Wytyczne Krajowego Konsultanta Medycznego w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii.
Dzienniki resortowe
Dz.Urz.MZiOS.1997.7.17
Akt utracił moc Wersja od: 18 kwietnia 1997 r.
KOMUNIKAT
MINISTRA ZDROWIA I OPIEKI SPOŁECZNEJ
z dnia 17 kwietnia 1997 r.
o wytycznych Krajowego Konsultanta Medycznego w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii.
WYTYCZNE KRAJOWEGO KONSULTANTA MEDYCZNEGO W DZIEDZINIE ANESTEZJOLOGII I INTENSYWNEJ TERAPII
w sprawie zakresu działania jednostek anestezjologii i intensywnej terapii oraz innych jednostek udzielających świadczeń zdrowotnych w stanie bezpośredniego zagrożenia życia chorych w zakładach opieki zdrowotnej
Uznając potrzebę szczegółowego uregulowania udzielania świadczeń zdrowotnych z zakresu anestezjologii i intensywnej terapii, jako samodzielnej specjalności medycznej, mającej istotne znaczenie dla chorych, będących w stanie bezpośredniego zagrożenia życia, stanowi się, co następuje:
§ 1.
W rozumieniu wytycznych, świadczeniami zdrowotnymi z zakresu anestezjologii i intensywnej terapii są: 1)
anestezja, tj. wykonywanie znieczulenia ogólnego lub przewodowego do operacji dla celów diagnostycznych oraz leczniczych, 2)
intensywna terapia, tj. postępowanie mające na celu podtrzymywanie funkcji życiowych oraz leczenie chorych w stanach zagrożenia życia, spowodowanych potencjalnie odwracalną niewydolnością jednego lub kilku podstawowych układów organizmu (oddychania, krążenia, ośrodkowego układu nerwowego, itd.), 3)
reanimacja, tj. działania mające na celu przerwanie i odwrócenie procesu umierania, o ile występują medyczne wskazania do jej podjęcia lub kontynuowania, 4)
leczenie bólu, niezależnie od jego przyczyny.§ 2.
1.
Do udzielania świadczeń zdrowotnych z zakresu anestezjologii i intensywnej terapii w zakładach opieki zdrowotnej powinny być utworzone, z zastrzeżeniem § 3, oddziały (kliniki) anestezjologii i intensywnej terapii.2.
Ordynatorem oddziału powinien być lekarz specjalista z zakresu anestezjologii i intensywnej terapii.3.
Minimalne normy zatrudnienia w oddziałach anestezjologii i intensywnej terapii określa załącznik nr 1 do wytycznych.§ 3.
W zakładach opieki zdrowotnej, w których nie istnieją wyodrębnione oddziały anestezjologii i intensywnej terapii, zadania z zakresu anestezjologii i intensywnej terapii wykonywane są w obrębie sali operacyjnej, na której obok znieczulenia prowadzone jest śródoperacyjne monitorowanie i leczenie stanów zagrożenia życia.§ 4.
Podstawowa działalność oddziałów anestezjologii i intensywnej terapii prowadzona jest w ramach wyodrębnionych stanowisk: 1)
znieczulenia w obrębie sali operacyjnej lub poza salą operacyjną, 2)
leczenia chorych w zakresie intensywnej terapii, 3)
ogólnozakładowych zespołów reanimacyjnych i zespołów dyżurnych, 4)
konsultacyjnych, 5)
w poradni lub oddziale leczenia bólu.§ 5.
W zakładzie opieki zdrowotnej powinien być ustalony przez dyrektora zakładu, w porozumieniu z ordynatorem oddziału anestezjologii i intensywnej terapii, sposób komunikacji alarmowej oraz liczba i skład zespołów reanimacyjnych i ich kompetencje.§ 6.
Świadczenia zdrowotne w zakresie leczenia bólu prowadzone są w ramach poradni, specjalistycznego oddziału lub w formie konsultacji anestezjologicznej.§ 7.
Przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu anestezjologii, należy przestrzegać standardów bezpiecznego znieczulenia, obejmujących: 1)
właściwe wyposażenie w sprzęt i aparaturę medyczną (§ 8), 2)
określone sposoby postępowania (§ 9–§ 16).§ 8.
1.
Sprzęt i aparatura używane w zakresie anestezjologii powinny odpowiadać obowiązującym normom.2.
W skład wyposażenia stanowiska znieczulenia (§ 4 pkt 1) powinny wchodzić: 1)
aparat do znieczulenia ogólnego, 2)
źródło gazów medycznych, w tym tlenu, 3)
urządzenie do ssania, 4)
worek samorozprężalny i rurki ustno-gardłowe, 5)
zestaw do intubacji dotchawicznej z rurkami intubacyjnymi i dwoma laryngoskopami, 6)
znormalizowany stolik (wózek) anestezjologiczny, 7)
zasilanie elektryczne z systemem awaryjnym, 8)
źródło światła, 9)
sprzęt do dożylnego podawania leków,10)
zestaw leków anestetycznych i reanimacyjnych, 11)
sprzęt reanimacyjny (na miejscu lub w bezpośrednim sąsiedztwie), w tym defibrylator i zestaw do konikotomii, 12)
środki komunikacji alarmowej, a ponadto jako wyposażenie pożądane: respirator anestezjologiczny, urządzenie odcinające gazy anestezjologiczne przy spadku stężenia tlenu i wyciąg gazów anestezjologicznych.3.
Sprzęt i aparatura używane do monitorowania znieczulenia powinny składać się z: 1)
stetoskopu, 2)
aparatu do poziomu ciśnienia krwi, 3)
monitora EKG, 4)
pulsoksymetru, 5)
monitora stężenia tlenu w układzie anestezjologicznym z alarmem wartości granicznych, oraz jako wyposażenie pożądane: termometr, kapnograf, monitor zwiotczenia mięśniowego, monitor gazów anestycznych, aparat do ciągłego pomiaru ciśnienia krwi i sprzęt do inwazyjnego pomiaru ciśnienia krwi.4.
W razie wykonywania znieczulenia ogólnego z zastosowaniem sztucznej wentylacji płuc, zaleca się stosowanie aparatury anestezjologicznej wyposażonej w: 1)
alarm nadmiernego ciśnienia w układzie oddechowym, 2)
alarm rozłączenia w układzie oddechowym, 3)
urządzenie ciągłego pomiaru częstości oddychania, 4)
urządzenie ciągłego pomiaru objętości oddechowych.§ 9.
Harmonogram zabiegów wykonywanych w trybie operacji planowych powinien być ustalony w porozumieniu z anestezjologiem. Harmonogram powinien uwzględniać zasadę nadrzędności bezpieczeństwa chorych.§ 10.
Lekarz wykonujący znieczulenia przeprowadza wcześniej wizytę przedoperacyjną i badania umożliwiające premedykację oraz zaplanowanie znieczulenia zgodnie ze stanem i potrzebami chorego. Przed wizytą przedoperacyjną lekarz anestezjolog zapoznaje się z dokumentacją medyczną chorego, skompletowaną wraz z niezbędnymi wynikami badań laboratoryjnych przez lekarza prowadzącego.§ 11.
Przed przystąpieniem do znieczulenia lekarz anestezjolog obowiązany jest do: sprawdzenia wyposażenia stanowiska znieczulenia, skontrolowania sprawności działania sprzętu i aparatury anestetycznej i monitorującej, skontrolowania właściwego oznakowania płynów infuzyjnych, strzykawek ze środkami anestetycznymi, testów zgodności preparatów krwi oraz dokonania identyfikacji chorego poddawanego zabiegowi.§ 12.
Wykonujący znieczulenie lekarz anestezjolog może obsługiwać jedno stanowisko znieczulenia. Podczas znieczulenia lekarzowi powinna towarzyszyć odpowiednio wyszkolona pomoc pielęgniarska. Dotyczy to również znieczuleń wykonywanych poza salą operacyjną.§ 13.
Każde znieczulenie musi być udokumentowane odpowiednim protokołem uwzględniającym między innymi jego przebieg, dawkowanie środków anestetycznych i terapeutycznych, aktualne wartości parametrów podstawowych funkcji życiowych oraz ewentualne powikłania. Protokół stanowi część dokumentacji medycznej wewnętrznej szpitala.§ 14.
1.
Lekarz anestezjolog powinien znajdować się w bezpośredniej bliskości chorego przez cały czas trwania znieczulenia.2.
Anestezjologowi nie wolno opuścić znieczulanego dla udzielenia pomocy innemu choremu, choćby był to stan zagrożenia życia, dopóki inny lekarz nie rozpocznie ciągłej obserwacji znieczulanego i nie przejmie za to odpowiedzialności.3.
Jeżeli odpowiedzialność za znieczulenie przechodzi na innego lekarza, musi on się zapoznać ze wszystkimi informacjami odnośnie znieczulanego, przebiegu znieczulenia oraz aparatury. Stan chorego oraz właściwe funkcjonowanie sprzętu zostaje sprawdzone przed i po przekazaniu znieczulenia i odnotowane w protokole znieczulenia.§ 15.
W razie gdy znieczulenie wykonuje lekarz będący w trakcie specjalizacji, a ryzyko zabiegu i znieczulenia jest duże, jego praca powinna być nadzorowana przez lekarza specjalistę z zakresu anestezjologii i intensywnej terapii.§ 16.
1.
Przekazywanie chorego po zakończonym znieczuleniu lub sedacji do jednostki macierzystej lub innej jednostki zakładu opieki zdrowotnej powinno odbywać się z użyciem przenośnego źródła tlenu, pulsometru, w razie potrzeby innego niezbędnego sprzętu oraz pod nadzorem personelu medycznego.2.
Postępowaniem zalecanym w bezpośrednim okresie pooperacyjnym jest umieszczanie chorych w oddziale poznieczuleniowym lub sali budzeń, lokalizowanych w bliskim sąsiedztwie sali operacyjnej lub bloku operacyjnego.§ 17.
1.
Bezpośredni nadzór nad chorym w sali budzeń prowadzą odpowiednio przeszkolone pielęgniarki, które powinny mieć możliwość szybkiego wezwania lekarza anestezjologa.2.
Oddział poznieczuleniowy lub sala budzeń powinny być zorganizowane w sposób następujący: 1)
liczba stanowisk nadzoru i leczenia powinna odpowiadać liczbie stołów operacyjnych w proporcji 1:1, 2)
1 pielęgniarka na nie więcej niż 3 stanowiska chorych, 3)
oddział (sala) powinien posiadać wózek reanimacyjny z wyposażeniem uwzględniającym defibrylator i zestaw do konikotomii, 4)
oddział powinien posiadać system komunikacji alarmowej, 5)
każde stanowisko chorych powinno być wyposażone w:a)
źródło tlenu,b)
urządzenia do odsysania,c)
aparat do pomiaru ciśnienia krwi,d)
monitor EKG,e)
pulsoksymetr,f)
termometr.§ 18.
1.
Świadczenia zdrowotne udzielane w stanach zagrożenia życia polegają na: intensywnej terapii, intensywnej opiece medycznej i wzmożonym nadzorze.2.
Świadczenia, o których mowa w ust. 1, udzielane są w ramach oddziałów anestezjologii i intensywnej terapii oraz innych oddziałów szpitala.3.
Dla udzielania świadczeń, o których mowa w ust. 1, w szpitalach należy wydzielić od 1-3% ogólnej liczby łóżek. Liczba łóżek (stanowisk leczenia chorych) w oddziale, nie powinna być mniejsza niż 4 i nie wyższa niż 16.4.
Zasady udzielania świadczeń w stanach zagrożenia życia określa załącznik nr 2 do wytycznych.5.
Wyposażenie i zakres wykonywanych czynności przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych w stanach zagrożenia życia określa załącznik nr 3 do wytycznych.§ 19.
Dla prawidłowego świadczenia usług z zakresu intensywnej terapii konieczne jest zapewnienie przeprowadzania całodobowych badań laboratoryjnych, a w szczególności radiologicznych, gazometrycznych, hematologicznych, biochemicznych oraz badań krzepnięcia krwi i próby krzyżowej.§ 20.
1.
Za prawidłowe funkcjonowanie i organizację systemu intensywnej terapii odpowiedzialny jest ordynator oddziału anestezjologii i intensywnej terapii.2.
Działaniami w zakresie intensywnej opieki medycznej i wzmożonego nadzoru kieruje ordynator oddziału, w którym przebywa chory.§ 21.
1.
Intensywna terapia jest prowadzona w oddziale anestezjologii i intensywnej terapii i polega na: 1)
ciągłym monitorowaniu podstawowych funkcji życiowych organizmu: inwazyjnie i nieinwazyjnie, 2)
trwałym zapewnieniu drożności dróg oddechowych i przedłużonym leczeniu za pomocą mechanicznej sztucznej wentylacji płuc, 3)
prowadzeniu zaawansowanych czynności resuscytacyjnych, 4)
intensywnym leczeniu, zwłaszcza chorych z objawami ostrej niewydolności oddechowej lub krążeniowej, chorych w stanach zaawansowanego wstrząsu urazowego lub chorobowego, 5)
prowadzeniu pełnego sztucznego żywienia chorych.2.
Warunkiem niezbędnym dla prawidłowego udzielania świadczeń w ramach intensywnej terapii jest możliwość izolacji chorych oraz dostępność aparatury i sprzętu monitorującego i terapeutycznego niezbędnego do wykonywania specjalistycznych interwencji w stanach zagrożenia życia, w tym urządzeń do precyzyjnego i kontrolowanego dawkowania preparatów leczniczych.3.
Leczenie chorych w oddziale anestezjologii i intensywnej terapii ma charakter interdyscyplinarny i opiera się na zasadzie współdziałania z różnymi specjalistami medycznymi i z innymi jednostkami organizacyjnymi zakładu opieki zdrowotnej. W razie ustąpienia stanu zagrożenia życia, dalsze leczenie chorego przejmują inne oddziały zakładu, do czego są zobowiązane.§ 22.
Intensywna opieka medyczna (kardiologiczna, neonatologiczna, neurologiczna, poznieczuleniowa itd.) prowadzona jest w razie potrzeby zwiększonego nadzoru i opieki oraz stosowania niektórych metod intensywnej terapii.§ 23.
Wzmożony nadzór (internistyczny, chirurgiczny, pediatryczny itd.) prowadzony jest, gdy istnieje potrzeba stałego kontrolowania wybranych funkcji życiowych chorego, co wymaga zwiększonej liczby personelu i specjalistycznego sprzętu.§ 24.
1.
Wymogi, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia oddziałów anestezjologii i intensywnej terapii określa rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 21 września 1992 r. (Dz. U. Nr 74, poz. 366 z późn. zm.), z zastrzeżeniem ust. 2 i 3.2.
Powierzchnia zaplecza (magazynowego, gospodarczego i socjalnego) pomieszczeń intensywnej terapii powinna być równa powierzchni łóżkowej (16-24 m2 powierzchni pokoju na jedno stanowisko leczenia chorych).3.
System zasilania w energię elektryczną pomieszczeń intensywnej terapii musi zapewniać nieprzerwalność zasilania.§ 25.
Tworzenie nowych oddziałów anestezjologii i intensywnej terapii wymaga uzgodnienia z konsultantem regionalnym w zakresie anestezjologii i intensywnej terapii.§ 26.
Rozszerzenie zakresu udzielanych świadczeń zdrowotnych przez zakład opieki zdrowotnej o intensywną opiekę medyczną lub wzmożony nadzór wymaga uzgodnień z konsultantem wojewódzkim właściwej specjalności medycznej.ZAŁĄCZNIKI
ZAŁĄCZNIK Nr 1
Wskaźniki zatrudnienia personelu w oddziałach anestezjologii i intensywnej terapii*
Wskaźniki zatrudnienia personelu w oddziałach anestezjologii i intensywnej terapii*
| Stanowisko | Liczba zatrudnionych |
| Ordynator | 1 |
| Lekarz asystent – na 50 łóżek w zakładzie (pion anestezjologii) | 1 |
| – na 2 stanowiska leczenia (pion intensywnej terapii) | 1 |
| Pielęgniarka oddziałowa | 2 |
| Pielęgniarka odcinkowa – na 1 stanowisko znieczulenia | 2 |
| – na 1 stanowisko leczenia w intensywnej terapii/zmianę | 1 |
| Sekretarka medyczna | 2 |
| Pracownik obsługi technicznej | 1 |
| Referent medyczny | 1 |
| Salowa odcinkowa – na 1 stanowisko leczenia w intensywnej terapii/zmianę | 1 |
| Salowa kuchenkowa | 2 |
ZAŁĄCZNIK Nr 2
Zasady udzielania świadczeń w stanach zagrożenia życia
Zasady udzielania świadczeń w stanach zagrożenia życia
| Grupa | Lekarz oddziałowy | Liczbowy stosunek pielęgniarka/chory/ I zmiana | Monitorowanie | Wentylacja mechaniczna | Szkolenia specjalistyczne |
| 1a | 24 godziny w oddziale | 1:1 | Wszystkie metody nieinwazyjne i inwazyjne | Możliwość pełnego doboru metody wentylacji | Obowiązkowe |
| 1b | 24 godziny w oddziale | 1:1 | Wymagane metody inwazyjne oraz nieinwazyjne | Możliwość przewlekłej wentylacji | Może być obowiązkowa |
| 2 | 24 godziny w szpitalu | 1:2, 1:3 | Ograniczone metody inwazyjne | Możliwość krótkotrwałej wentylacji | Może być obowiązkowa |
| 3 | Na wezwanie | 1:4 | Bez metod inwazyjnych | Możliwość szybkiego wdrożenia sztucznego oddychania | Nie obowiązkowe |
1b – intensywna terapia prowadzona w ramach oddziałów anestezjologii i intensywnej terapii jednostek naukowo-badawczych, Akademii Medycznych i CMKP, szpitali innych niż grupa 1a,
2 – intensywna opieka medyczna,
3 – wzmożony nadzór.
ZAŁĄCZNIK Nr 3
Wyposażenie i zakres czynności wykonywanych przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych w stanach zagrożenia życia
Wyposażenie i zakres czynności wykonywanych przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych w stanach zagrożenia życia
w – wymagane p – pożądane m – możliwe b – brak
| 1a | 1b | 2 | 3 | |
| Ciągłe monitorowanie ekg z alarmami | w | w | w | w |
| Powtarzany pomiar ciśnienia tętniczego krwi | w | w | w | w |
| Ciągły pomiar bezpośredni ciśnienia tętniczego krwi | w | p | m | b |
| Pomiar ośrodkowego ciśnienia żylnego | w | w | p | m |
| Zestaw do intubacji i wentylacji (worek samorozprężalny, tlen) | w | w | w | w |
| Respirator | w | w | p | m |
| Zestaw leków stosowanych w resuscutacji i stanach nagłych | w | w | w | w |
| Wyposażenie do szybkich oraz regulowanych przetoczeń płynów: pompy infuzyjne, worki ciśnieniowe, filtry, strzykawki automatyczne | w | w | p | m |
| Urządzenie do ssania | w | w | w | w |
| Urządzenie do monitorowania temperatury | w | w | m | m |
| Stymulator zewnętrzny | w | w | p | m |
| Monitorowanie ciśnień w tętnicy płucnej | w | p | m | b |
| Pomiar rzutu serca | w | p | m | b |
| Ciągły pomiar stężenia tlenu we wszystkich respiratorach | w | p | m | b |
| Hemodializa | w | m | m | m |
| Hemofiltracja | w | p | m | b |
| Pulsoksymetria | w | w | p | m |
| Kapnografia | w | w | m | b |
| Bronchofiberoskopia | w | p | m | b |
| Przyłóżkowy aparat rtg | w | w | p | m |
| Dostępność w oddziale aparatów rtg z torem wizyjnym | p | p | m | b |
| Monitorowanie ciśnienia wewnątrzczaszkowego | p | p | m | b |
| Aparat do kontrapulsacji wewnątrzaortalnej | p | p | m | b |
| Komora hiperbaryczna | p | m | m | b |
1a – oddziały anestezjologii i intensywnej terapii jednostek naukowo badawczych Akademii Medycznych i CMPK
1b – oddziały anestezjologii i intensywnej terapii szczebla terenowego
2 – oddziały intensywnej opieki medycznej
3 – oddziały wzmożonego nadzoru