Zasady klasyfikacji i ewidencji strat i zysków nadzwyczajnych działalności eksploatacyjnej jednostek gospodarki uspołecznionej.

Dzienniki resortowe

Dz.Urz.MF.1976.10.19

Akt utracił moc

Wersja od: 28 grudnia 1978 r.

INSTRUKCJA Nr 14/KS

MINISTERSTWA FINANSÓW

z dnia 27 maja 1976 r.

w sprawie zasad klasyfikacji i ewidencji strat i zysków nadzwyczajnych działalności eksploatacyjnej jednostek gospodarki uspołecznionej.

§ 1. Instrukcja dotyczy jednostek gospodarki uspołecznionej, zwanych dalej jednostkami, które prowadzą księgowość według jednolitego planu kont ustalonego zarządzeniem Ministra Finansów z dnia 18 czerwca 1974 r. w sprawie planów kont dla jednostek gospodarki uspołecznionej (Monitor Polski z 1974 r. Nr 24, poz. 145 i z 1975 r. Nr 26, poz. 164).

§ 2. W celu zapewnienia informacji o wysokości i strukturze ponoszonych strat i osiąganych zysków nadzwyczajnych, wskazujących na stopień gospodarności jednostek i stanowiących jedno ze źródeł rezerw gospodarczych, jednostki obowiązane są prowadzić ewidencję strat i zysków nadzwyczajnych dostosowaną do potrzeb ich kontroli i analizy.

§  3.

1. Stosownie do § 45, 46, 66 i 67 części B załącznika do zarządzenia Ministra Finansów z dnia 18 czerwca 1974 r. w sprawie planów kont dla jednostek gospodarki uspołecznionej (Monitor Polski z 1974 r. Nr 24, poz. 145 i z 1975 r. Nr 26, poz. 164), straty i zyski nadzwyczajne dzieli się na materialne i niematerialne. Ponadto nadzwyczajne straty i zyski materialne (zagraniczne i krajowe) oraz niematerialne (wyłącznie krajowe) klasyfikuje się według tytułów ich powstania.

2. Przy podziale strat nadzwyczajnych na materialne (zagraniczne i krajowe) oraz niematerialne (wyłącznie krajowe) stosuje się następujące zasady:

1) nadzwyczajne straty materialne jednostek wyrażają jednocześnie zmniejszenie majątku gospodarki narodowej (np. materiały zniszczone na skutek zdarzenia losowego, zapłacone kary przedsiębiorstwu zagranicznemu), natomiast nadzwyczajne straty niematerialne jednostek nie wpływają na zmniejszenie majątku gospodarki narodowej, a powodują jedynie przesunięcie środków między poszczególnymi jednostkami gospodarki uspołecznionej lub między tymi jednostkami a jednostkami gospodarki nie uspołecznionej albo osobami fizycznymi będącymi krajowcami dewizowymi (np. zapłacenie kary przez jedną jednostkę na rzecz innej, w jednostce płacącej oznacza nadzwyczajną stratę niematerialną, którą równoważy nadzwyczajny zysk niematerialny innej jednostki);

2) pokrycie równowartości nadzwyczajnej straty materialnej powstałej w jednej jednostce przez inną w jednostce pokrywającej oznacza nadzwyczajną stratę niematerialną (w zakładach ubezpieczeń - koszt), a w jednostce otrzymującej - nadzwyczajny zysk niematerialny (np. odszkodowanie za stratę spowodowaną zdarzeniem losowym); zasadę tę stosuje się również w ramach jednej jednostki, jeżeli dotyczy różnych typów jej działalności (np. przejęcie straty inwestycyjnej przez działalność eksploatacyjną);

3) koszty proste podlegające odniesieniu na straty nadzwyczajne (np. koszty usuwania skutków zdarzeń losowych, likwidacji środków trwałych) kwalifikuje się do nadzwyczajnych strat materialnych lub niematerialnych według zasad ustalonych dla klasyfikacji kosztów rodzajowych na materialne i niematerialne.

3. Do materialnych strat nadzwyczajnych zagranicznych zalicza się te nadzwyczajne straty materialne, które wynikają ze zmniejszeń stanu zagranicznych środków pieniężnych stanowiących własność jednostki lub ze zmniejszeń stanu roszczeń i należności rozliczanych bezpośrednio z przedsiębiorstwami i instytucjami zagranicznymi oraz innymi cudzoziemcami dewizowymi. Nie zalicza się do materialnych strat nadzwyczajnych zagranicznych ujemnych różnic kursowych zagranicznych środków pieniężnych; zaliczane są one do niematerialnych strat nadzwyczajnych (krajowych), z wyjątkiem przypadków, w których zgodnie z postanowieniami właściwych planów kont kwalifikuje się je do zmniejszeń dochodów.

Do materialnych strat nadzwyczajnych krajowych zalicza się nadzwyczajne straty materialne nie zakwalifikowane do zagranicznych.

4. Przy podziale zysków nadzwyczajnych na materialne (zagraniczne i krajowe) oraz niematerialne (wyłącznie krajowe) stosuje się zasady analogiczne do ustalanych dla strat nadzwyczajnych.

§  4.

1. Nadzwyczajne straty i zyski dzieli się na powstałe z tytułu:

1) zdarzeń losowych:

a) straty: równowartość niedoborów i szkód w środkach obrotowych, spowodowanych zdarzeniami losowymi (np. powodzią, huraganem, gradobiciem, pożarem, katastrofą) oraz koszty powstałe w związku z zaistniałymi zdarzeniami losowymi dotyczącymi środków obrotowych i środków trwałych (w tym również koszty remontów mających na celu usuwanie skutków zdarzeń losowych), jeżeli te środki trwałe nie zostały postawione w stan likwidacji,

b) zyski: równowartość odzyskanych materiałów i odpadów użytkowych oraz odszkodowania przyznane przez zakłady ubezpieczeń lub inne odszkodowania otrzymane z tytułu niedoborów i szkód w środkach obrotowych spowodowanych zdarzeniami losowymi lub na pokrycie kosztów powstałych w związku z zaistniałymi zdarzeniami losowymi dotyczącymi środków obrotowych i środków trwałych, jeżeli te środki trwałe nie zostały postawione w stan likwidacji;

2) likwidacji środków trwałych:

a) straty: koszty fizycznej likwidacji środków trwałych (dokonywanej w związku z ich zużyciem, uszkodzeniem lub zniszczeniem, w tym również na skutek zdarzeń losowych), koszty sprzedaży środków trwałych oraz dodatkowa amortyzacja postawionych w stan likwidacji środków trwałych i związanych z nimi wartości niematerialnych i prawnych,

b) zyski: równowartość uzyskanych z likwidacji środków trwałych, materiałów i odpadów użytkowych przyjętych do magazynu oraz dochody z tytułu ich bezpośredniej sprzedaży, dochody ze sprzedaży środków trwałych, równowartość odszkodowań przyznanych przez zakłady ubezpieczeń z tytułu niedoborów i szkód w likwidowanych środkach trwałych oraz kwot spłaconych roszczeń i należności przez osoby lub jednostki odpowiedzialne za powstanie niedoborów i szkód w likwidowanych środkach trwałych;

3) przestojów i bezczynności środków trwałych - straty:

koszty utrzymania trwale lub przejściowo nieczynnych zakładów i wydziałów oraz koszty amortyzacji nieczynnych środków trwałych (np. zbędnych);

4) zaniechania (niepodjęcia) produkcji:

a) straty: koszty przygotowania nie podjętej produkcji oraz koszty produkcji zaniechanej, jak również dotyczące jej ujemne rezultaty zagospodarowania zapasów półfabrykatów, produkcji w toku i przyrządów specjalnych,

b) zyski: równowartość odzyskanych materiałów i odpadów użytkowych oraz dotyczące produkcji zaniechanej dodatnie rezultaty zagospodarowania zapasów półfabrykatów, produkcji w toku i przyrządów specjalnych;

5) zagospodarowania zapasów nieprawidłowych:

a) straty: ujemne rezultaty zagospodarowania zapasów nieprawidłowych (z wyjątkiem wymienionych w pkt 4), to jest różnice między ich wartością początkową (ceną nabycia, kosztem wytworzenia) a kwotami uzyskanymi w związku z ich zagospodarowaniem np. w formie sprzedaży odpłatnej lub nieodpłatnej, obniżenia wyceny, złomowania,

b) zyski: dodatnie rezultaty zagospodarowania zapasów nieprawidłowych (z wyjątkiem wymienionych w pkt 4), to jest różnice między ich wartością początkową (ceną nabycia, kosztem wytworzenia) a kwotami uzyskanymi w związku z ich zagospodarowaniem np. w formie sprzedaży odpłatnej, podwyższenia wyceny;

6) niedoborów, szkód i nadwyżek:

a) straty: równowartość nie zawinionych niedoborów i szkód w środkach obrotowych (z wyjątkiem wymienionych w pkt 1) oraz spowodowanych kradzieżą z włamaniem lub rabunkiem (w wypadku nieujawnienia sprawcy), jak również przedawnione, umorzone lub oddalone przez sąd roszczenia i należności z tytułu niedoborów i szkód w środkach obrotowych,

b) zyski: równowartość nadwyżek w środkach obrotowych, odszkodowania przyznane przez zakłady ubezpieczeń oraz wpływy roszczeń i należności z tytułu niedoborów i szkód odpisanych uprzednio na straty (np. na skutek umorzenia);

7) rezerwy na niedobory i szkody:

a) straty: równowartość utworzonej rezerwy po potrąceniu jej zmniejszeń z innych tytułów niż spłata roszczenia lub należności,

b) zyski: równowartość zmniejszeń rezerwy wobec spłaty roszczeń lub należności (w tym również z tytułu zasądzonych kosztów postępowania spornego i zarachowanych odsetek) objętych utworzoną rezerwą;

8) odpisania należności i zobowiązań:

a) straty: roszczenia i należności (z wyjątkiem wymienionych w pkt 6) przedawnione, umorzone lub odpisane zgodnie z ustaleniami § 65 zarządzenia Ministra Finansów z dnia 23 listopada 1972 r. w sprawie ogólnych zasad rachunkowości jednostek gospodarki uspołecznionej (Monitor Polski Nr 56, poz. 300), a także roszczenia oddalone w postępowaniu spornym oraz różnice z tytułu zaokrąglenia kwot,

b) zyski: zobowiązania przedawnione, o ile nie przekraczają kwoty 1.000 zł lub odpisane zgodnie z ustaleniami § 65 powołanego wyżej zarządzenia Ministra Finansów oraz różnice z tytułu zaokrąglenia kwot, a także wpływy roszczeń i należności (z wyjątkiem wymienionych w pkt 6) odpisanych uprzednio na straty (np. na skutek umorzenia);

9) rezerwy na roszczenia dotyczące dostaw, robót i usług:

a) straty: równowartość utworzonej rezerwy po potrąceniu jej zmniejszeń z innych tytułów niż spłata roszczenia lub należności,

b) zyski: równowartość zmniejszeń rezerwy wobec spłaty roszczeń lub należności (w tym również z tytułu zasądzonych kosztów postępowania spornego i zarachowanych odsetek) objętych utworzoną rezerwą;

10) kar i grzywien:

a) straty: kwoty zapłaconych kar, grzywien, odszkodowań i innych opłat o charakterze sankcyjnym (z wyjątkiem wymienionych w pkt 11), a także zapłacone koszty postępowania spornego,

b) zyski: równowartość otrzymanych kar, grzywien, odszkodowań i innych opłat o charakterze sankcyjnym (z wyjątkiem wymienionych w pkt 11), wpływów roszczeń i należności z tytułu kar i grzywien zapłaconych przez jednostkę, a dochodzonych od osób uznanych za winne wyrządzonej szkody, jak również wpływów zasądzonych kosztów postępowania spornego (z wyjątkiem kwot objętych rezerwami).

Za straty lub zyski nadzwyczajne uważa się w szczególności kary i grzywny:

- umowne - z tytułu niedotrzymania terminów dostaw, robót i usług, w tym również wobec niedotrzymania terminów zwrotu opakowań,

- umowne - z tytułu obniżonej jakości dostaw, robót i usług,

- umowne - z tytułu niedotrzymania innych warunków umów o dostawy, roboty i usługi,

- za przetrzymanie i zanieczyszczenie obcego taboru, za odmowę wykorzystania zamówionych środków przewozowych oraz bonifikaty za skrócenie czasu za- i wyładunku,

- za przekroczenie limitu zużycia energii elektrycznej, gazu, wody itp.,

- za niepodjęcie lub odstąpienie od prac wdrożeniowych,

- opłacone na rzecz budżetu - bez względu na tytuł ich powstania.

W jednostkach przemysłowych wskazany jest podział kar umownych na kary związane z eksportem i na pozostałe;

11) odsetek o charakterze sankcyjnym od kredytów i odsetek za zwłokę w zapłacie:

a) straty: kwoty zapłaconych odsetek o charakterze sankcyjnym od kredytów obrotowych i inwestycyjnych jak np. odsetki od kredytów (zadłużeń) przeterminowanych i od kredytu na fundusz płac, a także kwoty podwyższonego oprocentowania sankcyjnego od kredytów obrotowych i inwestycyjnych, w tym również od kredytu na finansowanie maszyn i urządzeń nie zamontowanych w terminie; kwoty wypłat z tytułu odsetek za zwłokę w zapłacie faktur za dostawy, roboty i usługi oraz odsetek za zwłokę w zapłacie z innych tytułów,

b) zyski: równowartość otrzymanych odsetek za zwłokę w zapłacie faktur za dostawy, roboty i usługi, a także odsetek za zwłokę w zapłacie z innych tytułów (z wyjątkiem kwot objętych rezerwami);

12) strat i zysków dotyczących działalności inwestycyjnej (przejętych przez działalność eksploatacyjną):

a) straty: nadwyżka strat nad zyskami inwestycyjnymi ustalona pod datą zakończenia zadania inwestycyjnego,

b) zyski: nadwyżka zysków nad stratami inwestycyjnymi ustalona pod datą zakończenia zadania inwestycyjnego;

13) równowartości inwestycji nieprawidłowo sfinansowanych - straty: równowartość kosztów inwestycji sfinansowanych ze środków obrotowych (np. koszty poniesione na realizację inwestycji, których bank nie przyjął do finansowania, mimo że podlegały one temu obowiązkowi, koszty inwestycji podlegających przyjęciu przez bank do finansowania przekraczające koszty planowe lub koszty powstałe po rozliczeniu inwestycji z bankiem, a nie znajdujące pokrycia w środkach zarezerwowanych na ten cel na specjalnym rachunku bankowym);

14) pozostałych przyczyn, a w szczególności:

a) straty i zyski na sprzedaży papierów wartościowych, na udziałach w obcych jednostkach, na różnicach kursowych zagranicznych środków pieniężnych,

b) koszty nie wykorzystanej dokumentacji na remonty,

c) straty z tytułu odpisania kosztów przygotowania inwestycji nie podjętych, sfinansowanych ze środków obrotowych (nie znajdujących pokrycia w środkach funduszy przeznaczonych na finansowanie inwestycji),

d) różnice między rzeczywistymi kosztami napraw gwarancyjnych a utworzoną rezerwą.

2. Nie zalicza się do strat (zysków) nadzwyczajnych:

1) odsetek o charakterze sankcyjnym od kredytów, które zgodnie z obowiązującymi przepisami pokrywane są ze środków funduszy specjalnego przeznaczenia i w związku z tym obciążają właściwe fundusze;

2) równowartości świadczeń wypłacanych pracownikom lub innym uprawnionym osobom z tytułu:

a) wypadków przy pracy i chorób zawodowych (wypłacanych na podstawie art. 2 i 31 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych - Dz. U. Nr 20, poz. 105),

b) rent wyrównawczych lub świadczeń o podobnym charakterze, należnych z tytułu wypadków przy pracy, jakie wydarzyły się przed wejściem w życie ustawy z dnia 23 stycznia 1968 r. o świadczeniach pieniężnych przysługujących w razie wypadków przy pracy (Dz. U. z 1968 r. Nr 3, poz. 8 i z 1972 r. Nr 27, poz. 191),

c) odpraw pośmiertnych, wypłacanych na podstawie art. 93 Kodeksu pracy (Dz. U. z 1974 r. Nr 24, poz. 141).

Równowartość tych świadczeń zalicza się do kosztów wynagrodzeń nie objętych funduszem płac;

3) równowartości tworzonych i rozwiązywanych rezerw z tytułu roszczeń wobec odbiorców za wykonane roboty i usługi, jeżeli tworzenie i rozwiązywanie tych rezerw powoduje zmiany obrotów z tytułu sprzedaży (np. robót budowlano-montażowych, prac projektowych);

4) kosztów, kar, opłat sankcyjnych i odszkodowań, jeżeli są one rozliczane z funduszem ryzyka lub innym funduszem o podobnym charakterze;

5) kosztów napraw gwarancyjnych znajdujących pokrycie w utworzonej rezerwie;

6) kosztów przygotowania inwestycji nie podjętych, pokrytych ze środków funduszy przeznaczonych na finansowanie inwestycji (np. z funduszu rozwoju lub inwestycyjnego); stanowią one nakłady bez efektu gospodarczego i obciążają fundusze na inwestycje;

7) kosztów nieprawidłowo sfinansowanych inwestycji socjalnych, odnoszonych na zmniejszenie zakładowego funduszu socjalnego.

§ 4a. 1

1. Począwszy od zamknięć rachunkowych za rok 1978 wszelkie należne budżetowi Państwa kwoty z tytułu kar i grzywien oraz odsetek za zwłokę w zapłacie, o których mowa w § 4 ust. 1 pkt 10 lit. a) i pkt 11 lit. a) - rozliczane bezpośrednio, jak i za pośrednictwem jednostek nadrzędnych (central zjednoczeń, jednostek równorzędnych) - ujmuje się jako straty nadzwyczajne w ciągu roku sprawozdawczego pod datą dokonania ich zapłaty, jeżeli nie zostały już zarachowane na koniec roku poprzedniego. Natomiast na koniec roku sprawozdawczego, pod datą ostatniego dnia roku, zarachowuje się na straty nadzwyczajne wszelkie dotychczas nie ujęte kwoty należne za dany rok budżetowy Państwa z powyższych tytułów, w wysokości określonej we właściwych decyzjach lub obliczeniach dokonanych zgodnie z obowiązującymi przepisami.

2. Według analogicznych zasad (ust. 1) ujmuje się przypadające od budżetu Państwa, kwoty zaliczane do zysków lub zmniejszeń strat nadzwyczajnych, w wysokości określonej we właściwych decyzjach.

§ 5. Banki, jednostki i zakłady budżetowe, państwowe przedsiębiorstwa gospodarki rolnej, spółdzielnie kółek rolniczych, rolnicze spółdzielnie produkcyjne oraz organizacje społeczne dostosują podział strat i zysków nadzwyczajnych podany w § 4 ust. 1 do potrzeb wynikających z charakteru swej działalności w sposób zapewniający ich kontrolę i analizę.

¹ § 4a dodany przez instrukcję nr 13/KS z dnia 16 grudnia 1978 r. (Dz.Urz.MF.78.13.28) zmieniającą nin. instrukcję z dniem 28 grudnia 1978 r.