Wyrok z dnia 31 stycznia 2008 r. w sprawie z odwołania Miejskiego Przedsiębiorstwa Taksówkowego w Katowicach, Stowarzyszenia Kierowców "ECHO TAXI" w Katowicach, Stowarzyszenia Kierowców "TELE TAXI" w Katowicach, Związku Przedsiębiorstw Transportowych w Katowicach i Zrzeszenia Transportu Prywatnego w Katowicach przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, sygn. akt VI ACa 742/07.
Dz.Urz.UOKiK.2008.3.30
Akt indywidualnyWYROK
z dnia 31 stycznia 2008 r.
w sprawie z odwołania Miejskiego Przedsiębiorstwa Taksówkowego w Katowicach, Stowarzyszenia Kierowców "ECHO TAXI" w Katowicach, Stowarzyszenia Kierowców "TELE TAXI" w Katowicach, Związku Przedsiębiorstw Transportowych w Katowicach i Zrzeszenia Transportu Prywatnego w Katowicach przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny po rozpoznaniu w dniu 31 stycznia 2008 r. w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa Miejskiego Przedsiębiorstwa Taksówkowego w Katowicach, Stowarzyszenia Kierowców "Tele Taxi" w Katowicach i Zrzeszenia Transportu Prywatnego w Katowicach przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z udziałem: Stowarzyszenia Kierowców "Echo Taxi" w Katowicach i Związku Przedsiębiorstw Transportowych w Katowicach o ochronę konkurencji na skutek apelacji powodowego Zrzeszenia Transportu Prywatnego w Katowicach od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 16 listopada 2006 r.:
UZASADNIENIE
Decyzją z dnia 9 maja 2005 r., Nr RKT-29/2005, wydaną po przeprowadzeniu postępowania antymonopolowego Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów:
1. uznał się za praktykę ograniczającą konkurencję i naruszającą zakaz, o którym mowa w art. 5 ust. 1 i pkt 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów zawarcie przez: a) Miejskie Przedsiębiorstwo Taksówkowe w Katowicach, b) Stowarzyszenie Kierowców "ECHO TAXI" w Katowicach, c) Stowarzyszenie Kierowców "TELE TAXI" w Katowicach, d) Związek Przedsiębiorstw Transportowych w Katowicach, e) Zrzeszenie Transportu Prywatnego w Katowicach porozumienia ograniczającego konkurencję, polegającego na bezpośrednim ustaleniu cen za usługi przewozu osób taksówką osobową na terenie Katowic poprzez wprowadzenie jednolitych stawek rabatów od cen za świadczone usługi na poziomie 10% i nakazał zaniechanie jej stosowania,
2. na podstawie art. 101 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy nałożył na ww. podmioty z tytułu naruszenia zakazu, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 tej ustawy, w zakresie opisanym w punkcie 1. sentencji decyzji, w tym na Zrzeszenie Transportu Prywatnego w Katowicach karę w wysokości 9.227 zł.
Od powyższej decyzji odwołały się podmioty określone w pkt a), b) i c).
Wyrokiem z 16 listopada 2006 r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił odwołania i zasądził od odwołujących się na rzecz pozwanego koszty zastępstwa procesowego. Opierając się o materiał dowodowy zebrany w niniejszej sprawie i posługując się instytucją domniemania faktycznego (art. 231 Kpc) Sąd ustalił, że skoro wszystkie korporacje taksówkowe w Katowicach w tym samym czasie - 31 maja - 1 czerwca 2004 r. obniżyły rabaty cenowe dla usług przewozu osób, wprowadzając jako podstawowy rabat 10%, a przedstawiciele poszczególnych korporacji spotkali się uprzednio 13 i 20 maja 2004 r. i omawiali zagadnienia dotyczące zasad realizacji przepisów ustawy o podatku VAT, aspektów ewidencji obrotów i podatku za pomocą kas fiskalnych oraz wyboru formy opodatkowania, problemu limitów licencji na przewóz taksówką i możliwości uzyskiwania tych licencji, stałego wzrostu kosztów prowadzenia działalności, w tym drastycznego wzrostu cen paliw - to identyczne zachowania przedsiębiorców w jednym czasie, stwierdzone zsynchronizowane w czasie ograniczenie rabatów i ustalenie ich w takiej proporcji do ceny wskazuje, w ocenie Sądu, że w rozpoznawanej sprawie doszło do zawarcia przez korporacje taksówkowe z Katowic nieformalnego porozumienia cenowego. Identyczne zachowania w tym samym czasie musiały być skoordynowane poprzez wymianę poglądów na temat stawki rabatu. Ujednolicenie rabatów przez korporacje nie było przypadkiem, lecz efektem ich świadomych decyzji o przystąpieniu do zmowy cenowej (kartelu cenowego). Nie jest bowiem w praktyce możliwe, aby 6 korporacji w jednym czasie zmieniło jeden element kalkulacji oceny do tej samej wartości podstawowej 10%. Potwierdza powyższe badanie losowego wyboru paragonów wystawionych przez 19 taksówkarzy przed i po 1 czerwca 2004 r. Dopuszczenie zaś przez korporacje możliwości stosowania wyższych rabatów nie zmienia faktu, że jako ogólną zasadę przyjęto i zastosowano świadczenie usług z rabatem 10%. Potwierdzają to jednoznacznie podjęte tuż przed 1 czerwca 2004 r. odpowiednie uchwały korporacji wprowadzające 10% rabaty i zebrane paragony fiskalne.
Nie sposób też przyjąć, że ujednolicenie wartości rabatów wynikało z zachowań naśladowczych, paralelnych w stosunku do lidera rynkowego, bądź też z przyjętego zwyczaju, gdyż rynek przewozów osobowych taksówkami w Katowicach jest podzielony przez sześć korporacji samodzielnych przedsiębiorców, a żaden z objętych postępowaniem przedsiębiorców nie wskazał lidera rynkowego, do którego zachowań cenowych dostosował się.
Jednocześnie zachowania paralelne, a tym bardziej powstanie powszechnie stosowanej praktyki rynkowej, czyli zwyczaju rynkowego, nie może mieć miejsca w jednej chwili, np. w dniu 31 lub 1 czerwca 2004 r., gdyż wymaga czasu, w wypadku zwyczaju mierzonego w miesiącu, a nawet latach.
Niekwestionowane jest w sprawie, że opłaty początkowe za 1 km w I i II strefie taryfowej są w poszczególnych korporacjach bardzo zbliżone i składają się one na cenę za usługę, od której odliczany jest rabat.
W związku z tym uzasadnione jest przyjęcie, że zróżnicowane wysokości rabatów były do czasu ich ujednolicenia istotnym narzędziem konkurencji na rynku. Po 1 czerwca 2004 r. doszło zatem do spłaszczenia, wyrównania się cen dla klientów (strona popytowa rynku) oraz dla konkurentów (strona podażowa rynku). W obu sferach było to dla rynku niekorzystne. Skutek w postaci wzrostu cen dla konsumentów nie wymaga, zdaniem Sądu, komentarza. Natomiast w odniesieniu do konkurentów, przedsiębiorców taksówkowych, zawiązany kartel umowy ograniczył samodzielność ich zachowań rynkowych w rozumieniu samodzielnego ustalania strategii rynkowej i tym samym przeciwdziałał rozwojowi konkurencji.
Ponieważ uczestnikami porozumienia cenowego były korporacje zrzeszające taksówkarzy, tj. ok. 71,5% ogółu taksówkarzy na terenie Gminy Katowice, zasięg skutków porozumienia był rozległy.
Jest dla Sądu oczywistym, że ZPT w Katowicach jest przedsiębiorcą w rozumieniu art. 4 pkt 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Jest bowiem związkiem taksówkarzy prowadzących samodzielną działalność gospodarczą w zakresie przewozu osób. ZTP posiada osobowość prawną. Delegowanie uprawnień ZTP w drodze wewnętrznych aktów organizacyjnych "w dół" do Zarządu Kół nie oznacza, że za wykorzystanie tych uprawnień Zrzeszenie nie ponosi odpowiedzialności, ponieważ poszczególne Koła Radiołączności stanowią tylko wewnętrzne jednostki organizacyjne Zrzeszenia jako osoby prawnej. W tym też kontekście nie ma żadnego znaczenia, skąd wyszła inicjatywa przystąpienia do zakazanego porozumienia, a w szczególności, że była to inicjatywa oddolna poszczególnych taksówkarzy, ponieważ została wprowadzona w życie przez ZTP jako zrzeszenie.
Wysokość kar pieniężnych, wymierzonych w zaskarżonej decyzji poszczególnym przedsiębiorcom, nie budzi wątpliwości. Ich zróżnicowanie odpowiada stopniowi naruszenia ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów przez przedsiębiorców. Kary są proporcjonalne do tej części przychodów osiągniętych przez poszczególne korporacje, która odpowiada procentowi ich członków zaangażowanych w wykonanie porozumienia, a nie wysokości osiągniętych przez korporacje przychodów ogółem. Nałożone kary, do 12,5% kary maksymalnej, są w ocenie Sądu niskie w stosunku do skutków rynkowych zmowy kartelowej.
W tym stanie rzeczy Sąd działając na podstawie art. 47931a § 1 Kpc oddalił wszystkie odwołania jako nieuzasadnione.
W apelacji od powyższego wyroku Zrzeszenie Transportu Prywatnego zarzuciło mu błędną wykładnię przepisu art. 4 pkt 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów przez przyjęcie, iż skarżący jest związkiem przedsiębiorców odpowiadających za decyzje ekonomiczne swoich członków - indywidualnych podmiotów gospodarczych i sprzeczność istotnych ustaleń z treścią zebranych dowodów przez przyjęcie, iż skarżący był uczestnikiem zmowy cenowej i swoimi decyzjami taką zmowę zaakceptował, nakazując realizację decyzji swoim członkom - i wnosiło o jego zmianę i oddalenie zarzutu uczestnictwa w zmowie cenowej.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.
Apelacja Zrzeszenia Transportu Prywatnego w Katowicach nie zasługuje na uwzględnienie.
Sąd Apelacyjny w całości popiera ustalenia i wywody Sądu Okręgowego, iż wskazane w decyzji pozwanego Nr RKT-29/2005 z 9 maja 2005 r. podmioty, w tym i skarżący, zawarły porozumienie ograniczające konkurencję, polegające na bezpośrednim ustaleniu cen za usługi przewozu osób taksówką na terenie Katowic poprzez wprowadzenie jednolitych stawek rabatów na poziomie 10% od cen za świadczone usługi, skutkujące uznaniem zasadności zaskarżonej odwołaniem decyzji z przyczyn wskazanych w uzasadnieniu skarżonego wyroku.
Zgodnie z treścią przepisu art. 4 ustawy z 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 244, poz. 2080 ze zm.), znajduje ona podmiotowe odniesienie nie tylko do przedsiębiorców, lecz także do związków przedsiębiorców, przez które rozumie się izby, zrzeszenia i inne organizacje zrzeszające przedsiębiorców, o których mowa w pkt 1 tego artykułu, jak również związki tych organizacji (pkt 2). Skarżący jako Zrzeszenie Transportu Prywatnego w Katowicach, działające w oparciu o przepisy ustawy z dnia 30 maja 1989 r. o samorządzie zawodowym niektórych podmiotów gospodarczych (Dz. U. Nr 35, poz. 194 ze zm.), będące samorządną organizacją społeczno-zawodową podmiotów gospodarczych świadczących usługi transportowe i posiadające ponadto osobowość prawną - wprost podlega przepisom ustawy z 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów i kwestia ta nie może podlegać jakiejkolwiek wątpliwości. Odpowiedzialność za działanie członków Zrzeszenia może być i najczęściej powiązana jest ze sferą ekonomicznego działania, jak ma to miejsce w niniejszej sprawie. W strukturze organizacyjnej Zrzeszenia żadna wewnętrzna jednostka organizacyjna nie posiada osobowości prawnej i nie może być stroną postępowania antymonopolowego, w tym sądowego.
Zgodnie z treścią §8 pkt c Statutu skarżącego celem jego działalności jest m.in. tworzenie i nadzorowanie agend branżowych w postaci kół radiołączności. Zgodnie z zapisem z §8 pkt i oraz pkt 1 Statutu do kompetencji Prezydium Zarządu jako jego organu należy prowadzenie wszelkich spraw i interesów Zrzeszenia, niezastrzeżonych dla innych organów i nadzór nad całością kół radiołączności, a zasady i sposób rozliczania kół określają regulaminy zatwierdzone przez Zarząd Zrzeszenia. Koła podejmują decyzje dotyczące poziomu stawek taryfowych i rabatowych obowiązujących w poszczególnych agendach, do czego umocowane są w oparciu o akty wewnętrzne w postaci regulaminów działalności kół, zaś indywidualni taksówkarze przystępując do określonego Koła godzą się na stosowanie ustalonych dla koła zasad funkcjonowania. Jeśli władze Zrzeszenia powołują do życia określone struktury organizacyjne, nad którymi sprawują nadzór i które upoważniają przez przekazanie im części swoich kompetencji do podejmowania wiążących dla członków danego koła decyzji w zakresie np. ustalania wysokości stawek opłat czy rabatów, to są one odpowiedzialne za podejmowane w ten sposób przez koła decyzje, także wtedy, gdy naruszają one obowiązujące przepisy prawa. Zrzeszenie może tworzyć swoje statutowe agendy, które działają na podstawie Statutu oraz regulaminu, zatwierdzonego przez uchwały Zarządu Zrzeszenia, co potwierdza też regulamin Koła Łączności. Koła radiołączności jako samorządowe jednostki organizacyjne Zrzeszenia, nieposiadające osobowości prawnej, działają w oparciu o regulaminy wewnętrzne zatwierdzone przez Zarząd Zrzeszenia, które zezwalają im m.in. na ustalania wysokości obowiązującej taryfy. Skoro władze Zrzeszenia powołują do życia określone struktury organizacyjne, nad którymi sprawują nadzór i które upoważniają poprzez delegacje swoich kompetencji do podejmowania wiążących dla danego koła decyzji w zakresie m.in. ustalania wysokości opłat, to Zrzeszenie jest odpowiedzialne za podejmowane w ten sposób przez zarządy Kół decyzje i związane z nim naruszenie prawa. Z przedstawionego powyżej względu Sąd Apelacyjny za niezasadny uznaje pierwszy ze zgłoszonych zarzutów apelacyjnych. Nie można także zgodzić się z treścią i uzasadnieniem drugiego z nich. Skarżący nie kwestionuje ustalonej przez Sąd Okręgowy okoliczności, iż w dwóch nieformalnych spotkaniach katowickich korporacji taksówkowych w dniach 13 i 20 maja 2004 r. uczestniczyli przewodniczący Zarządów Kół Radiołączności Karolina i Hallo-Taxi oraz członek Koła Radiołączności Ufo-Taxi, a więc wszystkich kół radiołączności Zrzeszenia. Nie kwestionuje także tematyki omawianej podczas tych spotkań oraz w istocie faktycznego obniżenia przez wszystkie korporacje taksówkowe w tym samym czasie: 31 maja - 1 czerwca 2004 r. stawki podstawowego rabatu do 10%, podnosząc jedynie, że wysokość tego rabatu może być wyższa, a cena usługi może być ustalona indywidualnie. Skarżący nie kwestionuje też wyników kontroli faktycznych cen usług losowo wybranych taksówkarzy, o czym była już mowa powyżej. Z tego powodu nie obala on skutecznie ustalonego przez Sąd Okręgowy w drodze domniemania faktycznego faktu zawarcia niedozwolonego porozumienia cenowego, także przez członków skarżącego. Rozumowanie Sądu Okręgowego, odnoszące się do ustalonych istotnych elementów stanu faktycznego sprawy, pozwalających wnioskować o zaistnieniu faktu w oparciu o inne ustalone fakty, jest logiczne, rzeczowe, spójne i należycie uzasadnione, a więc przekonujące. Ponadto taka ocena pozostaje w granicach dozwolonej Sądowi Okręgowemu swobody, której nie można przypisać cech dowolności.
Należy także zauważyć, że zgodnie z treścią przepisu art. 4 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów przez niedozwolone porozumienie rozumie się nie tylko umowy zawierane pomiędzy wskazanymi w treści przepisu podmiotami, ale także uzgodnienia dokonane w jakiejkolwiek formie przez dwóch lub więcej przedsiębiorców lub ich związki (lit. b).
Okoliczności takie, jak te, że Zrzeszenie w sensie organów statutowych lub ich członków nie było organizatorem i uczestnikiem spotkań, nie wydało w sposób i formie określonych statutowo żadnych decyzji odnoszących się do ustalenia lub zatwierdzenia wysokości ustalonego rabatu, nie jest płatnikiem podatku dochodowego - pozostają w świetle dokonanej powyżej oceny bez znaczenia dla istoty sprawy. Ustalenie okoliczności zawarcia m.in. przez przedstawicieli Zrzeszenia zakazanego porozumienia cenowego, którego celem lub skutkiem jest wyeliminowanie lub ograniczenie bądź naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym w sposób określony powyżej (art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy) i w dodatku wprowadzenie go w życie - zasadnie skutkowało wydaniem zaskarżonej odwołaniem decyzji i w konsekwencji oddaleniem odwołania.
Wysokość nałożonej na skarżącego na podstawie art. 101 ust. 1 pkt 1 ustawy kary pieniężnej Sąd Apelacyjny uznaje za pozostającą w zgodzie z treścią przepisów tegoż artykułu i art. 104 ustawy - z przyczyn wskazanych przez Sąd Okręgowy. Skarżący nie wskazał w apelacji żadnego argumentu, który podważyłby rozumowanie i orzeczenie Sądu Okręgowego i w tym zakresie. Z pewnością nie przemawia bowiem za tym okoliczność, iż Zrzeszenie jest organizacją działającą non profit.
Uwzględniając powyższe i uznając apelację za nieuzasadnioną Sąd Apelacyjny w oparciu o przepisy art. 385 i 98 § 1 oraz 99 Kpc orzekł, jak w wyroku.