Zasady przeliczania, sortowania, pakowania i oznaczania opakowań znaków pieniężnych.

Dzienniki resortowe

Dz.Urz.NBP.1989.2.5

Akt utracił moc

Wersja od: 19 czerwca 1989 r.

ZARZĄDZENIE Nr 14/89

PREZESA NARODOWEGO BANKU POLSKIEGO

z dnia 6 czerwca 1989 r.

w sprawie zasad przeliczania, sortowania, pakowania i oznaczania opakowań znaków pieniężnych.

Na podstawie art. 16 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. - Prawo bankowe (Dz.U. Nr 4, poz. 21) zarządza się, co następuje:

Dział  I

Przepisy ogólne

§ 1. Przepisy zarządzenia ustalają zasady postępowania banków w zakresie przeliczania, sortowania, pakowania i oznaczania opakowań znaków pieniężnych oraz wykonywania czynności związanych z pobieraniem i odprowadzaniem tych znaków.

§ 2. Użyte w zarządzeniu określenia oznaczają:

1) "bank" lub "oddział banku" - zarówno jednostki organizacyjne Narodowego Banku Polskiego, zwanego dalej "NBP", jak i jednostki innych banków, o których mowa w ustawie z dnia 31 stycznia 1989 r. - Prawo bankowe (Dz. U. Nr 4, poz. 21),

2) "oddział zasilający NBP" - oddział okręgowy NBP, który wykonuje zadania związane z zasilaniem jak również te jednostki organizacyjne NBP, które pełnią funkcję pomocniczych oddziałów zasilających,

3) "waluta" - zagraniczne znaki pieniężne.

Dział  II

Zasady przeliczania, sortowania, pakowania i oznaczania opakowań krajowych znaków pieniężnych.

Rozdział  1

Sposób sortowania banknotów i monet

§  3.

1. Krajowe znaki pieniężne przyjmowane przez banki w formie wpłat podlegają podziałowi na znaki zdatne do obiegu i zniszczone.

2. Banknoty sortuje się na banknoty zdatne do obiegu zwane w dalszych postanowieniach zarządzenia banknotami obiegowymi oraz na banknoty nie nadające się do obiegu, jak np. banknoty postrzępione, naddarte, przedarte i podklejone, nadmiernie zabrudzone, zaplamione oraz banknoty uszkodzone - zwane banknotami zniszczonymi.

3. Monety podlegają przeglądowi w elu wyeliminowania monet nadmiernie zużytych. Do monet nadmiernie zużytych zalicza się monety wykazujące uszkodzenie typu mechanicznego względnie monety o skorodowanej powierzchni oraz wytarte na skutek długotrwałego obiegu.

Rozdział  2

Rodzaje i sposób liczenia banknotów

§  4.

1. Przy liczeniu banknotów rozróżnia się następujące rodzaje liczenia:

1) liczenie, tzw. na pierwszą rękę,

2) liczenie sprawdzające,

3) liczenie kontrolne.

2. Czynności, o których mowa w ust. 1, mogą być wykonywane ręcznie lub maszynowo.

§  5.

1. Przez liczenie na pierwszą rękę wykonywane ręcznie należy rozumieć ustalenie ilości banknotów i ich wartości z jednoczesnym ich przesortowaniem na banknoty obiegowe i zniszczone.

2. Przy czynnościach wymienionych w ust. 1 stosuje się następujące zasady:

1) przy liczeniu banknotów bada się równocześnie ich autentyczność i dzieli się je na obiegowe i zniszczone; dopuszcza się możliwość sortowania banknotów bezpośrednio po ich przeliczeniu,

2) banknoty układa się przednią stroną, tj. stroną, na której zamieszczone są numeracja i podpisy,

3) banknoty pozaginane rozprostowuje się, a banknoty przedarte podkleja jednostronnie.

§ 6. Dokonywanie na banknotach jakichkolwiek zapisów jest niedozwolone.

§  7.

1. Przez liczenie sprawdzające banknotów należy rozumieć ponowne przeliczenie i ustalenie zgodności ilości banknotów w paczkach liczonych na pierwszą rękę.

2. Nominały banknotów podlegających obowiązkowi liczenia sprawdzającego ustala okresowo dyrektor oddziału banku, w zależności od lokalnych warunków organizacyjnych i potrzeb kontroli - przy równoczesnym zapewnieniu bezpieczeństwa obrotu gotówkowego.

§ 8. Na dowód wykonania czynności, o których mowa w § 5 i § 7, pracownik liczący banknoty podpisuje się na przedniej stronie opaski paczki banknotów.

§  9.

1. Paczki banknotów podlegają liczeniu kontrolnemu. Liczenie kontrolne polega na:

1) szczegółowym przeliczeniu co najmniej:

50% paczek banknotów o nominałach wyższych niż 5.000 złotych,

20% paczek banknotów po zł 5.000,

10% paczek banknotów po zł 2.000, 1.000 i zł 500 oraz dowolnej ilości pozostałych nominałów banknotów,

2) stwierdzeniu, czy paczki banknotów zostały prawidłowo sformowane, a opaski właściwie ostemplowane i podpisane,

3) sprawdzeniu, czy paczki banknotów zniszczonych zostały przedziurowane i podpisane na odwrocie opasek,

4) sprawdzeniu, czy wiązki banknotów sformowano zgodnie z przepisami.

2. Na dowód dokonania kontroli podanej w ust. 1 pkt 1 kontrolujący podpisuje się kolorowym ołówkiem lub długopisem w miejscu wskazanym na opasce lub w poprzek przedniej strony opaski przeliczonej przez niego paczki banknotów.

3. Na dowód dokonania kontroli podanej w ust. 1 pkt 2, 3 i 4 kontrolujący podpisuje się kolorowym ołówkiem lub długopisem na odwrotnej stronie opaski ostatniej paczki banknotów w wiązce, po jej związaniu, pod podpisem pracownika wiążącego wiązkę.

4. Przeliczone podczas kontroli paczki banknotów układa się - jako pierwsze paczki - z przedniej strony wiązki (na froncie formowanej wiązki). Po dokonaniu kontroli każda wiązka powinna być niezwłocznie związana w obecności kontrolującego.

§ 10. Zasady postępowania podane w §§ 5, 7 i 9 stosuje się odpowiednio także przy liczeniu banknotów za pomocą maszyn - w zakresie uzależnionym od rodzaju maszyny dokonującej liczenia banknotów i jej możliwości technicznych.

Rozdział  3

Formowanie paczek i wiązek banknotów

§ 11. Z banknotów obiegowych lub zniszczonych formuje się odrębne paczki banknotów po 100 sztuk jednego nominału. Na lewych brzegach paczek banknotów nakłada się opaski w ten sposób, aby drukowany na nich tekst zwrócony był dołem ku prawej stronie liczącego.

§ 12. Paczki banknotów formowane przez banki ujmowane są w opaski stosowane w NBP. Na opaskach paczek banknotów zamieszcza się odbitkę pieczątki z nazwą oddziału banku oraz inne dane wynikające z układu graficznego opaski.

§ 13. Przeliczone paczki banknotów formuje się w wiązki po 10 paczek tego samego nominału banknotów, przy czym wiązki z banknotami obiegowymi formuje się oddzielnie od wiązek z banknotami zniszczonymi.

§  14.

1. Przy formowaniu wiązek banknotów obiegowych - paczki banknotów układa się w następujący sposób:

2. Wiązki z banknotami zniszczonymi formuje się w ten sposób, że pięć paczek banknotów układa się opaskami w lewą stronę, a pięć - w prawą.

§  15.

1. Paczki banknotów sformowane w wiązki wiąże się sznurkiem na krzyż lub opasuje taśmą polipropylenową dwa razy w poprzek banknotów i raz wzdłuż. Po związaniu wiązki pracownik wykonujący tę czynność podpisuje się na odwrotnej stronie opaski ostatniej paczki wiązki.

2. W celu lepszego zabezpieczenia wiązek banknotów obiegowych dopuszcza się zawijanie wiązki w przeźroczystą folię, przed jej związaniem sznurkiem. Stosowanie tej dodatkowej formy zabezpieczenia wiązki pozostawia się do uznania banku.

Rozdział  4

Dziurowanie banknotów zniszczonych

§  16.

1. Paczki banknotów zniszczonych podlegają przedziurowaniu za pomocą dziurkarki. Banknoty dziuruje się w trzech miejscach, w środkowej części każdej połówki banknotu oraz w środku banknotu.

2. Pracownicy dziurujący paczki banknotów zniszczonych podpisują się na odwrotnej stronie opaski paczki banknotów, w lewej, górnej jej części.

3. Wycinki z przedziurowanych banknotów przechowuje się - w odpowiednio zabezpieczony sposób - do czasu protokólarnego ich zniszczenia.

Rozdział  5

Rodzaje i sposób liczenia oraz pakowania monet

§ 17. Monety można liczyć ręcznie lub maszynowo.

§  18.

1. Monety tego samego nominału pakuje się do woreczków (monety "luzem") lub z monet tych formuje się rulony.

2. Rulony z monetami w ilościach odpowiadających zawartości woreczka przechowuje się w zamkniętych woreczkach.

3. Woreczki zawierające monety "luzem" o nominałach wyższych od zł 50 podlegają plombowaniu, z wyjątkiem woreczków zawierających monety przeznaczone do przetopu.

4. Na opakowaniach rulonów oraz na przywieszkach woreczków z monetami zamieszcza się nazwę oddziału banku, datę oraz podpis pracownika formującego rulon (woreczek), a w przypadkach formowania rulonów na maszynach - numer kontrolny pracownika obsługującego maszynę.

Dział  III

Czynności banków w zakresie pobierania i odprowadzania krajowych znaków pieniężnych.

Rozdział  1

Zasady ogólne

§  19.

1. Pobieranie przez banki znaków pieniężnych i odprowadzanie nadmiarów tych znaków może być dokonywane w pełnych wiązkach banknotów oraz w pełnych woreczkach monet z wyjątkiem zasiłków, o których mowa w § 20 ust. 2.

2. Wiązki banknotów umieszczone są w workach przesyłkowych, a woreczki z monetami w workach zbiorczych.

3. Nie wolno przesyłać banknotów i monet w uszkodzonych opakowaniach.

4. Do wnętrza każdego worka przesyłkowego wkłada się zestawienie zawartości worka, podpisane przez pracowników uczestniczących przy pakowaniu worka i zaopatrzone w datę i odbitkę pieczątki z nazwą oddziału banku.

5. Do worka przytwierdza się przywieszkę z zamieszczoną na niej odbitką pieczątki z nazwą oddziału banku, kwotą gotówki, datą sformowania worka i podpisami osób odpowiedzialnych za zawartość. Worki podlegają zaplombowaniu.

Rozdział  2

Pobieranie zasiłków i odprowadzanie nadmiarów

§  20.

1. Pobieranie przez bank krajowych znaków pieniężnych w formie transportu z oddziału zasilającego NBP odbywa się według następujących zasad:

1) przy odbiorze zasiłku bank obowiązany jest sprawdzić, czy opakowanie gotówki nie zostało naruszone, a na odwrocie przywieszek do worków z gotówką - zamieścić odbitkę pieczątki z nazwą banku i datą otrzymania zasiłku,

2) sumaryczne sprawdzenie gotówki otrzymanej przez bank dokonywane jest nie później niż w ciągu 6 dni roboczych, a jej szczegółowe przeliczenie - w okresie 6 miesięcy od daty otrzymania zasiłku; termin ten nie dotyczy znaków pieniężnych w oryginalnych opakowaniach Państwowej Wytwórni Papierów Wartościowych i Mennicy Państwowej, które podlegają obowiązkowi szczegółowego przeliczenia w okresie 3 lat dla banknotów i w okresie 2 lat dla monet - od daty zamieszczonej przez Skarbiec Emisyjny NBP na odwrocie przywieszki worka,

3) formę i terminy składania przez banki zapotrzebowań na krajowe znaki pieniężne określają odrębne przepisy.

2. Przy pobieraniu przez bank gotówki w inny sposób niż w formie transportu z oddziału zasilającego NBP, gotówka powinna być przeliczona:

1) banknoty w niepełnych wiązkach (paczki) oraz monety w niepełnych woreczkach (rulony) - przy odbiorze; rulony monet podlegają sumarycznemu przejęciu,

2) banknoty i monety w pełnych opakowaniach (wiązki banknotów, worki. i woreczki z monetami) - w dniu odbioru, najpóźniej w ciągu 6 dni roboczych od daty podjęcia gotówki, jeżeli podjęto ją i przewieziono komisyjnie do banku w zaplombowanych workach. W wypadku pobierania banknotów o niepełnej zawartości worka przesyłkowego, worek może zawierać wiązki banknotów o różnych nominałach - zgodnie ze specyfikacją zamieszczoną na przywieszce worka lub wewnątrz worka.

§  21.

1. Przy odprowadzaniu nadmiaru znaków pieniężnych banku do oddziału zasilającego NBP w formie transportu stosuje się następujące zasady:

1) jako nadmiar mogą być odprowadzane wiązki banknotów obiegowych i banknotów zniszczonych oraz woreczki z monetami,

2) nadmiar pakowany jest do worków, które podlegają zawiązaniu i zaplombowaniu; do worka przytwierdza się przywieszkę z zamieszczoną na niej odbitką pieczątki z nazwą banku, kwotą gotówki, datą sformowania worka i podpisami osób odpowiedzialnych za zawartość,

3) nadmiar powinien być przeliczony najpóźniej w ciągu 6 miesięcy od daty otrzymania nadmiaru przez oddział zasilający NBP. Termin ten nie dotyczy banknotów i monet zniszczonych.

2. Odprowadzanie nadmiaru gotówkowego banku w krajowych znakach pieniężnych obiegowych i zniszczonych w inny sposób niż w formie transportu z oddziału zasilającego NBP odbywa się według zasad określonych w ust. 1.

Dopuszcza się możliwość odprowadzania jako nadmiar pełnych paczek banknotów o nominałach wyższych niż 5.000 złotych. Paczki tych banknotów podlegają przeliczeniu przy ich odbiorze.

Rozdział  3

Znaki pieniężne w oryginalnych opakowaniach

§  22.

1. Banknoty i monety w oryginalnych opakowaniach wytwórni (banknoty - worki plombowane dwukrotnie, monety - tzw. worki zbiorcze, zaopatrzone w przywieszki i plomby Mennicy Państwowej) nie podlegają obowiązkowi niezwłocznego otwarcia celem sumarycznego przyjęcia gotówki pod warunkiem, że przy jej odbiorze nie stwierdza się uszkodzenia opakowania względnie naruszenia wiązań i plomb.

2. Na przywieszkach worków z banknotami i monetami w oryginalnych opakowaniach wytwórni zamieszcza się nazwę oddziału banku i datę otrzymania zasiłku.

§  23.

1. W wypadku stwierdzenia uszkodzenia oryginalnego opakowania wytwórni, opakowanie to podlega otwarciu celem sprawdzenia jego zawartości.

2. Przy sprawdzaniu zawartości uszkodzonych opakowań z banknotami (worki, wiązki) przyjmuje się następujące zasady:

1) uszkodzony worek - sprawdzeniu podlega stan opakowań wszystkich wiązek,

2) uszkodzone opakowanie wiązki - sprawdza się całą zawartość wiązki; sprawdzający podpisuje się na opaskach paczek banknotów, a obok podpisu umieszcza nazwę oddziału banku i datę przeliczenia paczki banknotów.

3. W wyjątkowych sytuacjach banknoty pochodzące z uszkodzonych oryginalnych opakowań wytwórni mogą być szczegółowo przeliczone w ciągu 6 dni roboczych od daty otrzymania zasiłku, jeżeli uszkodzenie opakowania nie nasuwa podejrzeń, że dokonane zostało w celach przestępczych.

§  24.

1. Banknoty w oryginalnych opakowaniach wytwórni można wypłacać bez przeliczania tylko pełnymi wiązkami.

2. Z chwilą otwarcia wiązki w oryginalnym opakowaniu szczegółowemu przeliczeniu podlega każda paczka banknotów z danej wiązki. Na dowód dokonania tej czynności liczący podpisuje się na przedniej stronie opaski paczki i umieszcza nazwę oddziału banku oraz datę przeliczenia paczki.

3. Folia lub papier, w które zapakowane są wiązki, banderole oraz uszkodzone opaski z paczek banknotów podlegają zniszczeniu dopiero po stwierdzeniu zgodności ilości paczek w wiązce, ustaleniu rodzaju odcinków w niej zawartych i sprawdzeniu zgodności zawartości paczek z danymi zamieszczonymi na opaskach.

4. W wypadku stwierdzenia jakiejkolwiek niezgodności lub wady w wykonaniu banknotów czy monet należy sporządzić protokół w trzech egzemplarzach, podpisany przez trzech pracowników z podaniem nazwisk i ich stanowisk służbowych.

Dwa egzemplarze protokółu należy niezwłocznie przesłać do Skarbca Emisyjnego NBP dołączając do nich przywieszki worków zbiorczych i woreczków (monety), banderole (podłużne i poprzeczne) wiązek, opaski paczek banknotów, a w wypadku stwierdzenia wady wykonania - zakwestionowane banknoty i monety.

Rozdział  4

Różnice kasowe

§ 25. Różnice kasowe stwierdzone przez banki w krajowych znakach pieniężnych nie liczonych przy ich odbiorze podlegają rozliczeniu między bankami w drodze uznania lub obciążenia właściwego rachunku w zależności od rodzaju różnicy, jeżeli różnicę stwierdzono protokólarnie i w terminie obowiązującym dla przeliczenia gotówki.

§  26.

1. Protokół stwierdzenia różnicy kasowej powinien zawierać między innymi: imiona i nazwiska osób biorących udział w przeliczeniu gotówki i stwierdzających różnicę, datę przeliczenia gotówki i stwierdzenia różnicy, datę pobrania gotówki z banku, rodzaj różnicy (nadwyżka - brak), nominał znaku pieniężnego, kwotę różnicy, podpisy osób stwierdzających różnicę oraz podpis osoby odpowiedzialnej za pracę zespołu (naczelnik wydziału). Do protokołu powinny być dołączone wszystkie elementy opakowania gotówki, w których stwierdzona została różnica kasowa.

2. Doręczenie do oddziału banku protokółu stwierdzenia różnicy kasowej następuje niezwłocznie po ujawnieniu różnicy.

Dział  IV

Zasady pakowania i formowania zagranicznych znaków pieniężnych

§  27.

1. Zagraniczne znaki pieniężne, zwane dalej walutami, pakowane są - w odniesieniu do banknotów - w paczki po 100 sztuk jednego rodzaju banknotów. Paczki tych banknotów ujmowane są w opaski stosowane w NBP.

2. Z paczek banknotów formuje się wiązki po 10 paczek tej samej wartości banknotów.

3. Wiązki banknotów walut krajów II obszaru płatniczego wiązane są sznurkiem podwójnie (dwa razy w poprzek banknotów i raz wzdłuż) ; końce sznurka opatrywane są plombą z wyciśniętym znakiem identyfikacyjnym oddziału banku.

4. Z banknotów II obszaru płatniczego mogą być formowane tzw. "półwiązki", zawierające pięć paczek banknotów jednego nominału, zabezpieczone w sposób określony w ust. 3.

5. Wiązki i półwiązki banknotów mogą być dodatkowo zabezpieczane w sposób określony w § 15 ust. 2.

6. Wiązki i półwiązki banknotów powinny być opatrzone na grzbietach opasek paczek czytelną odbitką stempla z nazwą oddziału formującego wiązkę/półwiązkę.

7. Monety pakuje się w woreczki, które podlegają plombowaniu.

Dział  V

Czynności banków w zakresie pobierania walut i odprowadzania ich nadmiarów.

§ 28. Bank pobiera waluty - na podstawie pisemnych zamówień - we właściwym dla niego oddziale zasilającym NBP. Nie wyklucza to możliwości przyjęcia przez bank zasady pobierania walut w innym niż oddział zasilający oddziale NBP lub w innym banku.

§  29.

1. Pobierane przez bank waluty przeliczane są szczegółowo w następujących terminach: niepełne półwiązki - przy ich odbiorze, wiązki i półwiązki oraz woreczki z monetami - nie później niż w ciągu 6 dni roboczych od daty otrzymania zasiłku.

2. Przy przeliczaniu walut obowiązuje dokładne sprawdzenie, czy nie ma wśród nich falsyfikatów, pieniędzy wycofanych z obiegu lub nadmiernie zniszczonych.

3. Na dowód wykonania czynności, o których mowa w ust. 1 i 2 pracownik dokonujący tych czynności podpisuje się na opasce banknotów (przywieszce) zamieszczając na niej również pieczątkę z nazwą oddziału banku i datę.

4. Różnice stwierdzone przez banki w walutach nie liczonych przy ich odbiorze podlegają rozliczeniu między bankami według zasad określonych w § 25 i § 26 zarządzenia.

§  30.

1. Nadmiary walut przekazywane przez banki w plombowanych wiązkach i półwiązkach banknotów oraz w plombowanych woreczkach z monetami, sformowanych według wymogów § 27, mogą być wykorzystywane do zasilania w kraju lub mogą być przez oddziały zasilające NBP i Skarbiec Emisyjny NBP - przekazywane do sprzedaży bankom zagranicznych bez szczegółowego przeliczania.

2. Różnice w nadmiarach, o których mowa w ust. 1, stwierdzone zarówno przez banki krajowe jak i zagraniczne podlegają rozliczeniu między bankami stosownie do zasad zawartych w umowach między Centralą NBP a Centralami innych banków.

3. Nadmiary walut obcych przekazywane przez banki, nie odpowiadające warunkom ust. 1, przeliczane są w sposób i w terminach określonych w § 29.

4. Różnice w nadmiarach o których mowa w ust. 3, stwierdzone przez banki podlegają rozliczeniu stosownie do zasad określonych w § 25 i § 26 zarządzenia.

Dział  VI

Przepisy końcowe

§ 31. Dyrektorzy oddziałów zasilających NBP w uzgodnieniu z dyrektorami oddziałów innych banków mogą ustalić szczegółowe wzajemne zasady współpracy w sprawach określonych w zarządzeniu.

§ 32. Zarządzenie wchodzi w życie z dniem 1 lipca 1989 r.