Zasady metodyczne statystyki oświaty i wychowania.

Dzienniki resortowe

Dz.Urz.GUS.1990.17.97

Akt utracił moc

Wersja od: 10 września 1990 r.

ZARZĄDZENIE Nr 49

PREZESA GŁÓWNEGO URZĘDU STATYSTYCZNEGO

z dnia 7 września 1990 r.

w sprawie zasad metodycznych statystyki oświaty i wychowania

(znak: DS-7-020-02)

Na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 26 lutego 1982 r. o statystyce państwowej (Dz. U. z 1989 r. Nr 40, poz. 221) zarządza się, co następuje:

§ 1. Ustala się zasady metodyczne statystyki oświaty i wychowania stanowiące załącznik do zarządzenia.

§ 2. Zarządzenie wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.

ZAŁĄCZNIK 

ZASADY METODYCZNE STATYSTYKI OŚWIATY I WYCHOWANIA

1. WYCHOWANIE PRZEDSZKOLNE

1.1. Placówki wychowania przedszkolnego

Placówki wychowania przedszkolnego są to placówki opiekuńczo-wychowawcze przeznaczone dla dzieci w wieku od lat 3 do rozpoczęcia przez nie nauki w szkole podstawowej, zapewniające dzieciom opiekę w czasie godzin pracy rodziców oraz mające na celu przygotowanie ich do nauki w szkole.

Do placówek wychowania przedszkolnego zalicza się:

- przedszkola,

- odziały przedszkolne przy szkołach podstawowych.

1.1.1. Przedszkola

Wyróżnia się następujące rodzaje przedszkoli (według organizacji i podporządkowania placówek):

1) przedszkola organów samorządu terytorialnego,

2) przedszkola przyzakładowe:

a) Ministerstwa Transportu i Gospodarki Morskiej,

b) państwowych gospodarstw rolnych,

c) rolniczych spółdzielni produkcyjnych,

d) inne,

3) przedszkola Towarzystwa Przyjaciół Dzieci,

4) przedszkola organizacji społecznych (innych niż TPD),

5) przedszkola spółdzielczości mieszkaniowej,

6) przedszkola specjalne,

7) przedszkola kościelnych osób prawnych,

8) prywatne punkty przedszkolne,

9) przedszkola organizowane w resortach: obrony narodowej i spraw wewnętrznych.

1.1.2. Oddziały przedszkolne przy szkołach podstawowych

Oddziały przedszkolne przy szkołach podstawowych są to placówki opiekuńczo-wychowawcze przeznaczone dla dzieci 5- i 6-letnich, organizowane w budynku szkoły lub innym lokalu nadającym się do tych celów.

Jeśli przy szkole podstawowej utworzonych jest kilka oddziałów przedszkolnych, to w sprawozdaniu statystycznym placówki wychowania przedszkolnego szkoła sporządza jedno łączne sprawozdanie dla wszystkich oddziałów wykazujących ich liczbę w wierszu "Liczba oddziałów".

Placówka wychowania przedszkolnego (przedszkole lub szkoła podstawowa, w której zorganizowano oddział przedszkolny) posiadająca punkty (oddziały) filialne, sporządza jedno sprawozdanie łącznie z punktem (oddziałem) filialnym lub szkolnym punktem filialnym, w którym prowadzony jest oddział przedszkolny.

1.1.3. Przedszkola specjalne

Przedszkola specjalne organizowane są dla dzieci upośledzonych umysłowo, posiadających wady fizyczne lub inne schorzenia.

Przedszkola specjalne dzielą się według rodzaju upośledzenia dzieci uczęszczających do placówki na:

- niewidomych,

- głuchych,

- przewlekle chorych,

- kalekich,

- umysłowo upośledzonych.

Przedszkola specjalne występują jako placówki samodzielne bądź organizacyjnie związane ze szkołą podstawową specjalną, specjalnym ośrodkiem szkolno-wychowawczym lub zakładem leczniczym.

1.1.4. Czas pracy placówek wychowania przedszkolnego

W badaniach statystycznych przyjmuje się czas pracy placówki według stanu w dniu badania. W podziale według czasu pracy w ciągu doby placówki są czynne:

1) 5 godzin dziennie - dla dzieci matek nie pracujących zawodowo albo mających zapewnioną opiekę ze strony innych osób w domu oraz dla dzieci z domów dziecka,

2) ponad 5 do 11 godzin dziennie - dla dzieci rodziców zatrudnionych w typowych godzinach pracy dziennej,

3) ponad 11 do 14 godzin dziennie, tzw. przedszkola z przedłużonym czasem pracy dziennej w godzinach między 5.30 a 19.30 - dla dzieci rodziców samotnych, zatrudnionych w nietypowych godzinach pracy dziennej,

4) przedszkola z grupą nocną - dla dzieci rodziców samotnych pracujących w systemie zmianowym,

5) 4 do 9 godzin dziennie - oddziały przedszkolne.

Ze względu na czas pracy w ciągu roku przedszkole może być czynne 12 miesięcy lub 10-11 miesięcy w roku.

Przez zmianowość rozumie się taką organizację opieki i wychowania w placówce, zgodnie z którą w ciągu wszystkich dni tygodnia bądź w przeważającej liczbie dni w tygodniu zajęcia opiekuńczo-wychowawcze odbywają się na drugą zmianę. Czas pracy placówki w ciągu doby liczy się w takim wypadku, jako łączny czas pracy na obu zmianach.

1.1.5. Miejsce w przedszkolu

Za miejsce w przedszkolu dla jednego dziecka liczy się 2,4 m² powierzchni. Dla otrzymania liczby miejsc sumuje się powierzchnie w m² sal: zajęć, zabaw, sypialni, jadalni w tym również wynajmowanych (bez innych pomieszczeń) i otrzymaną sumę dzieli się przez 2,4. Do liczby miejsc nie należy wyliczać pomieszczeń czasowo adaptowanych.

1.1.6. Posiłki w przedszkolach

Przez posiłek należy rozumieć wyżywienie dziecka obejmujące co najmniej pełne śniadanie, obiad bądź kolację. Do dzieci korzystających z posiłków nie zalicza się dzieci korzystających tylko ze szklanki mleka lub innego napoju, spożywających kanapki przygotowane w domu itp.

2. OPIEKA NAD DZIECKIEM I MŁODZIEŻĄ

2.1. Opieka całkowita

Do placówek opieki całkowitej nad dzieckiem i młodzieżą zalicza się:

- domy dziecka,

- specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze,

- państwowe młodzieżowe ośrodki wychowawcze,

- pogotowia opiekuńcze,

- rodziny zastępcze.

Domy dziecka są to placówki opiekuńczo-wychowawcze przeznaczone dla dzieci i młodzieży pozbawionych stale lub okresowo opieki rodziny własnej. Domy dziecka obejmują opieką wychowawczą dzieci w wieku w zasadzie od 3 lat i młodzież do 18 roku życia, a po ukończeniu 18 lat tylko w przypadku kontynuowania nauki, nie dłużej jednak niż do ukończenia 25 roku życia. Dziecko jest zwykle kierowane przez właściwe państwowe pogotowie opiekuńcze.

Wychowankowie domu dziecka, w zależności od wieku, uczęszczają do przedszkoli, do szkół ogólnokształcących i zawodowych lub zdobywają kwalifikacje zawodowe w zakładach pracy. Usamodzielnienie wychowanków domu dziecka i młodzieży następuje w zasadzie po ukończeniu szkoły i zdobyciu zawodu oraz podjęciu pracy zarobkowej.

Do szczegółowych form domów dziecka zalicza się tzw. rodzinne domy dziecka. Są to placówki mające na celu zapewnienie właściwej opieki wychowawczej dzieciom pozbawionym opieki rodzicielskiej, a wymagających zindywidualizowanych form i metod pracy wychowawczej.

Zgodnie z ustaloną normą, na jednego wychowanka przypada 5 m² powierzchni sypialnej. Przy obliczaniu liczby miejsc w domu dziecka sumuje się powierzchnię wszystkich sypialni, a otrzymaną sumę dzieli się przez 5.

Specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze są to placówki oświatowo-wychowawcze przeznaczone dla dzieci i młodzieży w wieku lat od 4 do 18, niezdolnych do nauki wychowania w normalnych przedszkolach i szkołach, dla których nie ma w miejscowości ich zamieszkania odpowiedniego przedszkola specjalnego lub odpowiedniej szkoły specjalnej. Wyróżnia się ośrodki dla:

- upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim,

- upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym znacznym,

- głuchych,

- niedosłyszących,

- niewidomych,

- niedowidzących,

- przewlekle chorych,

- kalekich z zaburzonym narządem ruchu,

- niedostosowanych społecznie.

Do sposobu liczenia miejsc stosuje się zasadę przyjętą dla domów dziecka.

Młodzieżowe ośrodki wychowawcze są to placówki przeznaczone dla dzieci i młodzieży wymagających izolacji z uwagi na niedostosowanie społeczne, tj. z zaburzeniami zachowania i zagrożonych uzależnieniem.

Pogotowia opiekuńcze są to placówki opiekuńczo-wychowawcze przeznaczone dla dzieci w wieku od 3 do 18 lat pozbawionych opieki rodzicielskiej, zapewniające doraźną i okresową opiekę oraz naukę dzieciom opuszczonym i osieroconym bądź wymagającym odizolowania od dotychczasowego środowiska. Dzieci kierowane są do tych placówek przez kuratoria oświaty i wychowania, sądy opiekuńcze dla nieletnich, a także doprowadzane w nagłych przypadkach przez organa społeczne lub porządkowe.

Rodziny zastępcze są to rodziny wychowujące dzieci, które na skutek śmierci, choroby, wykolejenia lub trudności materialnych rodziców zostały pozbawione opieki. W zamian za opiekę nad dzieckiem państwo zapewnia rodzinie zastępczej pomoc materialną.

Wśród rodzin zastępczych wyróżnia się tzw. rodziny terapeutyczne. W rodzinach tych przebywają dzieci, które ze względu na stan fizyczny, psychiczny lub psychofizyczny wymagają stałej opieki innej osoby, polegającej na konieczności pielęgnacji lub systematycznym współdziałaniu w postępowaniu leczniczym i rehabilitacyjnym.

Do placówek opieki całkowitej zalicza się ponadto zakłady poprawcze, schroniska dla nieletnich, młodzieżowe ośrodki socjoterapii oraz wioski dziecięce.

Zakład poprawczy jest to placówka oświatowo-wychowawcza mająca na celu resocjalizację nieletnich skierowanych do zakładu na podstawie orzeczenia sądu. Występują różnego rodzaju zakłady poprawcze w zależności od wieku, poziomu umysłowego i stopnia demoralizacji nieletnich. Zakłady poprawcze prowadzą szkoły, warsztaty szkolne i internaty. Zakład poprawczy posiada zwykle sale lekcyjne, pomieszczenia warsztatowe, salę gimnastyczną, bibliotekę z czytelnią.

Schronisko dla nieletnich jest specjalną placówką opieki całkowitej o charakterze diagnostyczno-resocjalizacyjnym, przeznaczoną dla nieletnich w wieku powyżej 13 lat, skierowanych do schroniska na podstawie postanowienia sądu, sędziego rodzinnego lub prokuratora. Schroniska prowadzą szkoły, warsztaty szkolne, internaty. Schronisko młodzieżowe posiada zwykle sale lekcyjne, pracownie do zajęć szkoleniowo-produkcyjnych, salę gimnastyczną i jest czynne cały rok.

Młodzieżowy ośrodek socjoterapii jest specjalną placówką profilaktyczno-wychowawczą przeznaczoną dla młodzieży w wieku 15-18 lat (w uzasadnionych przypadkach do 21 roku życia) w dużym stopniu zagrożonej uzależnieniami, która wymaga długotrwałej opieki specjalistycznej, zapewniającą młodzieży całodniowy pobyt i opiekę.

Wioska Dziecięca SOS w Biłgoraju jest państwową placówką opiekuńczo-wychowawczą realizującą nałożone na nią zadania w warunkach zbliżonych strukturalnie i funkcjonalnie do rodzin wielodzietnych, utworzoną o założenia wiosek dziecięcych SOS zrzeszonych w Stowarzyszeniu "SOS Kinderdorf International" z siedzibą w Wiedniu.

W skład rodziny wchodzą:

a) matka - osoba samotna i bezdzietna prowadząca rodzinę, sprawująca opiekę wychowawczą nad powierzonymi dziećmi, będąca z wykształcenia pracownikiem pedagogicznym,

b) dzieci - 6-9 sierot społecznych lub naturalnych obojga płci, w różnym wieku zakwalifikowanych i umieszczonych w wiosce.

2.2. Wychowanie pozaszkolne

Do placówek wychowania pozaszkolnego zalicza się:

- pałace młodzieży,

- młodzieżowe domy kultury,

- międzyszkolne ośrodki sportowe,

- ogniska pracy pozaszkolnej,

- ogrody jordanowskie,

- inne placówki o charakterze specjalistycznym (planetaria, stacje młodych techników i inne).

Celem tych placówek jest zapewnienie młodzieży warunków sprzyjających rozwijaniu zainteresowań i uzdolnień oraz rekreacji i wypoczynku w czasie wolnym od zajęć szkolnych.

Podstawowymi ogniwami pracy w placówce są koła, zespoły, kluby lub grupy ćwiczebne.

Do placówek wychowania pozaszkolnego zalicza się także następujące placówki:

- ogniska artystyczne,

- szkolne schroniska młodzieżowe,

- poradnie wychowawczo-zawodowe.

Ogniska artystyczne są to placówki, których zadaniem jest krzewienie kultury artystycznej wśród dzieci, młodzieży i dorosłych w wybranych kierunkach artystycznych.

Szkolne schroniska młodzieżowe służą upowszechnianiu krajoznawstwa i turystyki wśród młodzieży szkolnej poprzez zapewnienie tanich noclegów, opieki wychowawczej i informacji krajoznawczo-turystycznej. Organizuje się schroniska stałe (czynne cały rok liczące co najmniej 30 miejsc noclegowych), schroniska sezonowe, o przedłużonym okresie funkcjonowania od maja do października lub w okresie zimowym (minimum 3 miesiące nieprzerwanej działalności, o liczbie co najmniej 25 miejsc noclegowych) oraz schroniska sezonowe czynne w okresie ferii oraz w dniach wolnych od nauki (o liczbie co najmniej 25 miejsc noclegowych). W zależności od lokalizacji i standardu wyposażenia schroniska dzieli się na trzy kategorie.

Poradnie wychowawczo-zawodowe są to specjalistyczne placówki oświatowo-wychowawcze służące pomocom szkołom i innym placówkom oświatowo-wychowawczym oraz rodzicom w rozwiązywaniu problemów wychowawczych związanych z właściwym przygotowaniem młodzieży do życia społecznego i pracy zawodowej. Podstawowym zadaniem poradni wychowawczo-zawodowej jest prowadzenie działalności w zakresie poradnictwa wychowawczego i zawodowego.

2.2.1. Wypoczynek dzieci i młodzieży

Organizowany w czasie ferii (wakacji) wypoczynek dzieci i młodzieży obejmuje następujące formy:

- kolonie wypoczynkowe,

- kolonie zdrowotne,

- obozy wypoczynkowe,

- obozy wędrowne,

- biwaki,

- ośrodki wycieczkowe dla dzieci ze wsi,

- półkolonie,

- małe formy wypoczynku,

- domy wczasów dziecięcych.

Kolonia wypoczynkowa jest to forma organizacji opieki i wypoczynku poza miejscem zamieszkania uczestników, przeznaczona w zasadzie dla uczniów szkół podstawowych.

Kolonia zdrowotna jest to forma organizacji opieki i wypoczynku poza miejscem zamieszkania uczestników, przeznaczona dla dzieci wykazujących odchylenia od normy w stanie zdrowia (fizycznego lub psychicznego) i zakwalifikowanych przez przychodnie specjalistyczne. Kolonie zdrowotne organizowane są głównie w miejscowościach uzdrowiskowych i klimatycznych.

Obozy stanowią formę organizacji opieki i wypoczynku poza miejscem zamieszkania uczestników, przeznaczoną dla dzieci i młodzieży w wieku 15-19 lat oraz najstarszych klas szkół podstawowych, z aktywnymi formami wypoczynku zawierającymi elementy wychowania fizycznego, sportu turystyki oraz prac społecznych.

Obozy dzielą się na:

- wypoczynkowe - organizowane na stałej bazie noclegowej i działające na zasadach podobnych jak kolonie wypoczynkowe,

- wędrowne (piesze, kajakowe, kolarskie lub narciarskie) - organizowane na trasach turystycznych oraz w oparciu o sieć szkolnych schronisk młodzieżowych.

Biwaki stanowią sezonowy, krótkotrwały wypoczynek organizowany w pobliżu miejsca zamieszkania uczestników.

Ośrodki wycieczkowe dla dzieci ze wsi są to placówki organizowane dla dzieci ze wsi w miastach i mające na celu zapoznanie dzieci z życiem środowiska miejskiego, lokalnymi zabytkami itp.

Półkolonie stanowią placówki dla dzieci w wieku od 7 do 10 lat organizowane w miejscowościach (lub w pobliżu) miejsca zamieszkania uczestników, czynne zwykle 8-9 godzin dziennie w ciągu dni roboczych.

Małe formy wczasów są to formy opiekuńczo-wychowawcze organizowane dla dzieci i młodzieży potrzebującej opieki, organizowane w środowisku ich zamieszkania przez organizacje społeczne, zakłady pracy, organy oświaty i inne jednostki.

Domy wczasów dziecięcych są to placówki opiekuńczo-wychowawcze przeznaczone na okresowy pobyt dzieci fizycznie osłabionych lub z zagrożonym stanem zdrowia. W placówkach tych dzieci przebywają do sześciu tygodni i realizują program nauczania odpowiedniej klasy szkoły podstawowej, zapewniające swoim wychowankom warunki bytowe i klimatyczne, opiekę wychowawczą i lekarską oraz organizację zajęć i wypoczynku.

2.3. Opieka szkolna i pozaszkolna

W ramach form opieki szkolnej i pozaszkolnej organizowane są:

- świetlice szkolne,

- internaty (bursy),

- stancje,

- półinternaty,

- młodzieżowe świetlice dworcowe,

- stołówki szkolne.

Świetlica szkolna jest to placówka opiekuńczo-wychowawcza prowadzona przez szkołę dla zapewnienia uczniom opieki pozalekcyjnej i wychowania w przypadkach, gdy dzieci te w czasie pracy rodziców (opiekunów) są pozbawione opieki. Świetlica zapewnia przede wszystkim możliwość odrobienia lekcji i uczestnictwo w różnego rodzaju zajęciach, zgodnych z zainteresowaniami dzieci.

Internaty są to placówki opiekuńczo-wychowawcze przeznaczone dla młodzieży uczęszczającej do szkół ogólnokształcących i zawodowych poza stałym miejscem zamieszkania. Zadaniem internatu jest zapewnienie uczniom zakwaterowania, codziennego wyżywienia, warunków nauki, wypoczynku oraz stałej opieki wychowawczej. Dla uczniów, którzy uczęszczają do szkół poza miejscem stałego zamieszkania, wynajmowane są również mieszkania prywatne, tzw. stancje.

Międzyszkolne placówki pełniące funkcję internatów zwane są bursami.

Półinternat jest to świetlica szkolna realizująca rozszerzony program działalności opiekuńczo-wychowawczej i zapewniająca dzieciom w zasadzie całodzienną opiekę i wyżywienie. Półinternat przeznaczony jest dla uczniów pozbawionych opieki w godzinach pracy rodziców (opiekunów) lub nie mających w domu rodzinnym warunków do nauki i wychowania.

Młodzieżowe świetlice dworcowe są to placówki opiekuńczo-wychowawcze przeznaczone dla uczniów dojeżdżających do szkół i czekających na dworcach na połączenie kolejowe. Zadaniem świetlicy dworcowej jest zapewnienie dzieciom i młodzieży szkolnej racjonalnego wykorzystania czasu oraz prowadzenia wśród dzieci i młodzieży zorganizowanej pracy wychowawczej.

Stołówki szkolne zapewniają uczniom, nauczycielom i innym pracownikom szkoły posiłki gotowane. Ponadto organizacja żywienia i dożywiania uczniów ma na celu usuwanie ewentualnych braków występujących w żywieniu domowym, kształtowanie nawyków higienicznych i kulturalnych niezbędnych przy spożywaniu posiłków oraz wdrażanie dzieci i młodzieży do prac związanych z przygotowaniem i wydawaniem posiłków.

W systemie kształcenia specjalnego funkcjonują ponadto:

- świetlice specjalne - organizowane przy szkołach specjalnych,

- świetlice terapeutyczne - przeznaczone dla dzieci i młodzieży z zaburzeniami zachowania oraz dla młodzieży zagrożonej uzależnieniem - organizowane przy szkołach podstawowych, ponadpodstawowych i innych placówkach oświatowo-wychowawczych,

- świetlice profilaktyczno-wychowawcze przeznaczone dla młodzieży zagrożonej uzależnieniem - organizowane przy szkołach i innych placówkach oświatowo-wychowawczych.

2.3.1. Pomoc materialna

Pomoc materialną dla dzieci i młodzieży stanowią m.in.: stypendia, zasiłki losowe i uprawnienia do korzystania z internatów, wyżywienia w szkołach i stołówkach internatów szkolnych, domów i stołówek studenckich.

Stypendia uczniowskie stanowią okresową pomoc udzielaną uczniom znajdującym się w trudnych warunkach materialnych, umożliwiającą częściowe pokrycie kosztów utrzymania, zakwaterowania oraz zakupu pomocy szkolnych.

3. SZKOLNICTWO

3.1. Podstawowe pojęcia

3.1.1. Podział szkół

Szkoły dzieli się według poziomów nauczania w sposób następujący:

a) podstawowe,

b) niepełne średnie - zawodowe,

c) średnie:

– ogólnokształcące,

– zawodowe,

d) policealne,

e) wyższe.

3.1.2. Systemy kształcenia

Wyróżnia się następujące systemy kształcenia:

a) dzienny,

b) wieczorowy,

c) zaoczny,

d) eksternistyczny.

System kształcenia dzienny przeznaczony jest dla osób nie pracujących, dla których zajęcia odbywają się w zasadzie w ciągu dnia.

W szkolnictwie podstawowym i średnim kształcenie w systemie wieczorowym przeznaczone jest dla osób pracujących, natomiast w szkolnictwie wyższym kształcenie w tym systemie nie jest uwarunkowane pracą. Zajęcia w systemie wieczorowym odbywają się kilka razy w tygodniu, zwykle w godzinach popołudniowych.

Kształcenie zaoczne polega na samodzielnej nauce ucznia (studenta) głównie z podręczników i skryptów oraz na udziale w zajęciach, które organizowane są okresowo w szkole macierzystej lub w punkcie konsultacyjnym. W szkolnictwie wyższym kształcenie w tym systemie nie jest uwarunkowane pracą.

Kształcenie eksternistyczne przeznaczone jest dla osób, które nie mają warunków do odbywania nauki w systemie dziennym, wieczorowym lub zaocznym i polega na samodzielnej nauce ucznia (studenta) oraz na złożeniu egzaminów przewidzianych w określonych planach nauki (studiów) i przygotowaniu pracy dyplomowej w przypadku studiów wyższych.

3.1.3. Pomieszczenia do nauczania

Do pomieszczeń do nauczania zalicza się pomieszczenia przeznaczone do realizacji programu nauczania: izby lekcyjne, pracownie przedmiotowe, sale gimnastyczne.

Przez izbę lekcyjną rozumie się pomieszczenie do nauczania wielu przedmiotów, bez specjalnego wyposażenia w urządzenia i pomoce naukowe dla tych przedmiotów. Do izb lekcyjnych należy zaliczać również tzw. klaso-pracownie.

Przez pracownie przedmiotowe rozumie się pomieszczenie przystosowane do nauczania jednego przedmiotu (lub kilku przedmiotów pokrewnych), np. do nauczania fizyki, chemii, biologii, zajęć praktyczno-technicznych, wyposażone w odpowiednie instalacje, urządzenia i pomoce naukowe.

Sale gimnastyczne są to pomieszczenia specjalne, wyposażone w odpowiednie urządzenia do realizacji programu zajęć z wychowania fizycznego.

Do liczby pomieszczeń do nauczania zalicza się pomieszczenia wynajęte oraz pomieszczenia wykorzystywane przez oddziały przedszkolne zorganizowane w szkole podstawowej sporządzającej sprawozdanie. Nie należy wliczać do pomieszczeń sal przeznaczonych wyłącznie na zajęcia pozalekcyjne oraz pomieszczeń adaptowanych do prowadzenia zajęć wychowania fizycznego (np. hole, większe izby lekcyjne). Należy przestrzegać zasady, aby każda izba, pracownia przedmiotowa i sala gimnastyczna wykazana była tylko jeden raz. W przypadku wspólnego użytkowania pomieszczeń do nauczania przez więcej niż jedną szkołę - dane dotyczące pomieszczeń wypełnia wyłącznie jedna szkoła.

3.1.4. Klasa szkolna

Klasa szkolna stanowi zespół uczniów uczących się według programu danego roku nauczania. Klasa może mieć kilka równoległych oddziałów szkolnych, np. IV a, IV b, IV c.

3.1.5. Oddział szkolny

Oddział szkolny stanowi zespół uczniów, wspólnie pobierających naukę według programu tej samej klasy szkolnej. Oddziały tworzy się, gdy liczba uczniów tej samej klasy jest zbyt duża.

3.1.6. Rok szkolny

Rok szkolny jest to okres przeznaczony na realizację programu nauczania jednej klasy oraz na wypoczynek. Rok szkolny trwa od 1 września danego roku do 31 sierpnia następnego roku kalendarzowego i dzieli się na okresy lub semestry. Dla niektórych klas szkół średnich rok szkolny rozpoczyna się 1 lutego danego roku i kończy 31 stycznia następnego roku kalendarzowego.

Rok szkolny dla studentów szkół wyższych (rok akademicki) rozpoczyna się 1 października danego roku i kończy się 30 września następnego roku kalendarzowego. Dla niektórych kierunków studiów rok akademicki może rozpocząć się 1 lipca lub 1 lutego.

3.1.7. Nauczyciele

Do nauczycieli zalicza się pracowników wymienionych w Karcie nauczyciela, tj.:

- nauczycieli przedszkoli i innych placówek przedszkolnych,

nauczycieli szkół podstawowych,

nauczycieli liceów ogólnokształcących,

- nauczycieli przedmiotów ogólnokształcących, zawodowych i pomocniczych w szkołach zawodowych,

- nauczycieli szkół specjalnych i zakładów dla nieletnich,

- nauczycieli przedmiotów artystycznych w szkołach artystycznych i innych placówkach kształcenia artystycznego,

- nauczycieli i wychowawców placówek leczniczych, leczniczo-wychowawczych i leczniczo-opiekuńczych,

- nauczycieli i wychowawców w internatach i bursach,

- nauczycieli bibliotekarzy szkolnych,

- pracowników pedagogicznych ośrodków metodycznych, placówek poradnictwa wychowawczo-zawodowego, dyrektorów, kierowników i wykładowców w ośrodkach szkolenia, dokształcania i doskonalenia kadr.

Z ogólnej liczby nauczycieli wyodrębnia się nauczycieli realizujących program nauczania, do których nie zalicza się:

- nauczycieli zatrudnionych w administracji,

- bibliotekarzy,

- nauczycieli prowadzących wyłącznie zajęcia pozalekcyjne,

- nauczycieli na zdrowotnych i bezpłatnych urlopach trwających dłużej niż 3 miesiące, w tym również nauczycieli będących na urlopach wychowawczych,

- nauczycieli zatrudnionych na stanowiskach: pedagoga szkolnego, metodyka przedmiotowego, wychowawcy w świetlicy,

- nauczycieli oddelegowanych do innych prac (np. w organizacjach społecznych).

Do nauczycieli realizujących program nauczania w szkołach podstawowych nie należy zaliczać ponadto nauczycieli prowadzących zajęcia w oddziałach przedszkolnych i wykazanych w sprawozdaniu z placówki wychowania przedszkolnego.

3.1.8. Absolwenci

Do absolwentów zalicza się osoby, które ukończyły klasę programowo najwyższą w danym typie szkoły i otrzymały świadectwo ukończenia tej szkoły.

Absolwenci szkół wyższych to osoby, które uzyskały dyplomy stwierdzające ukończenie studiów wyższych. Absolwenci studiów magisterskich (jednolitych, uzupełniających) uzyskują tytuł magistra, magistra inżyniera, lekarza; absolwenci wyższych studiów zawodowych uzyskują tytuł zawodowy inżyniera, dyplomowanego ekonomisty, nauczyciela lub dyplom ukończenia studiów - bez określenia tytułu.

3.1.9. Zajęcia pozalekcyjne

Zajęcia pozalekcyjne stanowią formę organizacji czasu wolnego, sprzyjającą rozwijaniu zainteresowań i uzdolnień dzieci i młodzieży. W ramach zajęć pozalekcyjnych organizowane są koła: wiedzy (humanistyczne, matematyczno-fizyczne, przyrodniczo-chemiczne, społeczno-polityczne itp.), techniczne (radiotechniczne, fototechniczne, modelarskie, informatyczne, elektrotechniczne, telekomunikacyjne, informacji naukowo-technicznej itp.), artystyczne (plastyczne, chóralne, instrumentalno-wokalne, taneczne, recytatorskie, fotograficzne, filmowe, muzyczne itp).

Ponadto w ramach zajęć pozalekcyjnych organizowane są zajęcia w ośrodkach kultury plastycznej, w szkolnych klubach sportowych i szkolnych kołach krajoznawczo-turystycznych.

3.1.10. Dojazdy uczniów do szkół

Przez uczniów dojeżdżających i dowożonych do szkół uważa się tych uczniów, którzy codziennie - bez względu na rodzaj środka lokomocji - dojeżdżają do szkoły z innej miejscowości niż ta, w której znajduje się siedziba szkoły. Również do dojeżdżających zalicza się uczniów zamieszkałych w miastach z wydzielonymi dzielnicami, w przypadkach w których uczniowie dojeżdżają lub są dowożeni z dzielnicy, w której zamieszkują do innej dzielnicy, w której zlokalizowana jest szkoła.

W przypadku dojeżdżania lub dowożenia uczniów do szkoły dwoma lub więcej środkami lokomocji, w sprawozdawczości statystycznej wykazuje się tylko jeden środek lokomocji, tj. ten, którym uczeń jedzie najdłużej.

Przez dowożenie w systemie zorganizowanym rozumie się taką organizację dowożenia, w czasie której zapewniona jest opieka wychowawcza nad uczniami dowożonymi przez nauczyciela lub inną wytypowaną osobę. Okres opieki wychowawczej obejmuje czas oczekiwania uczniów na środki lokomocji oraz czas przewozu uczniów z miejsca zamieszkania do szkoły i z powrotem.

3.2. Szkolnictwo podstawowe

Szkoły podstawowe dzielą się na:

1) szkoły podstawowe dla niepracujących;

a) szkoły podstawowe,

b) szkoły podstawowe specjalne,

2) szkoły podstawowe dla pracujących.

3.2.1. Szkoły podstawowe dla niepracujących

Szkoła podstawowa dla niepracujących realizuje zadania dydaktyczno-wychowawcze i opiekuńcze w toku jednolitego, 8-letniego cyklu nauczania. Szkoła ma charakter szkoły ogólnokształcącej. Nauka jest obowiązkowa. Szkoła spełnia funkcje: kształcące, wychowawcze, opiekuńcze i kulturotwórcze, tworząc warunki do dalszego wielostronnego rozwoju uczniów.

Szkoła podstawowa prowadzi (w księdze ewidencji dzieci) zapisy dzieci do klasy pierwszej na rok przed rozpoczęciem wypełniania przez nie obowiązku szkolnego.

Obowiązek szkolny rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 7 lat i trwa do ukończenia ośmioklasowej szkoły podstawowej, najdłużej jednak do końca roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym uczeń kończy 17 lat.

Przez odroczenie obowiązku szkolnego uważa się zezwolenie na rozpoczęcie wypełniania obowiązku o jeden rok później. Zezwolenie to może być udzielone tylko jeden raz.

Zwolnienie od wypełniania obowiązku szkolnego może być udzielone dzieciom, które przed dniem 1 września danego roku szkolnego ukończyły 15 lat.

Informacje dotyczące dzieci nie realizujących obowiązku szkolnego dla szkolnego punktu filialnego sporządza szkoła macierzysta.

Sieć szkół podstawowych obejmuje szkoły podstawowe i szkolne punkty filialne. Szkołę podstawową tworzy się dla 21 i więcej uczniów, natomiast szkolny punkt filialny tworzy się dla klas I-III z liczbą do 20 uczniów.

Występują szkoły o różnym stopniu organizacyjnym. Szkoła podstawowa pełna ma w swojej strukturze organizacyjnej klasy I-VIII. Na terenach o małej gęstości zaludnienia i utrudnionym dostępie do pełnej szkoły ośmioklasowej mogą funkcjonować szkoły o niższym stopniu organizacyjnym, tj. z klasami I-VII, I-VI, I-V, I-IV lub I-III.

W zależności od stopnia organizacyjnego szkoły i liczby uczniów w szkole określane są odpowiednie plany nauczania, a w przypadku określonej w zarządzeniu Ministra Edukacji Narodowej niskiej liczby uczniów szkoły stosowana jest nauka w klasach łączonych. Klasa łączona stanowi grupę uczniów z różnych programowo, sąsiednich klas (np. klas II i III) odbywających naukę wspólnie w jednym pomieszczeniu do nauczania oraz pod kierunkiem jednego nauczyciela.

Przemienny system nauczania związany jest z koniecznością stosowania przemiennego systemu przyjęć głównie do szkół wiejskich w wyniku występowania małej liczby dzieci w obwodzie szkolnym. System polega na przemiennej rekrutacji dzieci do oddziałów przedszkolnych przy szkołach podstawowych i klasy I, tj. organizowanie w jednym roku szkolnym oddziałów przedszkolnych dla dzieci w wieku 5 i 6 lat, w drugim klasy I dla dzieci w wieku 6 i 7 lat.

Przez zmianowość w szkole należy rozumieć taką organizację nauczania w szkole (szkolnym punkcie filialnym), zgodnie z którą w ciągu wszystkich dni w tygodniu bądź przeważającej liczbie dni, zajęcia dla uczniów odbywają się również na drugą lub trzecią zmianę.

Zajęcia indywidualne prowadzone są dla dzieci, które z przyczyn zdrowotnych (dłuższa choroba) nie uczęszczają do szkoły. Zajęcia indywidualne w domu ucznia organizuje szkoła macierzysta ucznia lub inna szkoła, która została do tego zobowiązana decyzją władz oświatowych. Ponadto mogą być prowadzone zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze dla dzieci z fragmentarycznymi deficytami i zaburzeniami w rozwoju, dla dzieci z niewielkimi odchyleniami od normy rozwoju intelektualnego, z trudnościami w nauce oraz zajęcia korekcyjno-kompensacyjne dla dzieci, u których stwierdzono zaburzenia statyki ciała i obniżoną sprawność fizyczną.

Organizowane są szkoły podstawowe (oddziały w szkołach podstawowych) z niepolskim językiem nauczania przeznaczone dla dzieci i młodzieży narodowości niepolskiej. W szkołach tych część przedmiotów prowadzona jest w języku ojczystym dzieci.

3.2.2. Szkoły podstawowe specjalne

Szkoły podstawowe specjalne przeznaczone są dla dzieci z odchyleniami i zaburzeniami rozwojowymi. Szkoła może funkcjonować samodzielnie lub stanowić integralną część innej jednostki oświatowej. W związku z tym występują następujące typy szkół:

1) szkoła podstawowa specjalna,

2) filia szkoły podstawowej specjalnej przy zakładzie społecznej służby zdrowia (szpitalu, sanatorium itp.), w domach pomocy społecznej dla dzieci umysłowo upośledzonych (tzw. szkoły życia),

3) szkoła w pogotowiu opiekuńczym lub specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym.

Uczniów szkół specjalnych dzieli się według rodzaju upośledzenia:

- z wadą wzroku (niewidomi i niedowidzący),

- z wadą słuchu (głusi i niedosłyszący),

- umysłowo upośledzeni w stopniu lekkim,

- umysłowo upośledzeni w stopniu umiarkowanym i znacznym,

- społecznie niedostosowani,

- przewlekle chorzy,

- kalecy.

W szkołach podstawowych organizowane są klasy (oddziały) specjalne terapeutyczne, na przykład dla dzieci z zaburzeniami zachowania, zagrożonych uzależnieniami itp. Do klas (oddziałów) specjalnych przyjmowani są uczniowie na podstawie orzeczenia kwalifikacyjnego poradni wychowawczo-zawodowej.

W informacji dotyczącej uczniów według rodzaju upośledzenia, każdego ucznia wykazuje się tylko w jednym rodzaju upośledzenia. Uczniów z więcej niż jednym upośledzeniem (np. z wadą wzroku i z wadą słuchu) klasyfikuje się zgodnie z upośledzeniem dominującym - w oparciu o orzeczenie i skierowanie poradni wychowawczo-zawodowej.

3.2.3. Szkoły podstawowe dla pracujących

Szkolnictwo podstawowe dla pracujących przeznaczone jest dla młodzieży i dorosłych, którzy z różnych przyczyn nie ukończyli szkoły podstawowej do lat 17. Szkoły podstawowe dla pracujących realizują program szkoły podstawowej z zakresu klas VI, VII i VIII.

Szkolnictwo podstawowe dla pracujących obejmuje szkoły podstawowe dla pracujących, podstawowe studia zawodowe oraz kursy w zakresie szkoły podstawowej.

Podstawowe studia zawodowe organizowane są dla pracowników nie mających ukończonej szkoły podstawowej. Absolwenci otrzymują świadectwo ukończenia szkoły podstawowej, które uprawnia do składania egzaminu na tytuł wykwalifikowanego robotnika w określonym zawodzie.

3.3. Licea ogólnokształcące

Licea ogólnokształcące dzielą się na:

1) Licea ogólnokształcące dla niepracujących:

a) licea ogólnokształcące,

b) licea ogólnokształcące specjalne;

2) licea ogólnokształcące dla pracujących.

3.3.1. Licea ogólnokształcące dla niepracujących

Licea ogólnokształcące dla niepracujących organizowane są na podbudowie programowej szkoły podstawowej. Do klas I przyjmowani są kandydaci w wieku 15-17 lat. Nauka trwa 4 lata. Absolwenci liceów ogólnokształcących, po ukończeniu klasy programowo najwyższej (IV), uzyskują wykształcenie średnie ogólne, a po złożeniu egzaminu dojrzałości uzyskują prawo do ubiegania się o przyjęcie na studia wyższe lub kształcenia w policealnych szkołach zawodowych. Do ubiegania się o kształcenie w szkołach policealnych uprawnia także świadectwo ukończenia liceum ogólnokształcącego.

W celu przygotowania absolwentów do wyboru przyszłego kierunku studiów licea ogólnokształcące prowadzą nauczanie o następujących profilach kształcenia: matematyczno-fizycznym, humanistycznym, biologiczno-chemicznym, klasycznym, podstawowym i pedagogicznym. Ponadto występują szkoły mistrzostwa sportowego lub prowadzone są klasy o rozszerzonym programie wychowania fizycznego, a także o rozszerzonym programie nauczania języków obcych.

Organizowane są licea ogólnokształcące z niepolskim językiem nauczania przeznaczone dla dzieci i młodzieży narodowości niepolskiej, w których nauka niektórych przedmiotów prowadzona jest w języku ojczystym ucznia oraz organizowane są licea ogólnokształcące z dodatkową nauką języka ojczystego.

3.3.2. Licea ogólnokształcące specjalne

Licea ogólnokształcące specjalne przeznaczone są wyłącznie dla młodzieży z odchyleniami i zaburzeniami rozwojowymi.

Licea specjalne realizują obowiązujące dla liceum plany i programy nauczania, a ponadto cele rewalidacyjne, rehabilitacyjne i resocjalizacyjne.

3.3.3. Licea ogólnokształcące dla pracujących

Licea ogólnokształcące dla pracujących organizowane są na podbudowie programowej szkoły podstawowej (4-letnie) lub na podbudowie programowej zasadniczej szkoły zawodowej (3-letnie). Absolwenci, po ukończeniu klasy programowo najwyższej, uzyskują wykształcenie średnie ogólne, a po złożeniu egzaminu dojrzałości uzyskują prawo do ubiegania się o przyjęcie na studia wyższe lub do policealnych szkół zawodowych.

Licea ogólnokształcące dla pracujących organizowane są w systemie wieczorowym lub zaocznym. Uczniowie pobierają naukę w klasach lub w tzw. zespołach przedmiotowych. Organizacja nauki w zespołach przedmiotowych polega na tym, że w poszczególnych latach nauki uczniowie składają egzaminy z określonych grup przedmiotów: w pierwszym roku nauki - z przedmiotów przyrodniczych, w drugim - z przedmiotów matematyczno-fizycznych, w trzecim - z przedmiotów humanistycznych. Każdy zespół przedmiotowy traktuje się jako oddział szkolny.

Dla osób ubiegających się o przyjęcie bez egzaminu wstępnego na semestr pierwszy szkół średnich dla pracujących organizowana jest nauka na tzw. semestrze wstępnym.

3.4. Szkolnictwo zawodowe

Do szkół zawodowych zalicza się:

1) szkoły artystyczne I stopnia,

2) szkoły zawodowe niepełne średnie,

3) średnie szkoły zawodowe,

4) policealne szkoły zawodowe.

3.4.1. Szkoły artystyczne I stopnia

Szkoły artystyczne I stopnia realizują pierwszy etap kształcenia muzycznego lub baletowego niezbędnego do dalszego kształcenia zawodowego w tych dziedzinach oraz realizują jednocześnie program nauczania w zakresie szkoły podstawowej.

Do szkół artystycznych I stopnia zalicza się: podstawowe szkoły muzyczne, szkoły muzyczne stopnia podstawowego i licealnego (w zakresie stopnia podstawowego), szkoły muzyczne I stopnia, szkoły muzyczne I i II stopnia (w zakresie I stopnia) oraz szkoły baletowe (w zakresie klas I-V).

3.4.2. Szkoły zawodowe niepełne średnie

Do szkół zawodowych niepełnych średnich zalicza się:

1) szkoły przysposabiające do zawodu,

2) szkoły przysposabiające do zawodu rolnika,

3) zasadnicze szkoły zawodowe dla niepracujących:

a) młodzieżowe,

b) przyzakładowe dla młodocianych pracowników,

c) specjalne;

4) zasadnicze szkoły zawodowe dla pracujących:

a) wieczorowe (w tym przyzakładowe dla dorosłych),

b) zaoczne;

5) szkoły mistrzów.

Szkoły przysposabiające do zawodu przeznaczone są dla młodzieży w wieku 15-18 lat, nie pracującej, objętej obowiązkiem szkolnym. Są to szkoły o jednorocznym okresie nauczania - dla młodzieży posiadającej świadectwo ukończenia szkoły podstawowej oraz jednorocznym lub dwuletnim okresie nauczania (w zależności od kierunku kształcenia) - dla młodzieży, która ukończyła co najmniej VI klasę szkoły podstawowej.

Świadectwo ukończenia szkoły przysposabiającej do zawodu stwierdza przysposobienie absolwenta do wykonywania określonego zawodu, a ponadto jest dowodem ukończenia szkoły podstawowej (w przypadku 2-letniej szkoły przysposabiającej do zawodu). Absolwenci tych szkół mogą ubiegać się o przyjęcie do zasadniczych szkół zawodowych lub innych szkół ponadpodstawowych.

Szkoły przysposabiające do zawodu rolnika przeznaczone są dla młodzieży wiejskiej nie pracującej, która ukończyła 17 lat i posiada świadectwo ukończenia co najmniej klasy VI szkoły podstawowej. Okres nauki w tych szkołach trwa 2 lata.

Świadectwo ukończenia szkoły przysposabiającej do zawodu rolnika jest dowodem przysposobienia absolwenta do zawodu rolnika oraz ukończenia szkoły podstawowej.

Zasadnicze szkoły zawodowe młodzieżowe organizowane są na podbudowanie programowej szkoły podstawowej. Do szkół tych przyjmowani są kandydaci w wieku 15-18 lat. Nauka trwa 3 lata. Świadectwo ukończenia szkoły jest dowodem posiadania tytułu robotnika wykwalifikowanego w określonym zawodzie oraz wykształcenia ogólnego umożliwiającego absolwentowi dalsze kształcenie w szkołach średnich.

W grupie tych szkół wyróżnia się zasadnicze szkoły rolnicze, kształcące dla potrzeb rolnictwa.

Zasadnicza szkoła zawodowa przyzakładowa przeznaczona jest dla młodocianych zatrudnionych w zakładach pracy w celu nauki zawodu i przyuczenia do określonej pracy. Praktyczna nauka zawodu odbywa się w zakładach pracy i połączona jest z wykonywaniem pracy zarobkowej. Świadectwo ukończenia zasadniczej szkoły zawodowej przyzakładowej jest równorzędne ze świadectwem ukończenia zasadniczej szkoły zawodowej młodzieżowej.

Zasadnicze szkoły zawodowe specjalne przeznaczone są dla młodzieży niewidomej, niedowidzącej, głuchej, niedosłyszącej, przewlekle chorej, umysłowo upośledzonej, kalekiej oraz społecznie niedostosowanej. Szkoły specjalne przygotowują młodzież do wykonywania pracy zawodowej przy zastosowaniu specjalnych metod nauczania i wychowania. Nauka w szkołach trwa 2 lub 3 lata. Szkoły specjalne mogą być organizowane jako samodzielne placówki bądź jako integralna część innej placówki oświatowo-wychowawczej lub w zakładzie służby zdrowia.

Zasadnicze szkoły zawodowe dla pracujących przeznaczone są dla osób zatrudnionych w zakładach pracy w zawodzie zgodnym z kierunkiem zawodowym szkoły. Szkoły organizowane są na podbudowie programowej szkoły podstawowej. Nauka trwa 2 lata. Do szkoły przyjmowani są kandydaci w wieku powyżej 18 lat. Świadectwo ukończenia szkoły uprawnia do ubiegania się o przyznanie bez egzaminu tytułu pracownika wykwalifikowanego. Szkoły organizowane są jako wieczorowe lub zaoczne.

3.4.3. Średnie szkoły zawodowe

Do średnich szkół zawodowych zalicza się:

1) technika zawodowe i równorzędne szkoły zawodowe (w tym specjalne),

2) licea zawodowe (w tym specjalne),

3) średnie studia zawodowe,

4) studia nauczycielskie organizowane na podbudowie programowej szkoły podstawowej,

5) szkoły artystyczne II stopnia.

Do techników zawodowych i równorzędnych szkół zawodowych zalicza się technika: budowlane, elektryczne, mechaniczne, rolnicze itp., licea: ekonomiczne, medyczne itp. oraz pedagogiczne studia techniczne.

Technika zawodowe i równorzędne szkoły zawodowe organizowane są na podbudowie programowej: szkoły podstawowej, II klasy liceum ogólnokształcącego, szkoły przysposobienia rolniczego lub zasadniczej szkoły zawodowej. Okres nauki w tych szkołach trwa od 2,5 do 5 lat, w zależności od podbudowy programowej i kierunku kształcenia. Nauka prowadzona jest systemem dziennym, wieczorowym i zaocznym. Absolwenci tych szkół otrzymują świadectwo ukończenia szkoły, stanowiące dokument posiadania średniego wykształcenia oraz kwalifikacji zawodowych określonych w statucie szkoły lub świadectwo dojrzałości, które - poza wymienionymi uprawnieniami - stanowi podstawę do ubiegania się o przyjęcie na studia wyższe.

Licea zawodowe (czteroletnie) organizowane są na podbudowie programowej szkoły podstawowej dla młodzieży nie pracującej w wieku 15-17 lat. Przygotowują do wykonywania zawodu robotnika wykwalifikowanego ze średnim wykształceniem lub pracowników o równorzędnych kwalifikacjach.

Średnie studia zawodowe dla pracujących (trzyletnie - wieczorowe i zaoczne) przeznaczone są dla osób pracujących co najmniej 2 lata w zawodzie zgodnym z kierunkiem kształcenia szkoły. Organizowane są na podbudowie programowej szkoły podstawowej, przy czym przyjmowani mogą być również absolwenci zasadniczych szkół zawodowych (na III semestr). Absolwenci uzyskują świadectwo ukończenia średniego studium zawodowego lub też po złożeniu egzaminu dojrzałości świadectwo dojrzałości uprawniające do ubiegania się o przyjęcie do szkół wyższych.

Studia nauczycielskie organizowane na podbudowie programowej szkoły podstawowej kształcą nauczycieli przedszkoli. Cykl nauki trwa 6 lat, przy czym po ukończeniu czwartej klasy uczniowie zdają egzamin dojrzałości, który uprawnia do kontynuowania nauki w studium w dwuletnim cyklu pomaturalnym.

Technika i licea zawodowe specjalne przeznaczone są dla młodzieży niewidomej, głuchej, wymagającej specjalnej opieki wychowawczej lub kalekiej. Szkoły te przygotowują młodzież do wykonywania pracy zawodowej. Nauka w tych szkołach trwa 4 lub 5 lat.

Do szkół artystycznych II stopnia zalicza się: licea muzyczne, szkoły muzyczne, szkoły muzyczne stopnia licealnego, szkoły muzyczne II stopnia, licea sztuk plastycznych oraz szkoły baletowe (w zakresie klas VI-IX). Szkoły te umożliwiają uzyskanie średniego wykształcenia zawodowego oraz - z wyjątkiem szkół muzycznych II stopnia - średniego wykształcenia ogólnego. Okres nauki w tych szkołach trwa od 4 do 6 lat, w zależności od kierunku kształcenia.

3.4.4. Policealne szkoły zawodowe

Do policealnych szkół zawodowych zalicza się:

1) policealne studia zawodowe i równorzędne (studia kulturalno-oświatowe i bibliotekarskie, medyczne studia zawodowe),

2) pedagogiczne studia techniczne,

3) studia nauczycielskie (z wyjątkiem kształcenia organizowanego na podbudowie programowej szkoły podstawowej),

4) nauczycielskie kolegia języków obcych.

Policealne studia zawodowe organizowane są na podbudowie programowej liceum ogólnokształcącego. Okres nauki w tych szkołach trwa od 1 do 3 lat, w zależności od kierunków kształcenia. Szkoły przygotowują absolwentów liceów ogólnokształcących do pracy zawodowej w zawodach robotniczych lub pokrewnych oraz w zawodach nierobotniczych wymagających średnich kwalifikacji zawodowych.

Pedagogiczne studia techniczne (dwuletnie) organizowane są na podbudowie programowej liceum zawodowego. Dyplom ukończenia studium jest dowodem uzyskania kwalifikacji naukowo-pedagogicznych do pracy na stanowisku nauczyciela praktycznej nauki zawodu w szkołach zawodowych.

Studia nauczycielskie (dwuletnie) organizowane są (w zależności od profilu) na podbudowie programowej liceum ogólnokształcącego lub technikum zawodowego. Dyplom ukończenia studium jest dowodem posiadania kwalifikacji naukowo-pedagogicznych do wykonywania zawodu nauczyciela przedszkola lub nauczyciela szkoły podstawowej.

Nauczycielskie kolegia języków obcych kształcą nie pracujących i pracujących kandydatów do zawodu nauczycielskiego i czynnych nauczycieli. Zadaniem tych szkół jest kształcenie nauczycieli języków obcych dla szkół podstawowych, liceów ogólnokształcących i innych typów szkół. Nauka w kolegium trwa 3 lata.

3.4.5. Klasyfikacja zawodów i specjalności

Klasyfikacja zawodów i specjalności szkolnictwa zawodowego stanowi usystematyzowany zbiór nazw zawodów i specjalności objętych kształceniem w systemie szkolnym. Klasyfikacja zawiera określenie wymaganej podbudowy programowej i okresu kształcenia dla poszczególnych zawodów i specjalności. Każdej nazwie zawodu i specjalności przyporządkowany jest określony kod cyfrowy wykorzystywany w statystyce.

3.5. Szkolnictwo wyższe

Szkoła wyższa jest to instytucja, której zadaniem jest kształcenie i wychowanie studentów oraz prowadzenie badań naukowych.

3.5.1. Grupowanie szkół wyższych

Szkoły wyższe grupuje się według głównych kierunków działalności na następujące typy szkół wyższych:

1) uniwersytety (łącznie z Katolickim Uniwersytetem Lubelskim),

2) wyższe szkoły techniczne, do których zaliczono: politechniki, wyższe szkoły inżynierskie oraz Akademię Górniczo-Hutniczą w Krakowie,

3) akademie rolnicze (łącznie z Akademią Techniczno-Rolniczą w Bydgoszczy, Akademią Rolniczo-Techniczną w Olsztynie oraz Wyższą Szkołę Rolniczo-Pedagogiczną w Siedlcach),

4) akademie ekonomiczne (łącznie ze Szkołą Główną Planowania i Statystyki w Warszawie),

5) wyższe szkoły pedagogiczne,

6) akademie medyczne,

7) wyższe szkoły morskie,

8) akademie wychowania fizycznego,

9) wyższe szkoły artystyczne, do których zaliczono:

akademie muzyczne, akademie sztuk pięknych, państwowe wyższe szkoły sztuk plastycznych, państwowe wyższe szkoły teatralne i Państwową Wyższą Szkołę Filmową, Telewizyjną i Teatralną w Łodzi,

10) akademie teologiczne.

3.5.2. Sieć szkół wyższych

W sieci szkół wyższych wyróżnia się: szkoły wyższe (macierzyste), filie, wydziały zamiejscowe oraz punkty konsultacyjne.

3.5.3. Rodzaje studiów

Rozróżnia się następujące rodzaje studiów:

- zawodowe (zwane również studiami I stopnia),

- magisterskie jednolite,

- magisterskie uzupełniające (zwane również studiami II stopnia),

- podyplomowe,

- doktoranckie.

Studia zawodowe umożliwiają zdobycie kwalifikacji zawodowych na poziomie wyższym, ale nie dają tytułu magistra.

Studia magisterskie jednolite umożliwiają zdobycie kwalifikacji zawodowych na poziomie wyższym z tytułem magistra, magistra inżyniera lub lekarza.

Studia magisterskie uzupełniające umożliwiają absolwentom studiów zawodowych uzupełnienie studiów oraz uzyskanie tytułu magistra.

Studia podyplomowe organizowane są dla osób posiadających tytuł magistra (magistra inżyniera, lekarza) oraz - w niektórych przypadkach - dyplom ukończenia studiów I stopnia. Służą one podniesieniu kwalifikacji, aktualizacji wiedzy lub uzupełnieniu wykształcenia niezbędnego do wykonywania zawodu (np. studia pedagogiczne, dziennikarskie). Na studia przyjmowane są osoby posiadające odpowiedni staż pracy oraz skierowanie na studia wydane przez zakład pracy zatrudniający kandydata.

Studia doktoranckie umożliwiają uzyskanie stopnia naukowego doktora. Studia doktoranckie mogą być tworzone w jednostkach organizacyjnych szkół wyższych, placówkach naukowych Polskiej Akademii Nauk, jednostkach badawczo-rozwojowych oraz innych placówkach typu naukowo-dydaktycznego, które posiadają uprawnienia do nadawania stopnia doktora.

3.5.4. Czas trwania studiów

Czas trwania studiów (cykl kształcenia) stanowi okres realizacji zadań dydaktyczno-wychowawczych obowiązujący dla danego kierunku, rodzaju i systemu studiów. Czas trwania studiów wynosi od 3 do 6 lat.

3.5.5. Studenci

Przez studentów szkół wyższych rozumie się osoby zarejestrowane na studiach dziennych i dla pracujących (wieczorowych, zaocznych i eksternistycznych). Wśród studentów wyróżnia się grupę obcokrajowców, tj. osoby z niepolskim obywatelstwem odbywające studia w szkołach wyższych w Polsce.

Część studentów posiadających obywatelstwo polskie odbywa studia w zagranicznych szkołach wyższych, na które skierowani zostali przez Ministerstwo Edukacji Narodowej.

Do studentów nie zalicza się słuchaczy studiów podyplomowych i studiów doktoranckich.

3.5.6. Grupy kierunków studiów

Przy prezentacji danych statystycznych dotyczących studentów i absolwentów według poszczególnych kierunków studiów stosuje się zestawienie kierunków studiów w następujące grupy:

- techniczna,

- rolnicza,

- ekonomiczna,

- prawno-administracyjna,

- humanistyczna,

- matematyczno-przyrodnicza,

- medyczna,

- wychowania fizycznego,

- artystyczna,

- teologiczna.

3.5.7. Pomoc materialna dla studentów

Pomoc materialną dla studentów studiów stanowią:

1) stypendia,

2) dodatki do stypendium,

3) ulgi w opłatach,

a) za miejsce w domu studenckim,

b) za wyżywienie w stołówce studenckiej,

4) zapomogi.

Stypendium stanowi formę pomocy materialnej udzielonej przez szkołę wyższą lub jednostkę gospodarki uspołecznionej potrzebującym pomocy studentom na pokrycie niezbędnych kosztów ponoszonych w czasie studiów.

Stypendia mogą być bezzwrotne lub zwrotne.

Stypendium przyznawane przez dziekana szkoły wyższej składa się z części uzależnionych od:

- warunków materialnych studenta,

- wyników w nauce.

Jednostki gospodarki uspołecznionej udzielają studentom stypendiów fundowanych. Warunkiem otrzymania stypendium fundowanego jest zawarcie przez studenta umowy o stypendium fundowane z określonym fundatorem. Podstawowym elementem umowy o stypendium fundowane jest zobowiązanie studenta do podjęcia, po ukończeniu studiów, pracy w wyznaczonym przez fundatora zakładzie pracy.

Zapomoga stanowi doraźną pomoc finansową przyznaną dla studenta studiów dziennych na zakup pomocy naukowych lub dla studenta, który z przyczyn losowych znalazł się w trudnej sytuacji materialnej.

3.5.8. Domy studenckie

Dom studencki stanowi obiekt zbiorowego zamieszkania, wypoczynku i nauki studentów. Miejsce w domu studenckim przydziela się tym studentom, którzy są zameldowani na pobyt stały w miejscowości, z której codzienny dojazd do szkoły byłby niemożliwy lub w znacznym stopniu utrudniałby wywiązanie się z obowiązków studenta.

Za jedno miejsce w domu studenckim przyjmuje się 6 m² powierzchni sypialnej. Przy obliczaniu liczby miejsc nie wlicza się powierzchni miejsc przeznaczonych na cele ogólnego użytkowania (np. świetlice, pokoje cichej nauki itp.), wykorzystywane przejściowo na cele mieszkalne. Do liczby miejsc nie wlicza się również powierzchni pomieszczeń wyłączonych z eksploatacji (np. z powodu remontu) w dniu sprawozdawczym.

3.5.9. Stołówki studenckie

Stołówka studencka przeznaczona jest dla studentów studiów dziennych. Do liczby stołówek nie wlicza się bufetów, barów szybkiej obsługi itp. Liczbę studentów studiów dziennych korzystających z obiadów w stołówkach studenckich oblicza się dzieląc liczbę wydanych obiadów w listopadzie przez liczbę dni pracy stołówki w tym miesiącu.

4. NIESZKOLNE FORMY OŚWIATY

4.1. Uwagi ogólne

Działalność nieszkolnych form kształcenia ustawicznego stanowi integralną część systemu kształcenia dorosłych, a w szczególności nauczania, doskonalenia i dokształcania zawodowego osób w wieku produkcyjnym, jak również podnoszenie poziomu ich wiedzy ogólnej i zaspokojenie zainteresowań intelektualnych.

Działalność ta (organizowana w formie kursowej lub poprzez nieszkolne placówki oświatowe) prowadzona jest przez osoby prawne i fizyczne, które uzyskały zezwolenia Ministra Edukacji Narodowej na prowadzenie działalności szkoleniowej.

4.2. Uniwersytet ludowy

Uniwersytet ludowy jest to placówka oświatowa przeznaczona przede wszystkim dla młodzieży wiejskiej. Zadaniem uniwersytetu ludowego jest przygotowanie młodzieży do aktywnego udziału w pracy społeczno-politycznej, gospodarczej, oświatowej i kulturalnej w środowisku wiejskim. Programy nauczania obejmują wybrane zagadnienia dotyczące pracy kulturalno-oświatowej, spółdzielczości oraz ogólnohumanistycznej w środowisku wiejskim.

Na realizację programu przeznacza się 5-7 miesięcy.

4.3. Uniwersytet powszechny

Uniwersytet powszechny jest placówką oświatową, w której młodzież i osoby dorosłe mają możliwość zdobywania lub pogłębiania wiedzy oraz zaspokajania zainteresowań w zakresie wybranych zagadnień społeczno-politycznych, gospodarczych, kulturalnych bądź też innych dziedzin nauk, np. medycyny, higieny, rolnictwa, prawa, pedagogiki, psychologii. W ramach działalności uniwersytetu mogą być prowadzone zajęcia praktyczne, np. nauka kroju i szycia, gotowania, uprawy i pielęgnacji roślin, języków obcych itp.

Uniwersytet powszechny jest placówką o stałej siedzibie i stałym zespole uczestników. Realizacja programu nauki trwa rok.

4.4. Uniwersytet trzeciego wieku

Uniwersytet trzeciego wieku jest placówką koncentrującą się na rozwijaniu i pogłębianiu zainteresowań ludzi starszych.

4.5. Kursy języków obcych

Kursy języków obcych zapewniają możliwość czynnego opanowania języków nowożytnych na poziomie podstawowym bądź też w wybranym zakresie specjalistycznym (np. kursy umożliwiające poznanie języków obcych w zakresie potrzebnym do wykonywania określonego zawodu).

4.6. Kursy przygotowujące do zawodu

Kursy przygotowujące do zawodu umożliwiają ich uczestnikom zdobycie takiego zasobu wiadomości i umiejętności, który pozwoli im na samodzielne wykonywanie zawodu w zakładzie pracy lub w domu.

Ukończenie niektórych kursów jest warunkiem uzyskania formalnych uprawnień do wykonywania określonego zawodu (np. kierowcy pojazdów mechanicznych, spawacza, operatora dźwigu).

Z kursów przygotowujących do zawodu mogą korzystać zarówno osoby, które nie mają żadnego przygotowania zawodowego, jak również osoby, które z różnych przyczyn chcą zmienić zawód lub uzyskać zawód dodatkowy.

4.7. Kursy doskonalące w zawodzie

Kursy doskonalące w zawodzie organizowane są dla osób, które posiadają już zawód, ale chcą go doskonalić, tj. pogłębić swoje wiadomości i umiejętności w tym zawodzie.

Z kursów korzystają pracownicy o różnych zawodach i o różnym poziomie wykształcenia. Dla niektórych grup pracowników udział w kursach doskonalących jest obowiązkowy. Dotyczy to przede wszystkim pracowników zatrudnionych na stanowiskach decydujących, w szczególności o postępie naukowo-technicznym, organizacyjnym, ekonomicznym oraz bezpieczeństwie i higieny pracy.

4.8. Kursy przygotowujące do egzaminów na tytuły kwalifikacyjne

Kursy, których zadaniem jest przygotowanie uczestników do egzaminu na tytuł kwalifikacyjny robotnika wykwalifikowanego, czeladnika (w rzemiośle) lub mistrza.

Program kursu obejmuje (poza przedmiotami zawodowymi) zagadnienia z dziedziny psychologii, pedagogiki, prawa pracy oraz nauki w Polsce i świecie współczesnym.

5. PODSTAWOWE WSKAŹNIKI

5.1. Wskaźniki skolaryzacji

Wskaźnik skolaryzacji stanowi podstawowy wskaźnik określający procentowo poziom kształcenia w poszczególnych grupach wieku. Rozróżniamy wskaźnik brutto i netto.

Wskaźnik skolaryzacji netto oblicza się jako odsetek liczby dzieci lub młodzieży uczących się (objętych wychowaniem) w danej grupie wieku do liczby ludności w tej samej grupie wieku. Grupy wieku określane są poziomami wychowania i kształcenia. W Polsce stosuje się obliczanie wskaźnika skolaryzacji dla następujących grup wieku:

- 7-14 lat - dla poziomu odpowiadającemu szkolnictwu podstawowemu,

- 15-18 lat - dla poziomu odpowiadającemu szkolnictwu ponadpodstawowemu,

- 19-24 lata - dla poziomu odpowiadającemu szkolnictwu wyższemu.

Na przykład:

gdzie: Ws - wskaźnik skolaryzacji dla grupy wieku od 7 do 14 lat,

D (7-14) - uczący się w wieku od 7 do 14 lat,

L (7-14) - ludność w wieku od 7 do 14 lat według stanu w dniu 31 XII.

Przy liczeniu wskaźnika metodą podaną wyżej występuje pewna rozbieżność pomiędzy grupami wieku a poziomem nauczania, ponieważ na każdym poziomie nauczania występują uczniowie (studenci) mający mniej lub więcej lat niż wiek określony dla danego poziomu nauczania. Na przykład, kontynuujący naukę w szkołach podstawowych uczniowie w wieku 15 lat i więcej liczeni będą w grupie wieku 15-18 lat odpowiadającej średniemu poziomowi kształcenia.

Wskaźnik skolaryzacji brutto stanowi stosunek liczby uczniów (studentów) - niezależnie od ich wieku - kształcących się na danym poziomie nauczania, do liczby ludności w grupie wieku określonej jako odpowiadającej temu poziomowi nauczania. Przy liczeniu wskaźnika metodą brutto występuje z kolei rozbieżność zakresowa pomiędzy licznikiem i mianownikiem i w efekcie wskaźnik ten może być większy niż 100%.

5.2. Wskaźniki stosowane w zakresie wychowania przedszkolnego

Wskaźnik upowszechniania wychowania przedszkolna

Odmianą wskaźnika skolaryzacji stosowanego w przypadku dzieci w wieku 3-6 lat jest wskaźnik upowszechnienia wychowania przedszkolnego:

gdzie: Wp - wskaźnik upowszechnienia wychowania przedszkolnego.

D (3-6) - liczba dzieci w wieku od 3 do 6 lat objętych wychowaniem przedszkolnym,

D (3-6) - liczba dzieci w wieku od 3 do 6 lat według stanu w dniu 31 XII.

Ponadto, według tych samych zasad liczony jest wskaźnik upowszechnienia wychowania przedszkolnego dla dzieci w wieku 6 lat.

Wyżej wymienione wskaźniki upowszechnienia wychowania przedszkolnego liczone mogą być również dla dzieci zamieszkałych i uczęszczających do placówek wychowania przedszkolnego w mieście i osobno dla dzieci ze wsi.

Wskaźniki upowszechnienia wychowania przedszkolnego prezentowane są często jako liczba dzieci w placówkach wychowania przedszkolnego w przeliczeniu na 1.000 dzieci w wieku 3-6 (6) lat. Wskaźnik ma wtedy postać:

W zakresie wychowania przedszkolnego stosuje się ponadto następujące wskaźniki:

- liczba dzieci w przedszkolach przypadająca na przedszkole,

- liczba dzieci w przedszkolach przypadająca na 100 miejsc,

- liczba dzieci w przedszkolach przypadająca na nauczyciela (pełno- i niepełnozatrudnionego),

- liczba dzieci w przedszkolach przypadająca na oddział przedszkolny.

5.3. Wskaźniki stosowane w zakresie szkolnictwa podstawowego i średniego

W zakresie szkolnictwa (podstawowego i średniego) stosuje się następujące wskaźniki:

- liczba uczniów przypadająca na oddział,

- liczba uczniów przypadająca na nauczyciela (realizującego program nauczania),

- liczba uczniów przypadająca na pomieszczenie do nauczania,

- liczba uczniów przypadająca na szkołę.

Współczynnik zmianowości w szkole

Współczynnik zmianowości w szkole określa się jako:

1) stosunek liczby oddziałów do liczby pomieszczeń do nauczania danej szkoły

lub jako

2) procent oddziałów na pierwszej, drugiej lub trzeciej zmianie.

5.4. Wskaźniki stosowane w zakresie szkolnictwa wyższego

Oprócz wskaźnika skolaryzacji (dla grupy wieku 19-24 lata) w szkolnictwie wyższym stosuje się następujące wskaźniki:

- procent studentów studiów dziennych korzystających z domów studenckich,

- procent studentów studiów dziennych korzystających z obiadów w stołówkach studenckich,

- procent studentów studiów dziennych otrzymujących stypendia,