Zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego, rozliczania i opłacania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego, legitymacji ubezpieczeniowych oraz składek na Fundusz Pracy, osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia oraz osób współpracujących.

Dzienniki resortowe

Dz.Urz.ZUS.1992.5.9

Akt utracił moc

Wersja od: 5 maja 1992 r.

INSTRUKCJA NR 3

Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 26 marca 1992 r.

w sprawie zgłoszeń do ubezpieczenia społecznego, rozliczania i opłacania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego, legitymacji ubezpieczeniowych oraz składek na Fundusz Pracy, osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia oraz osób współpracujących

Na podstawie:

- art. 38 ust. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia (Dz. U. z 1983 r. Nr 31, poz. 146, z 1989 r. Nr 32, poz. 169 i Nr 35, poz. 190, z 1990 r. Nr 36, poz. 206, z 1991 r. Nr 110, poz. 474),

- § 53 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego (Dz. U. Nr 7, poz. 41, Nr 41, poz. 238 i Nr 71, poz. 418, z 1991 r. Nr 12, poz. 49, Nr 28, poz. 120 i Nr 69, poz. 295, z 1992 r. Nr 18, poz. 76),

zarządza się, co następuje.

Rozdział  1

Postanowienia ogólne

§ 1. Instrukcja określa:

1) tryb zgłaszania i ustalania obowiązku ubezpieczenia społecznego,

2) tryb wydawania legitymacji ubezpieczeniowych i dokonywania w nich wpisów,

3) tryb opłacania i rozliczania należnych składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego, wypłacanych przez zakład pracy,

4) wzory druków:

a) zgłoszenia do ubezpieczenia,

b) deklaracji rozliczeniowych składek na ubezpieczenie społeczne i świadczeń wypłacanych przez zakład pracy,

c) wniosku o kontynuowanie ubezpieczenia.

§ 2. Użyte w instrukcji określenia oznaczają:

1) ustawa - ustawę z dnia 19 grudnia 1975 r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia (Dz. U. z 1983 r. Nr 31, poz. 146, z 1989 r. Nr 31, poz. 146, z 1989 r. Nr 32, poz. 169, Nr 35, poz. 190, z 1990 r. Nr 36, poz. 206, z 1991 r. Nr 110, poz. 474),

2) ubezpieczony - osobę wykonującą umowę agencyjną lub umowę zlecenia na rzecz zakładu pracy oraz osobę z nią współpracującą, podlegające z tego tytułu obowiązkowi ubezpieczenia społecznego określonego ustawą,

3) ubezpieczenie - ubezpieczenie społeczne, którym są obejmowane osoby wykonujące umowy agencyjne lub umowy zlecenia albo osoby współpracujące z osobą wykonującą umowę,

4) zakład pracy - uspołeczniony oraz inny niż uspołeczniony zakład pracy (w tym osobę fizyczną), na rzecz którego jest wykonywana umowa agencyjna lub umowa zlecenia rodząca obowiązek ubezpieczenia, albo który udzielił zgody na wykonywanie współpracy,

5) uspołeczniony zakład pracy - zakład pracy opłacający podatek jako jednostka gospodarki uspołecznionej np. na podstawie przepisów ustawy z dnia 26 lutego 1982 r. o opodatkowaniu jednostek gospodarki uspołecznionej (Dz. U. z 1987 r. Nr 12, poz. 77, z 1989 r. Nr 3, poz. 12, Nr 35, poz. 192, Nr 74, poz. 443, z 1990 r. Nr 21, poz. 126, z 1991 r. Nr 9, poz. 30 i Nr 80, poz. 350, z 1992 r. Nr 21, poz. 86),

6) umowa - umowę agencyjną lub umowę zlecenia zawartą przez zakład pracy z osobą, która tę umowę będzie wykonywała,

7) oddział ZUS - oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych właściwy ze względu na siedzibę zakładu pracy,

8) składki - składki na ubezpieczenie społeczne,

9) przeciętne wynagrodzenie - przeciętne miesięczne wynagrodzenie z poprzedniego kwartału, ogłaszane dla celów emerytalnych przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Monitorze Polskim,

10) najniższe wynagrodzenie - najniższe miesięczne wynagrodzenie pracowników, ogłaszane przez Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w Monitorze Polskim,

11) świadczenia - wypłacane ubezpieczonym:

a) zasiłki chorobowe,

b) zasiłki porodowe,

c) zasiłki macierzyńskie,

d) zasiłki pogrzebowe,

e) zasiłki rodzinne,

f) zasiłki pielęgnacyjne,

g) zasiłki opiekuńcze,

h) zasiłki wychowawcze,

i) dodatki z tytułu wzrostu cen zwane dalej "dodatkami cenowymi", obowiązujące do 30 czerwca 1992 r.

Rozdział  2

Tryb zgłaszania i ustalania obowiązku ubezpieczenia

A. Zgłaszanie do ubezpieczenia

§  3.

1. Osoba zawierająca umowę na co najmniej 30 kolejnych dni, wypełnia i składa zgłoszenie do ubezpieczenia w zakładzie pracy, w dniu zawarcia umowy.

2. Umowa, o której mowa w ust. 1, powinna być zawarta na piśmie. Umowa powinna określać:

1) rodzaj umowy, przy czym informacja ta powinna wynikać zarówno z treści, jak i z nazwy umowy (umowa agencyjna, umowa zlecenia),

2) czas, na jaki została zawarta,

3) datę rozpoczęcia wykonywania pracy,

4) rodzaj wykonywanej działalności,

5) zasady ustalania wynagrodzenia za wykonywaną pracę,

6) obowiązujący czas pracy, jeżeli z umowy wynika obowiązek pracy w określonym wymiarze czasu pracy.

3. Osoba, która zawarła umowę na co najmniej 30 kolejnych dni z więcej niż jednym zakładem pracy, w każdym z nich składa zgłoszenie do ubezpieczenia.

4. W razie gdy umowa zawarta na okres krótszy niż 30 kolejnych dni była następnie przedłużana lub zawierano kolejno nowe umowy, na łączny okres wynoszący nieprzerwanie co najmniej 30 kolejnych dni lub więcej, osoba wykonująca umowy podlega ubezpieczeniu od dnia określonego w pierwszej umowie jako dzień rozpoczęcia wykonywania pracy.

5. W przypadku, o którym mowa w ust. 4, zgłoszenie do ubezpieczenia wypełnia się i składa w zakładzie pracy w dniu przedłużenia lub zawarcia nowej umowy, z której wynika że łączny okres wykonywania umów wyniesie lub przekroczy 30 dni.

6. W razie gdy umowa zawarta na okres co najmniej 30 kolejnych dni, została rozwiązana przed upływem 30 dni, osoba wykonująca umowę podlega ubezpieczeniu w okresie faktycznego jej wykonywania.

7. Okresy wykonywania pracy na podstawie kolejno zawieranych z tym samym zakładem pracy umów traktuje się łącznie, jeżeli występujące pomiędzy nimi przerwy stanowią dni świąteczne lub wolne od pracy.

8. Postanowienia ust. 3-7, stosuje się odpowiednio do osób współpracujących z tym, że terminem złożenia zgłoszenia jest data udzielenia przez zakład pracy zgody na współpracę lub na jej przedłużenie.

9. Zgłoszenia do ubezpieczenia osoby wykonującej umowę i osoby współpracującej dokonuje się na formularzu ZUS S-54 "Zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego osoby wykonującej umowę agencyjną lub umowę zlecenia - osoby współpracującej", stanowiącym załącznik nr 1 do instrukcji.

§ 4. Zakład pracy zawierający umowę lub udzielający zgody na współpracę dostarcza zainteresowanym formularze zgłoszeń do ubezpieczenia, o których mowa w § 3 ust. 9.

§ 5.

1. W razie gdy osoba wykonująca umowę lub osoba współpracująca odmawia wypełnienia zgłoszenia do ubezpieczenia, zgłoszenie wypełnia z urzędu zakład pracy.

2. Inne niż uspołecznione zakłady pracy zatrudniające do 20 osób wykonujących umowy oraz osób z nimi współpracujących przekazują zgłoszenia do ubezpieczenia wraz z zawartymi umowami oraz zgodą na współpracę do oddziału ZUS.

3. Wszystkie uspołecznione zakłady pracy oraz inne niż uspołecznione zakłady pracy zatrudniające powyżej 20 osób wykonujących umowy oraz osób z nimi współpracujących, przechowują zgłoszenia do ubezpieczenia wraz z zawartymi umowami oraz zgodą na współpracę w aktach osobowych.

4. Do przechowywania zgłoszeń do ubezpieczenia są także uprawnione zakłady pracy, o których mowa w ust. 2, jeżeli na wniosek uzyskały zgodę na ustalanie obowiązku ubezpieczenia we własnym zakresie.

5. Zakłady pracy przechowujące w aktach osobowych zgłoszenia do ubezpieczenia, w przypadku o którym mowa w ust. 1, przekazują zgłoszenia do ubezpieczenia wraz z zawartymi umowami oraz zgodą na współpracę do oddziału ZUS, w celu wydania decyzji.

§ 6. Osoba wykonująca umowy na rzecz kilku zakładów pracy wymienia w zgłoszeniu do ubezpieczenia wszystkie zakłady pracy ze wskazaniem tego, który będzie wyłącznie uprawniony do wypłaty świadczeń przysługujących z ubezpieczenia.

§ 7.

1. Ubezpieczony zawiadamia zakład pracy o wszelkich zmianach, jakie nastąpiły w stosunku do danych zawartych w zgłoszeniu do ubezpieczenia, w terminie 10 dni od ich nastąpienia.

2. Jeżeli zmiana danych ma wpływ na podleganie ubezpieczeniu, należy złożyć nowe zgłoszenie do ubezpieczenia.

B. Ustalanie obowiązku ubezpieczenia

§  8.

1. Obowiązek ubezpieczenia jest ustalany na podstawie zgłoszenia do ubezpieczenia wraz z zawartą umową lub zgodą na współpracę oraz na podstawie obowiązujących przepisów, przez:

1) zakład pracy, z którym została zawarta umowa lub który wyraził zgodę na współpracę, o którym mowa w § 5 ust. 3 i 4,

2) oddział ZUS, jeżeli zakład pracy z którym została zawarta umowa lub który wyraził zgodę na współpracę to zakład pracy, o którym mowa w § 5 ust. 2 oraz w przypadku, o którym mowa w § 5 ust. 5.

2. W przypadku wątpliwości wynikających ze zgłoszenia do ubezpieczenia, przeprowadza się postępowanie wyjaśniające.

3. O ustaleniu obowiązku ubezpieczenia, zainteresowanego zawiadamia:

1) zakład pracy w przypadku, o którym mowa w § 8 ust. 1 pkt 1,

2) oddział ZUS w przypadku, o którym mowa w § 8 ust. 1 pkt 2, a kopię zawiadomienia przekazuje zakładowi pracy.

4. Po ustaleniu obowiązku ubezpieczenia, oddział ZUS zwraca umowy oraz zgodę na współpracę zakładom pracy.

5. W razie gdy zainteresowany kwestionuje rozstrzygnięcie dotyczące obowiązku ubezpieczenia, oddział ZUS wydaje decyzję, na podstawie dokumentacji przekazanej przez zakład pracy. Kopię decyzji oddział ZUS przekazuje zakładowi pracy, o którym mowa w § 5 ust. 3 i 4 lub przechowuje w aktach zakładu pracy, o którym mowa w § 5 ust. 2, informując o wydaniu decyzji.

§  9.

1. Osobie, która wykonuje umowę na rzecz zakładu pracy, o którym mowa w § 5 ust. 2, obok zatrudnienia wynikającego ze stosunku pracy w wymiarze co najmniej połowy czasu pracy obowiązującego w danym zawodzie, oddział ZUS na podstawie przekazanego zgłoszenia do ubezpieczenia wydaje decyzję o niepodleganiu ubezpieczeniu z tytułu wykonywania umowy.

2. Emeryt lub rencista składa zgłoszenie do ubezpieczenia, zaznaczając w nim czy chce zostać objęty ubezpieczeniem z tytułu wykonywania umowy. W razie chęci dobrowolnego przystąpienia do ubezpieczenia podaje datę, od kiedy chce zostać objęty ubezpieczeniem, z zastrzeżeniem ust. 4.

3. Osoby przebywające na urlopie wychowawczym, podejmujące wykonywanie umowy, wypełniają zgłoszenie do ubezpieczenia, jeżeli chcą podlegać ubezpieczeniu z tytułu jej wykonywania, z zastrzeżeniem ust. 4.

4. W przypadkach, o których mowa w ust. 2 i 3, objęcie ubezpieczeniem nie może nastąpić wcześniej niż od miesiąca, w którym został zgłoszony wniosek o objęcie ubezpieczeniem.

5. Zgłoszenie do ubezpieczenia osoby podejmującej wykonywanie umowy, która równocześnie:

1) jest objęta ubezpieczeniem społecznym z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, ubezpieczeniem społecznym rolników, ubezpieczeniem społecznym z tytułu sprawowania opieki nad własnym dzieckiem wymagającym stałej opieki, z tytułu pobierania stypendium sportowego,

2) jest objęta zaopatrzeniem emerytalnym twórców, ubezpieczeniem społecznym z tytułu członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub ubezpieczeniem społecznym duchownych,

3) jest zarejestrowana w rejonowym biurze pracy i pobiera zasiłek dla bezrobotnych, gdyż osiągany dochód określony kwotowo w umowie nie przekracza miesięcznie połowy najniższego wynagrodzenia,

4) jest emerytem lub rencistą i nie wnosi o objęcie ubezpieczeniem,

zakład pracy przekazuje do oddziału ZUS.

6. Osobie, o której mowa w ust. 3 i ust. 5 pkt 1, oddział ZUS wydaje decyzję o podleganiu ubezpieczeniu z tytułu wykonywania umowy.

7. Osobie, o której mowa w ust. 5 pkt 2-4, oddział ZUS wydaje decyzję o niepodleganiu ubezpieczeniu z tytułu wykonywania umowy.

8. Kopie wydanych decyzji, o których mowa w ust. 6 i 7, są przechowywane tak jak zostało to określone w § 8 ust. 5.

§  10.

1. W razie ustania okoliczności powodujących wyłączenie z ubezpieczenia, zakład pracy lub oddział ZUS ustala obowiązek ubezpieczenia od następnego dnia, po dniu w którym powstały okoliczności uzasadniające objęcie ubezpieczeniem, z zastrzeżeniem § 3 ust. 4.

2. W razie powstania okoliczności powodujących brak obowiązku ubezpieczenia, stosuje się odpowiednio postanowienia § 9.

Rozdział  3

Tryb wydawania legitymacji ubezpieczeniowych i dokonywania w nich wpisów

§  11.

1. Ubezpieczonym i członkom ich rodzin legitymacje ubezpieczeniowe wydaje:

1) zakład pracy, jeżeli umowa lub współpraca jest wykonywana na rzecz zakładu pracy, o którym mowa w § 5 ust. 3 i 4,

2) oddział ZUS, jeżeli umowa lub współpraca jest wykonywana na rzecz zakładu pracy, o którym mowa w § 5 ust. 2.

2. Nie wydaje się nowych legitymacji ubezpieczeniowych osobom, o których mowa w ust. 1, jeżeli posiadają już legitymacje ubezpieczeniowe z tytułu wcześniejszego ubezpieczenia.

3. Ubezpieczonym wystawia się legitymacje ubezpieczeniowe na formularzu ZUS E-1a, a członkom rodzin na formularzu ZUS E-2.

4. Legitymację ubezpieczeniową wydaje się bezpłatnie.

5. W przypadku utraty legitymacji ubezpieczeniowej wydaje się duplikat na wniosek zainteresowanego.

§  12.

1. Przed wydaniem legitymacji członkom rodziny ubezpieczonego ustala się ich uprawnienia do świadczeń leczniczych.

2. Ustalenie uprawnień ubezpieczonego do świadczeń leczniczych oraz wpisu do legitymacji ubezpieczeniowej członków rodziny uprawnionych do świadczeń, dokonuje odpowiednio zakład pracy lub oddział ZUS, w zależności od tego kto rozstrzyga obowiązek ubezpieczenia.

3. W razie wątpliwości, odpowiednio zakład pracy albo oddział ZUS dokonuje wpisu do legitymacji ubezpieczeniowej osób uprawnionych do świadczeń leczniczych, na podstawie decyzji oddziału ZUS ustalającej uprawnienia do tych świadczeń.

4. W przypadku ustania prawa do świadczeń leczniczych osoby wpisanej do legitymacji ubezpieczeniowej, ubezpieczony przedkłada w zakładzie pracy albo w oddziale ZUS legitymację ubezpieczeniową w celu dokonania odpowiednich zmian, w zależności od tego, kto rozstrzyga obowiązek ubezpieczenia.

§  13.

1. Legitymację ubezpieczeniową wysyła się ubezpieczonemu listem poleconym.

2. Ubezpieczony może osobiście lub przez osobę upoważnioną odebrać legitymację ubezpieczeniową, za potwierdzeniem odbioru.

§  14.

1. W legitymacji ubezpieczeniowej dokonuje się wpisów dotyczących:

1) danych osobowych ubezpieczonego,

2) danych osobowych członków rodziny uprawnionych do świadczeń leczniczych,

3) miejsca zamieszkania,

4) poświadczenia uprawnień do świadczeń leczniczych,

5) poświadczenia okresów ubezpieczenia,

6) corocznego, a jeżeli umowa lub współpraca były dokonywane krócej niż rok po jej zakończeniu (a w razie potrzeby - za okresy wsteczne), poświadczenia wysokości dochodu, od którego były opłacane składki,

7) badań pomocniczych i szczepień ochronnych,

8) pobytu w zakładzie opieki zdrowotnej zamkniętej i zakładach lecznictwa uzdrowiskowego,

9) środków pomocniczych i przedmiotów ortopedycznych.

2. Do dokonywania wpisów, o których mowa w ust. 1 pkt 1-6 są zobowiązane:

1) zakłady pracy, jeżeli umowa lub współpraca jest wykonywana na rzecz zakładu pracy, o którym mowa w § 5 ust. 3 i 4,

2) oddział ZUS, jeżeli umowa lub współpraca jest wykonywana na rzecz zakładu pracy, o którym mowa w § 5 ust. 2,

z zastrzeżeniem ust. 3.

3. Wpisów dotyczących okresów kontynuowania ubezpieczenia dokonuje tylko oddział ZUS.

4. Wpisów, o których mowa w ust. 1 pkt 7-9 dokonują zakłady służby zdrowia.

5. Innych wpisów niż wymienione w ust. 1 może dokonywać wyłącznie oddział ZUS lub zakłady służby zdrowia na stronie legitymacji ubezpieczeniowej przeznaczonej na notatki.

6. Zmian wpisów oraz poprawek mogą dokonywać tylko uprawnieni do dokonywania wpisów do legitymacji ubezpieczeniowej.

§ 15. Wpisów w legitymacji ubezpieczeniowej dokonuje się na podstawie odpowiednich dokumentów.

§ 16.

1. Wpisów okresów ubezpieczenia dokonuje się po upływie roku, a jeżeli umowa była wykonywana krócej niż przez rok, po zakończeniu wykonywania umowy. Wpisów okresów kontynuowania ubezpieczenia dokonuje się po ustaniu tego ubezpieczenia.

2. Podstawę dokonywania wpisów, o których mowa w ust. 1, stanowią dokumenty znajdujące się w zakładzie pracy lub w oddziale ZUS, a w odniesieniu do okresów kontynuowania ubezpieczenia - dokumenty znajdujące się w oddziale ZUS.

§  17.

1. Poświadczeń uprawniających do świadczeń leczniczych dokonują odpowiednio:

1) zakład pracy, na podstawie ewidencji osobowej,

2) oddział ZUS, na podstawie dokumentacji potwierdzającej podleganie ubezpieczeniu (tj. zgłoszenia do ubezpieczenia, deklaracji rozliczeniowej składek)

niezwłocznie po zgłoszeniu żądania przez ubezpieczonego.

2. Poświadczenie, o którym mowa w ust. 1, upoważnia do świadczeń leczniczych udzielanych przez zakłady służby zdrowia.

3. W okresie kontynuowania ubezpieczenia upoważnia do świadczeń leczniczych legitymacja ubezpieczeniowa wraz z dowodem bieżącego opłacania składek.

§  18.

1. Zakład pracy, o którym mowa w § 5 ust. 3 i 4, prowadzi ewidencję:

1) pobranych druków legitymacji ubezpieczeniowych w księdze druków ścisłego zarachowania - druk PWHDA K-210, do której wpisuje się serię i numery pobranych legitymacji,

2) wydanych legitymacji ubezpieczeniowych - na druku ZUS E-25, osobno dla ubezpieczonych oraz osobno dla członków ich rodzin.

2. Przy wydawaniu legitymacji ubezpieczeniowych powinna być zachowana ciągłość numerów w obrębie każdej serii, poczynając od numeru najmniejszego i w takiej samej kolejności. Wydane legitymacje ubezpieczeniowe powinny być wpisywane do ewidencji.

3. Przy ewidencjonowaniu wydanych legitymacji ubezpieczeniowych, o których mowa w ust. 1 pkt 2, w przypadku:

1) wydawania duplikatu legitymacji ubezpieczeniowej należy zaznaczyć, że legitymacja ubezpieczeniowa została wydana powtórnie,

2) wysłania legitymacji ubezpieczeniowej listem poleconym należy odnotować datę i numer nadania przesyłki pocztowej.

4. Ewidencję legitymacji ubezpieczeniowych wydawanych osobom wykonującym umowy lub współpracujących na rzecz zakładów pracy, o których mowa w § 5 ust. 2, prowadzi oddział ZUS.

Rozdział  4

Rozliczanie należności z tytułu składek i wypłaconych świadczeń

A. Zasady ogólne rozliczeń

§  19.

1. Inne niż uspołecznione zakłady pracy zatrudniające do 20 osób wykonujących umowy oraz osób współpracujących są zobowiązane do imiennego rozliczania składek i świadczeń.

2. Wszystkie uspołecznione zakłady pracy oraz inne niż uspołecznione zakłady pracy zatrudniające powyżej 20 osób wykonujących umowy oraz osób współpracujących są uprawnione do bezimiennego rozliczania składek i świadczeń.

3. Zakłady pracy, o których mowa w ust. 1, na wniosek mogą zostać uprawnione do bezimiennego rozliczania składek i świadczeń, z zastrzeżeniem § 5 ust. 4.

§  20.

1. Zakład pracy rozlicza i opłaca składki co miesiąc bez uprzedniego wezwania.

2. Zakład pracy uprawniony do wypłaty świadczeń finansowanych ze środków Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, w rozliczeniu uwzględnia wypłacone ubezpieczonym świadczenia.

3. W celu rozliczenia składek i świadczeń:

1) zakład pracy rozliczający bezimiennie składki wypełnia i przekazuje do oddziału ZUS deklarację rozliczeniową sporządzoną na formularzu ZUS S-10, stanowiącym załącznik nr 2 do instrukcji,

2) zakład pracy rozliczający imiennie składki wypełnia i przekazuje do oddziału ZUS deklarację rozliczeniową sporządzoną na formularzu ZUS S-11 i S-11a, stanowiących załączniki nr 3 i 4 do instrukcji.

§  21.

1. Sporządzenie deklaracji rozliczeniowej poprzedza ustalenie:

1) należnej kwoty składek na Fundusz Pracy obciążających ubezpieczonych,

2) należnej kwoty składek obciążającej zakład pracy,

3) kwoty wypłaconych ubezpieczonym świadczeń z uwzględnieniem ich rodzajów, w odniesieniu do zakładu pracy, o którym mowa w § 20 ust. 2.

2. W deklaracji rozliczeniowej sporządzonej na formularzu ZUS S-10 wykazuje się:

1) łączne liczby ubezpieczonych wykonujących umowy i współpracujących na koniec miesiąca, z podziałem według dochodu przyjmowanego do podstawy wymiaru składek,

2) łączną kwotę składek należnych za dany miesiąc, za ubezpieczonych wykonujących umowy i współpracujących, z podziałem według dochodu przyjmowanego do podstawy wymiaru składek,

3) łączną kwotę składek na Fundusz Pracy za ubezpieczonych wykonujących umowy i współpracujących, z podziałem jak w pkt 2,

4) łączną kwotę świadczeń wypłaconych po sporządzeniu deklaracji za miesiąc poprzedni do dnia sporządzenia deklaracji za miesiąc bieżący.

3. W deklaracji rozliczeniowej sporządzonej na formularzu ZUS S-11 i S-11a wykazuje się:

1) imiennie ubezpieczonych wykonujących umowy lub współpracujących na koniec miesiąca,

2) podstawę wymiaru składek odrębnie dla każdego ubezpieczonego,

3) należną za dany miesiąc składkę i składkę na Fundusz Pracy za każdego ubezpieczonego,

4) pobraną przez ubezpieczonego kwotę świadczeń po sporządzeniu deklaracji za miesiąc poprzedni do dnia sporządzenia deklaracji za miesiąc bieżący, w odniesieniu do zakładu pracy, o którym mowa w § 20 ust. 2,

5) wymiar czasu pracy, jeżeli z umowy wynika obowiązek pracy w określonym wymiarze czasu pracy, dla każdego ubezpieczonego,

6) określenie rodzaju dochodu przyjmowanego do podstawy wymiaru składek, dla każdego ubezpieczonego.

4. Zakład pracy wypłacający ubezpieczonym świadczenia również z tytułu wykonywania umów na rzecz innych zakładów pracy, uwzględnia w deklaracji rozliczeniowej pełne kwoty wypłaconych tym ubezpieczonym świadczeń.

5. Sporządzoną deklarację rozliczeniową podpisują osoby do tego uprawnione.

§  22.

1. Deklarację rozliczeniową zakład pracy przekazuje do oddziału ZUS w terminie do 20 dnia miesiąca za miesiąc ubiegły. W tym samym terminie dokonuje wpłaty na konto bankowe wskazane przez oddział ZUS. W treści przelewu lub innego dowodu wpłaty podaje się numer konta płatnika, pod którym zakład pracy jest zarejestrowany w oddziale ZUS.

2. Wpłatę, o której mowa w ust. 1, stanowi odpowiednio:

1) dla zakładów pracy rozliczających bezimiennie składki - kwota różnicy pomiędzy należnymi składkami, a wypłaconymi świadczeniami,

2) dla zakładów pracy rozliczający imiennie składki - kwota należnych składek lub kwota różnicy pomiędzy należnymi składkami, a wypłaconymi świadczeniami, w odniesieniu do zakładów pracy, o których mowa w § 20 ust. 2.

3. W razie dokonywania wpłaty po terminie, wysokość wpłacanej kwoty powinna zostać zwiększona o należne odsetki za zwłokę, ustalone zgodnie z przepisami o zobowiązaniach podatkowych.

4. Jeżeli kwota wypłaconych świadczeń przekracza kwotę należnych składek, deklaracja rozliczeniowa złożona przez zakład pracy stanowi podstawę do dokonania przez oddział ZUS zwrotu różnicy na rzecz zakładu pracy.

5. Zwrotu różnicy, o której mowa w ust. 4, oddział ZUS dokonuje w ciągu 30 dni od otrzymania deklaracji rozliczeniowej.

6. Kwota świadczeń nieprawnie wypłaconych lub wypłaconych w niewłaściwej wysokości obciąża zakład pracy i nie podlega zaliczeniu na poczet składek.

§  23.

1. Zakład pracy, który nie wypłaca ubezpieczonym świadczeń jest zwolniony od obowiązku składania deklaracji rozliczeniowych za każdy miesiąc kalendarzowy, w którym skład osobowy ubezpieczonych i podstawa wymiaru składek nie uległy zmianie w stosunku do miesiąca poprzedniego, a należne składki zostały opłacone. Zakład pracy jest jednak zobowiązany do złożenia deklaracji rozliczeniowej za grudzień każdego roku.

2. Jeżeli zakład pracy nie nadeśle w obowiązującym terminie deklaracji rozliczeniowej, mimo że nie jest zwolniony z comiesięcznego jej składania, oddział ZUS wymierza z urzędu składkę w wysokości wynikającej z ostatnio złożonej deklaracji rozliczeniowej i zawiadamia o tym zakład pracy.

3. W odniesieniu do zakładu pracy, o którym mowa w § 20 ust. 2,. przy wymierzaniu składek z urzędu nie uwzględnia się wypłaconych świadczeń podlegających zaliczeniu na poczet składek.

4. Jeżeli po wymierzeniu składek z urzędu wpłynie deklaracja rozliczeniowa zakładu pracy, oddział ZUS koryguje dokonany wymiar z urzędu do wysokości wynikającej ze złożonej deklaracji.

B. Ustalanie podstawy wymiaru składek

§  24.

1. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie osób wykonujących umowy, którym w umowach określono dochód z ich wykonywania kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej, stanowi dochód z wykonywania tej umowy, bez pomniejszania o podatek dochodowy i koszty uzysku dochodu. Dochód ten może być niższy od kwoty odpowiadającej 60% przeciętnego wynagrodzenia.

2. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie pozostałych osób wykonujących umowy, stanowi bieżąco zadeklarowany przez zakład pracy dochód, uzgodniony z osobą wykonującą umowę, nie niższy od kwoty odpowiadającej 60% przeciętnego wynagrodzenia.

3. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie osób współpracujących ustala się tak samo, jak dla osób o których mowa w ust. 2.

4. Najniższą podstawę wymiaru składek, o której mowa w ust. 2 i 3, zmniejsza się odpowiednio w razie rozpoczęcia lub zakończenia wykonywania umowy lub współpracy, albo powstania lub ustania obowiązku ubezpieczenia w ciągu miesiąca. Zmniejszenia dokonuje się dzieląc najniższą podstawę wymiaru składek przez 30, otrzymaną kwotę mnożąc przez liczbę dni, w których umowa lub współpraca nie była wykonywana i otrzymaną kwotę odejmując od najniższej podstawy wymiaru składek.

5. Dochód zadeklarowany do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne osób, o których mowa w ust. 2 i 3, za bieżący miesiąc rozliczeniowy, nie może być wyższy od kwoty odpowiadającej zwiększonemu o 50% dochodowi zadeklarowanemu za poprzedni miesiąc rozliczeniowy.

§  25.

1. W razie zwolnienia ubezpieczonego z obowiązku opłacania składek przez część miesiąca z powodu pobierania zasiłku chorobowego lub macierzyńskiego, podstawę wymiaru składek za ten miesiąc zmniejsza się odpowiednio według zasady, o której mowa w § 24 ust. 4.

2. W przypadku gdy ubezpieczony, o którym mowa w § 24 ust. 2, nie osiągnął w danym miesiącu dochodu z wykonywania umowy, a podlega ubezpieczeniu, opłaca się za ten miesiąc składkę na jego ubezpieczenie od zadeklarowanego dochodu, nie niższego od kwoty odpowiadającej 60% przeciętnego wynagrodzenia i nie wyższego od kwoty odpowiadającej zwiększonemu o 50% dochodowi zadeklarowanemu za poprzedni miesiąc rozliczeniowy.

3. W przypadku gdy ubezpieczony wykonuje na rzecz jednego zakładu pracy więcej niż jedną umowę równocześnie na warunkach, o których mowa w § 24 ust. 1 i 2, podstawę wymiaru składek za dany miesiąc rozliczeniowy ustala się łącznie przyjmując:

- zadeklarowany dochód nie niższy od kwoty odpowiadającej 60% przeciętnego wynagrodzenia, z tytułu wykonywania każdej z umów na warunkach określonych w § 24 ust. 2,

- dochód osiągnięty z tytułu wykonywania każdej z umów na warunkach, o których mowa w § 24 ust. 1.

4. W przypadku gdy ubezpieczony wykonuje umowy na rzecz dwóch lub więcej zakładów pracy, każdy zakład pracy we własnym zakresie ustala podstawę wymiaru składek zgodnie z zasadami, o których mowa w § 24 ust. 1 i 2.

5. Łączną kwotę stanowiącą podstawę wymiaru składek za dany miesiąc ustala się zgodnie z § 24, z uwzględnieniem ust. 1-4.

C. Obliczanie należności z tytułu składek

§ 26. Przed sporządzeniem deklaracji rozliczeniowej, zakład pracy ustala łączną kwotę składek, z uwzględnieniem:

1) 20% składki obciążającej ubezpieczonego wykonującego umowę za niego i za osobę współpracującą i 20% składki obciążającej zakład pracy,

2) 40% składki pokrywanej w całości przez zakład pracy, w przypadku zatrudnienia wozaków oraz osób z nimi współpracujących, wykonujących usługi transportowe na rzecz jednostek Lasów Państwowych i Parków Narodowych,

3) 45% składki pokrywanej w całości na rzecz:

- Przedsiębiorstwo Kolportażowo-Handlowe "Ruch",

- Państwowe Przedsiębiorstwo "Totalizator Sportowy",

- przedsiębiorstwa obrotu produktami naftowymi Centrali Produktów Naftowych,

- Polski Związek Motorowy przy obsłudze stacji paliw,

na ubezpieczenie osób wykonujących umowy oraz osób współpracujących.

D. Obliczanie składek na Fundusz Pracy

§ 27.

1. Składka na Fundusz Pracy obciąża każdego ubezpieczonego w wysokości 2% podstawy wymiaru składek.

2. Składka jest rozliczana w bieżąco składanych deklaracjach rozliczeniowych przez zakład pracy, na rzecz którego jest wykonywana umowa lub współpraca.

§  28.

1. Do składek na Fundusz Pracy stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące rozliczania składek.

2. Zakład pracy rozliczający bezimiennie składki ustala łączną kwotę składki na Fundusz Pracy, przyjmując jako podstawę jej wymiaru łączną podstawę wymiaru składek za dany miesiąc rozliczeniowy, z zastrzeżeniem § 42 ust. 3 pkt 3.

3. Zakład pracy rozliczający imiennie składki ustala łączną kwotę składki na Fundusz Pracy odrębnie dla każdego ubezpieczonego, przyjmując jako podstawę jej wymiaru za dany miesiąc rozliczeniowy, podstawę wymiaru składki na jego ubezpieczenie, z zastrzeżeniem § 42 ust. 4.

§ 29. Po dokonaniu ustaleń i obliczeń, o których mowa w § 24, 25, 26 i 27, zakład pracy o którym mowa w § 19 ust. 2 i 3, dodatkowo sporządza zestawienie pomocnicze, do którego wpisuje się:

1) liczbę osób wykonujących umowy oraz liczbę osób współpracujących, objętych ubezpieczeniem w miesiącu, którego rozliczenie dotyczy, z podziałem według dochodu przyjmowanego do podstawy wymiaru składek,

2) łączne kwoty podstaw wymiaru składek odrębnie dla osób wykonujących umowy i dla osób współpracujących, z podziałem według dochodu przyjmowanego do podstawy wymiaru składek,

3) kwoty składek, z podziałem jak w pkt 2,

4) kwotę składki na Fundusz Pracy za dany miesiąc rozliczeniowy,

5) dane liczbowe dotyczące wypłaconych świadczeń, otrzymane z podsumowania odpowiednich rubryk list wypłat, uzyskane zgodnie z § 31,

6) dane kwotowe dotyczące wypłaconych świadczeń, z podziałem na poszczególne ich rodzaje, uzyskane zgodnie z § 32.

E. Ustalanie kwot wypłaconych świadczeń

§ 30.

1. Przed ustaleniem kwot wypłaconych świadczeń podlegających rozliczeniu w deklaracji za dany miesiąc, kompletuje się listy wypłat poszczególnych rodzajów świadczeń, wypłaconych ubezpieczonym w okresie po sporządzeniu deklaracji za miesiąc poprzedni do dnia sporządzenia deklaracji za miesiąc bieżący.

2. Na podstawie list wypłat poszczególnych świadczeń ustala się dane liczbowe oraz kwotowe odrębnie dla:

- zasiłków chorobowych,

- zasiłków macierzyńskich,

- zasiłków porodowych,

- zasiłków pogrzebowych,

- zasiłków rodzinnych,

- zasiłków opiekuńczych,

- zasiłków wychowawczych,

- dodatków cenowych,

w zależności od tego, do jakiego rodzaju świadczeń są uprawnieni ubezpieczeni.

§ 31. Zakład pracy, o którym mowa w § 20 ust. 2, ustala dane liczbowe dotyczące wypłaconych świadczeń:

1) poprzez podsumowanie odpowiednich rubryk list wypłat w odniesieniu do liczby dni, za które wypłacono zasiłki chorobowe, macierzyńskie i opiekuńcze,

2) poprzez podliczenie uwzględnionych w listach pozycji wypłat w odniesieniu do liczby wypłaconych zasiłków porodowych, pogrzebowych, rodzinnych i wychowawczych.

§ 32. Dane kwotowe dotyczące wypłaconych świadczeń ustala się poprzez podsumowanie kwot wypłat poszczególnych rodzajów świadczeń wynikających z wszystkich list płatniczych.

F. Sporządzanie deklaracji rozliczeniowej

§ 33. Zakład pracy uprawniony do wypłaty świadczeń przysługujących ubezpieczonym, wypełnia deklarację rozliczeniową z uwzględnieniem danych dotyczących kwoty należnych składek oraz łącznych danych liczbowych wypłaconych świadczeń danego rodzaju.

a. Rozliczenia bezimienne

§ 34.

1. Część I deklaracji rozliczeniowej "Zestawienie należności z tytułu składek" (formularz ZUS S-10) wypełnia się stosownie do dyspozycji poszczególnych rubryk na podstawie zestawienia pomocniczego, o którym mowa w § 29.

2. Jeśli zakład pracy stwierdzi we własnym zakresie wykazanie niewłaściwej kwoty składek w poprzednio złożonych deklaracjach, uwzględnia korektę w deklaracji sporządzanej za miesiąc bieżący, a na zestawieniu pomocniczym wpisuje kwotę korekty, tj. zwiększenie lub zmniejszenie wraz z krótkim uzasadnieniem.

3. Zakład pracy nie dokonuje korekty, jeśli nieprawidłowe obliczenie składek zostanie stwierdzone podczas kontroli oddziału ZUS:

1) w razie stwierdzenia różnicy na dobro ZUS, oddział ZUS dokonuje pobrania należności na podstawie prawomocnej decyzji, chyba że zakład pracy po otrzymaniu decyzji sam dokona wypłaty różnicy,

2) w razie stwierdzenia różnicy na dobro zakładu pracy, oddział ZUS dokonuje zwrotu tej różnicy bez wydawania decyzji, chyba że zakład pracy kwestionuje wysokość zwróconej różnicy.

4. W wierszu 5 "Łączna kwota składek na Fundusz Pracy" - podaje się łączną kwotę składek na Fundusz Pracy za osoby wykonujące umowy (wiersz 3 rubryka 8) oraz za osoby współpracujące (wiersz 3 rubryka 12).

5. Końcówki kwot składek zaokrągla się do pełnych 100 zł w górę, gdy końcówka jest wyższa od 50 zł lub w dół, gdy końcówka jest równa bądź niższa od 50 zł.

§  35.

1. Część II deklaracji rozliczeniowej "Rozliczenie należności" wypełnia się wpisując:

1) w wierszu 1 "Składki ogółem - cz. I" - kwotę składek wykazaną w wierszu "Ogółem składki do opłacenia" część I deklaracji rozliczeniowej,

2) w wierszu 2 "Wypłacone świadczenia - cz. III" - kwotę wypłaconych świadczeń z rubryki 6 wiersza 12 części III deklaracji rozliczeniowej.

2. Po wpisaniu kwot składek i świadczeń ustala się saldo należności:

1) na dobro ZUS -jeżeli kwota składek jest wyższa od kwoty wypłaconych świadczeń,

2) na dobro zakładu pracy - jeżeli kwota wypłaconych świadczeń jest wyższa od kwoty składek.

Ustalone saldo wpisuje się w wierszu 3 "Różnica na dobro", z uwzględnieniem odpowiednich skreśleń w dyspozycjach.

§  36.

1. Część III deklaracji rozliczeniowej "Zestawienie wypłaconych świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz innych wypłat podlegających pokryciu ze środków ZUS" wypełnia się po dokonaniu ustaleń, o których mowa w § 30-33, wpisując dla poszczególnych rodzajów świadczeń łączne kwoty wypłat oraz dane liczbowe.

2. W odpowiednich rubrykach wiersza "Razem" części III deklaracji rozliczeniowej wpisuje się łączną liczbę świadczeń - jako liczbę kontrolną, liczbę poszczególnych rodzajów świadczeń lub liczbę dni, za które zostały pobrane zasiłki.

3. Jeżeli zakład pracy stwierdzi, że świadczenia wykazane w jednej z poprzednich deklaracji rozliczeniowych zostały wypłacone w nieprawidłowej wysokości, o kwotę stwierdzonej nieprawidłowości zwiększa lub zmniejsza kwotę tego samego rodzaju świadczeń, rozliczaną w deklaracji sporządzanej za miesiąc bieżący. W sprawie dokonanych zwiększeń lub zmniejszeń sporządza się notatkę, którą dołącza się do kopii deklaracji pozostających w zakładzie pracy.

4. Zakład pracy nie dokonuje zmniejszeń ani zwiększeń wypłaconych świadczeń, w przypadku ujawnienia nieprawidłowości podczas kontroli ZUS. Przy rozliczaniu różnicy świadczeń stosuje się odpowiednio postanowienia § 34 ust. 3.

b. Rozliczenia imienne

§  37.

1. Część Ia deklaracji rozliczeniowej "Obliczanie składek oraz wypłaconych świadczeń" (formularz ZUS S-11) wypełnia się stosownie do dyspozycji poszczególnych rubryk, z tym że szczególną uwagę należy zwrócić na:

1) w rubryce 3 "Określić: - wykonujący umowę - osoba współpracująca" - podaje się w odniesieniu do każdego ubezpieczonego, czy jest on osobą wykonującą umowę, czy też osobą współpracującą,

2) w rubryce 4 "Wymiar czasu pracy" - podaje się wymiar czasu pracy w jakim umowa jest wykonywana (np. 3/4, 1/2, 1/4 itp.), jeżeli z umowy wynika obowiązek pracy w określonym wymiarze czasu pracy,

3) w rubryce 5 "Określić: - dochód zadeklarowany - dochód wg umowy" - podaje się w odniesieniu do każdego ubezpieczonego, czy podstawę wymiaru składek na jego ubezpieczenie stanowi dochód zadeklarowany, o którym mowa w § 24 ust. 2 i 3, czy też dochód osiągnięty według wykonywanej umowy, o którym mowa w § 24 ust. 1,

4) w rubryce 6 "Podstawa wymiaru kwota w zł" - należy podać kwotę zadeklarowanego za dany miesiąc dochodu, w przypadku osób wykonujących umowy oraz osób współpracujących, dla których podstawę wymiaru składek ustala się zgodnie z § 24 ust. 2 i 3, lub kwotę uzyskanego z wykonywania umowy dochodu, w przypadku osób wykonujących umowy, dla których podstawę wymiaru składek ustala się zgodnie z § 24 ust. 1,

5) w rubryce 8 "kwota składek" - podaje się kwotę składki na ubezpieczenie danego ubezpieczonego,

6) w rubryce 10 "kwota składek" - podaje się kwotę składki należnej na Fundusz Pracy za danego ubezpieczonego,

7) w rubryce 11 "Kwota wypłaconych świadczeń (ogółem)" - podaje się łączną kwotę pobranych przez danego ubezpieczonego świadczeń,

8) w rubryce 12 "Potwierdzam wysokość podstawy wymiaru i odbiór świadczeń (data i podpis ubezpieczonego)" - powinien się znajdować własnoręczny podpis każdego ubezpieczonego potwierdzający, że zapoznał się z wysokością wykazanego jako podstawa wymiaru składek na jego ubezpieczenie dochodu oraz że pobrał należne mu świadczenia,

9) w wierszu "Ogółem składki do opłacenia" - podaje się łączną kwotę składek na ubezpieczenie (rubryka 8) i składek na Fundusz Pracy (rubryka 10).

2. Przy rozliczaniu należnych składek, zakład pracy zobowiązany do rozliczeń imiennych stosuje odpowiednio postanowienia, o których mowa w § 34 ust. 2 i 3.

3. Kwoty składek wykazane w wierszu "Razem" podlegają zaokrągleniu, tak jak to zostało określone w § 34 ust. 5.

§  38.

1 Część Ib deklaracji rozliczeniowej "Informacje o ubezpieczonych rozpoczynających wykonywanie umowy lub współpracy, lub współpraca została rozwiązana" - wypełnia zakład pracy, na rzecz którego wykonywanie umów lub współpracy zostało podjęte po raz pierwszy.

2. Zakład pracy, na rzecz którego umowy lub współpraca są już wykonywane wypełnia część Ib deklaracji rozliczeniowej w przypadku jakichkolwiek zmian w stosunku do stanu wykazanego w poprzednio złożonej deklaracji, np. zmiana nazwiska, zmiana miejsca zamieszkania, rozpoczęcie lub rozwiązanie umowy, rozpoczęcie lub zaprzestanie współpracy, okres niewykonywania umowy lub współpracy z powodu choroby.

3. Wpisu w części Ib deklaracji rozliczeniowej dokonuje się w wierszu oznaczonym tą samą lp., pod którą dany ubezpieczony został wpisany do części Ia deklaracji.

4. Prawidłowość wpisów dokonywanych odpowiednio do poszczególnych rubryk, potwierdza ubezpieczony własnoręcznym podpisem (rubryka 9).

§  39.

1. Część II deklaracji rozliczeniowej "Rozliczenie należności" wypełnia się wpisując:

1) w wierszu 1 "Składki ogółem" - kwotę składek z części Ia deklaracji, z wiersza "Ogółem składki do opłacenia (rubr. 8 + 10)",

2) w wierszu 2 "Wypłacone świadczenia" - kwotę wypłaconych ubezpieczonym świadczeń z części Ia deklaracji rozliczeniowej, z wiersza "Razem", z zastrzeżeniem § 42 ust. 4.

2. Przy ustalaniu salda należności (wiersz 3 "Różnica"), stosuje się odpowiednio postanowienia, o których mowa w § 35 ust. 2.

§  40.

1. Część III deklaracji rozliczeniowej "Zestawienie wypłaconych świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz innych wypłat podlegających pokryciu ze środków ZUS" wypełniają zakłady pracy upoważnione do wypłaty świadczeń, na podstawie list wypłat, o których mowa w § 30.

2. Część III deklaracji rozliczeniowej wypełnia się wpisując:

1) w wierszu 1 "Liczba zasiłków, świadczeń rehabilitacyjnych, dodatków cenowych", w rubrykach 3-13 podaje się liczbę wypłaconych świadczeń według ich rodzajów,

2) w wierszu 2 "Liczba dni zasiłkowych", w rubrykach 3-13 podaje się liczbę dni zasiłkowych (dotyczy to zasiłków chorobowych, opiekuńczych, macierzyńskich i wychowawczych),

3) w wierszu 3 "Kwota zł" , w rubrykach od 3-13 podaje się kwoty wypłaconych świadczeń danego rodzaju,

4) w wierszu 3 "Kwota zł", w rubryce 14 "Razem" podaje się łączną kwotę świadczeń wypłaconych ubezpieczonym, która powinna być zgodna z kwotą podaną w części II deklaracji, w wierszu 2 "Wypłacone świadczenia" w rubryce 3 oraz z kwotą podaną w części Ia deklaracji, w wierszu "Razem" w rubryce "Kwota wypłaconych świadczeń (ogółem)".

3. Przy rozliczaniu świadczeń z ubezpieczenia, zakład pracy zobowiązany do rozliczeń imiennych stosuje odpowiednio przepisy, o których mowa w § 36 ust. 3 i 4.

Rozdział  V

Sprawdzanie wysokości rocznej podstawy wymiaru składek

§  41.

1. W odniesieniu do ubezpieczonego, o którym mowa w § 24 ust. 1, po upływie każdego roku kalendarzowego dokonuje się w styczniu następnego roku sprawdzenia czy podstawa wymiaru składek za ten rok nie była niższa od kwoty odpowiadającej wysokości sześciokrotnego najniższego wynagrodzenia.

2. Sprawdzenia dokonuje na podstawie posiadanej dokumentacji:

1) zakład pracy, jeżeli jest uprawniony do bezimiennych rozliczeń składek,

2) oddział ZUS, jeżeli składki za ubezpieczonego są rozliczane przez zakład pracy zobowiązany do imiennych rozliczeń składek.

3. W przypadku gdy ubezpieczony wykonuje dwie lub więcej umów sprawdzenia, o którym mowa w ust. 1, dokonuje zakład pracy uprawniony do wypłaty świadczeń należnych ubezpieczonemu, z uwzględnieniem odpowiednich zaświadczeń pozostałych zakładów pracy, bądź oddział ZUS odpowiednio.

§  42.

1. Jeżeli ze sprawdzenia wynika, że roczna kwota podstawy wymiaru składek była niższa od kwoty sześciokrotnego najniższego wynagrodzenia, to:

1) ustala się kwoty opłaconych składek przez ubezpieczonego i przez zakład pracy,

2) ustala się kwotę wypłaconych ubezpieczonemu świadczeń,

3) ustala się kwotę składek opłaconych przez ubezpieczonego na Fundusz Pracy,

4) zwraca się ubezpieczonemu opłaconą przez niego część składek, pomniejszoną o wypłacone w tym roku świadczenia z ubezpieczenia,

5) zwraca się ubezpieczonemu opłaconą przez niego w tym roku składkę na Fundusz Pracy.

2. Jeżeli ze sprawdzenia wynika, że pobrane przez ubezpieczonego świadczenia przewyższyły kwotę opłaconych składek, żąda się zwrotu pobranych świadczeń po potrąceniu kwoty opłaconych za dany rok składek.

3. Zakład pracy rozliczający bezimienne składki, w deklaracji rozliczeniowej za styczeń następnego roku wykazuje:

1) zmniejszoną kwotę należnych za ten miesiąc składek wykazaną w części I deklaracji, o kwotę składek podlegających zwrotowi, po dokonaniu odpowiednich adnotacji w zestawieniu pomocniczym, o którym mowa w § 29,

2) zmniejszoną kwotę rozliczonych świadczeń danego rodzaju wykazaną w części III deklaracji, o kwotę tych świadczeń wypłaconą ubezpieczonemu, po uwzględnieniu tego zmniejszenia w notatce, o której mowa w § 36 ust. 3,

3) zmniejszoną kwotę należnych za ten miesiąc składek na Fundusz Pracy, wykazaną w części I deklaracji rozliczeniowej.

4. Zakład pracy imiennie rozliczający składki dokonuje zmniejszeń, o których mowa w ust. 3, po otrzymaniu pisma oddziału ZUS informującego, że dany ubezpieczony nie podlegał w tym roku ubezpieczeniu oraz o powstałych z tego tytułu kwotach do rozliczenia. Rozliczenia dokonuje w części II deklaracji rozliczeniowej, pomniejszając o kwotę wynikającą z pisma oddziału ZUS, kwotę wypłaconych świadczeń wynikającą z § 39 ust. 1 pkt 2 oraz kwotę składek na Fundusz Pracy wykazaną w piśmie oddziału ZUS, kwotę składek na Fundusz Pracy należną za ten miesiąc.

5. O wyłączeniu z ubezpieczenia za dany rok, ubezpieczonego informuje odpowiednio zakład pracy lub oddział ZUS, po dokonaniu odpowiednich adnotacji w dokumentach dotyczących ubezpieczenia.

§ 43. Jeżeli okaże się, że kwota podstawy wymiaru składek ubezpieczonego była niższa od sześciokrotnego najniższego wynagrodzenia w roku, a z umowy wynika że praca była wykonywana w połowie wymiaru czasu pracy, ubezpieczonego nie wyłącza się za ten rok z ubezpieczenia.

§ 44. Postanowienia § 41-43 stosuje się odpowiednio, jeżeli obowiązek ubezpieczenia ustał przed upływem roku kalendarzowego, z tym że:

1) przeciętną miesięczną podstawę wymiaru składek ustala się za okres faktycznego objęcia obowiązkiem ubezpieczenia w tym roku kalendarzowym,

2) zwrotu składek ubezpieczonemu dokonuje się bezpośrednio po ustaniu ubezpieczenia,

3) zwrotu składek na Fundusz Pracy dokonuje się bezpośrednio po ustaniu ubezpieczenia,

4) rozliczenia, o którym mowa w § 42 ust. 3 i 4 dokonuje się w miesiącu następującym po miesiącu, w którym ustał obowiązek ubezpieczenia.

Rozdział  VI

Kontynuowanie ubezpieczenia

§  45.

1. Ubezpieczony składa wniosek o kontynuowanie ubezpieczenia na formularzu ZUS S-54a "Wniosek o kontynuowanie ubezpieczenia społecznego", stanowiącym załącznik nr 5 do instrukcji, w ciągu 30 dni po ustaniu obowiązku ubezpieczenia.

2. W szczególnie uzasadnionych przypadkach, oddział ZUS może przywrócić termin do zgłoszenia wniosku o kontynuowanie ubezpieczenia.

§  46.

1. W przypadku ubezpieczonego, który wykonywał umowę lub współpracę na rzecz zakładu pracy rozliczającego bezimiennie składki, datę ustania obowiązku ubezpieczenia oraz podstawę wymiaru składek z ostatniego miesiąca ubezpieczenia, potwierdza zakład pracy we wniosku o kontynuowanie ubezpieczenia.

2. Potwierdzony wniosek zakład pracy przesyła do oddziału ZUS właściwego według miejsca zamieszkania ubezpieczonego.

§  47.

1. W przypadku ubezpieczonego, który wykonywał umowę lub współpracę na rzecz zakładu pracy zobowiązanego do imiennego rozliczenia składek, datę ustania obowiązku ubezpieczenia oraz podstawę wymiaru składek z ostatniego miesiąca ubezpieczenia, potwierdza oddział ZUS, w którym były rozliczane składki na jego ubezpieczenie we wniosku o kontynuowanie ubezpieczenia.

2. Potwierdzony wniosek pozostaje w oddziale ZUS bądź jest przekazywany do innego oddziału ZUS, odpowiednio do postanowienia, o którym mowa w § 46 ust. 2.

§ 48. Oddział ZUS po otrzymaniu wniosku o kontynuowaniu ubezpieczenia, przesyła zainteresowanemu niezwłocznie, nie później niż w ciągu 15 dni od jego otrzymania, zawiadomienie o przyjęciu wniosku oraz blankiety wpłat składek.

§ 49.

1. W okresie kontynuowania ubezpieczenia składkę w całości pokrywa ubezpieczony.

2. Podstawę wymiaru składek na Fundusz Pracy w okresie kontynuowania ubezpieczenia stanowi podstawa wymiaru składki z ostatniego miesiąca kalendarzowego, w którym istniał obowiązek ubezpieczenia, nie niższa od kwoty odpowiadającej 60% przeciętnego wynagrodzenia.

3. W przypadku ubezpieczonego, który wykonywał dwie lub więcej umów na rzecz jednego lub kilku zakładów pracy, podstawę wymiaru składek w okresie kontynuowania ubezpieczenia może stanowić podstawa wymiaru składek z ostatniego miesiąca ubezpieczenia wynikająca łącznie z wszystkich umów bądź z umowy wybranej, z zastrzeżeniem ust. 2.

§  50.

1. Kontynuujący ubezpieczenie opłaca składki w terminie do 10 dnia każdego miesiąca za miesiąc ubiegły, z uwzględnieniem § 34 ust. 5.

2. W szczególnie uzasadnionych przypadkach oddział ZUS może przywrócić ubezpieczonemu termin na opłacenie składek.

3. W razie nie opłacenia składki w terminie, o którym mowa w ust. 1 i 2, ubezpieczenie ustaje z końcem miesiąca kalendarzowego, za który opłacono składkę.

Rozdział  VII

Zaopatrzenie w druki

§  51.

1. W formularze zgłoszeń do ubezpieczenia, wniosków o kontynuowanie ubezpieczenia oraz deklaracji rozliczeniowych, zakład pracy zaopatruje się w oddziale ZUS lub w inspektoracie oddziału ZUS.

2. W druki legitymacji ubezpieczeniowych oraz pozostałe druki związane z wydawaniem tych legitymacji, zakłady pracy uprawnione do ich wydawania zaopatrują się w oddziale ZUS na podstawie pisemnego zapotrzebowania - druk ZUS E-24 lub E-24a.

Rozdział  VIII

Postanowienia końcowe

§ 52. Traci moc instrukcja nr 5 Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 28 czerwca 1990 r. w sprawie wykonywania ubezpieczenia społecznego osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia (Dz. Urz. ZUS Nr 7, poz. 19).

§ 53. Instrukcja wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.

ZAŁĄCZNIK nr 1

ZGŁOSZENIE

do ubezpieczenia społecznego osoby wykonującej umowę agencyjną lub umowę zlecenia - osoby współpracującej

ZAŁĄCZNIK nr 2

DEKLARACJA ROZLICZENIOWA za ................ 19 ... r.

ZAŁĄCZNIK nr 3

DEKLARACJA ROZLICZENIOWA za m-c .................. 19 ... r.

ZAŁĄCZNIK nr 4

ciąg dalszy części Ia deklaracji S-11

ZAŁĄCZNIK nr 5

WNIOSEK

o kontynuowanie ubezpieczenia społecznego