Wyrok z dnia 4 kwietnia 2001 r. w sprawie odwołania Stowarzyszenia Kupieckiego w Kostrzynie przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, sygn. akt XVII Ama 70/00.
Dz.Urz.UOKiK.2001.1.10
Akt indywidualnyWYROK
z dnia 4 kwietnia 2001 r.
w sprawie z odwołania Stowarzyszenia Kupieckiego w Kostrzynie przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
(sygn. akt XVII Ama 70/00)
2. zasądza od Stowarzyszenia Kupieckiego w Kostrzynie na rzecz:
UZASADNIENIE:
Decyzją Nr DI Wr 11/2000 z dnia 2000-04-21 pozwany Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów po rozpatrzeniu sprawy wszczętej na wniosek powoda - Stowarzyszenia Kupieckiego w Kostrzynie przeciwko zainteresowanym: 1. Miejskim Zakładom Komunalnym Spółka z o.o. i 2. Gminie Miejskiej w Kostrzynie odmówił stwierdzenia stosowania i zaniechania stosowania praktyk monopolistycznych polegających na:
- nadużywaniu pozycji dominującej w wyniku podziału rynku według kryterium podmiotowego w następstwie zróżnicowania wysokości opłat za dzierżawiony grunt na przygranicznym Targowisku Miejskim w zależności od powierzchni pawilonów znajdujących się na tym gruncie,
- pobieraniu (w stosunku do Miejskich Zakładów Komunalnych) i zatwierdzeniu (w stosunku do Gminy) nadmiernie wygórowanego czynszu dzierżawnego od przedsiębiorców poddzierżawiających grunty na przygranicznym Targowisku w Kostrzynie n/O.
Wydając Decyzję pozwany ustalił, że MZK jest spółką z ograniczoną odpowiedzialnością, [...] a jej udziałowcem jest w 100% Gmina Miejska Kostrzyn.
Na terenie miasta Kostrzynia n/O znajdują się dwa targowiska, w tym objęte postępowaniem targowisko o powierzchni 4,942 ha znajdujące się w pobliżu przejścia granicznego przy ul. Sikorskiego, które stanowi własność Gminy.
Wyróżnia się ono od innych targowisk pełną infrastrukturą techniczną, jest szczelnie ogrodzone, posiada parking o pow. ok. 2,5 ha zaspokajający potrzeby klientów i całodobowy system ochrony placu handlowego i parkingu, wykonywany przez koncesjonowaną firmę. Teren placu handlowego jest całkowicie utwardzony płytami betonowo-drogowymi.
[...] Gmina wydzierżawiła MZK nieruchomość położoną przy ul. Sikorskiego, na której zgodnie z umową MZK prowadzi Miejskie Targowisko przygraniczne. Wydzierżawiający zobowiązał dzierżawcę do zawarcia z właścicielami pawilonów położonych na terenie targowiska umów poddzierżawy gruntów pod pawilonami.
[...] W ocenie pozwanego Targowisko Miejskie w Kostrzyniu stanowi odrębny rynek tak pod względem terytorialnym, jak i produktowym (rynek relewantny). Jest nim w ujęciu geograficznym położenie Targowiska w Kostrzyniu n/O w pobliżu przejścia granicznego przy ul. Sikorskiego, zaś w ujęciu produktowym powierzchnia gruntu poddzierżawianego kupcom do prowadzenia handlu na tym Targowisku. Na tak zakreślonym rynku Gmina Kostrzyn jako właściciel Targowiska posiada monopol prawny (art. 7 ust. 1 pkt 11 ustawy o samorządzie terytorialnym, obecnie o samorządzie gminnym). Pozycję monopolistyczną, a więc kwalifikowaną postać pozycji dominującej (art. 2 pkt 6), w stosunku do poddzierżawców na tym targowisku zajmują również Miejskie Zakłady Komunalne Spółka z o.o., które dzierżawią i administrują przedmiotowe targowisko.
Zdaniem Prezesa UOKiK zróżnicowana powierzchnia pawilonów położonych na targowisku wynika z rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej. W małych pawilonach dominuje handel detaliczny, a powierzchnia sprzedaży dotyczy prawie całości pawilonu. Natomiast w pawilonach dużych (powyżej 80 m2) prowadzi się działalność w postaci usług gastronomicznych, co w konsekwencji podnosi funkcjonalność targowiska, zawsze z korzyścią dla kupców i kupujących (konsumentów). Różna jest zatem efektywność wykorzystanej powierzchni.
[...] Od decyzji tej powód wniósł odwołanie, wnosząc o jej zmianę i nakazanie zainteresowanym zaniechania stosowania praktyk monopolistycznych polegających na: nadużywaniu pozycji dominującej w wyniku podziału wg kryterium podmiotowego w następstwie zróżnicowania wysokości opłat za poddzierżawę gruntu w zależności od powierzchni pawilonów handlowych znajdujących się na tym gruncie, pobieraniu nadmiernie wygórowanego czynszu dzierżawnego od podmiotów dzierżawiących grunty na przygranicznym targowisku miejskim, narzucaniu uciążliwych warunków umów przynoszących nieuzasadnione korzyści w postaci płatności podatku VAT i podatku od nieruchomości. Alternatywnie powód wniósł o jej uchylenie w całości i wniósł o zasądzenie od zainteresowanych solidarnie zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.
[...] Rozpoznając odwołanie Sąd Antymonopolowy zważył, co następuje:
[...] Ustalenie pozwanego, że powierzchnia pawilonu, w którym prowadzona jest działalność gospodarcza nie pozostaje w zależności od jego powierzchni, nie budzi zastrzeżeń. Powód nie kwestionuje, że w pawilonach dużych o powierzchni ponad 80 m2 prowadzona jest działalność gastronomiczna, zaś w pawilonach o powierzchni do 4 m2 prowadzona jest głównie działalność handlowa. Efektywność wykorzystania powierzchni w obydwu przypadkach i możliwość osiągania z niej efektów ekonomicznych jest zasadniczo różna. Zróżnicowany jest również popyt na pawilony o powierzchni dużej i małej. Małe pawilony, umożliwiające osiąganie efektów ekonomicznych przy niższych nakładach, cieszą się większym popytem. Sam powód [...] nie zarzuca, że przedsiębiorcy prowadzący w dużych pawilonach działalność gospodarcza osiągają zyski proporcjonalnie większe do powierzchni pawilonu. To zróżnicowanie potencjalnych możliwości może być podstawą do różnicowania stawek czynszu. [...] Podkreślić także należy, że zróżnicowanie stawek czynszu dokonywane jest w oparciu o kryterium przedmiotowe (powierzchnie), a nie podmiotowe. Zasady obliczania stawki czynszu, w tym stosowanie stawek degresywnych, dotyczą wszystkich przedsiębiorców tam działających. Nie eliminują też z rynku żadnej z grup przedsiębiorców, nie ograniczają możliwości prowadzenia działalności gospodarczej, ani też nie uniemożliwiają dokonywania między przedsiębiorcami zamian zajmowanych pawilonów.
Powód w swoim odwołaniu kwestionuje degresywne stawki czynszu jedynie dlatego, że stosowanie jednolitej stawki czynszu umożliwiałoby zainteresowanemu osiągnięcie analogicznych przychodów przy niższej stawce za dzierżawę 1 m2, a nie ze względu na wpływ tej metody na konkurencję.
W konsekwencji trafna jest konkluzja pozwanego, że brak jest podstaw do przyjęcia, że zainteresowani stosują praktykę monopolistyczną wymienioną w art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 24 lutego 1990 r. o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym i ochronie interesów konsumentów (tj. Dz. U. z 1999 r. Nr 52, poz. 547 ze zm.), polegającą na podziale rynku według kryteriów terytorialnych, asortymentowych lub podmiotowych.
Zauważyć również należało, że między zainteresowanym 1 a kupcami istnieje stosunek cywilnoprawny dzierżawy (a ściśle poddzierżawy) odpowiadający definicji wymienionej w art. 693 § 1 Kc. Takie też umowy zostały zawarte z przedsiębiorcami, którzy na dzierżawionym gruncie prowadzą działalność gospodarczą pobierając w ten sposób z przedmiotu dzierżawy pożytki. Naturalną konsekwencją jest zatem opłacanie przez dzierżawcę czynszu a nie np. opłaty.
[...] Bez znaczenia jest [...] zarzut dotyczący braku dodatkowych świadczeń kupców, w czasie gdy płacili oni opłatę targowiskową. Opłata targowiskowa jest bowiem opłatą lokalną o charakterze quasi podatkowym i swoim charakterem różni się zasadniczo od czynszu stanowiącego ekwiwalent za oddanie przedmiotu dzierżawy z prawem pobierania pożytków.
[...] Ze względu na ich odmienny charakter i sposób ustalania wysokości nie można też porównywać ze sobą opłaty targowej z czynszem. Opłata targowa nie jest również ceną w rozumieniu art. 2 pkt 2 ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym i ochronie interesów konsumentów, tak jak i inne opłaty lokalne stanowiące imperium władzy samorządowej.
[...] Należy też podkreślić, że wbrew zarzutom powoda, zainteresowany 2 miał prawo wpływać na zarząd zainteresowanego w sprawach dotyczących m.in. wysokości czynszu. Zainteresowany 1 jest spółką z ograniczoną odpowiedzialnością, zaś zainteresowany 2 właścicielem wszystkich jej udziałów. Jako walne zgromadzenie może zatem podejmować uchwały wiążąc nimi zarząd w dowolnej kwestii. Jest to forma nadzoru właścicielskiego przewidziana przepisami kodeksu spółek handlowych a wcześniej kodeksu handlowego.
Trzeba również zaznaczyć, że w negocjacjach nad treścią umowy ma znaczenie siła rynkowa kontrahentów. W sytuacji przewagi popytu nad podażą, jaka ma miejsce na targowisku w Kostrzynie, silniejszą pozycję negocjacyjną ma zainteresowany MZK, który może jednostronnie kształtować treść umowy. Działanie takie nie stanowi jednak praktyki monopolistycznej, o ile nałożone umownie warunki nie nakładają na drugą stronę ciężarów większych niż przeciętnie przyjęte.
Warunek umowy przewidujący obowiązek zapłaty czynszu obejmującego uzasadnione koszty i godziwy zysk nie można uznać za uciążliwy warunek w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 6 ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym i ochronie interesów konsumentów.
Brak akceptacji kontrahenta dla proponowanego czynszu powoduje zawsze konsekwencję w postaci niezawarcia umowy dzierżawy i co za tym idzie brak podstawy prawnej do korzystania z przedmiotu dzierżawy. Trudno więc powyższą konsekwencję uznać za groźbę ze strony zainteresowanego.
Dla oceny, czy wysokość czynszu nie jest nadmiernie wygórowana, nie ma również znaczenia wysokość dochodów ze znajdującego się przy targowisku parkingu. Usługi parkingowe stanowią odrębną usługę, dla której ceny powinny być odrębnie kalkulowane.
Nie mają też znaczenia dochody Gminy Miejskiej w Kostrzynie z tytułu podatku od nieruchomości ani kosztów ponoszonych w związku z administrowaniem targowiska. Gmina nie jest bowiem stroną umów poddzierżawy z przedsiębiorcami i co za tym idzie nie pobiera od nich czynszu. Wysokość czynszu, który pobiera od zainteresowanego 1 z tytułu dzierżawy targowiska, nie była przedmiotem zarzutów odwołania i nie ma też podstaw do przyjęcia, że był on wyższy od przeciętnego na tym terenie. [...]