Rozdział 1 - Przepisy ogólne - Bezpieczeństwo i higiena pracy, prowadzenie ruchu oraz specjalistyczne zabezpieczenie przeciwpożarowe w odkrywkowych zakładach górniczych wydobywających kopaliny pospolite.

Dziennik Ustaw

Dz.U.2002.109.962

Akt utracił moc

Wersja od: 22 marca 2004 r.

Rozdział  1

Przepisy ogólne

§ 1. Rozporządzenie określa szczegółowe zasady:

1) bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego związanego z ruchem w zakładach górniczych wydobywających kopaliny pospolite,

2) oceniania i dokumentowania ryzyka zawodowego oraz stosowania niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających to ryzyko w formie dokumentu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników zatrudnionych w ruchu tych zakładów.

§  2. 

1. Przepisy rozporządzenia stosuje się do:

1) przedsiębiorców,

2) pracowników zatrudnionych w ruchu odkrywkowych zakładów górniczych wydobywających kopaliny pospolite, zwanych dalej "zakładami górniczymi".

2. Przepisy rozporządzenia stosuje się odpowiednio do:

1) podmiotów wykonujących, w zakresie swej działalności zawodowej, powierzone im czynności w ruchu zakładu górniczego, zwanych dalej "podmiotami",

2) osób niewymienionych w ust. 1 pkt 2, jeżeli wykonują prace lub przebywają w zakładzie górniczym.

3. Przepisy rozporządzenia stosuje się także odpowiednio do:

1) likwidacji zakładu górniczego,

2) robót geologicznych wykonywanych metodą odkrywkową.

§ 3. Przedsiębiorca sporządza, uzupełnia i aktualizuje niezbędną dokumentację prowadzenia ruchu zakładu górniczego oraz zapewnia bieżące przeprowadzanie analiz i badań niezbędnych dla bezpiecznego prowadzenia ruchu zakładu górniczego, w tym dla oceniania i dokumentowania ryzyka zawodowego.

§  4. 

1. 1  Przedsiębiorca opracowuje, przed rozpoczęciem prac, dla każdego zakładu górniczego dokument bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników, zwany dalej "dokumentem bezpieczeństwa".

2. Dokument bezpieczeństwa powinien być:

1) dostępny w zakładzie górniczym,

2) aktualizowany każdorazowo w przypadku zmiany, rozbudowy i przebudowy miejsca lub stanowiska pracy, powodującej zmianę warunków pracy.

3. Kierownik ruchu zakładu górniczego zapoznaje pracowników zakładu górniczego z obowiązującym dokumentem bezpieczeństwa lub odpowiednią jego częścią.

4. Pracownik potwierdza na piśmie fakt zapoznania się z dokumentem bezpieczeństwa lub odpowiednią jego częścią oraz przestrzega jego postanowień.

5. Zawartość dokumentu bezpieczeństwa określa załącznik do rozporządzenia.

§  5. 

1. Kierownik ruchu zakładu górniczego jest odpowiedzialny za prawidłową organizację i prowadzenie ruchu zakładu górniczego.

2. Kierownik ruchu zakładu górniczego wykonuje swoje obowiązki przy pomocy podległych mu osób kierownictwa i dozoru ruchu zakładu górniczego, zwanych dalej "osobami kierownictwa i dozoru ruchu".

§  6. 

1. Przedsiębiorca, po uzgodnieniu z kierownikiem ruchu zakładu górniczego:

1) ustala zasady sprawowania nadzoru w zakładzie górniczym na zmianach, na których ruch nie jest prowadzony i w dni wolne od pracy,

2) opracowuje instrukcje bezpiecznego wykonywania pracy dla stanowisk lub miejsc pracy w ruchu zakładu górniczego oraz konsultuje je z pracownikami lub ich reprezentantami,

3) określa miejsca i stanowiska pracy, na których pracownicy powinni stosować wymagane środki ochrony indywidualnej.

2. Kierownik ruchu zakładu górniczego:

1) wyznacza osobę kierownictwa lub dozoru ruchu do sprawowania nadzoru nad prowadzeniem ruchu zakładu górniczego na danej zmianie, chyba że ruch zakładu górniczego na danej zmianie nadzoruje osobiście,

2) doręcza zakresy czynności osobom kierownictwa i dozoru ruchu, za pokwitowaniem odbioru,

3) zatwierdza instrukcje, o których mowa w ust. 1 pkt 2.

3. Każda osoba kierownictwa i dozoru ruchu powinna przestrzegać ustalonego dla niej i zatwierdzonego przez kierownika ruchu zakładu górniczego zakresu czynności, szczegółowo określającego jej obowiązki, uprawnienia i zakres odpowiedzialności.

4. Instrukcje, o których mowa w ust. 1 pkt 2, opracowane odpowiednio dla stanowiska lub miejsca pracy, powinny być zrozumiałe dla pracowników, których dotyczą, oraz doręczone pracownikom za pokwitowaniem odbioru.

5. Pracownicy zapoznają się z treścią instrukcji, o której mowa w ust. 1 pkt 2, oraz wykonują pracę zgodnie z jej ustaleniami; zapoznanie się z treścią instrukcji pracownicy potwierdzają na piśmie.

§ 7. Osoby kierownictwa i dozoru ruchu:

1) organizują i prowadzą pracę w sposób zapewniający bezpieczeństwo pracowników, ruchu zakładu górniczego i środowiska,

2) informują podległych im pracowników o przepisach i zasadach bezpiecznego wykonywania pracy.

§ 8. Osoba dozoru ruchu każdorazowo wyznacza przodowego zespołu, jeżeli praca jest wykonywana przez zespół pracowniczy, w tym składający się z dwóch pracowników.

§ 9. Przedsiębiorca oraz podmiot, przystępujący do wykonywania prac w ruchu zakładu górniczego, szczegółowo określają na piśmie podział obowiązków w celu zapewnienia bezpiecznego wykonywania pracy.

§ 10. Pracowników lub ich reprezentantów informuje się o wszelkich podejmowanych działaniach dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony zdrowia w miejscach i na stanowiskach pracy. Informacje powinny być zrozumiałe dla pracowników, których dotyczą.

§ 11. Pracownik może być dopuszczony do pracy w ruchu zakładu górniczego, jeżeli:

1) posiada wymagane kwalifikacje lub potrzebne umiejętności do wykonywania pracy,

2) odbył aktualne przeszkolenie w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,

3) posiada dostateczną znajomość przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,

4) w wyniku badań lekarskich oraz innych wymaganych badań został uznany za zdolnego do wykonywania określonej pracy.

§  12. 

1. Teren zakładu górniczego, łącznie z wyrobiskami górniczymi oraz terenami zwałowisk i składowisk, jeżeli nie jest ogrodzony, oznakowuje się tablicami, na których umieszcza się: nazwę zakładu górniczego oraz napis zakazujący wstępu osobom nieupoważnionym.

2. Miejsca niebezpieczne zlokalizowane na terenie, o którym mowa w ust. 1, jeżeli nie znajdują się pod stałym dozorem, zabezpiecza się w sposób ustalony przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

3. Miejsca o szczególnym zagrożeniu dla życia i zdrowia, w tym miejsca wykonywania prac, o których mowa w § 38, zabezpiecza się i oznakowuje tablicami ostrzegawczymi.

§ 13. Na terenie zakładu górniczego (wydzielonego jego oddziału) wywiesza się w widocznym miejscu:

1) informacje o adresach i numerach telefonów najbliższych jednostek straży pożarnej, Policji i pogotowia ratunkowego oraz sposobach ich wezwania,

2) instrukcje postępowania w przypadku pożaru.

§ 14. Drogi komunikacyjne oraz dojścia do miejsc i stanowisk pracy oznakowuje się w sposób widoczny i czytelny oraz utrzymuje się w stanie umożliwiającym bezpieczne dojścia oraz szybkie i bezpieczne ich opuszczenie w razie wypadku lub zagrożenia.

§ 15. Kierownik ruchu zakładu górniczego określa miejsca i stanowiska pracy, które wyposaża się w odpowiedni system akustyczny i optyczny do przekazywania sygnału alarmowego.

§  16. 

1. W zakładzie górniczym prowadzona jest ewidencja osób w nim przebywających.

2. Osoby kierownictwa lub dozoru ruchu, odpowiedzialne za pracowników wykonujących pracę na danej zmianie, po jej zakończeniu, potwierdzają opuszczenie przez pracowników stanowisk pracy lub przekazują osobie dozoru ruchu następnej zmiany informacje o pracownikach, którzy pozostali na stanowisku pracy w celu jej dokończenia, podając przewidywany czas opuszczenia tych stanowisk. Sposób potwierdzenia opuszczenia stanowisk pracy ustala kierownik ruchu zakładu górniczego.

§ 17. Przed rozpoczęciem pracy pracownik sprawdza, w zakresie swoich kompetencji, warunki pracy, a w szczególności stan technicznych środków bezpieczeństwa oraz stosowanych narzędzi; wyniki sprawdzenia przekazuje osobie dozoru ruchu.

§ 18. Miejsca pracy, maszyny i urządzenia oraz aparaturę kontrolno-pomiarową stale utrzymuje się w stanie zapewniającym bezpieczne prowadzenie ruchu zakładu górniczego.

§  19. 

1. Osoby kierownictwa i dozoru ruchu przeprowadzają okresowe kontrole stanu technicznego oraz sposobu korzystania z obiektów, maszyn i urządzeń oraz instalacji technicznych zakładu górniczego.

2. Zasady przeprowadzania kontroli, o których mowa w ust. 1, ich zakres i częstotliwość oraz sposób dokumentowania określa kierownik ruchu zakładu górniczego.

§ 20. 2  Maszyny i urządzenia eksploatuje się, konserwuje i naprawia w sposób określony w dokumentacji techniczno-ruchowej.

§ 21. Pracownicy obsługujący maszyny i urządzenia powinni posiadać wymagane kwalifikacje i uprawnienia do obsługi danej maszyny lub urządzenia. Dokument potwierdzający posiadanie wymaganych kwalifikacji i uprawnień pracownicy powinni posiadać przy sobie.

§  22. 

1. Osoby nieupoważnione nie powinny wykonywać samowolnie żadnych czynności przy maszynach, urządzeniach i instalacjach technicznych.

2. Czynności związane z naprawą, smarowaniem oraz czyszczeniem maszyn i urządzeń mogą być wykonywane tylko po zatrzymaniu maszyny lub urządzenia, zabezpieczeniu ich przed samoczynnym przemieszczeniem i przypadkowym uruchomieniem oraz zabezpieczeniu stanu wyłączenia dopływu energii.

3. Niedopuszczalne jest naprawianie, smarowanie oraz czyszczenie maszyn i urządzeń podczas ich ruchu.

§  23. 

1. 3  Wprowadzenie zmian w maszynach i urządzeniach, w szczególności w konstrukcji nośnej, zawiesiach, rozmieszczeniu przeciwciężarów, oraz rozszerzenie zakresów działania wyłączników krańcowych, jest dozwolone tylko za zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego, w sposób określony w dokumentacji techniczno-ruchowej.

2. Każda maszyna powinna posiadać działającą sygnalizację ostrzegawczą, stosowaną przed uruchomieniem maszyny oraz stosowaną w przypadku wystąpienia zagrożenia.

3. Maszyny i urządzenia wyposaża się w niezbędne i sprawne zabezpieczenia, w tym w sprzęt gaśniczy gwarantujący bezpieczne ich użytkowanie.

§ 24. Badania kontrolne konstrukcji nośnych, lin stalowych oraz zespołów i elementów stanowiących o bezpieczeństwie pracy maszyn urabiających wielonaczyniowych i zwałujących wykonuje się zgodnie z instrukcją kontroli ich stanu technicznego, zatwierdzoną przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§ 25. Przenośniki taśmowe wyposaża się w:

1) urządzenia do czyszczenia taśmy,

2) łatwo dostępne urządzenia umożliwiające zatrzymanie przenośnika,

3) osłony części wirujących i ruchomych,

4) urządzenia sygnalizujące uruchomienie przenośnika.

§ 26. Przenośniki pływające wyposaża się w balustrady z poręczami ochronnymi umieszczonymi na wysokości 1,1 m. Na każdej zmianie roboczej, przed rozpoczęciem pracy, kontroluje się stan zanurzenia pontonów przenośnika. Wyniki kontroli wpisuje się do książki kontroli.

§ 27. 4  Instalowanie, eksploatacja oraz kontrola maszyn, urządzeń i instalacji elektrycznych odpowiadają wymaganiom określonym w dokumentacji techniczno-ruchowej, odrębnych przepisach oraz Polskich Normach.

§ 28. W przypadku automatycznego lub zdalnego sterowania procesem produkcyjnym stosuje się odpowiednią sygnalizację ostrzegawczą oraz stosuje się zabezpieczenia i blokady.

§  29. 

1. Zakłady górnicze, w których przerwa w dopływie energii elektrycznej może spowodować zagrożenie dla ludzi, środowiska i mienia, powinny posiadać dwa niezależne zasilania pokrywające:

1) pełne zapotrzebowanie mocy dla urządzeń zakładu górniczego,

2) minimalną moc gwarantowaną dla urządzeń, w których przerwa w dopływie energii może spowodować zagrożenie.

2. Kierownik ruchu zakładu górniczego podejmuje decyzję o konieczności doprowadzenia niezależnego zasilania, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, powiadamiając o tym właściwy organ nadzoru górniczego.

§ 30. W stałej stacji elektroenergetycznej umieszcza się:

1) schemat ideowy układu elektroenergetycznego stacji,

2) instrukcję obsługi,

3) wykaz sprzętu ochronnego, niezbędnego do bezpiecznej obsługi stacji wraz z określeniem miejsca jego przechowywania,

4) wykaz sprzętu przeciwpożarowego.

§  30a.  ⁵

1. Kable i przewody oponowe:

1) układa się w taki sposób, aby nie były narażone na uszkodzenia mechaniczne,

2) oznakowuje się na obydwu końcach przez umieszczenie numeru linii i adresu kierunkowego.

2. Przewód oponowy zasilający maszyny i urządzenia o napędzie elektrycznym układa się w sposób ustalony przez kierownika ruchu zakładu górniczego lub wyznaczoną przez niego osobę dozoru odpowiedniego działu ruchu.

§  31.  ⁶

1. Niedopuszczalne jest przemieszczanie przewodów oponowych, szaf łączeniowych i sprzęgieł, będących pod napięciem.

2. Lokalne przesuwanie przewodów oponowych będących pod napięciem jest dopuszczalne wyłącznie za pomocą sprzętu ochronnego i odpowiednich narzędzi, zabezpieczających pracowników wykonujących tę czynność.

§ 32. Zakład górniczy wyposaża się w łączność zewnętrzną.

§ 33. Z zastrzeżeniem § 34-37, oddanie do ruchu obiektów, maszyn oraz urządzeń i instalacji technicznych zakładu górniczego następuje na podstawie pisemnego zezwolenia kierownika ruchu zakładu górniczego.

§  34. 

1. Oddanie do ruchu podstawowych obiektów i urządzeń zakładu górniczego odbywa się na podstawie zezwolenia właściwego organu nadzoru górniczego.

2. Do podstawowych obiektów i urządzeń zakładu górniczego zalicza się:

1) główne rozdzielnie elektryczne wysokiego i średniego napięcia,

2) centrale telefoniczne i dyspozytorskie wraz z systemami łączności i alarmowania,

3) stacje sprężarek powietrza,

4) główne urządzenia i układy odwadniania.

3. Przepisu ust. 1 nie stosuje się, gdy wymieniony w ust. 2 obiekt lub urządzenie stanowi wyposażenie lub część składową obiektu budowlanego zakładu górniczego usytuowanego poza wyrobiskiem górniczym, dla którego zezwolenia na użytkowanie wydawane są na podstawie odrębnych przepisów.

4. Do obiektów budowlanych zakładu górniczego usytuowanych poza wyrobiskiem górniczym zalicza się w szczególności:

1) drogi technologiczne,

2) składy materiałów wybuchowych,

3) obiekty i urządzenia przeróbcze,

4) rurociągi technologiczne,

5) obiekty stacji załadowczych i wyładowczych,

6) budynki głównych stacji sprężarek powietrza wraz z rurociągami,

7) budynki stacji elektroenergetycznych oraz główne urządzenia i sieci rozdzielcze wysokiego i średniego napięcia,

8) obiekty i urządzenia odwadniania,

9) wolno stojące budynki centrali telefonicznych i dyspozytornie,

10) zbiorniki przeciwpożarowe,

11) mosty i estakady technologiczne.

5. Zezwolenie, o którym mowa w ust. 1, wydaje się na wniosek kierownika ruchu zakładu górniczego na podstawie przedłożonej dokumentacji technicznej i protokołu odbioru technicznego, dokonanego przez komisję powoływaną przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

6. Protokół, o którym mowa w ust. 5, w szczególności zawiera informację, że przewidziane do oddania do ruchu obiekt lub urządzenie wykonane zostały zgodnie z dokumentacją techniczną.

§  35. 

1. Wymagania określone w § 34 powinny być spełnione w przypadku wprowadzenia istotnych zmian konstrukcyjnych lub zmian warunków eksploatacji podstawowych obiektów i urządzeń zakładu górniczego.

2. Za istotną zmianę konstrukcyjną lub zmianę warunków eksploatacji uważa się, odpowiednio, zmianę parametrów konstrukcyjnych lub warunków prowadzenia ruchu, określonych w dokumentacjach technicznych i w zezwoleniu na oddanie do ruchu podstawowych obiektów i urządzeń zakładu górniczego.

§ 36. Organ nadzoru górniczego może uzależnić wydanie zezwolenia na oddanie do ruchu obiektów i urządzeń od wyników przeprowadzonego próbnego ich ruchu.

§  37. 

1. Oddanie do ruchu obiektów budowlanych usytuowanych w wyrobisku górniczym następuje na podstawie zezwolenia właściwego organu nadzoru górniczego.

2. Zezwolenie, o którym mowa w ust. 1, wymagane jest w przypadku przebudowy oraz remontu wprowadzającego istotne zmiany konstrukcyjne obiektów. Przepisy § 34 ust. 5 i 6 oraz § 35 ust. 2 stosuje się odpowiednio.

3. Obiekty budowlane usytuowane w wyrobisku górniczym projektuje się, buduje, utrzymuje, remontuje i dokonuje się ich rozbiórki zgodnie z zasadami wiedzy technicznej i sztuki budowlanej.

4. Czynności, o których mowa w ust. 3, wykonują osoby posiadające wymagane kwalifikacje budowlane.

5. Budowę, przebudowę, remont i rozbiórkę obiektu budowlanego usytuowanego w wyrobisku górniczym prowadzi się na podstawie dokumentacji zatwierdzonej przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§  38. 

1. Kierownik ruchu zakładu górniczego określa rodzaje prac, które są wykonywane w warunkach szczególnego zagrożenia.

2. Prace, o których mowa w ust. 1, mogą być w szczególności:

1) wykonywane przez wyspecjalizowanych w tym zakresie pracowników pod bezpośrednim nadzorem osoby dozoru ruchu,

2) poprzedzone sprawdzeniem stanu bezpieczeństwa miejsca pracy i urządzeń przez osobę dozoru ruchu,

3) poprzedzone instruktażem pracowników o mogącym wystąpić zagrożeniu oraz sposobie prawidłowego i bezpiecznego wykonywania prac.

3. Podczas wykonywania prac, o których mowa w ust. 1, jest niedopuszczalne przebywanie w miejscu ich wykonywania osób niebiorących w nich udziału oraz równoczesne wykonywanie innych prac w pobliżu tego miejsca.

§  39. 

1. W miejscach, w których powstało zagrożenie bezpieczeństwa ruchu zakładu górniczego lub pracowników, mogą być wykonywane tylko prace związane z usuwaniem zagrożenia.

2. Podjęcie dalszej pracy w miejscach, o których mowa w ust. 1, może nastąpić dopiero po stwierdzeniu przez osobę kierownictwa lub dozoru ruchu, że zagrożenie zostało usunięte.

§ 40. Na każdej zmianie roboczej powinna być osoba przeszkolona w udzielaniu pierwszej pomocy.

§  41. 

1. W zakładzie górniczym oraz wydzielonym jego oddziale powinny znajdować się nosze oraz apteczka wyposażona w niezbędne środki medyczne.

2. Kierownik ruchu zakładu górniczego ustala liczbę i lokalizację punktów opatrunkowych oraz miejsca rozmieszczenia apteczek i noszy.

¹ § 4 ust. 1 zmieniony przez § 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 stycznia 2004 r. (Dz.U.04.24.212) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 22 marca 2004 r.

² § 20 zmieniony przez § 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 stycznia 2004 r. (Dz.U.04.24.212) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 22 marca 2004 r.

³ § 23 ust. 1 zmieniony przez § 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 stycznia 2004 r. (Dz.U.04.24.212) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 22 marca 2004 r.

⁴ § 27 zmieniony przez § 1 pkt 4 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 stycznia 2004 r. (Dz.U.04.24.212) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 22 marca 2004 r.

⁵ § 30a dodany przez § 1 pkt 5 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 stycznia 2004 r. (Dz.U.04.24.212) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 22 marca 2004 r.

⁶ § 31 zmieniony przez § 1 pkt 6 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 stycznia 2004 r. (Dz.U.04.24.212) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 22 marca 2004 r.