Wyrok z dnia 9 marca 2004 r. w sprawie z odwołania Przedsiębiorstwa Państwowego Porty Lotnicze w W. przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, sygn. akt III SK 19/04.

Dzienniki resortowe

Dz.Urz.UOKiK.2004.3.314

Akt indywidualny

Wersja od: 20 maja 2004 r.

Wyrok

z dnia 9 marca 2004 r.

w sprawie z odwołania Przedsiębiorstwa Państwowego Porty Lotnicze w W. przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

(Sygn. akt III SK 19/04)

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Przedsiębiorstwa Państwowego Porty Lotnicze w W. przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o nałożenie kary pieniężnej, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 9 marca 2004 r., kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 10 lutego 2003 r., sygn. akt XVII Ama 39/02,

1. zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddala odwołanie,

2. zasądza od powoda na rzecz pozwanego 900 zł (słownie: dziewięćset złotych) tytułem kosztów postępowania kasacyjnego.

UZASADNIENIE

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (zwany dalej Prezesem Urzędu) decyzją nr DDF-76/01 z dnia 11 grudnia 2001 r., wydaną na podstawie art. 104 Kpa oraz art. 101 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 122, poz. 1319 zwaną dalej ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów), nałożył na Przedsiębiorstwo Państwowe 'Porty Lotnicze' w W. (zwane dalej PP 'Porty Lotnicze') karę pieniężną w kwocie 7.708,80 zł, wobec niewykonania w terminie obowiązku zgłoszenia zamiaru koncentracji polegającego na przejęciu przez PP 'Porty Lotnicze' kontroli nad spółką Port Lotniczy Szczecin-Goleniów Sp. z o.o. (zwaną dalej PL Szczecin - Goleniów). W uzasadnieniu tej decyzji Prezes Urzędu stwierdził w szczególności, że: po pierwsze - w dniu 31 października 2000 r. PP 'Porty Lotnicze', stosownie do art. 11 obowiązującej wówczas (obowiązującej do dnia 31 marca 2001 r.) ustawy z dnia 24 lutego 1990 r. o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym i ochronie interesów konsumentów (Dz. U. z 1999 r. Nr 52, poz. 547 ze zm. zwaną dalej ustawą o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym), zgłosiły Prezesowi Urzędu zamiar łączenia przedsiębiorców, polegający na objęciu przez PP 'Porty Lotnicze' udziałów w kapitale zakładowym spółki PL Szczecin - Goleniów w liczbie powodującej przekroczenie 50% głosów na zgromadzeniu wspólników i wobec tego zgłoszenia organ antymonopolowy nie zgłosił zastrzeżenia (art. 11a ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym); po drugie - następnie, w wyniku analizy dokumentów przedstawionych organowi antymonopolowemu przez PP 'Porty Lotnicze', okazało się, iż zamiar podwyższenia kapitału PL Szczecin - Goleniów został wyrażony w uchwale zgromadzenia wspólników tej spółki z dnia 15 czerwca 2000 r., czyli (zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym) w danym wypadku zgłoszenia do organu antymonopolowego należało dokonać najpóźniej w dniu 29 czerwca 2000 r.; oznaczało to, że zgłoszenie dokonane dopiero w dniu 31 października 2000 r. nastąpiło z naruszeniem wymaganego ustawą terminu; po trzecie - w tej sytuacji, mając na uwadze to, że: (a) w dniu 1 kwietnia 2001 r. weszła w życie ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów oraz to, że (b) zamiar objęcia przez PP 'Porty Lotnicze' udziałów w kapitale zakładowym PL Szczecin - Goleniów spełnia przesłanki art. 12 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, natomiast nie spełnia żadnej z przesłanek art. 13 tej ustawy, na podstawie których przedsiębiorca jest zwolniony z obowiązku dokonania w określonym terminie zgłoszenia o tym fakcie do organu antymonopolowego - Prezesa Urzędu na podstawie art. 44 w związku z art. 101 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów wszczął wobec PP 'Portów Lotniczych' stosowne postępowanie w sprawie nałożenia kary pieniężnej za niewykonanie obowiązku dokonania zgłoszenia zamiaru koncentracji kapitału polegającego w danym wypadku na przejęciu kontroli nad PL Szczecin - Goleniów i karę tę na PP 'Porty Lotnicze' nałożył.

W odwołaniu PP 'Porty Lotnicze' od powyższej decyzji Prezesa Urzędu (nr DDF-76/01) z dnia 11 grudnia 2001 r. powód przyznał, że uchybił określonemu w przepisach uprzednio obowiązującej ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym obowiązkowi zgłoszenia zamiaru łączenia przedsiębiorstw, zarzucając równocześnie, że: po pierwsze - wobec utraty mocy obowiązującej tej ustawy w dniu 31 marca 2001 r. jedynie stosowna norma intertemporalna mogła zezwolić na wymierzenie kary na podstawie przepisów tej ustawy, a tymczasem norma taka nie została ustanowiona; po drugie - w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów obowiązek zgłoszenia zamiaru koncentracji został określony w sposób odmienny od analogicznego obowiązku zgłoszenia wynikającego z uprzednio obowiązującej ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym, a przy tym przepis art. 101 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów wyraźnie stanowi, że karę nakłada się, gdy przedsiębiorca "nie wykonuje obowiązku zgłoszenia zamiaru koncentracji, o którym mowa w art. 12 " (tej ustawy); w opinii odwołującego się wynika stąd, że nie jest możliwe nałożenie kary pieniężnej na podstawie art. 101 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów za niewykonanie przez przedsiębiorcę obowiązku zgłoszenia zamiaru łączenia przedsiębiorców, o którym była mowa w art. 11 poprzednio obowiązującej ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym; pogląd odmienny prowadziłby bowiem do wstecznego zastosowania art. 101 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, a to byłoby sprzeczne z art. 2 Konstytucji RP.

Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów wyrokiem z dnia 10 lutego 2003 r. (XVII Ama 39/02) w wyniku rozpoznania powyższego odwołania PP 'Porty Lotnicze', zmienił zaskarżoną decyzję nr DDF-76/2001 r. z dnia 11 grudnia 2001 r. w ten sposób, że "otrzymuje on (winno być: 'ona' dop.) brzmienie: 'umorzyć postępowanie administracyjne' i zasądził od Skarbu Państwa - Prezesa Urzędu na rzecz PP 'Porty Lotnicze' koszty postępowania.

W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Okręgowy stwierdził, że po pierwsze - hipoteza art. 101 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów: "nie zawiera zatem abstrakcyjnego opisu zachowania się (niewykonanie obowiązku zgłoszenia zamiaru koncentracji), ale odnosi się do naruszenia obowiązku wynikającego z konkretnego przepisu ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Zastosowanie art. 101 ust. 1 pkt 1 powyższej ustawy jest więc możliwe wyłącznie w przypadku naruszenia art. 12 tej ustawy. Naruszenie zaś art. 12 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów możliwe było najwcześniej po wejściu w życie ustawy, a więc po dniu 1 kwietnia 2001 r. Kwestionowane przez pozwanego zachowanie się miało miejsce wcześniej."; po drugie - art. 118 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów stanowi, że wchodzi ona w życie z dniem 1 kwietnia 2001 r. (z wyjątkiem art. 41, który wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2001 r.); ustawa nie przewiduje żadnych odstępstw od tej zasady - jedynie art. 113 tej ustawy stanowi, że "postępowania administracyjne wszczęte na podstawie przepisów ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym prowadzi się na podstawie przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów; po trzecie - Sąd podkreślił, iż: "Zważyć należało ponadto, że skoro w wyniku wejścia w życie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów uległy zmianie ustawowe granice wymiaru kary, to dla stosowania późniejszej ustawy do naruszeń przepisów ustawy poprzednio obowiązującej, które miało miejsce pod jej rządami, niezbędny byłby przepis przejściowy, zakazujący wymierzania kary surowszej od tej, którą można wymierzyć w czasie, gdy czyn zagrożony karą został popełniony. Obowiązek taki wynika bowiem z art. 7 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności" (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284).

W kasacji od powyższego wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 10 lutego 2002 r. Prezes Urzędu jako strona pozwana zarzucił: błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 101 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów "wskutek przyjęcia, że przepis ten nie może mieć zastosowania do stanów faktycznych zaistniałych przed wejściem w życie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, tj. przyjęcie, że nie stanowi on podstawy prawnej nałożenia kary pieniężnej z tytułu niedopełnienia przez przedsiębiorcę w terminie obowiązku zgłoszenia zamiaru koncentracji, które miało miejsce w czasie obowiązywania ustawy z dnia 24 lutego 1990 r. o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym (...)".

Równocześnie, w opinii Prezesa Urzędu, okolicznościami uzasadniającymi przyjęcie kasacji do rozpoznania są występujące w niniejszej sprawie.

Po pierwsze - istotne zagadnienie prawne, które sprowadza się do odpowiedzi na pytanie: "czy w istniejącym stanie prawnym, tj. pod rządami nowej ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, istnieje podstawa prawna do nakładania kar pieniężnych z tytułu niezgłoszenia zamiaru koncentracji w terminie, które miało miejsce pod rządami poprzednio obowiązującej ustawy antymonopolowej." Co więcej, skoro: "W nowej ustawie zamieszczono przepisy intertemporalne dotyczące zagadnień procesowych (w art. 113 tej ustawy), nie zamieszczono natomiast przepisów intertemporalnych dotyczących zagadnień materialnoprawnych.", to zasadne wydają się także i kolejne pytania o to: "czy funkcja norm intertemporalnych sprowadza się do rozstrzygania wyłącznie problematyki kolizji norm oraz ewentualnego pozostawiania w mocy poprzednio obowiązujących przepisów, czy też normy intertemporalne pełnią funkcję podstawy prawnej dla stosowania instytucji prawa materialnego (takich, jak np. w tej sprawie sankcji penalnych)?". W opinii Prezesa Urzędu: "niezamieszczenie w nowej ustawie przez ustawodawcę przepisów intertemporalnych dotyczących zagadnień materialnoprawnych nie może być interpretowane jako brak podstawy prawnej dla sankcjonowania naruszeń, które miały miejsce pod rządami poprzedniej ustawy (w sytuacji, gdy orzekanie ma miejsce w czasie obowiązywania już nowej ustawy). Przepisy intertemporalne nie stanowią podstawy rozstrzygnięcia. Są to jedynie przepisy wyrażające normy kolizyjne oraz ewentualnie - jeśli taka jest wola ustawodawcy - przesądzające o pozostawieniu w określonym zakresie w mocy poprzednio obowiązujących przepisów" (na co wskazują między innymi także dyspozycje § 30 ust. 2 pkt 3 oraz § 31 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie 'Zasad techniki prawodawczej' - (Dz. U. Nr 100, poz. 908). Niestety, podejmując rozstrzygnięcie w rozpoznawanej sprawie Sąd Gospodarczy wyraził w tej kwestii odmienny pogląd prawny, a przy tym "nie zajął się w ogóle porównaniem zakresu odpowiednich norm w obydwu ustawach określających granice obowiązku zgłaszania zamiaru koncentracji, a w konsekwencji też zbadaniem, czy fakt niezgłoszenia zamiaru koncentracji w sytuacji opisanej w decyzji Prezesa Urzędu należałoby ocenić jako bezprawne zaniechanie również w świetle nowej ustawy. W decyzji Prezesa Urzędu fakt takiej 'podwójnej' bezprawności, zarówno w świetle poprzedniej ustawy antymonopolowej, jak i nowej ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów został wykazany". Sąd Okręgowy w ogóle nie rozważył przy tym kwestii: "czy w tej konkretnej sprawie - zastosowania przez Prezesa Urzędu kary pieniężnej wobec PP 'Porty Lotnicze' naruszyło zakaz, o którym mowa w art. 7 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. W niniejszej sprawie (...) nie doszło do naruszenia tej zasady (...)".

Po drugie - Potrzeba wykładni art. 101 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów czy wskazanie w tym przepisie na dyspozycję art. 12 tej ustawy "należy uznać (...) za przeszkodę dla nałożenia kary pieniężnej za naruszenie, które nastąpiło przed wejściem w życie tej ustawy, tj. pod rządami poprzedniej ustawy, w której granice obowiązku zgłaszania zamiaru koncentracji określone były w art. 11 ". W opinii Prezesa Urzędu: "Odesłanie w przepisie art. 101 ust. 1 pkt 1 ustawy do art. 12 nie może być interpretowane jako generalne wyłączenie (od momentu wejścia w życie nowej ustawy) możliwości nakładania kar pieniężnych z tytułu naruszeń obowiązku zgłoszenia zamiaru, jakie miały miejsce pod rządami poprzedniej ustawy. Porównanie przepisów obu ustaw (art. 11 poprzedniej i art. 12 nowej ustawy) wskazuje wyraźnie na ciągłość generalnej normy nakazującej - przy spełnieniu ustawowych przesłanek - zgłaszania zamiaru koncentracji. Fakt ten przesądza o błędnym charakterze stanowiska opartego na zanegowaniu podstaw dla nakładania kar pieniężnych po wejściu w życie nowej ustawy z tytułu naruszeń tego obowiązku zaistniałych pod rządami poprzedniej ustawy. Nic nie wskazuje na to, by intencją ustawodawcy było wprowadzenie swoistej abolicji czy amnestii w odniesieniu do naruszeń zaistniałych przed wejściem w życie nowej ustawy".

W uzasadnieniu kasacji Prezes Urzędu zwrócił ponadto uwagę i na to, że: po pierwsze - zarówno w świetle przepisów uprzednio obowiązującej ustawy (art. 11 ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym), jak i w świetle przepisów nowej ustawy (art. 12 ust. 2 pkt 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów) PP 'Porty Lotnicze' miały obowiązek zgłoszenia zamiaru koncentracji, zaś naruszenie tego obowiązku było zagrożone nałożeniem na przedsiębiorstwo kary pieniężnej (art. 15a ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym oraz art. 101 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów); po drugie - w orzecznictwie sądowym utrwalonym na gruncie uprzednio obowiązującego stanu prawnego sformułowany został pogląd prawny, w myśl którego nawet brak skutków danego łączenia na konkurencję nie jest okolicznością przemawiającą za powstrzymaniem się przez organ antymonopolowy od nałożenia kary pieniężnej za niezgłoszenie zamiaru łączenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 1999 r. - I CKN 184/99); po trzecie - w rozpoznawanej sprawie na PP 'Porty Lotnicze' została nałożona kara pieniężna "w wysokości 7.708,80 zł, podczas gdy maksymalna kara pieniężna jaką na podstawie poprzedniej ustawy można było wymierzyć temu przedsiębiorcy z tytułu naruszenia, którego się dopuścił - przy uwzględnieniu zasad z art. 15 ust. 1 pkt 1 poprzedniej ustawy oraz wysokości przychodu osiągniętego przez tego przedsiębiorcę w roku poprzedzającym rok wydania decyzji. A zatem w żadnym razie nie można podzielić stanowiska, iż w niniejszej sprawie doszło do naruszenia zasady z art. 7 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka"; po czwarte - prowadzi to do wniosku, że: "W niniejszej sprawie nie doszło też do naruszenia zasady lex retro non agit", natomiast - zgodnie z dyspozycją art. 4 § 1 Kk - została zastosowana zasada działania ustawy z mocą wsteczną.

W konsekwencji, Prezes Urzędu wnosi o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania PP 'Porty Lotnicze' oraz zasądzenie kosztów postępowania na rzecz strony pozwanej, względnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania i o zasądzenie na rzecz strony pozwanej kosztów postępowania kasacyjnego.

W odpowiedzi na kasację PP 'Porty Lotnicze' wniosły o jej oddalenie i zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania kasacyjnego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Obowiązująca do dnia 31 marca 2001 r. ustawa o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym stanowiła:

w art. 11:

"1. Zamiar łączenia przedsiębiorców, w wypadkach określonych w ust. 2 i 3, podlega zgłoszeniu Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w terminie 14 dni od dokonania czynności, z którą ustawa wiąże ten obowiązek.

2. Wynikający z ust. 1 obowiązek zgłoszenia zamiaru łączenia dotyczy:

1) połączenia przedsiębiorców, których łączna wartość rocznej sprzedaży towarów w roku kalendarzowym poprzedzającym rok zgłoszenia zamiaru łączenia - przekracza 25 milionów euro";

w art. 12:

"1. Zamiar koncentracji podlega zgłoszeniu Prezesowi Urzędu, jeżeli łączny obrót przedsiębiorców uczestniczących w koncentracji w roku obrotowym poprzedzającym rok zgłoszenia przekracza równowartość 50.000.000 euro.

2. Obowiązek wynikający z ust. 1 dotyczy zamiaru

1) (...)

2) przejęcia - poprzez nabycie lub objęcie akcji, innych papierów wartościowych, udziałów, całości lub części majątku lub w jakikolwiek inny sposób - bezpośredniej lub pośredniej kontroli nad całym albo częścią jednego lub więcej przedsiębiorców przez jednego lub więcej przedsiębiorców";

w art. 101:

"1. Prezes Urzędu nakłada, w drodze decyzji, na przedsiębiorcę karę pieniężną w wysokości stanowiącej równowartość od 1.000 do 50.000 euro, jeżeli przedsiębiorca ten, choćby nieumyślnie:

1) nie wykonuje obowiązku zgłoszenia zamiaru koncentracji, o którym mowa w art. 12 ".

Porównanie przepisów obu wyżej wskazanych ustaw dowodzi ciągłości i konsekwencji regulacji prawnej w tym zakresie na gruncie polskiego porządku prawnego, która wyraża się w tym, że:

Po pierwsze - Obie ustawy zobowiązują przedsiębiorców do uprzedniego (ex ante) zgłaszania Prezesowi Urzędu 'zamiaru łączenia przedsiębiorców' (art. 11 ust. 1 pkt 1 ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym) lub 'zamiaru koncentracji' (art. 12 ust. 1 i ust. 2 pkt 2 ustawy o ochronie konkurencji), w wypadku spełnienia się ustawowo określonej przesłanki prawnej, nawiązującej do wartości obrotów mających podlegać łączeniu (koncentracji) przedsiębiorstw w roku poprzedzającym ich zamierzone połączenie (koncentrację), które w poprzednio obowiązującej ustawie odpowiadać miały wartości przekraczającej kwotę 25 milionów euro, zaś w aktualnie obowiązującej ustawie wartości przekraczającej kwotę dwukrotnie wyższą - 50 milionów euro.

Po drugie - W obu też ustawach naruszenie tego obowiązku, a więc niedokonanie uprzedniego zgłoszenia 'zamiaru' łączenia (koncentracji), zagrożone zostało sankcją kary pieniężnej nakładanej w drodze decyzji Prezesa UOKiK, z tym że:

na podstawie art. 15a ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym Prezes Urzędu mógł nałożyć karę pieniężną, mającą znamiona prawne tzw. kary biegnącej, w wysokości 1 % przychodu za każdy rozpoczęty miesiąc niewykonania obowiązku zgłoszenia zamiaru łączenia, czyli stosownie do okresu trwania naruszenia tego obowiązku; natomiast na podstawie art. 101 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów znamiona tzw. kary ryczałtowanej (wedle uznania organu) 'w wysokości stanowiącej równowartość od 1.000 do 50.000 euro i to także w sytuacji, gdy przedsiębiorca naruszył ten obowiązek choćby nieumyślnie'.

Równocześnie, w art. 113 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów ustawodawca sformułował prawnoprocesową normę intertemporalną, wedle której: "Postępowania wszczęte na podstawie przepisów ustawy z dnia 24 lutego 1990 r. o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym i ochronie interesów konsumentów prowadzi się na podstawie przepisów niniejszej ustawy". Ustawodawca nie wprowadził natomiast w tym zakresie do porządku prawnego żadnej prawnomaterialnej normy intertemporalnej, która wyraźnie stanowiłaby, czy i na jakiej podstawie dopuszczalne jest nałożenie przez Prezesa Urzędu kary pieniężnej, w sytuacji gdy przedsiębiorca naruszył obowiązek prawny (uprzedniego) dokonania zgłoszenia zamiaru łączenia (koncentracji) w okresie obowiązywania art. 11 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 oraz art. 15a ust. 1 pkt 1 ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym, a postępowanie i wydanie przez Prezesa Urzędu decyzji o nałożeniu kary pieniężnej ma miejsce już w czasie obowiązywania art. 12 i art. 101 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Brak wyraźnej regulacji ustawowej w tym względzie, w sytuacji gdy w grę wchodzi 'tożsamość znamion ustawowych czynu zabronionego', a więc niedopełnienia przez przedsiębiorcę obowiązku dokonania (uprzedniego) 'zgłoszenia zamiaru łączenia (koncentracji)', zagrożonego sankcją prawną 'kary pieniężnej" zarówno na podstawie przepisów dotychczas obowiązującej ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym, jak i na podstawie aktualnie obowiązującej ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (co świadczy o konsekwencji i ciągłości prawnej regulacji w kwestii penalizacji tego typu zachowań), nie pozwala na przyjęcie, iż racjonalna byłaby interpretacja, wedle której: brak wyraźnej materialnoprawnej normy intertemporalnej w tym zakresie oznacza, iż ustawodawca zakładał w takim wypadku tzw. 'skutek abolicyjny' wobec przedsiębiorców, którzy dopuścili się naruszenia tego obowiązku pod rządami poprzednio obowiązującej ustawy, nie podlegają więc karze wobec wejścia w życie nowej ustawy. Konstatacja taka byłaby także sprzeczna z konstytucyjną zasadą państwa prawnego (art. 2 Konstytucji RP) oraz zasadą równości wobec prawa (art. 32 Konstytucji), skoro na gruncie obowiązującego porządku prawnego zachowanie takie (niedokonanie uprzedniego zgłoszenia zamiaru łączenia - koncentracji przedsiębiorstw) było dotychczas i jest nadal nieprzerwanie penalizowane (czyn taki nie uległ 'depenalizacji').

Stąd, poszukując odpowiedzi na sformułowane wyżej pytanie (czy i na jakiej podstawie) dopuszczalne jest nałożenie przez Prezesa Urzędu kary pieniężnej w sytuacji, gdy przedsiębiorca naruszył obowiązek prawny dokonania zgłoszenia zamiaru łączenia - koncentracji w okresie obowiązywania art. 11 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 oraz art. 15a ust. 1 pkt 1 ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym, a postępowanie w sprawie wydania przez Prezesa Urzędu decyzji o nałożeniu kary pieniężnej ma miejsce już w czasie obowiązywania art. 12 i art. 101 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów należy mieć na uwadze to, że w odniesieniu do porównywalnych sytuacji prawnych, na gruncie polskiego porządku prawnego ustawodawca nakazał stosowanie następującej prawnomaterialnej reguły międzyczasowej (intertemporalnej): "Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy" (art. 4 § 1 Kk) oraz "Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia wykroczenia, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy" (art. 2 § 1 Kodeksu wykroczeń). Jakkolwiek bowiem naruszenie przez przedsiębiorcę obowiązku prawnego dokonania (uprzedniego) 'zgłoszenia zamiaru łączenia (koncentracji)' w żadnym razie nie posiada znamion normatywnych przestępstwa (art. 7 Kk), ani nawet (ściśle rzecz ujmując) wykroczenia (art. 1 Kodeksu wykroczeń), to jednak na podstawie przywołanych tu regulacji prawnych (obowiązujących w porównywalnych sytuacjach w odniesieniu do przestępstw lub wykroczeń) można w sposób racjonalny ustalić, jakie uzasadnienie aksjologiczne legło u podstaw norm prawnych postępowania, które przyjmowane jest na gruncie polskiego porządku prawnego przez ustawodawcę w tego rodzaju sytuacjach. W konsekwencji, w drodze rozumowania per analogiam iuris, należy tę samą regułę zastosować również w odniesieniu do rozważanego przypadku, co prowadzi do wniosku, że: w sytuacji, gdy przedsiębiorca naruszył obowiązek prawny dokonania (uprzedniego) zgłoszenia zamiaru łączenia (koncentracji) w okresie obowiązywania art. 11 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 oraz art. 15a ust. 1 pkt 1 ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym, a postępowanie w sprawie wydania przez Prezesa Urzędu decyzji o nałożeniu kary pieniężnej ma miejsce już w czasie obowiązywania art. 12 i art. 101 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, to Prezes Urzędu podejmując decyzję w sprawie nałożenia kary pieniężnej na tego przedsiębiorcę 'powinien zastosować ustawę o ochronie konkurencji i konsumentów, chyba że ustawa o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym była względniejsza dla przedsiębiorcy'.

II. W rozpoznawanej sprawie, strona powodowa nie kwestionowała prawidłowości dokonanych w toku postępowania ustaleń faktycznych uzasadniających wydanie przez Prezesa Urzędu decyzji o nałożeniu kary pieniężnej. Z kolei, Sąd Okręgowy w Warszawie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku podzielił pogląd prawny prezentowany w odwołaniu strony pozwanej, że w sytuacji, gdy w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów brak jest materialnoprawnej normy intertemporalnej dotyczącej stosowania przepisów o nakładaniu kary pieniężnej przez Prezesa Urzędu, w danym wypadku nie było dopuszczalne wymierzenie tej kary ani na podstawie art. 101 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów z tej przyczyny, że ustawa ta nie obowiązywała w dacie naruszenia przez stronę powodową obowiązku dokonania (uprzedniego) 'zgłoszenia zamiaru łączenia (koncentracji)', ani też na podstawie art. 15a ust. 1 pkt 1 ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym, skoro w dacie wydawania przez Prezesa Urzędu decyzji w tej sprawie nie obowiązywała już ustawa o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym. Otóż, rozstrzygnięcie to okazało się nietrafne, bowiem zaskarżony wyrok opierał się na błędnym założeniu, że skoro w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów nie została wyraźnie sformułowana materialnoprawna norma intertemporalna, która dawałaby jednoznaczną odpowiedź na pytanie, czy w danym wypadku podstawą prawną wymierzenia kary pieniężnej przez Prezesa Urzędu powinien być art. 15a ust. 1 pkt 1 ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym, czy też art. 101 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, to - w opinii Sądu Okręgowego w Warszawie - Prezes Urzędu w ogóle nie mógł wymierzyć stronie powodowej kary pieniężnej. Sąd Okręgowy w Warszawie stwierdził ponadto w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku w tym kontekście, że: "niezbędny byłby przepis przejściowy, zakazujący wymierzania kary surowszej od tej, którą można było wymierzyć w czasie, gdy czyn zagrożony karą został popełniony. Obowiązek taki wynika bowiem z art. 7 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284)." Tymczasem rozstrzygnięcie powyższe nie jest trafne, ponieważ Sąd Okręgowy w Warszawie nie wziął pod uwagę, że w danym wypadku:

Po pierwsze - Wobec braku w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów wyraźnie sformułowanej, materialnoprawnej normy intertemporalnej, należało - w drodze rozumowania per analogiam iuris - zastosować zasadę, wedle której w sytuacji, gdy przedsiębiorca naruszył obowiązek dokonania (uprzedniego) zgłoszenia zamiaru łączenia (koncentracji) w okresie obowiązywania art. 11 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 oraz art. 15a ust. 1 pkt 1 ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym, a postępowanie w sprawie wydania przez Prezesa Urzędu decyzji o nałożeniu kary pieniężnej ma miejsce już w czasie obowiązywania art. 12 i art. 101 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, to Prezes Urzędu podejmując decyzję w sprawie nałożenia kary pieniężnej na tego przedsiębiorcę 'powinien zastosować ustawę o ochronie konkurencji i konsumentów, chyba że ustawa o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym była względniejsza dla przedsiębiorcy', ponieważ w danym wypadku nie można racjonalnie przyjąć, jakoby ustawodawca zakładał dopuszczalność tzw. 'skutku abolicyjnego' wobec przedsiębiorców, którzy dopuścili się naruszenia tego obowiązku pod rządami poprzednio obowiązującej ustawy tylko z tej przyczyny, że w międzyczasie weszła w życie nowa ustawa, skoro na gruncie obowiązującego porządku prawnego zachowanie takie zarówno po rządami poprzedniej ustawy, jak i pod rządami nowej ustawy było i jest nadal poddane nieprzerwanie penalizacji (tzn. czyn taki nie uległ 'depenalizacji').

Po drugie - Należy równocześnie stwierdzić, że w rozpoznawanej sprawie nałożona decyzją Prezesa Urzędu wydaną na podstawie art. 101 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów kara pieniężna (wysokości 2.000 euro, czyli w przeliczeniu w kwocie: 7.708,80 zł) w żadnym razie nie jest surowsza aniżeli kara pieniężna, jaką za ten sam czyn, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów mógł nałożyć na podstawie uprzednio obowiązującego art. 15a ust. 1 pkt l ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym.

Po trzecie - W konsekwencji, wydana na podstawie art. 101 ust. 1 pkt 1 ustawy antymonopolowej decyzja Prezesa Urzędu z dnia 11 grudnia 2001 r. w sprawie nałożenia kary pieniężnej na PP 'Porty Lotnicze' nie naruszyła także art. 7 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, który stanowi, iż: "Nikt nie może być uznany za winnego popełnienia czynu polegającego na działaniu lub zaniechaniu działania, który według prawa wewnętrznego lub międzynarodowego nie stanowił czynu zagrożonego karą w czasie jego popełnienia. Nie będzie również wymierzona kara surowsza od tej, którą można było wymierzyć w czasie, gdy czyn zagrożony karą został popełniony."

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji. [...]