stanowiska zajęte przez drugą Stronę lub przedstawione przez nią propozycje w czasie procedury określonej w niniejszym artykule; lubb)
każde wykazanie przez drugą Stronę jej gotowość do akceptacji rozwiązania w stosunku do sytuacji nadzwyczajnej, o której mowa w niniejszym artykule.11.
Komitet Współpracy może w razie potrzeby opracować szczegółowe przepisy wykonawcze na potrzeby stosowania niniejszego artykułu.Wyjątki
1.
Niniejszy rozdział pozostaje bez uszczerbku dla jakichkolwiek wyjątków, zastrzeżeń lub ograniczeń przewidzianych w niniejszej Umowie.2.
Niniejszy rozdział nie ma zastosowania do projektów z dziedziny badań i rozwoju ani do projektów demonstracyjnych o charakterze niehandlowym.3.
Żadne z postanowień niniejszego rozdziału nie może być interpretowane jako zapobiegające przyjmowaniu lub egzekwowaniu przez którąkolwiek ze Stron środków niezbędnych dla bezpiecznego funkcjonowania infrastruktury energetycznej, w tym transportu energii oraz odnośych zakładów produkcyjnych, w interesie bezpieczeństwa narodowego lub bezpieczeństwa publicznego, w tym zapobieganiu sytuacjom nadzwyczajnym oraz reagowaniu w takich sytuacjach, z zastrzeżeniem wymogu, zgodnie z którym takie środki nie mogą być stosowane w sposób, który stanowiłby środek arbitralnej lub nieuzasadnionej dyskryminacji między produktami Stron, ich dostawcami usług lub inwestorami, w przypadku gdy obowiązują podobne warunki, lub ukrytych ograniczeń w zakresie wymiany handlowej i inwestycji między Stronami.